Organizacja środowiska pracy

Środowisko pracy - przestrzeń pracy wraz ze środkami do wykonywania pracy, w której zachodzą wszelkie interakcje pomiędzy tymi elementami a pracownikiem

Środowisko pracy możemy modelować dostosowuj je do potrzeb pracownika, pamiętając jednakże o ograniczeniach dostosowawczych pozostałych elementów oraz mając na uwadze ekorozwój

Ekorozwój tzn. zrównoważony rozwój pomiędzy potrzebami ludzi a równowagą środowiskową.

Środowisko pracy powinniśmy modelować, aby m. in.

• Czynić warunki pracy bezpieczniejszymi

• Zwiększyć efektywność pracy

• Zwiększyć komfort pracy.

Należy pamiętać że dostosowujemy elementy środowiska pracy do człowieka.

HIGIENA PRACY

Definicja:

Jest to wiedza i umiejętność przewidywania, rozpoznawania, oceny i kontrolowania czynników środowiska pracy oraz stresorów zawodowych w celu ochrony pracowników i ludności będącej w zasięgu ich działania przed chorobami, uszczerbkiem zdrowia i pogorszeniem samopoczucia.

Przewidywanie- polega na określaniu potencjalnych zagrożeń zdrowia i uwarunkowań sprzyjających wypadkom , na etapie planowania, projektowania oraz tworzenia nowych technologii i stanowisk pracy , a także w związku z ich przekształcaniem i modernizacją.

Rozpoznawanie - polega na ujawnianiu wszystkich materialnych i niematerialnych czynników środowiskowych i zawodowych potencjalnie szkodliwych lub uciążliwych oraz ich jakościowym i ilościowym oznaczaniu względnie oszacowaniu

Ocena - jest złożonym procesem analizy warunków narażenia i oznaczonych czynników pod względem ich znaczenia dla zdrowia, w oparciu o obowiązujące przepisy prawa i wytyczne oraz istniejące piśmiennictwo, z wyprowadzeniem wniosków profilaktycznych.

Kontrola - polega na bieżącym nadzorze pod warunkiem pracy na prewencji pierwotnej zmierzającej do eliminacji ze środowiska pracy czynników wpływających negatywnie na zdrowie, a przy braku takiej możliwości, do minimalizacji ich szkodliwości albo uciążliwości

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.03.169.1650)

Definicje:

• "miejsce pracy" - rozumie się przez to miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy;

• "stanowisku pracy" - rozumie się przez to przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy,

• środowisko pracy" - rozumie się przez to warunki środowiska materialnego (określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w którym odbywa się proces pracy,

• "zagrożeniu" - rozumie się przez to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę;

• "ryzyku zawodowym" - rozumie się przez to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy;

Odpowiedzialność za bhp w zakładzie

Art. 207 Kodeksu pracy

§ 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

3) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

4) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

§ 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracowników

Art. 211.

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Czynniki szkodliwe i niebezpieczne:

Czynniki fizyczne

- poruszające się maszyny i mechanizmy,

- ruchome elementy urządzeń technicznych,

- przemieszczające się wyroby, półwyroby i materiały,

- naruszenie konstrukcji,

- obrywanie się mas i brył skalnych ze stropu lub ociosu, tąpnięcia,

- powierzchnie, na których jest możliwy upadek pracujących,

- ostrza, ostre krawędzie, wystające elementy, chropowatość i szerokość wyrobów, urządzeń i narzędzi,

- temperatura powierzchni wyposażenia technicznego i materiałów,

- położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni ziemi lub podłogi pomieszczenia,

- nieważkość,

- ciśnienie,

- hałas,

- wibracja,

- infradźwięki,

- ultradźwięki,

- temperatura powietrza,

- wilgotność powietrza,

- ruch powietrza,

- jonizacja powietrza,

- oświetlenie (natężenie, luminancją, olśnienie, kontrast, tętnienie strumienia),

- promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe, podczerwone,

- pole elektromagnetyczne,

- pole elektrostatyczne,

- elektryczność statyczna,

- napięcie w obwodzie elektrycznym,

- pył przemysłowy, aerozole stałe i ciekłe

Czynniki chemiczne

a) w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:

- toksyczne,

- drażniące,

- uczulające,

- rakotwórcze,

- mutagenne,

- upośledzające funkcje rozrodcze;

b) w zależności od sposobów wchłaniania:

- przez drogi oddechowe,

- przez skórę i błony śluzowe,

- przez przewód pokarmowy.

Czynniki biologiczne

- mikroorganizmy (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie substancje (toksyny, alergen),

- makroorganizmy (rośliny, zwierzęta).

Czynniki psychofizyczne

a) obciążenie fizyczne:

- statyczne,

- dynamiczne

b) obciążenie nerwowo-psychiczne

- obciążenie umysłu,

- niedociążenie lub przeciążenie percepcyjne,

- obciążenie emocjonalne.

*Zgodnie z normą: Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy. Klasyfikacja. PN-80-Z-08052

Czynniki fizyczne

hałas słyszalny - wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, szkodliwe drgania ośrodka sprężystego - obejmujące zakres częstotliwości słyszalnych ( powyżej 50Hz i poniżej 10 kHz ) - działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i pośrednio na wybrane części organizmu pracownika

Zasada równej energii: Efekt działania hałasu na narząd słuchu jest proporcjonalny do wartości całkowitej energii akustycznej, która zależy od kwadratu ciśnienia akustycznego i efektywnego czasu ekspozycji.

Znaczy to, że zmniejszenie jednego z parametrów hałasu(poziomu hałasu lub czasu trwania ekspozycji) i wydłużenie drugiego z nich wywołuje takie same skutki biologiczne.

Skutki zdrowotne działania hałasu słyszalnego:

• Ucho wewnętrzne - narząd krytyczny,

• Układ krążenia (nadciśnienie tętnicze),

• Układ pokarmowy (choroba wrzodowa)

• Układ nerwowy (zespoły nerwicowe),

• Układ hormonalny (ilościowe zmiany hormonów),

• Psychikę

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy

Na postawie: art. 229 Kodeksu pracy o obowiązku wykonywania badań profilaktycznych

Częstotliwość badań profilaktycznych :

• ogólne co 4 lata, otolaryngologiczne i audiometryczne przez pierwsze 3 lata pracy w hałasie - co rok,

• następne otolaryngologiczne i audiometryczne co trzy lata.

Rodzaj badań : ogólne, otolaryngologiczne, audiometryczne 125-8000 kHz

hałas infradźwiękowy - hałas obejmujący składowe infradźwiękowe 2-16 Hz i składowe słyszalne do 50Hz

oddziaływanie na organizm:

• zmiany w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego,

• układu oddechowego,

• układu krążenia

• układu hormonalnego

poza tym:

• zaburzenia równowagi,

• wydłużenie czasu reakcji,

• zmniejszenie spostrzegawczości

hałas ultradźwiękowy - szerokopasmowy hałas , w którego widmie występują składowe o wysokich częstotliwościach słyszalnych i niskich ultradźwiękowych, tj. 10 - 100kHz

Narządy krytyczne - narząd słuchu

Poza słuchowe :

• Układ krążenia (pogorszenie ukrwienia mięśnia sercowego i tkanek obwodowych)

• Narząd przedsionkowy (bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi, nudności)

• Czynności układu nerwowego (pobudliwość nerwowa, rozdrażnienie, osłabienie pamięci, kłopoty z koncentracją, zmęczenie)

• Procesy termoregulacyjne,

• Procesy przemiany materii

Badania lekarskie : ogólne, otolaryngologiczne, częstotliwość co 2 lata

• wibracja ogólna - to drgania mechaniczne o oddziaływaniu ogólnym przenoszone na korpus pracownika przez nogi, miednicę lub boki, plecy

• wibracja miejscowa - to drgania mechaniczne o oddziaływaniu miejscowym przenoszone na korpus pracownika przez ręce

• mikroklimat - to zespół elementów meteorologicznych ( temperatura powietrza - efektywna, prędkość ruchu powietrza, wilgotność powietrz, temperatura otaczających powierzchni tj. promieniowanie cieplne ) typowych pod względem wartości i trybu zmian dla badanej przestrzeni ( niewielkiej ) stanowisk pracy lub pomieszczenia

• mikroklimat zimny - mikroklimat objawiający się ujemnym bilansem cieplnym, powodujący stres termiczny zimny ustroju pracownika

• mikroklimat gorący - mikroklimat objawiający się dodatnim bilansem cieplnym, powodujący stres cieplny związany z przegrzaniem ustroju pracownika

• promieniowanie jonizujące - to strumień cząstek ( promieniowanie korpuskularne ) lub strumień fotonów ( fala e-m, promieniowanie kwantowe ), których energia jest wystarczająca by wywołać jonizację tj. wybicie elektronu z powłoki elektronowej atomu lub cząstki, przekształcając go tym samym w jon

• promieniowanie nadfioletowe - promieniowanie optyczne typu falowego o długości fal w zakresie 400 - 200 nm

• promieniowanie podczerwone -promieniowanie optyczne typu falowego o długości fal w zakresie 1 mm - 760 nm., powodujące powierzchniowe oparzenia termiczne

• promieniowanie widzialne - promieniowanie optyczne typu falowego o długości fal w zakresie 760 - 400 nm ( światło widzialne ), powodujące uszkodzenia fotochemiczne i termiczne siatkówki oka

• promieniowanie laserowe - emitowane prze laser kwantowe promieniowanie optyczne niemal idealnie monochromatyczne ( o jednakowej barwie ), o wysokiej spójności promieniowania ( tylko określona długość fali i częstotliwość wiązki promieniowania ) o możliwości uzyskania ogromnych gęstości mocy

• promieniowanie i pola elektromagnetyczne - istniejący w przestrzeni stan energetyczny wynikający z obecności lub przepływu ładunków elektrycznych mających energie potencjalna i kinetyczną ( mikrofale, fale radiowe, pola sieciowe 50 Hz, pola prądu stałego )

• zmienione ciśnienie atmosferyczne - jeśli ciśnienie atmosferyczne to nacisk jaki swoim ciężarem wywiera słup powietrza na powierzchnię ziemi i na wszystkie znajdujące się na niej przedmioty i ludzi - to zmienione tzn.: podwyższone ciśnienie atmosferyczne ( oddziaływujące podczas nurkowania ) lub obniżone ciśnienie atmosferyczne ( oddziaływujące podczas podróży lotniczych lub wykonywania prac wysokogórskich )

większość czynników fizycznych możemy i powinniśmy mierzyć !

Normatywy higieniczne

NDN - fizycznego czynnika szkodliwego

• to wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy - przez okres jego aktywności zawodowej - nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń

NDS - chemicznego czynnika szkodliwego

• - to wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy - przez okres jego aktywności zawodowej - nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń

NDSCh

• to wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 min i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie nie krótszym niż 1 godzina

NDSP

• wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie

( np. aldehyd octowy, bezwodnik octowy, bromowodór, butyloamina, chloroaceton, chlorek benzylu, cyjanowodór i cyjanki )

Skutki oddziaływania wibracji

Drgania mechaniczne są odbierane przede wszystkim przez receptory zmysłu dotyku tzw. mechanoreceptory ( na skórze, ścięgnach, okolicach stawów, narządach wewnętrznych ).

Odbierane bodźce przez mechanoreceptory mogą oddziaływać

• pośrednio poprzez ośrodkowy układ nerwowy na ogólnoustrojowe funkcje wegetatywne organizmu np.: procesy regulacji krążenia obwodowego krwi

• bezpośrednio pobudzając do drgań tkanki, narządy, układy

Jeśli częstotliwość drgań dostarczonych odpowiada częstotliwości drgań własnych narządu to dochodzi do zjawisk rezonansu, którego efektem jest wzmocnienie drgań w obrębie tego narządu. Wzbudzenie drgań rezonansowych może wywołać ból, skrajnie uszkodzić mechanicznie z wybroczynami i krwotokami.

Zmiany chorobowe wywołane działaniem długotrwałej ekspozycji zawodowej na wibrację miejscową są nazywane zespołem wibracyjnym.

Zespół ten obejmuje zaburzenia w obrębie:

• układu naczyniowego

• układu nerwowego

• układu kostno-stawowego

- których objawami są:

• nadwrażliwość rąk na chłód

• blednięcie palców rąk przy spadku temperatury

• drętwienie i mrowienie kończyn górnych

Rozróżniamy trzy postacie choroby:

• postać naczyniowo-nerwowa

• postać kostna

• postać mieszana ( naczyniowo-nerwowo-kostna )

Rozwojowi choroby sprzyja niewłaściwy mikroklimat pracy ( niska temp., wysoka wilgotność, ruch powietrza ); ale także hałas, wcześniejsze urazy kończyn, palenie papierosów i picie alkoholu.

Przy oddziaływaniu drgań ogólnych obserwuje się przede wszystkim dolegliwości ze strony

• kręgosłupa ( bóle dot. odcinka lędźwiowego, rzadziej szyjnego )

• układu nerwowego

• układu krążenia

• przewodu pokarmowego

• układu rozrodczego

• zaburzenia przedsionkowe i wzrokowe

Ograniczanie ekspozycji zawodowej

1. Metody techniczne:

• ingerencja w wewnętrzną konstrukcję źródła drgań tj.

- modyfikacja konstrukcji

- minimalizowanie luzów

- poprawa wyrównoważenia

- eliminacja wzajemnych uderzeń elementów

współpracujących

• odpowiednie mocowanie maszyny do podłoża poprzez specjalny fundament na sztywno połączony z maszyną

• wibroizolacja źródeł ( szczeliny dylatacyjne, podkładki, izolatory )

• aktywne tłumienie drgań - dostarczanie w przeciwfazie energii drgań od innego źródła do obiektu tłumionego

• automatyzacja procesów, zdalne sterowanie

2. Środki ochrony indywidualnej

• rękawice ochronne antywibracyjne

• ubrania robocze przed niekorzystnymi warunkami mikroklimatu

3. Metody organizacyjno-administracyjne

• zmniejszenie efektywnego czasu narażenia poprzez rotację i dublowanie pracowników, przerwy w pracy

4. Profilaktyka lekarska - ukierunkowane badania okresowe

• palestezjometria - badania progu czucia wibracji

• próba oziębieniowa - badanie ukrwienia kończyn

• termometria skóry

• badania neurologiczne, kręgosłupa, rtg rąk i stawów łokciowych

Metody ograniczania lub eliminacji zagrożeń

1. Technologiczne

• zmiana procesu technologicznego dla uczynienia go mniej szkodliwym

• zastępowanie szkodliwego materiału lub procesu na mniej szkodliwy

• modyfikacja źródła zagrożenia dla uczynienia go mniej szkodliwym, np. zwilżanie cząstek pyłu, obróbka w osłonie wodnej

2. Techniczne

• izolacja procesów lub czynników - komory kontrolne

- hermetyzacja maszyn lub procesów

- ekranowanie stanowisk

- obudowy

• wentylacja mechaniczna - ogólna wentylacja rozcieńczająca

- miejscowa wentylacja wywiewna ( wyciągi )

• klimatyzacja

• właściwa lokalizacja urządzenia, maszyny, będącego źródłem szkodliwości, np. urządzenia generującego pole e-m

• zdalne sterowanie urządzeniami

• automatyczna kontrola maszyn i urządzeń

• konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń, będących w eksploatacji

• techniczne środki ochrony przeciwdźwiękowej - tłumiki akustyczne

- ekrany dźwiękochłonno-izolacyjne

- materiały i ustroje dźwiękochłonne

• techniczne środki ochrony przeciwwibracyjnej - amortyzatory drgań

- wibroizolowane fundamenty maszyn

• ingerencja w wewnętrzną konstrukcję źródła drgań - modyfikacja konstrukcji

- eliminacja luzów

- poprawa wyrównoważenia

• aktywne tłumienie drgań - dostarczenie w przeciwfazie energii drgań z innego źródła do obiektu tłumionego

• dezynfekcja, dezynsekcja, deratyzacja

• zapobieganie rozwojowi drobnoustrojów i roztoczy w składowanych surowcach, np. szybkie suszenie pasz, zapewnienie właściwej temperatury i wilgotności

• niszczenie drobnoustrojów metodami chemicznymi i fizycznymi, np. konserwacja pasz, napromieniowanie

3. Organizacyjne

• stosowanie przerw w pracy

• skracanie efektywnego czasu narażenia

• wydzielanie specjalnych pomieszczeń do czasowego wypoczynku pracowników, np. pracujących w mikroklimacie zimnym, gorącym, hałasie

• przenoszenie prac generujących czynniki szkodliwe na mniej liczną zmianę

• dublowanie lub rotacja pracowników

• zwalczanie i profilaktyka chorób odzwierzęcych (wybijanie sztuk chorych, ścisły nadzór weterynaryjny )

• utrzymywanie czystości i porządku na stanowiskach pracy ( zanieczyszczenie wytórne pyłem, parowanie rozpuszczalników z nie zamkniętych, nie usuniętych pojemników, czystość ze względu na czynniki biologiczne )

• wyznaczanie stref ochronnych

• stosowanie znaków ostrzegawczych

• informowanie o zagrożeniu - tablice

• szkolenia, oświata zdrowotna

4. Ergonomiczne

• przystosowanie elementów stanowiska pracy ( urządzeń, maszyn, siedzisk, organizacji pracy ) do wydolności i cech antropometrycznych pracownika

• posiłki profilaktyczne i napoje

5. Profilaktyka medyczna

• organizacja szczepień ochronnych

• terminowość badań profilaktycznych pracowników

• stosowanie się do przeciwwskazań i ograniczeń

• funkcjonowanie systemu pierwszej pomocy ( organizacja punktów pierwszej pomocy z zaopatrzeniem w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy, apteczki )

6. Środki ochrony indywidualnej

• odzież ochronna

• ochrony kończyn górnych i dolnych

• ochrony oczu i twarzy

• ochrony słuchu

• ochrony układu oddechowego

• środki izolujące cały organizm

• środki ochrony skóry

odpowiednio dobrane do rodzaju i stopnia narażenia, czyszczone, konserwowane, właściwie przechowywane i wymieniane z niezbędną częstotliwością.

1

---