Satelity itp.
Człowiek od wieków pasjonował się kosmosem. Chciał poznać otaczajšcy go
wszechwiat. Księżyc, gwiazdy były przedmiotem fascynacji i badań już od
zarania dziejów. Ale dopiero rozwój techniki i nowoczesnych technologii w
XX wieku pozwolił zicić ludzkie marzenia podboju kosmosu.
Pierwsze próby były zwišzane z wyjciem z atmosfery ziemskiej przez
rakiety. Nastšpiło to w 1942 r. W niemieckim Wojskowym Zakładzie
Dowiadczalnym w Peenemünde wystrzelono rakietę A4, która była
urzšdzeniem dowiadczalnym. Osišgnęła wysokoć 205 km i prędkoć
5400 km/h. Jej konstruktor stwierdził : Dowiedlimy że, napęd rakietowy jest
użyteczny w podróżach międzyplanetarnych.
Rakiety wyposażone sš w silniki odrzutowe, które mogš pracować
zarówno w atmosferze ziemskiej, jak i w próżni przestrzeni kosmicznej.
Działanie takiego silnika oparte jest na zasadzie akcji i reakcji tzn. wyrzut
pewnej masy w okrelonym kierunku powoduje, że ciało, z którego masę tę
wyrzucono, jest popychane w przeciwnym kierunku. Silnik rakietowy pracuje
na mieszance dwóch substancji ( paliwo i utleniacz ), która spalajšc się
wyrzuca przez dyszę bardzo szybki strumień gazów napędzajšcych rakietę.
Rakieta to długi metalowy walec o wys. na ogół od 30 do 60 m. W górnej jej
częci mieci się osłonięty ładunek, który ma ona wynieć w przestrzeń
Rakieta składa się z kilku członów, zazwyczaj trzech, wyposażonych w silniki i
zbiorniki z materiałem pędnym. Człony te pracujš po kolei i każdy z nich po
wykonaniu zadania zostaje odrzucony do atmosfery. Rakieta startuje zawsze
pionowo, napędzana przez kilka silników odrzutowych. Gdy spełni swojš
funkcję, żadna z jej częci nie nadaje się już do powtórnego wykorzystania.
Rakiety zużywajš ogromne iloci paliwa, a w dodatku czas ich pracy jest
bardzo krótki, bo wynosi tylko 10 do 20 minut, co jednak wystarcza do
wyniesienia ładunku na orbitę okołoziemskš. Rakieta to przede wszystkim
olbrzymi zbiornik z materiałem pędnym. Np. w rakiecie Ariana materiał ten
stanowi około 90% jej masy startowej; 9% to obudowa, a ładunek-to zaledwie
1%. Dzi rakiety startujš niemal co tydzień. Wynoszš w przestrzeń satelity,
stacje kosmiczne, aparaturę badawczš, sondy do badań dalekiej przestrzeni
kosmicznej i tajnš aparaturę wojskowš. Badania kosmiczne umożliwiajš
naukowcom zrozumieć funkcjonowanie ludzkiego organizmu, osišgnšć postęp
w tak precyzyjnych dziedzinach, jakimi sš np. produkcja leków czy układy
elektroniczne.
Owocem tych badań sš również liczne nowe materiały, lepsze
komputery, jak i nie przypalajšce się powłoki garnków, srebrzyste
kombinezony używane przez alpinistów i plastikowe termometry w postaci
barwnego paska przykładanego do czoła.
Dzięki rakietom możliwe stało się umieszczanie sztucznych satelitów
Ziemi. Satelitš jest każdy obiekt, który orbituje, czyli obiega dookoła jaki inny
obiekt. Na przykład Ziemia jest satelitš kršżšcym wokół Słońca. Pierwszym z
nich był radziecki Sputnik, umieszczony na orbicie w 1957r. przez rakietę
Wostok. Była to błyszczšca, metalowa kula o r. 58 cm ,wewnštrz której
znajdował się mały przekanik radiowy. Przez trzy miesišce satelita przesyłał
na Ziemię słabe sygnały, odbierane przez stacje radiowe naszej planety.
Następnie opadł na Ziemię i spłonšł.
Teraz satelity komunikacyjne odbierajš sygnały radiowe z jednego
miejsca na Ziemi i przekazujš je do większego obszaru lub innego regionu.
Mogš to być sygnały programów telewizyjnych, radiowych, rozmów
telefonicznych, informacji komputerowej lub sygnały nawigacyjne ze statków,
łodzi podwodnych czy samolotów. Nowoczesny satelita komunikacyjny może
obsłużyć ponad 30 tys. rozmów telefonicznych lub ponad 25 kanałów
telewizyjnych. Waży 2 tony, składa się z 60 tys. elementów i zasilanych jest
mocš 17 tys. magazynujšcych energię słońca ogniw baterii słonecznych.
Dziesištki satelitów wykorzystuje się dzi w celach badawczych. Jedne z
nich obserwujš powierzchnię Ziemi, wykonujšc jej specjalne zdjęcia w
zbliżeniu lub w podczerwieni. Wzrok innych skierowany jest ku głębiom
kosmosu. Stamtšd mogš uzyskać obraz znacznie wyraniejszy niż z
powierzchni Ziemi. Ich zadaniem jest wykrywanie promieni wietlnych ,fal
radiowych, promieniowania rentgenowskiego ( promienie X ) i wielu innych
rodzajów promieniowania.
Pewne kraje umieszczajš na orbicie tajne satelity szpiegowskie, aby
podpatrywać, co dzieje się w innych krajach. Satelita szpiegowski potrafi z
wysokoci ponad 100 km nad Ziemiš rozpoznać i sfotografować czołg, samolot
bojowy czy umieszczonš na Ziemi wyrzutnię pocisków.
Wiele satelitów wynosi się na orbitę oddalonš od powierzchni Ziemi o
36 tys. km, gdzie poruszajš się z prędkociš 11 tys. km na godzinę. Mimo iż
Ziemia dokonuje w cišgu doby jednego obrotu wokół swojej osi, to satelity
zdajš się tkwić przez cały czas nieruchomo nad danym punktem na powierzchni
planety. W istocie one też dokonujš jednego obrotu na dobę wokół osi Ziemi.
Mówimy, że satelita znajduje się na orbicie geostacjonarnej.
Innym sposobem działalnoci człowieka w kosmosie sš stacje
kosmiczne, takie jak amerykańska SKYLAB i rosyjska Mir. Pozostajš one w
przestrzeni kosmicznej i mogš być odwiedzane przez astronautów, stanowišc
co w rodzaju kosmicznych hoteli zbudowanych tak, że całymi latami można
w nich mieszkać i kršżyć dookoła Ziemi. Buduje się je z elementów (zwanych
modułami ),po kolei wystrzeliwanych w przestrzeń i tam montowanych w
całoć. Na pokładzie rosyjskiej stacji rosyjskiej MIR, kosmonauci
przeprowadzajšcy eksperymenty naukowe regularnie się wymieniali. Jeden z
nich przebywał tam ponad rok.
Innym ekscytujšcym wynalazkiem jest wahadłowiec, który stanowi
pierwszy krok w kierunku regularnych podróży pasażerskich w przestrzeni
kosmicznej i ewentualnych pierwszych pozaziemskich osiedli zamieszkałych
przez człowieka.
Wahadłowiec jest przeznaczony do wielokrotnych podróży pomiędzy
Ziemiš a przestrzeniš kosmicznš. Przewozi pasażerów i ładunki. Pierwszy
wahadłowiec został umieszczony w przestrzeni kosmicznej przez USA w
1981r. Wahadłowiec składa się z trzech częci. Orbiter to pojazd, który
przewozi pasażerów i towar lub ładunek. Istniejš również dwa solidne bustery
( pojazdy none ) rakiety, które opadajš na spadochronie do morza. Pojazd
wykorzystuje się po raz drugi. Trzeciš częciš jest zewnętrzny zbiornik paliwa,
który spala się w atmosferze. Orbiter docierajšcy mocš własnego napędu na
orbitę jest podobny do samolotu pasażerskiego. Posiada własny zapas
powietrza, toteż pasażerowie i załoga nie muszš nosić kombinezonów
kosmicznych. Orbiter ma trzy pokłady położone jeden nad drugim. Na górze
znajduje się pokład sterowniczy, poniżej mała kuchenka i miejsce do spania,
najniższy pokład zawiera wyposażenie.
Wahadłowiec kosmiczny w momencie startu posiada pięć silników
rakietowych. Zasada ich działania jest podobna do zasady działania silnika
odrzutowego. Wyrzucenie strumienia goršcych gazów to wynik spalania
paliwa. Ponieważ tlen jest niezbędny w procesie spalania paliwa, a w
przestrzeni kosmicznej tlen nie występuje, rakieta ma własne zapasy tlenu,
zwane utleniaczem. Jest to ciekły tlen. Wahadłowiec posiada dwa pomocnicze
silniki rakietowe na paliwo stałe. Zostajš one odrzucone po upływie dwóch
minut od chwili startu. W potężnym zbiorniku zgromadzone jest paliwo dla
trzech silników rakietowych na paliwo płynne. Zbiornik odpada po kolejnych
siedmiu minutach. Wahadłowiec ma doć paliwa na pokładzie, aby odpalić
własne silniki i lotem lizgowym powrócić na Ziemię.
W tym referacie zawarte sš tylko niektóre dziedziny działalnoci
człowieka zwišzane z badaniem przestrzeni kosmicznej. Ale dzięki rakietom,
satelitom i wahadłowcom badania te mogły i mogš dalej się rozwijać.