AUTOMATYKA

1.AUTOM.SIłOWNI

-Energia elektryczna (generatory)

-Aut. S.G.

2.REGULATORY ŻYROPILOTÓW

3.AUTOMATYZACJA CHŁODNI

Wszystkie nowe statki są w zasadzie automatyzowane. Głównie techniki komputerowe. Tak pokład jak i maszyna.

Polskie stocznie : B-369 (chłodniowce) - pełna komputeryzacja chłodni i siłowni.

Systemy ABRO i STALL a siłownia NORCONTROL.

Dla Francji - mieszane siłownie : ABB i Norkpol

Znak "A" (automatyka) - u nas A 16 lub A 24 (16 lub 24 hrs bezwachtowa).

PRS - cz.XV "Automatyzacja i zdalne sterowanie".

Ogólny przepis:

Zakres aut. ma być taki aby była możliwa praca bez nadzoru o 4 hrs dłuższa niż przewiduje klasa.

1. SYSTEMY ENERGET. WYTWARZANIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ.

A.) NORCONTROL

Generator Control Unit

B.) LINSE VALNED MARINE

Power Management System

Przepisy :

W ukł.zdalnego sterowania i zasilania energetycznego - muszą dostarczać energię.

Rozw. techniczne elektrowni winno zapewnić ciągłość dostaw:

- na statkach gdzie zapotrzebowanie 1 generatorem muszą być rozwiązania uruchamiające i włączające do sieci urządzenia rezerwowego o mocy wystarczającej zapewnienie pracy siłowni, sterowania i bezpieczeństwa statku (wraz z ponownym uruchomieniem ważnych urządzeń pomocniczych, przy zachowaniu odp. sekwencji uruchomienia.

- rezerwowe źródło winno przejąć zasilanie w czasie <= 45"

- na statkach gdzie normalne zasilanie jest zapewniane przez 2 lub więcej zespołów należy zastosować takie rozwiązanie (np. odłączenie odbiorów mniej ważnych), które sekwencyjnie i selektywnie odłączy urządzenia aby w wypadku awarii 1 zespołu pozostałe nie były przeciążone i aby zachowane były:

- napęd

- sterowanie

- bezpieczeństwo

Jeżeli zespoły napędzane są turbiną to rezerwa musi być zasilana silnikiem spalinowym.

W przypadku nieudanego pierwszego rozruchu automatycznego lub zdalnego układ powinien tak ograniczyć liczbę ponownych rozruchów tego samego silnika lub silników pozostałych zespołów, aby pozostały w zbiornikach rozruchowych zapas powietrza, lub (przy elektrycznym) zapas energii elektr.baterii akumulatorów był wystarczający do wykonania - ze stanowiska sterowania lokalnego - conajmniej 3 rozruchów jednego z zespołów prądotwórczych o największej mocy.

Comments:

- zawsze w systemach jest rezerwowa butla, która winna być napełniona

- akumulatory (dla zespołów awaryjnych). Z reguły jest to sprawa lekceważona. Uważać!!!

Nadzorować, prowadzić dzienniki konserwacji i kontroli.

(Poziom elektrolitu, poziom napięcia i pojemność - rozładowywać i ładować. Mierzyć

gęstość elektrolitu - to świadczy o stanie naładowania).

Rozwiązania.

SBA 22

Black-out system (układ samodzielnej pracy układu energ. albo z zanikiem napięcia).

(vide rysunek opisany System configuration - rysunek górny)

Zespoły podstawowe prądotwórcze (3)

Brak zespołu awaryjnego.

Przy zaniku napięcia: oświetlenie awaryjne z baterii.

Mogą być również stosowane w systemach A16 i A24.

Jeżeli automatyka to pracować może tylko 1 zespól generujący !

W wypadku awarii: Wyłącznik U otwiera się - zanik napięcia.

Sekwencja dalsza: - zasilanie z baterii (oświetlenie awaryjne).

- przerwa nie może być > 45"

- zwykle generator mocy 1000 kW potrzebuje ok. 20" do uzyskania

pełnej mocy

- czujniki VFM kontrolują napięcie na szynach

- wykrywają spadek (przy spadku do ok. 0.7-0.8 nap.nominalnego)

- VFM daje impuls do S-u S system

- S-u S uruchamia SC (Starting Cascade)

Uwaga: Starting Cascade jest programowalna - można dokonać wyboru zespołu lub sekwencji uruchomieniowej - np. najpierw 1-ka a jeżeli nie uda się to 3-ka.

- poprzez ADC uruchamia się wybrany zespół, odbudowane V na gene-

ratorze.

- jeżeli w rozdzielnicy (U) nie ma napięcia, a V na generatorze już jest

85% to podawany jest impuls na wyłącznik samoczynny, który

włącza zespół na szyny.

- następuje stopniowe (sekwencyjne) załączane ważnych odbiorów -

zgodnie z przepisami. Włączenie wszystkiego naraz spowodowałoby

ponowny black-out.

- część odbiorów mniej ważnych uruchamiana jest ręcznie.

Wada: w założeniu konstrukcyjnym jest black-out.

NDA 22 (vide rys. System configuration - rysunek środkowy)

System w zasadzie nie może być stosowane w klasie "A" mimo, że ma automatyczne załączanie systemu awaryjnego.

- 3 zesp.podstawowe

- GTR

- poprzez styczniki Q4 i Q5 zasilana jest awaryjna tablica rozdzielcza, skąd zasila się

odbiory awaryjne (Emergency Load)

(Emergency load:

- 1 silnik steru

- awaryjna pompa pożarowa

- kompresor

- pompy wstępnego smarowania silnika generatora

- pompa paliwowa silnika zesp.prądotwórczego

- urządzenia elektro-nawigacyjne

- R/telekomunikacyjne

- ładowanie baterii zespołów awaryjnych

- zasilanie zespołów automatyki )

Uwaga: automatyka z reguły 24 V DC (poprzez prostowniki i równolegle baterie

akumulatorów.

Działanie:

- zanik napięcia

- VFM daje impuls na ADS

- ADS uruchamia zespół awaryjny

- czas odbudowy napięcia na zespole awaryjnym ok. 10-12"

- CPM włącza na odbiorniki awaryjne generator awaryjny, gdy stwierdzi brak

napięcia na szynie, a zesp.awaryjny osiągnął 85% napięcia (przełącznik Q6).

Obowiązki mechaników - co tydzień uruchamiać generator awaryjny.

Wada w/w systemów: - tylko 1 generator może pracować

- brak kontroli obciążenia

- brak kontroli zapotrzebowania

EEA 22

Przy dużym zapotrzebowaniu na moc i oszczędnej gospodarce paliwowej (moce zespołów prądotwórczych stają się zbliżone do mocy ME) zmuszeni są armatorzy do:

-analizy wykorzystania zespołów prądotwórczych

-przechodzenie na paliwo ciężkie

-przy automatyce, musi być możliwość dołączenia lub odłączania zespołów

Silnik spalinowe nie powinny być obciążane mniej niż 30% (nagar, złe spalanie itp.).

Warunki pełnej automatyki:

- pełna automatyka

- zdalne sterowanie CMK (ale cały proces jest automatyczny)

- lokalne (ręczne, przy stanowisku/silniku)

PEŁNA AUTOMATYKA

Zależy nam na pełnej automatyce. Stąd na statkach uzależniamy za- i wyłączenie syst.energetycznych w zależności od poboru mocy. Stąd wszystkie procesy muszą być w pełni zautomatyzowane:

- przygotowanie do pracy (wstępne podgrzewanie i wst.przesmarowanie);

- uruchomienie silników spalinowych

- doprowadzenie do pełnej prędkości znamionowej (synchronicznej);

- samoczynna synchronizacja zespołów (zgranie napięcia i częstotliwości) (regulator

Woodworth'a) są to regulatory prędkości obrotowej;

Stare regulatory były hydrauliczne. W tej chwili przechodzi się na regulatory elektroniczne.

(na schemacie "M")

- załączenie samoczynne poprzez wyłączniku do pracy równoległej (Q1,Q2,Q3)

- wyrównanie obciążeń na zespołach prądotwórczych (Automatic Demand matching Unit);

- stabilizacja częstotliwości w sieci;

W wypadku zmniejszenia obciążenia (ok.35% mocy znamionowej) układ automatyki wyłączy wybrany wcześniej (shut down sequence) zespół prądotwórczy. Istnieje możliwość wprowadzenia zwłoki czasowej (do ok. 20 min).

EEA 22

(vide rys.11 na stronie 18)

Oś odciętnych:DG% (Diesel Generator Percentage Load)

(Obciążenie Generatora w Procentach).

Oś rzędnych: (Czas)

Możliwość nastawy "start" i "shut down" z reguły przy 80% i 70%. Ustaw 100% load jest stały i nieustawialny - włącza się (wybrany zespół) w trybie natychmiastowym celem zapobieżenia black-out'owi.

Obecnie systemy sterowania są już skomputeryzowane. Przykład GCU 8800 f-my NORCONTROL (vide rys. 1-24, 1-2 GCU Front Pan

el.)

Systemy zabezpieczeń: - "A" sygnały bezpieczeństwa

"B" sygnały awarii (over speed 115%)

"C" Reset

"D" Stan generatora

"E" Sygnały wejściowe zadawane

"F" Wskaźniki stanu operacji

"G" kody operacji - do wyświetlania mocy (dawanej i pobieranej)

"H" Wskaźniki prądnicy

"I" Sterowanie generatorem

"J" Rozkład obciążeń (Symeric/Asymetric)

` "K" Wybór paliwa

"L" Wybór rodzaju sterowania (auto/manual/semi)

"M-P" - komputer ("N" display i programowanie)

ad."F" - start reqested - musi nastąpić badanie, czy odbiornik dużej mocy może być dołączony - może wystąpić sytuacja, w której w systemie brakuje mocy - wtedy musi się załączyć nowy układ. Nazywa się to po polsku Kontrolowane zał.odb.dużej mocy.

Układy energooszczędne wytwarzania energii elektrycznej.

Moce aktualnie porównywalne są z SG -stąd trend do oszczędności paliwa.

Liberty 2 x 30 kW teraz zespoły do 3,000 kW !

Inne względy to lepsze wykorzystanie mocy SG (są nadwyżki mocy), poza tym korzystając z innych rozwiązań (prądnice wałowe) wydłużany jest cykl remontowy głównych zespołów prądotwórczych, cisza (pasażery), rezerwa mocy.

Te dodatkowe źródła energii to:

- prądnica wałowa (shaft generator czasem M.E. driven generator)

korzystanie z tych prądnic daje określone oszczędności - energia wyprodukowana

przez te prądnice jest ca 50% tańsza od energii wytwarzanej klasycznymi zespo-

łami (jeżeli na paliwo lekkie).

Wirnik jest segmentem wału.

Częstotliwość zależy od obrotów silnika napędzającego i liczby par biegunów.

Stąd obroty - 1000 obr/min, 750 obr/min i z tego wynika ilość par biegunów.

Jeżeli 1000 to 4 pary jeżeli 750 to 3 pary bo generalnie stosuje się lub 50 Hz lub 60 Hz.

3 x 380V - 50 Hz

3 x 440V - 60 Hz

p * n

f = -------

60 (Hz)

Dopuszczalne wahania częstotliwości i napięcia + - 5 %. Stąd dopuszczalny przedział bezawaryjnej pracy: np. 950 - 1050 obr/min.

Inne rozwiązanie to układ z przekładnią podwyższającą, w którym prądnica wałowa jest osadzona na tejże przekładni.

Typ 3:

Niektóre firmy stosują przekładnie planetarne - nazywa się to CONSPEED - zasada, że

jeżeli zmienia się prędkość obrotowa silnika to na wyjściu przekładni jest stała prędkość

obrotowa.

Typy inne

W czasie kryzysu energetycznego zaczęto wymyślać różne systemy do uzyskiwania stałej prędkości obrotowej.

W zależności od typu śruby.

1. Śruba stała

2. Śruba nastawna.

Ad.1 Warunek ( f = + - 5 %) możliwy do spełnienia wyłącznie w morzu przy

ustalonych warunkach żeglugowych (niezmiennych).

Praca równoległa PW z innymi generatorami (długotrwała) jest niemożliwa.

Ad.2 Warunki pracy lepsze - stałe obroty, silnik nienawrotny.

Istnieje możliwość wykorzystania prądnicy wałowej (zasilać całą sieć elektryczną) w

morzu, natomiast przy manewrach (wahania obrotów spowodowane gwałtownymi

zmianami obciążeń) sieć zasilana jest z zesp.prądotwórczego konwencjonalnego

natomiast ster strumieniowy może być zasilany z PW.

Ograniczenia

Gwałtowne zmiany obciążeń mogą spowodować "black-out". Stąd nie wolno używać gwałtownych wychyleń steru na burtę jak również zwalniania i przesterowań.

Dlatego również stosuje się systemy zabezpieczeń poprzez regulator obrotów, który po rozpoznaniu spadku mocy (obrotów) podtrzymuje obroty przez 15-20 sec celem uruchomienia automatycznego głównego zespołu prądotwórczego.

Nie ma zabezpieczeń na niekontrolowany spadek mocy.

Próby zabezpieczeń:

- elektryczny - stosowanie przetwornic częstotliwości na wyjściu z prądnicy wałowej celem

stabilizacji częstotliwości w systemie elektro-energetycznym.

Prostownik i falownik służą do podtrzymania częstotliwości. Układ podtrzymania mocy biernej umożliwia połączenie systemu z siecią. Układ filtrów (kondensator,filtr) likwidują zakłócenia.

Zaletą systemu jest możliwość wykorzystania PW w szerszym zakresie.

Przy prędkościach 60-100% SG można wykorzystać moc w 100% - poniżej (30-60) moc już spada do 40%.

Taki układ może pracować równolegle z innymi zespołami trwale.

Automatyka siłowni okrętowej i zdalne sterowanie SG.

Początkowo sądzono, że do automatyki wystarczy 1 komputer do automatyzacji siłowni. Dzisiejsze systemy są systemami zdezintegrowanymi z użyciem paru mikrokomputerów.

DATACHIEF 7 (vide rys. opisany w ramce :Datachief 7 , HA331450)

Automatyzacja siłowni f-my NORCONTROL

System : czujniki zainstalowane na poszczególnych urządzeniach przekazują sygnały elektryczne do podstacji (Sygnal Aquisition Units - SAU) gdzie następuje przetworzenie sygnału na sygnał cyfrowy (w karcie Adapter) i dalej podawane na procesor (wewnątrz SAU).

Jednostka SAU może przyjąć 32 sygnały z czujników.

Z SAU sygnały kierowane są (kablem 4-ro żyłowym) do Signal Processor Unit (SPU) gdzie następuje ich przetworzenie na żądane sygnały (printer, monitor, alarm świetlny itp.).

Uwaga: sygnał przekraczający graniczne wartości ustawień powoduje wyświetlenie alarmu na odbiornikach alarmów (monitory, układy alarmowe w pomieszczeniach - zgodnie z wymogami klasyfikacyjnymi w kabinach mechaników, na mostku i w messie). W bardziej zaawansowanych systemach układy alarmowe przekazują pełną informację o awarii a nie tylko skróconą wersję bez info o przyczynie alarmu.

Z SPU sygnały kierowane są na monitory (2 w CMK, 1 na mostku).

Operowanie SPU odbywa się z klawiatury (OPPANEL - Operating Panel) skąd można uzyskać pełną informację o wszystkich systemach i punktach pomiarowych - dokonuje się tu wyboru systemu i sterowania systemami.

Sterowanie odbywa się z klawiatury po przejściu na sterowanie. Realizacja poleceń poprzez SPU trafia do Process Control Units (PCU) umieszczone w siłowni.

Przepisy wymagają, żeby system automatyki był wyposażony w instalację alarmową.

Uwaga: wszystkie SAU i PCU mogą być umieszczone w dowolnych miejscach w siłowni - bądź przy urządzeniach bądź zgrupowane w jednym miejscu.

Drukarki pracują w systemie automatycznym - jedna (ALARM PRINTER) drukuje wszystkie alarmy (czas, data, rodzaj alarmu + szczegóły), druga drukuje wszelkie polecenia, stany, czynności czyli stanowi Dziennik Maszynowy.

System obejmuje również kontrolę i sterowanie systemami energetycznymi poprzez Generator Control Units (GCU).

Zintegrowany system posiada część poświęconą zdalnemu systemowi sterowania SG.

W skład tego systemu wchodzi:

Remote Control Unit (AC4) - CMK, mostek;

SSU (Safety System Unit) - CMK; (vide rys. Safety System Unit 8810)

ETU (Engine Telegraph Unit)- SG,CMK,mostek; (vide rys. Autochief 4 RCS Control Room

Unit, Sulzer Version)

OPU (Orders Printer Unit) - CMK,mostek;

Bridge Control Unit

(vide rys. Autochief 4 Remote Control System)

- start air preassure - display (w barach - w Polsce w megapascalach)

1 bar = 1kg/cm2

- command rpm - display zadanej prędkości obrotowej

- engine rpm - display - rzeczywista prędkość obrotowa SG

- Alarm (połączone z SSU i Control Room Unit)

(Safety Functions i inne alarmy)

Podział alarmów: kasowalne i niekasowalne.

SHD - Shut Down

SLD - Slow Down

Niektóre z alarmów (np. rough sea) nie dają sygnałów dźwiękowych (tak samo w CMK).

Inne funkcje - powiązane z nieprawidłowościami działanie (nieudany rozruch, zablokowany

rozruch, uszkodzenie panelu sterowania w CMK, uszkodzenie telegrafu...,

uszkodzenie panelu bezpieczeństwa

Indication

- wskazywania aktualnych stanów i zadanych wartości/procesów granicznych

Cancel functions

- sterowanie "zaniechaniem" , ominięcie blokad

Other functions

-

Command position

- oznaczenie miejsca sterowania silnikiem

Reset

- wyłączenie buczka i potwierdzenie alarmu.

Oznaczenia

L - level

T - temperature

P - preasure

A - alarm/syganalizacja

H - wysoki poziom

Zdalne sterowanie systemami poprzez skomputeryzowaną centralę (CMK).

(vide rys. Układy zdalnego sterowania zaworów..., GS Fule Oil System)

Każdy z systemów można wywołać w CMK z klawiatury, celem wyświetlenia na monitorze rysunku schematycznego żądanego systemu. Równolegle można zażądać wydruku parametrów bieżących i nastaw wszystkich podzespołów układu.). Przy pomocy myszy (lub układu klawiaturowego) można sterować zdalnie zaworami systemu (otwieranie, zamykanie), jak również uruchamiać pompy i urządzenia podłączone do pracy w automatyce. Można również zmieniać ustawy i parametry pracy systemu.

Obraz monitora zawiera również informacje o poziomie paliwa w zbiornikach, sondażach, poziomach cieczy w zęzach itp. - w zależności od wybranego systemu).

Dr Śmierzchalski

Każdy układ sterowania ma w systemie układy wejścia i wyjścia.

elementy wykonawcze

elementy sterujące

układy in-out

Dwa rodzaje sterowania:

- układ zamknięty

- układ otwarty

Układ zamknięty - zapętlony

Układ otwarty - bez pętli (polecenia zaprogramowane, ale brak czujników sterujących automatyką przy odbiorach).

Rodzaje regulacji:

a-stałowartościowa

b-nadążna

c-programowa

Ad.a - np. żyropilot (przy stałym kursie) - układ ma stabilizować się wokół zadanych stałych parametrów

np. chłodnie

Ad.b - np. żyropilot przy zmianie kursu.

- np. sterowanie wychyleniem steru (układ nadąża za wychylonym sterownikiem)

Uchyb regulacji - różnica między wartością zadaną a wartością mierzoną

Ad.c - np. wirówki paliwa

- pralki automatyczne

- autom. nadawanie sygnałów mgłowych

Każdy układ sterowania musi składać się z 4 elementów

E = Z - MW

Układ regulacji kursu statku.

Uwaga : statek jest układem pomiarowym poprzez żyropilota.

Układy, gdzie dokładność nie jest wydawane są ok. 10 x tańsze od układów dokładnych (mała tolerancja).

Układ regulacji prędkości statku

Wady sygnałów pneumatycznych : sygnał można przesłać na niewielką odległość

(do 300 m)

droga instalacja

układ stabilizacji ciśnienia

Robi się to na zasadzie tradycji.

Dwa rodzaje sterowania silnikiem:

- manewrowy

- morski

w sterowaniu manewrowym mierzy się moment na wale i to jest ogranicznikiem "dopuszczalności". Przejście w morze powoduje odblokowania systemu rozpędzania statku, również realizowane poprzez pomiar mocy na wale (zadana większa prędkość ---> wzrost dawki paliwa ----> wzrost obrotów ----> wzrost prędkości -----> spadek obciążeń ----> wzrost zadania prędkości ----> itd. ........-----> osiągnięcie finalnej prędkości obrotowej morskiej).

Dynamika statku zależy od prędkości statku (u) , wychylenia steru (a) , stanu załadowania (z).

Autopilot - rodzaje pracy, dobór nastaw.

Zamknięty układ.

.

Najczęściej używane regulatory to PID (Proportional Integreted Differentiate)

-nastawy : rudder P

counter-rudder D

yawing 1o - 3o

rudder limit

fixed rudder

Rudder

Nastawa P - wzmocnienie

k - współczynnik wzmocnienia

P = E * k

Oznacza to, że od współczynnika zależy wielkość sygnału P (w układzie nadążnym).

W układzie stałowartościowym :

Zbyt duża nastawa wsp. k może przeregulować układ a nawet doprowadzić do oscylacji.

Wsp. k - zwykle 0.5 - 3o .

Nastawa I - brak dostępu (nieregulowalna) - całkowanie celem usunięcia uchybu ustalonego dla zlikwidowania zjawiska oscylacji.

Człon całkujący ma jeszcze za zadanie reagowania na zakłócenia wolno-zmienne (np. znoszenie statku na jedna stronę - od wiatru, fali). Następuje całkowanie małych odchyleń

i likwidowanie stałej wartości (uchybu ustalonego) na jedną burtę.

Nastawa D - różnicujący - działania ma zakłócenia szybkozmienne (gwałtowne zmiany kursu od uderzeń wiatru i fali).

DE

d = ------

Dt

następuje wzmacnianie działania przy nagłych impulsach (counter rudder).

Nastaw yawing - filtr na wejściu sygnału E - działa powyżej filtru 0.3 - 3o.

Max wychylenie steru - filtr - do 15o.

Systemy adaptacyjne. Na podstawie próbkowania następuje identyfikacja dynamiki statku i na tej podstawie automatycznie następuje regulacja optymalnymi nastawami (self-tuning).

Uwaga: te ustawy wymagają czasu (dobra pogoda 20-30 min, zła pogoda do 40 min).

Rudder - czułość

C.rudder- tłumienie

R.angle - kąt wychylenia

Yawing - myszkowanie

Algorytm nastawiania:

- morze względnie spokojne

1.czułość blisko max

- pogarszanie się pogody

zmniejszyć czułość

tłumienie powinno zajmować takie położenie, aby statek nie oscylował względem

średniego kursu.

jeżeli statek ma tendencję do chwilowego przechodzenia poza zadany kurs ( w czasie

zmian kursu) to tłumienie należy zwiększyć.

duże tłumienie przy złym stanie morza powoduje częste ruchy steru - zaleca się

zmniejszenie czułości zamiast zbytniego zmniejszenia tłumienia.

W przypadku fali od rufy należy zwiększyć ograniczenie wychylenia.

------

Sterowanie nadążne. Ster nadąża za wychyleniami sternika.

Sterowanie czasowe (przyciskowe). Bezpośrednio otwiera się zawory siłowników. Omija się system nadążny. Z reguły jest to system awaryjny. Czasowe bo działa tak długo jak długo przycisk jest wciśnięty.

Automatyczne - autopilot.

Awaryjne - mechaniczne sterowanie pompami.

Chłodnictwo

Uwaga: część wykładu na dwóch kartkach dostarczonych przez Dr Śmierzchalskiego.

(1.Przepisy dot. przewozu i ładunków chłodzonych na statkach chłodnicowych;

2.Warunki załadunku i transportu bananów;

3.Okrętowe systemy chłodnicze;

4. Urządzenia chłodnicze;)

Indykatory temperatury na kontenerach (Timer'y).

Defrosting jest częścią najczęściej ulegającą awarii (40% uszkodzeń).

Wykres temperatur na indykatorze wygląda m.więcej jak niżej (przy prawidłowej pracy):

Przykłady typowych zapisów temperatur:

Nowe urządzenia rejestrujące to m.innymi Data Log - jest to chip montowany w urządzeniu rejestrującym przed załadunkiem kontenera. Odczyt danych przy użyciu specjalnego urządzenia elektronicznego.

Najnowsze rozwiązania to urządzenia typu Remote Control, przy zastosowaniu przekazywaniu informacji kablem energetycznym z zastosowaniem odpowiedniej modulacji częstotliwości (ok. 1000 Hz). Odczyt możliwy z każdego miejsca (komputera) przy użyciu Laptopów. Dane można przepisać na dysk.

Każdy system komputerowy na statku posiada urządzenie do podtrzymania napięcia przez czas pozwalający na zapisanie aktualnych danych i nastaw na twardy dysk (okres około 5 - 10 minut) co umożliwia powrót do stanu sprzed black-out'em.

---