Słownik Lindego jest to słownik przełomowy dla polskiej leksykografii. Ukazał się w latach 1807-1814 jako sześciotomowe dzieło. Samuel Bogumił Linde to autor tego słownika. Oparty jest tylko na materiale wyrazowym drukowanych tekstów publicystycznych, literackich, naukowych, itp. Układ słownika jest alfabetyczno-gniazdowy, to znaczy, że w obrębie jednego artykułu hasłowego autor gromadzi wszystkie wyrazy pochodzące od podstawowego. Założeniem pracy jest pokazanie, które wyrazy od czasu powstania słownika zachowały się do dziś, a które zwyczajnie wyszły z użycia. Praca ta oparta jest na 6 tomie słownika Lindego mniej więcej od strony 180 do strony 320. Do analizy wybrałam 2 czasowniki (wesele i wał), 2 przymiotniki (węzlisty i wciągliwy) oraz 1 rzeczownik (wierzyć).
Wesele to wyraz, który niesie za sobą wiele znaczeń. Pierwotne to `radość, ukontentowanie', a także wesele, uczta, biesiada, gody, festyn lub też jako `małżeńskie wesele, czy małżeńskie gody'. Jednak wyraz ten nie oznacza tylko pewnego typu zabawy, ale ma również znaczenie jako `rozweselać lub nabawiać wesołości'. Obecnie słowa tego używa się raczej tylko w znaczeniu przyjęcia weselnego, które organizowane jest z okazji zaślubin młodej pary.
Weselini w definicji słownik podaje, że jest to `herb', na którym przedstawiony został pies morski w koronie przywiązany łańcuchem do pnia i równocześnie wspierający się o niego łapami. Pod obrazkiem znajduje się linia, a pod nią ryba przypominająca karpia. Wyraz ten z pewnością nie jest używany we współczesnym ogólnym języku, zapewne może być wspomniany jedynie w znaczeniu historycznym lub w odwołaniach do owego herbu.
Weselnik - `sprawca wesela lub też gość weselny'. Współcześnie używa się tej formy jedynie w znaczeniu gościa weselnego, natomiast, co do pierwszej części definicji wyraz zatracił swoje znaczenie, gdyż obecnie o `sprawcy wesela', mówi się, że jest to gospodarz wesela.
Weselny - `do wesela należący', w sensie np. tort, ubranie, pierścionek, piosenka itd. Wyraz dalej jest używany, a także nadal ma swoje pierwotne znaczenie.
Wesłać - `posyłać wewnątrz czego' - dzisiaj powiedzielibyśmy zapewne, że ktoś wysłał coś, zatem wyraz zmienił swoją formę.
Wesoła - `herb; pas na ukos ku lewej stronie na dół, szachowany w białe i czerwone pola'. Podobna sytuacja jak w wyrazie weselini, różnica jest taka, że wyraz ten jest współcześnie używany, ale w całkiem odmiennym znaczeniu. Dziś powiedzielibyśmy, że wesoła może być np. dziewczynka, pani, czyli osoba, która posiada formę żeńską.
Wesołek - to osoba `uweselająca drugich', czyli znaczenie prawie tak jak dzisiejsze, bowiem tak jak kiedyś jest to osoba, która ciągle się śmieje, a przy okazji rozbawia towarzystwo.
Wiesiołek - w botanice nazywano tak Wierzbówkę - Ćwikłę Pomorską, czyli Wiesiołek. Roślina ta nadal istnieje pod tą samą nazwą. Miał on za zadanie czynić smutne wesołym, być może chodziło autorowi o to, że wzmacniając organizm człowieka, sprawia, iż nic go nie boli, a w ten sposób człowiek staje się szczęśliwy.
Wesolnisia - `kobieta wesoła, żartowna, drugich uweselająca' - dalej używa się tego wyrazu w formie zdrobnienia od wyrazu wesoła.
Wesołość - słownik podaje 3 definicje tego wyrazu. Pierwsza mówi, że jest to ukontentowanie i/lub radość. W drugiej definicji Linde napisał, że wesołość jest powierzchna i `pochodzi z ukontentowania lub też w drugich wzbudza ukontentowanie'. Natomiast w ostatnim znaczeniu wyraz ten to ` wesołość, gody, festyn, uczta. W dzisiejszych czasach wesołość jest odbierana tylko w dwóch pierwszych znaczeniach - ostatnie się zatraciło.
Wesoły/ wesoł/ wesoło/ wesoluchny/ weseluchny/ weselutki/ wesolutki/ wesoluteńki - te hasła mają wspólną definicję, czyli człowiek `pełen ukontentowania, wesela, radości' lub też `wesoły, wesołość pokazujący'. Wyżej wymienione wyrazy nie zatraciły swojego znaczenia, lecz dwa z nich wyszły z użycia, a mianowicie wesoł oraz weselutki.
Kolejny wyraz jaki wybrałam do analizy to wał. Słownik Lindego podaje trzy definicje dla tego hasła. W pierwszej mówi się o tym, iż jest to `nasyp ziemi na około czego, koło obozu, miasta', dalej autor hasła wspomina, że służy on do celów obronnych. W obrębie tego terminu występują również inne definicje, w których można się dowiedzieć, że wał to środek góry, który się długo ciągnie. Natomiast w następnym podpunkcie, mówi się, iż jest to wałek, który służy do wałkowania, czy równania czegoś.
Druga definicja podaje, że wał występuje na wodzie i jest to fala. Obecnie ta forma występuje jako wał
W obrębie hasła wał występuje także słowo walać, które oznacza taczanie się czegoś, tarzanie się np. w błocie, a także zwalać i uwalać. W dzisiejszej polszczyźnie także użylibyśmy podanej formy.
Warto dodać, iż wyraz wał ma bardzo bogatą rodzinę wyrazów, które Linde w swoim słowniku wymienia.
Następnym zagadnieniem są przymiotniki węzlisty i wciągliwy. Rozpocznijmy zatem od pierwszego. Węzlisty to przymiotnik, którego główne znaczenie to coś `pełne węzłów'. Węzlista może być na przykład łodyga jakiejś rośliny. W obrębie hasła wystepuje kilka definicji wyrazu, które podam poniżej. I tak:
Węzłować oznacza `wiązanie węzłów'.
Węzłowaty/ węzłowato to znaczy `węzy mający, węzlisty'. Drugie znaczenie tego wyrazu to `węzłowata słowo, krótka a do tego wyrazista, zwięzła mowa', współcześnie raczej nie powiedzielibyśmy, że mowa jest węzłowata, można spotkać takie użycie tego wyrazu jednak bardzo rzadko. W tym przypadku częściej spotyka się stwierdzenia, iż mowa jest zwięzła.
Węzłowstępny, czyli taki, w którym miesiąc (w tym wypadku autorowi hasła najprawdopodobniej chodzi o księżyc) po zakończeniu całej fazy, powraca do punktu wyjścia i od nowa zaczyna następną. W dzisiejszej polszczyźnie nie używa się już tego wyrazu, gdyż wyszedł z użycia.
Węzłowy to inaczej należący do węzła. W ogólnym języku raczej również nie używa się podanej formy. Obecnie powiedzielibyśmy, że po prostu coś należy do węzła lub tez nie należy.
Następnym przymiotnikiem jaki wybrałam do analizy jest słowo wciągliwy, oznaczający `módz, zdołać'. Słownik Lindego podaje, że słowo to znaczy `wciągać kogo w co - wkładać go w co, wprawiać, wcierać, nakładać kogo do czego, przyzwyczajać do czego'. Natomiast w drugiej definicji mówi, że znaczy `wciągnąć, wściągnąć, hamować, wstrzymać, wjeżdżać, ciągnąc wnijść, odbywać wjazd'. Wydaje mi się, że znaczenie tego wyrazu się zmieniło. Powiedziałabym, że obecnie oznacza coś takiego, co da się gdzieś wciągnąć.
Już w początkowej części hasła występuje słowo, które nie dotrwało do dzisiejszych czasów, a mianowicie słowo wierzać. W obrębie artykułu podaje się różne definicje, podstawowe to `powierzyć co komu' lub ` wierzyć, że co tak jest , abo będzie, za prawdziwe przyjmować, nie wątpić' albo `wierzyć czemu, komu, to wierzą' - to znaczenie jest dalej aktualne. Dalej hasło opisane jest jako wiara w Boga. Definicja ta dla powyższego hasła jest raczej najważniejsza - bo dotrwała do dziś i najwcześniejsza - bo istnieje od zarania dziejów. W dalszej części mówi się o wierze jako wyznaniu religijnym, a także jako ufaniu czemuś bezgranicznie. Na koniec autor jeszcze podaje w obrębie tego artykułu `list wierzący', czyli taki, który daje świadectwo prawdy, lub też `wyjednuje wiarę'. Obecnie nie ma już takich listów, a także nie używa się takiej formy jak `list wierzący'. Z pewnością znaczenie to zatarło się pod wpływem osiągnięć techniki.
Wierzytelny to list zabezpieczający lub też powierzanie komuś czegoś, np. pieniędzy. Z pewnością wyraz ten zatracił swoje znaczenie, gdyż współcześnie oznacza --> on[Author:RW] …
Wierzyciel to taka osoba, która pożycza pieniądze. Wyraz ten obecnie oznacza to co kiedyś i w żaden sposób nie zmienił swojego znaczenia.
Wierzycielka jest to forma żeńska od wyrazu wierzyciel.
Wierzycielowy, czyli taki, który do wierzyciela należy.
Wierzynkowa oznacza herb: `tarcza podzielona w poprzek, w górze pole czerwone, a na dole białe, natomiast na hełmie trzy strusie pióra.
Wierzysty to taki, który jest godzien wiary.
Sprawdz co oznacza