AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY

Układ nerwowy autonomiczny wraz z układem dokrewnym i limbicznym zachowuje stałość środowiska wewnętrznego (homeostaza). Wyróżnia się w nim 2 przeciwstawne komponenty :

• część sympatyczna

• część parasympatyczna

UKŁAD SYMPATYCZNY jest układem walki, agresji i ucieczki. Pobudza on narządy nad przeponą brzuszną, hamuje narządy pod przeponą brzuszną. Pobudzenie układu sympatycznego powoduje:

• rozszerzenie źrenicy

• poszerzenie naczyń ważnych narządów

• serca

• mózgowia

• kończyn dolnych

• obkurczenie łożyska trzewnego

• pobudzenie serca chrono - ??? ; ino - /silniej kurczy/ ; bacho /pod większym ciśnieniem/

• rozszerzenie drzewa oskrzelowo-płucnego

• pobudzenie wydzielania potu. Gruczoły skóry potowe są jedynymi, które unerwia układ symaptyczny (rola chłodnicy)

• pobudza rdzeń nadnerczy do wydzielania katechalin :

• epifedryny

• norepifedryny

• hamuje perystaltykę jelit i obkurcza zwieracze wewnętrzne odbytu i cewki moczowej

• ejakulacja

Pobudzenie układu sympatycznego we wstrząsie powoduje :

• niedokrwienie jelit - translokacja bakterii z jelit do krwi, co wywołuje wstrząs septyczny i niewydolność wielonarządową (MONS)

• niedokrwienie nerek - powoduje przednerkową niewydolność nerek

UKŁAD PARASYMPATYCZNY ; jego działanie jest przeciwstawne do w/w działań układu sympatycznego:

• zwężenie źrenicy

• hamowanie działania serca i drzewa oskrzelowo-płucnego

• wzmaga perystaltykę jelit

• rozkurcza zwieracze

• erekcja

Zarówno układ sympatyczny, jak i parasympatyczny ma część ośrodkową i obwodową, przy czym część obwodowa wyrasta z części ośrodkowej.

PODZIAŁ

SYMPATYCZNY

• ośrodkowa - jądro pośrednioboczne (C8-L2/3)

• obwodowa :

• gałąź łącząca biała

• zwoje pnia współczulnego

• gałąź łącząca szara

• gałąź naczyniowa

• nerwy trzewne

• gałęzie trzewne

• zwoje współczulne przedkręgowe

PARASYMPATYCZNY

• ośrodkowa :

• część czaszkowa :

• jądro dodatkowe III

• jądro ślinowe górne VII

• jądro ślinowe dolne IX

• jądro grzbietowe X

• część krzyżowa

• jądro pośrednioboczne (S1-S5)

• obwodowa :

• włókna parasympatyczne nerwów III, VII, IX, X

• zwoje głowy : rzęskowy, skrzydłowo-podniebienny, uszny i podżuchwowy

• nn. trzewne miednicze

• zwoje przywspółczulne przedkręgowe

4 przedkręgowe sploty autonomiczne :

• sercowy

• trzewny

• międzykrezkowy

• podbrzuszny dolny

CZĘŚĆ OŚRODKOWA SYMPATYCZNA

Tworzy ją jądro pośrednioboczne. Leży ono w rogach bocznych istoty szarej w rdzeniu kręgowym na wysokości neuromerów C8-L2/3. Jego część górna przeznaczona jest dla głowy i szyi od C8 do Th2 nosi specjalną nazwę tzn. ośrodek rdzeniowo-rzęskowy (centrum spinociliare). Pozostała część jest bez nazwy.

Neuromery Th2-Th7 przeznaczone są dla klatki piersiowej.

W jądrze pośredniobocznym znajdują się ośrodki :

• wazomotoryczne

• pilomotoryczne

• potowe

Z jądra pośredniobocznego wyrasta część obwodowa sympatyczna dla całego ustroju.

CZĘŚĆ OBWODOWA SYMPATYCZNA

• 2 pnie współczulne, z których każdy ma 20-25 zwojów skonfigurowanych w drabinkę sympatyczną

• gałęzie łączące białe, które dochodzą do każdego zwoju

• Każdy ze zwojów oddaje po 4 rodzaje gałęzie :

• gałąź łącząca szara

• nn. trzewne

• gałęzie naczyniowe

• gałęzie trzewne

• /ponadto/ Zwoje sympatyczne inne niż zwoje pnia współczulnego:

• zwoje przedkręgowe (leżą przed kręgosłupem)

• zwoje śródścienne (leżą w ścianie narządów)

GAŁĘZIE ŁĄCZĄCE BIAŁE - zaczynają się w jądrze pośredniobocznycm, wybiegają z rdzenia kręgowego korzeniem przednim, nastepnie oddzielają się od niego, od włókien ruchowych, dochodzą do każdego ze zwojów pnia wspólczulnego, w którym ulegają przełączeniu, zasilając w ten sposób każdy ze zwojów pnia wspólczulnego.

Pomimo, że zaczynają się one tylko w neuromerach C8-L2/3, to jednak muszą dotrzeć do wszystkich zwojów. Każdy ze zwojów pnia współczulnego oddaje po 4 rodzaje gałęzie, z których aż 3 są dalekosiężne, a tylko 1 ma charakter krótkosiężny.

DALEKOSIĘŻNE GAŁĘZIE :

• gałąź łącząca szara - odchodzi od zwoju pnia współczulnego jako pozazwojowa, dołącza się do pnia nerwu rdzeniowego i obdarowuje we włókna sympatyczne 3 jego gałęzie :

• brzuszną

• grzbietową

• oponową

W ten sposób gałąź łącząca szara zasila 31 par nerwów rdzeniowych /wszystkie/.

• gałęzie naczyniowe (rami vasculares) - jako pozazwojowe włókna sympatyczne przechodzą na pobliską aortę, oplatając się w jej przydance jako sploty okołotętnicze. Przy czym każde z naczyń potomnych jest obdarowane splotem okołotętniczym. Nazwy splotów jak nazwy tętnic.

• nn.trzewne (nn. splanchnici) - długie nerwy sympatyczne, które przebiegają wpierw podobnie jak gałąź łącząca biała, z tą jednak różnicą, że nie przełaczają się w zwojach pnia współczulnego, a dopiero tam dalej na obwodzie, w zwojach sympatycznych przedkręgowych albo nawet w zwojach śródściennych /ganglion intramuralia/ narządów wydrążonych.

Od każdego ze zwojów odchodzi po 1 nerwie trzewnym :

• w odcinku szyjnym - tzw. nn. sercowe szyjne górne, środkowe, dolne

• w odcinku piersiowym - tzw. nn. sercowe piersiowe (Th4-6) oraz nn. trzewne większy, mniejszy i najmniejszy

• w odcinku lędźwiowym - nn. trzewne lędźwiowe

• w odcinku krzyżowym - nn. trzewne krzyżowe

KRÓTKOSIĘŻNA GAŁĄŹ SYMPATYCZNA :

• gałęzie trzewne /rami viscerales/ - przebiegają na krótkim odcinku, tchawica, przełyk. Można bez nich żyć, mają małe znaczenie.

CZĘŚĆ OŚRODKOWA PARASYMPATYCZNA

Zarówno w pniu mózgu (odcinek czaszkowy) jak i w rdzeniu kręgowym (odcinek krzyżowy).

W pniu mózgu tworzą ją 4 jądra parasympatyczne nerwów czaszkowych (III, VIIa, IX i X).

W odcinku krzyżowym jest to jądro pośrednioprzyśrodkowe neuromerów krzyżowych S1-S5.

CZĘŚĆ OBWODOWA PARASYMPATYCZNA

• część czaszkowa - tworzą włókna parasympatyczne nn. III, VIIa, IX, X

• część krzyżowa - tworzą nn. trzewne miedniczne /nn. splanchnici pelvini/ (erigentes)

Każdy z nerwów sympatycznych i parasympatycznych zawsze jest najpierw przedzwojowy (osłonka mielinowa), w dalszym przebiegu każdy z takich nn. przedzwojowych musi ulec przełączeniu w swoistym dla siebie zwoju.

Dopiero po przełączeniu się taki nerw traci osłonkę mielinową i jest w stanie unerwić narząd.

Im bardziej ku przodowi od kręgosłupa, tym bardziej nn. współczulne i przywspółczulne koncentrują się, wytwarzając przed kręgosłupem wielkie sploty autonomiczne o charakterze mieszanym - sympatyczno-parasympatycznym :

• klatka piersiowa = splot sercowy

• jama brzuszna = splot trzewny

• miednica = splot miedniczy

Każdy z tych splotów ma więc 2 komponenty :

• sympatyczny

• parasympatyczny, które są korzeniami tegoż splotu. Ma również 2 grupy zwojów.

SPLOT SERCOWY

Mózg klatki piersiowej

Zaopatruje wszystkie narządy klatki piersiowej :

1. korzenie sympatyczne :

• nn. trzewne odcinka szyjnego, tj. nn. sercowe szyjne górne, środkowe, dolne

• nn. trzewne z górnego odcinka piersiowego, jako tzw. nn. sercowe piersiowe (Th4-6)

Jako, że te nn. są przedzwojowe, to muszą przełączyć się w zwojach sympatycznych.

2. korzenie parasympatyczne :

Gałęzie sercowe górne i dolne nerwu błędnego, które również muszą przełączyć się w zwojach sympatycznych tegoż splotu. Nn. te podążają w okolicę korony serca i po przełączeniu się w swoistych zwojach przeskakują na tętnicę, gdzie oplatają aortę /splot aortowy/, pień płucny /splot płucny/ i tt. wieńcowe /splot wieńcowy/.

Tętnica wieńcowa prawa (unerwiany przez) splot wieńcowy prawy

Tętnica wieńcowa lewa (unerwiany przez) splot wieńcowy tylny /

Od tych splotów wieńcowych odchodzą sploty śródścienne, które zaopatrują cała grubość serca, wytwarzając splot podnasierdziowy, mięśniowy i podwsierdziowy.

Topograficznie splot sercowy dzieli się na :

• powierzchowny /zasilany głównie przez lewostronne nn./

• głęboki /zasilany głównie przez prawostronne nn./

4

---