Psychologia narracyjna - narracyjne konstruowanie poznawczej reprezentacji rzeczywistości, mechanizmy oddziaływania przekazu narracyjnego, tożsamość narracyjna.
Narracyjne przekazy, czyli opisy historii, wpływają na nasze opinie, postawy, procesy socjalizacji, rozwój osobowości. Narracyjna forma powszechna jest w utworach wielkiej literatury, tekstach religijnych, mitach, publicznych ceremoniach, jak i w dziecięcych baśniach oraz różnorodnych produktach kultury masowej, takich jak film czy reklama.
Przekazy narracyjne różnią się siłą swojego wpływu na odbiorcę. Wpływ ten zależy od charakteru historii a także od sposobu jej prezentacji. Skłoniło to nas do głębszej analizy tych różnic i do ukierunkowania badań wokół „istoty narracyjności” tkwiącej w narracyjnych przekazach. Punktem wyjścia naszych badań będzie hipoteza, że moc oddziaływania narracyjnych przekazów wynika z: (1) specyficznej motywacji poznawczej, którą one uruchamiają, (2) większego subiektywnego prawdopodobieństwa zdarzeń i (3) mniejszego dystansu odbiorcy do przedstawianych zdarzeń.
STRES
Teoria stresu psychologicznego.
2 grupy teorii
1. zwraca się uwagę na przeżycia jednostki, na to co się dzieje w chwili stresu
2. zwraca uwagę na stresory- to co wywołuje stres
Najbardziej znany badacz stresu psychologicznego- Hans Selye
Czym jest dla niego stres? - niespecyficzna reakcja organizmu na wszelkie niedomagania
zespół ogólnej adaptacji reakcji- jak reagujemy na stres
Przy zbyt wielu stresach mogą się pojawić choroby psychosomatyczne:
- choroby układu krążenia: nadciśnienie, migrena, zawał
- choroby układu trawiennego: wrzody żołądka, dwunastnicy
- choroby mięśnia okostnego: traumadoidalne zapalenie stawu
- choroby układu oddechowego: astma oskrzelowa
- choroby skóry: trądzik, egzema, pokrzywka
- osłabienie układu immunologicznego: osłabienie odporności
- choroby somatopsychiczne- choroby psychiczne o podłożu niedomogów somatycznych (nerwice)
- choroby psychiczne: schizofrenia
LASARUS, FOLKMAN- autorzy transakcyjnej teorii stresu- stres psychologiczny wynika z interakcji (transakcji) pomiędzy środowiskiem a człowiekiem. Dane środowisko człowiek ocenia jako zagrażające mu, przekraczające możliwości poradzenia sobie z nim
Ocena pierwotna- polega na ocenie danej sytuacji, ocenie stresów, dobrego wydarzenia- może być oceniona:
- korzystnie i nie zawsze ze stresem
- neutralnie
- negatywnie (stresująco)- spostrzeganie jako krzywda lub strata
2. Ocena wtórna- ocena własnych możliwości w radzeniu sobie ze stresem, uruchamiamy strategię
Wyróżnia się dwa rodzaje stresu: pozytywny (eustres- mobilizuje do działania) i negatywny (dystres- paraliżuje)
YERKES, DODSON - 2 prawa
prawo dotyczące efektywności i pobudzenia- w miarę wzrostu pobudzenia organizmu wzrasta efektywność działania, wzrasta do pewnego momentu (optymalne pobudzenie)- po przekroczeniu, jeżeli nadal jest pobudzenie to efektywność spada
ujmują informację, że pobudzenie i efektywność działania zależy od trudności zadania
- gdy jest łatwiejsze łatwiej dojdzie do pobudzenia i efektywności, optimum jest węższe, szybciej dochodzi do spadku efektywności działania
- gdy jest trudne pobudzenie jest wolniejsze, efektywność słabsza, szersze optimum i pobudzenie wolniej spada
3 TYPY ZACHWAŃ W ZWIĄZKU ZE STRESEM
Typ A - może dojść do zawału, tak zachowują się: pracoholicy, nie potrafią się zrelaksować, osoby agresywne, osoby spostrzegające innych jako rywali, wrogów, dążą do źle obranych celów
Typ B - przeciwstawny do A- łatwo się odpręża, relaksuje
Typ C - związany z chorobą nowotworową- pretendują do tej choroby: są to osoby układne, grzeczne, przestrzegające norm, roztrząsają przeszłość, nadwrażliwe
Typ D - właściwe radzenie sobie ze stresem: duże poczucie koherencji- spójność wewnętrzna, postrzegają siebie, swoje życie takie jakie jest dla nich zrozumiałe, jasne, zdarzenia rozumieją jako wyzwania, z którymi mogą sobie poradzić, zdystansowane pod względem pewnej strategii
Radzenie sobie ze stresem- mechanizmy obronne
Katharsis- oczyszczenie, uczucie trwogi w związku z trwogą o inną osobę, jak komuś innemu jest gorzej to nam jest lepiej, mamy przyjaciół, bo oni też mają wady
Strategia radzenia sobie ze stresem:
Nastawienie na zadanie: wiem, że mam egzamin, więc muszę go zdać (nastawiam się, że zdam)
Emocje: poradzić sobie z emocjami- idę na spacer, basen
Unikanie: unikam sytuacji stresowej- nie idę na egzamin, więc się nie stresuję
Myślenie magiczne: strategia z włożeniem książki pod poduszkę, „leżenie krzyżem”, modlitwa
Afirmacje- bodźcowanie swojej świadomości hasłami pozytywnymi, budowanie swojego właściwego obrazu
Wizualizacje- sytuacje stresowe, które są przedstawione za pomocą obrazu, jesteśmy w stanie zachować się adekwatnie do oczekiwań
Mechanizmy obronne- FREUD
Humor- strategia dojrzałego radzenia sobie ze stresem- obok altruizmu, dystans psychiczny dzięki humorowi- schłodzenie emocji
Wypalenie- zawody najbardziej podatne:
- służebne: psycholog, pedagog, nauczyciel, wychowawca, lekarz
Cechy osób podatnych na wypalenie: wysoka motywacja, perfekcjonizm, całkowite poświęcenie, niskie poczucie kontroli, nieasertywność, zorientowanie na akceptację społeczną
5 kroków zapobiegania wypaleniu wg Helschen'a:
1. znalezienie w planie dnia czasu dla siebie i innej aktywności niż zawodowa
2. dbanie, by członek grupy miał wpływ na osiągany przez siebie wynik
3. pozwolenie członkom na podejmowanie decyzji odnośnie ich samych, branie pod uwagę ich zdania, sugestii
4. praca nad wzrostem zainteresowania i motywacji
5. regulowanie emocji po porażce
PROBLEMATYKA AGRESJI I ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH
Rodzaje agresji wymieniane w literaturze:
- agresja wroga= związana z zaplanowaną świadomą intencją wyrządzenia krzywdy, satysfakcja związana z cierpieniem ofiary- obserwowaniem tego
- instrumentalna= zachowanie nie ma celu wyrządzenia krzywdy, inny jest cel zachowania, agresja jest przy okazji tego celu, niechcąco się dokonuje,
Asertywność przeciwstawia się zachowaniom agresywnym i uległym.
Zachowania agresywne w komunikacji.
Zachowanie agresywne to przykrywka dla innych emocji
Zachowanie uległe- „ofiara życiowa”, wszystko można z nią zrobić, brak własnego zdania.
Asertywność- najlepsze wyjście z sytuacji
Jeżeli druga strona relacji nie rozumie zachowań asertywnych, to może je źle interpretować.
Ważna w relacjach, na których nam zależy, w sytuacjach społecznych. Służy porozumieniu interakcji między partnerami.
Przyczyny agresji(problem złożony)
- agresja jest wynikiem doświadczenia życiowego
- agresja to skutek socjalizacji (gotowość do agresji rozbudzona przez media, różne czynniki zewnętrzne)
- punkt Maslowa
Agresja to następstwo niezaspokojonych potrzeb, postrzegam siebie jako „kozła ofiarnego”
- hipoteza frustracja- agresja
Promuje ją psychologia społeczna, wywodzi do Freuda
Jeżeli pojawia się przeszkoda dojścia do celu, to pojawia się frustracja, jak się pojawia frustracja, to jestem agresywna, pojawia się agresja
- klimat, wysoka temperatura powietrza wpływa na agresję
- czynniki sytuacyjne (komentarz do zachowania, gesty itp.)
Jak się przeciwdziała agresji?
- stosowanie odpowiednich wzmocnień w postaci kary (kara od razu, maksymalnie duża, adekwatna, nie łączona z emocjami pozytywnymi, odnosi się do konkretnego zachowania a nie do osoby, unikanie kar cielesnych, powinna zawierać wskazówki jak należy postępować w przyszłości.
Kara cielesna niesie ze sobą szereg konsekwencji negatywnych:
- poczucie niekochania
- beznadziejności
- rozdwojenie komunikatów: kocham a biję, rodzic mnie kocha a bije
- niska samoocena- nierozwijalnie swoich możliwości w życiu dorosłym, kompleksy, itp.
Hierarchiczna teoria potrzeb Maslowa, w 1954 roku Abraham Maslow opracował teorię potrzeb, która stanowiła źródło inspiracji dla wielu innych autorów. Maslow budując swoją teorię potrzeb opierał się na osiągnięciach szkoły stosunków społecznych Eltona Mayo.
Postawił on hipotezę, że człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb, zaś potrzeby te tworzą logiczną hierarchię rozpoczynającą się od potrzeb niższego stopnia, których zaspokojenie redukuje niedobory w systemie fizjologicznym (potrzeba pożywienia i wody), a kończącą się wyższego stopnia potrzebami osobistymi i abstrakcyjnymi.
Hierarchia potrzeb:
1. Potrzeby fizjologiczne (pragnienie, głód, posiłek);
2. Potrzeby bezpieczeństwa;
3. Potrzeby społeczne (przyjaźń, miłość);
4. Potrzeby szacunku;
5. Potrzeby samorealizacji.
Maslow był przekonany, że potrzeby wyższego stopnia mogą się pojawić tylko wtedy, gdy są zaspokojone potrzeby niższego stopnia. Oprócz wymienionych pięciu potrzeb, Maslow wyróżnił również tzw. potrzeby dodatkowe. Przez potrzeby dodatkowe należy rozumieć takie, które mogą ujawniać się tylko u niektórych ludzi. Dla przykładu mogą to być potrzeby wiedzy, czy też potrzeby estetyczne. Zdaniem Maslowa trudno jest o nich cokolwiek powiedzieć, gdyż nie zostały jeszcze dogłębnie poznane, ale można próbować wiązać je z potrzebami samorealizacji.
Zachowanie człowieka według teorii potrzeb określone jest przez dwa prawa: prawo homeostazy i prawo wzmocnienia. Pierwsze z nich mówi o dążeniu do równowagi potrzeb niższego rzędu. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzie naruszać ustaloną równowagę organizmu człowieka, zaś ich zaspokojenie będzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie. Z kolei do potrzeb wyższego rzędu ma zastosowanie prawo wzmocnienia. Według tego prawa zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie, człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia.
Struktura występowania określonych potrzeb związana jest z osobowością człowieka. Wraz z rozwojem osobowości zauważa się większą motywację do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu.
3