Wykład 15.01.2006 r.
Turystyka jako dziedzina konsumpcji
Ogólną cechą gospodarki jest zaspokajanie potrzeb konsumentów, którzy wytworzone dobra i usługi konsumują.
Konsumpcja w turystyce odbywa się w czasie wolnym od pracy i podczas okresowych migracji, poza miejscem stałego zamieszkania.
Przedmiotem konsumpcji są dobra materialne i niematerialne. Najważniejsze to dobra przyrodnicze, ciekawe miejsca do rekreacji, regeneracji sił, dobra kulturalne.
Dobra są w postaci komplementarnych usług transportowo - hotelarskie, gastronomiczne i kulturalne.
Konsumpcja turystyczna wpływa na zainteresowania i aspiracje społeczne, a także jego aktywność turystyczną i inne.
Konsumpcja wyraża się stopą aktywności turystycznej społeczeństwa, tj. procentu uczestników ruchu turystycznego do liczby mieszkańców kraju.
Krajowy ruch turystyczny:
1960 r. - 18,2 %
1975 r. - 59 %
1982 r. - 22 %
Od 1995 r. - 31 %.
Niska aktywność turystyczna występuje w rodzinach o małych dochodach, niepełnych, wśród mieszkańców wsi, ludzi mało wykształconych, starych, mających krótki urlop, nieposiadających samochodów.
Wysoka aktywność turystyczna towarzyszy gospodarstwom wysoko dochodowym, mieszczuchom, wykształconym, młodzieży, długie urlopy, samochody.
W Polsce 1/3 mieszkańców nie uczestniczy w urlopach czy wakacjach. Wypoczynek zaspokajać u krewnych, znajomych, na działkach.
Wyjazdy turystyczne mogą dawać pozytywne aspekty:
Mogą poprawić kontakty rodzinne
Realizacja potrzeb poznawczych
Oderwać się od rodziny, relaks
Chcą poznać nowych ludzi
Spełnione potrzeby turystyczne mają różną wagę. Tym wyższą im bardziej przeżycia są związane z intelektem.
Wyznaczniki potrzeb turystycznych zależą od różnych czynników:
Rozwoju gospodarczego i możliwości przeznaczenia pewnej ilości pieniędzy na podróże
Od warunków turystyki kraju i jego infrastruktury turystycznej
Od polityki proturystycznej państwa
Od wzorców konsumpcyjnych społeczeństwa
Od aktywności ekonomicznej gospodarki turystycznej.
Segmentacja potrzeb turystycznych
Decyzja o udziale w ruchu turystycznym (podjęcia zakupu usług turystycznych) następuje w momencie ustalania celu wyjazdów. Określony jest czas jego trwania, określenie środowiska, wyboru środka transportu, wyboru trasy i etapów podróży, od osobistych czynników, od czynników zewnętrznych (pogoda, niska cena, wolne dni).
Konsumpcja pod względem struktury i jakości dóbr jest bardzo zróżnicowana. Wpływ na potrzeby turystyczne mają:
Czynniki ekonomiczne: PKB, dochody ludności, poziom towarów i dóbr turystycznych, potrzeby ludności, ceny dóbr i usług w ruchu turystycznym.
Czynniki nieekonomiczne:
Techniczne: transport, baza materialna.
Geograficzno - przestrzenne: rozmieszczenie walorów turystycznych.
Demograficzne - liczba ludności, wiek, płeć, przyrost naturalny, liczba gospodarstw domowych.
Socjalne: sposób bycia, moda, cykl życia, ilość czasu wolnego, zamożność, wykształcenie, miejsce stałego zamieszkania.
Psychiczne właściwość przedmiotu turystycznego:
Motywacja
Społeczne zwyczaje i tradycje, moda
Podatność na reklamę
Wiedza o produktach turystycznych
Czas i sezon
Stosunki międzynarodowe i polityczne
Decyzje administracyjne, które mogą uruchomić ruch turystyczny lub go zahamować.
Inne stymulatory ruchu turystycznego: polepszenie zarobków.
Informacja o sprzedaży usług turystycznych.
Chcąc budować pewne zbiory turystyczne dla potrzeb ruchu turystycznego trzeba zastosować tzw. segmentacje przedmiotową. Polega na dobieraniu turystów wg zainteresowań. Stosuje się tzw. prostą metodę badań rynków i marketingową strategię sterowania.
Konsumpcja, jej cele i mechanizmy
Konsumpcja powinna się zbiegać z zasadą sprawiedliwości społecznej.
Powinna być sprawiedliwą realizacją potrzeb wszystkich obywateli.
Konsumpcja powinna być czynnikiem wychowawczym kształtującym postawy obywateli.
Mechanizmy kształtują konsumpcyjne interesy ekonomistów i specjalistów od polityki społecznej.
Poszukiwany jest model życia, który bierze pod uwagę nie tylko czynniki ekonomiczne, ale kulturalne, socjologiczne i ogólno społeczne.
W preferowanych ogólnych konsumpcjach powinno się badać i odwoływać do opinii publicznej, np. przez organizacje konsumenckie. Wykorzystać należy różnego rodzaju badania dla wykazywania rozwoju gospodarczego i społecznego.
Wykorzystanie zdobyczy naukowych, np. medycyny, socjologii, psychologii, nauk technicznych.
Rozwój konsumpcji i zmiany jej struktury zależą od różnych czynników: wiek, zdrowie, rodzina, dostępność usług, dostępność do obszarów turystycznych, urbanizacja, zasób siły roboczej, rozwój gospodarki turystycznej i jej powiązanie z innymi działami gospodarki.
W turystyce w stosunku do potrzeb mieszkańców konsumpcja występuje w formie substytucjonalnej, np. namiot zamiast hotelu.
Konsumpcja składa się z 2 elementów:
Spożycie rynkowe - polega np. na zakupie dóbr turystycznych i usług w odpowiednich instytucjach.
Spożycie naturalne - zachodzi poza rynkiem, np. samochodowe wycieczki.
Turystyka należy do czystej konsumpcji. Różni ją od zarobkowych wyjazdów.
Turystyka, zwłaszcza luksusowa następuje po osiągnięciu pewnego poziomu życia.
Poznanie motywacji decyzji o podróżach ma istotne znaczenie w promocji sprzedaży usług turystycznych. Można sterować konsumpcją przy pomocy zintegrowanych działań gospodarczych, społecznych, przemysłowych, kulturowych, demograficznych, oświatowych, które oparte są o wiedzę o konsumpcji i ich gospodarce, czyli wiedzę o funduszu swobodnej decyzji.
Rodzaj konsumpcji jest elitarny lub egalitarny (dążący do wprowadzenia równości ekonomicznych). Nieznany jest model wypoczynku w Polsce.
Ochrona konsumentów w turystyce
Powinno się zadbać o to, aby turyści otrzymywali jednorodny produkt turystyczny i był optymalny poziom tego produktu. Wg Bochara wyróżnia się:
Ochronę repulsyjną, czyli regulującą, która chroni przed złą jakością usług i towarów.
Ochrona kreatywna - polega na stwarzaniu odpowiednich warunków rozwoju turystycznego.
Ochrona policyjna - ochrona turystów przed nadużyciami, terroryzmem.
Ochrona przed działaniem sił zewnętrznych.
Ochrona mienia i życia.
Działania chroniące miejscową ludność.
Działania chroniące pracowników biur podróży przed zagrożeniami.
Ochronie konsumentów potrzebne są przepisy (czynniki regulacyjno - decyzyjne) i czynniki samoregulacji rynku. Potrzebny jest status prawny turysty konsumenta, działania na rynku międzynarodowym w sprawie jego ochrony. Wyznaczanie kierunków konsumpcji turystycznej potrzebna jest standaryzacja, normalizacja i estetyka towarów.
Realizacja tych celi wiąże się z nadawaniem turystyce pewnych wartości handlowych.
Ochronie rządowej podlega sam przedsiębiorca, chroni przed nieuczciwością konsumentów.
Ekonomiczne i prawne tworzenie znaków towarowych.
Edukacja kadr w ochronie konsumentów.
Kształcenie powinno się odbywać, np. podnosząc rangę tych zawodów, unifikując je. Wykształcenie prawne kierowników stanowisk i tour - operatorów, co do ochrony mienia turystów i mienia społecznego, odpowiedzialności karnej za niską jakość dóbr i ich podmianę. Wykształcenie prawno - proceduralne, co do form załatwienia reklamacji i naprawy szkód, dochodzeń roszczeń od klientów za szkody zawinione i niezawinione.
Najważniejszym czynnikiem konkurencyjnym jest jakość środowiska przyrodniczego. Międzynarodowa Organizacja Norm ogłosiła w 1987 r. normy z serii od 9000 do 9004 dotyczące systemu marketingowego zarządzania jakością. Polska i kraje UE przyjęła model 9002 (ISO) właściwy dla branż turystycznych i gastronomicznych. Polega na postępowaniu co roku projektów hoteli, których wygląd jest wkomponowany w środowisko naturalne. Jest 20 punktów charakteryzujących te obiekty. System wymagał opracowanie księgi jakości, w której zawarte były instrukcje robocze i procedury systemowe. Żeby mieć certyfikat jakości musi być złożony wniosek wraz dokumentacją. Certyfikat daje dostęp do list homologowanych dostawców (dostarcza towary o stałej wartości produkowane tą samą technologią). Są też wymagania dotyczące kultury osób, dobrego wychowania, wyglądu osobistego, wyglądu otoczenia, badania lekarskie pracowników, prezencja, kultura miejsca pracy, czystość, toaleta, uśmiech.
Główny nacisk kładzie się na szkolenie kadr pilotów, przewodników z zakresu języków obcych, ukształtowania terenu, badań turystycznych.
Ogólna charakterystyka
Pracownicy kadrowi muszą się różnić od pracowników zwykłych, muszą mieć wykształcenie, szkolenie informacji wizualnych, szkolenie w zakresie czytania map, przewodników, folderów. W Polskiej turystyce był nieporównywalny zakres zawodów. Obecnie nie muszą być zrzeszeni w PTTK, mogą tworzyć takie koła przy biurach podróży. Ludzie są zatrudniani na innych zasadach. Szczególne znaczenie nabierają zawody gastronomia, tour - operatora.
Obrót turystyczny i jego efektywność
Obrót turystyczny krajowy - jest to ruch dóbr materialnych i niematerialnych zaspokajający potrzeby turystyki rodzimej. Są to konsumpcyjne potrzeby turysty czy też zaopatrzeniowo - produkcyjne potrzeby przedsiębiorstwa produkującego dobra i usługi turystyczne i uzdrowiskowe.
Obrót turystyczny międzynarodowy - jest wtedy, gdy turysta wydaje pieniądze na konsumpcje turystyczną w innym kraju.
Ogólny obrót - przepływ dóbr użytkowych od producenta lub oferenta do konsumenta oraz przepływ środków płatniczych od konsumenta do instytucji sprzedającej te dobra.
Obrót turystyczny jest częścią ogólnego obrotu towarów. W jego realizacji napływają towary do miejsca recepcji turystycznej, a także gromadzone są środki do świadczenia usług. Zawiera się do niego reklama, pośrednictwo i informacja.
Obrót wiąże się z kanałami dystrybucji, w której wyróżniamy 2 fazy:
Sfera realna i regulacja decyzyjna, np. ile realnie można sprzedać miejsc w hotelu.
Regulacja samoczynna, na którą wpływa popyt, podaż i cena.
Turystyka wyróżnia się wśród wielu rodzajów obrotu różnorodnością popytu i podaży.
Obroty turystyczne są ogniwem łączącym zjawiska turystyczne rynkowe i pozarynkowe np. funkcjonują w wypoczynku młodzieży, lecznictwie sanatoryjnym, agroturystyce, w ogólnych warunkach gospodarczych.
Międzynarodowy obrót turystyczny jest czynnikiem kształtujących się stosunków gospodarczych wchodzących w skład finansów między różnymi krajami współpracującymi ze sobą. Występuje międzynarodowy zakup i sprzedaż dóbr turystycznych. Występują tu wydatki ludności na turystykę zagraniczną.
Na podnoszenie rangi obrotu turystycznego mają wpływ różna czynniki:
Czynniki poszerzające zasięg wymiany towarowo - pieniężnej w turystyce krajowej i zagranicznej.
Wzrost znaczenia wydajności pracy przez nowoczesne organizację i metody zarządzania, nowoczesną technologię.
Występuje koncentracja ruchu turystycznego w określonych warunkach.
Koncentracja różnych środków i siły wytwórcze.
Podnosi się efektywność obrotu turystycznego.
Wzrasta towarowość gospodarki turystycznej i wiąże się z gospodarką kraju, z walutowym i osobnym obrotem światowym.
Obrót turystyczny wiąże wszelką produkcję materialną i niematerialną z konsumpcją i aktywizuje ją. Turystyka międzynarodowa uważana jest za szczególnie korzystny eksport. Nakłady pracy ludności miejscowej to 70 - 80%. Kraje recepcji turystyczne sprzedają towary i usługi 1,5 - 3 razy z większym zyskiem i efektywnością dewizową niż w wywożeniu ich za granice. W ciągu ostatnich 20 lat światowy obrót turystyczny wzrósł 40 - krotnie, a ogólne obroty towarowe 13%. Największe obroty:
Europa 63%
Ameryka Północna 16,6%
Ameryka Łacińska 2,4%
Bliski Wschód 2,6%.