WPROWADZENIE DO TEORETYCZNYCH PROBLEMÓW PATOLOGII SPOŁECZNEJ

Tematy:

1.Pojęcie, przejawy i uwarunkowania patologii społecznej.

2.Źródła informacji o ujemnych zjawiskach społecznych.

3.Rodzaje i metody badań zjawisk patologii społecznej.

4.Rozmiary, struktura i klasyfikacja negatywnych zjawisk społecznych w Polsce.

5.Charakterystyka przestępczości i sprawców przestępstw w Polsce.

6.Osobowościowe i społeczne uwarunkowania narkomanii. Kryminalny charakter zjawiska.

7.Alkoholizm i jego społeczne skutki.

8.Problematyka nieformalnych grup młodzieżowych.

9.Zjawisko przemocy w rodzinie.

11.Teoretyczne podstawy zapobiegania ujemnym zjawiskom społecznym.

12.Pojęcie i zakres profilaktyki społecznej.

13.Przęgląd i ocena doktryn poszukujących źródeł negatywnych zachowań społecznych.

LITERATURA:

Hołyst Brunon ”Kryminologia” W-wa 1999 rok

Hołyst Brunon „Na granicy życia i śmierci” W-wa 1993 rok

1.POJĘCIE, PRZEJAWY I UWARUNKOWANIA PATOLOGII SPOŁECZNEJ.

Patologia społeczna- jest to stan chorobowy.

Inne nazwy patologii społecznej:

*dezorganizacja społeczna-rozumie się zakłócanie wzorców i mechanizmu stosunków między ludzkich.

*dewiacja społeczna-zachowanie niezgodne z przyjętą w danym społeczeństwie normą

określaną jako wskazówka postępowania

*wykolejenie społeczne- jest to swoisty układ zdarzeń, który obejmuje:

-czynności antagonistyczno-dystrukcyjne

-systemy osobowości, których manifestacją są stany antagonistyczno-dystrukcyjne

-przyczyny, determinanty stanów osobowości, których manifestacją są czynności antagonistyczno-dystrukcyjne

Czynności antagonistyczno-dystrukcyjne-są to wszelkiego rodzaju działania zachowania, które odznaczają się negatywnym ustosunkowaniu się zarówno do norm prawnych jak również moralnych i obyczajowych.

Pojęcie patologia składa się z 2 słów:

z łacińskiego patos - cierpienie

z greckiego logos - nauka

Patolologia jest to nauka o cierpieniu społecznym.

Według Podgóreckiego patologia społeczna jest to ten rodzaj zdarzenia, ten typ instytucji,

ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego czy wreszcie ten rodzaj struktury jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić

sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami przyjętymi w danej grupie społecznej.

Według Gewerla patologia społeczna jest to zachowanie działające destruktywnie na społeczeństwo, a przy tym nie zgodnie z powszechnie uznawanymi wartościami danym

kręgu kulturowym.

Zjawiska patologii społecznej mogą być:

-reliktowe

-o stałym nasileniu

Patologie społeczne mogą mieć charakter:

-rzeczywisty

-utajony

Patologia społeczna:

-indywidualna

-grupowa, patologia zbiorowości

Do form zjawiskowych patologii społecznej zalicza się

-przestępczość

-alkoholizm

-narkomanię

-prostytucję

-samobójstwa

-nieprzystosowanie dzieci i młodzieży

(przestępczość nieletnich)

-wandalizm

-przemoc w życiu codziennym

Przestępczość-jest to zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kary, które zostały popełnione na określonym terenie w danej jednostce czasu.

Podział przestępczości:

-kryminalna

-gospodarcza

-zorganizowana

(90% ogółu przestępczości to kryminalna)

Alkoholizm

a) wg. Encyklopedii:

-jest to choroba powstała wskutek nadużywania napojów alkoholowych,

stąd wynikające ujemne skutki zarówno dla jednostki, jak i całego społeczeństwa.

b)wg. Świtowego Instytutu Zdrowia:

-jest to każda forma pijaństwa, która rozmiarami swymi przekracza granicę tradycyjnego, zwyczajowego, dietetycznego użytku, oraz granicy normalnej użyteczności przyjętej w danej grupie społecznej w tej dziedzinie.

Każdego dnia w Polsce pod wpływem alkoholu znajduje się ponad 3 miliony osób,

a około 600 tysięcy osób pijanych.

Narkomania-jest to stałe bądź okresowe przyjmowanie w celach nie medycznych środków odurzających lub środków psychotropowych albo środków zastępczych w wyniku, czego może powstać lub powstała zależność.

Cechy charakteryzujące ten stan to:

-niezwalczone pragnienie

-potrzeba lub wewnętrzny przymus stałego zażywania środków i zdobywania ich

wszelkimi sposobami i za każdą cenę

-występowanie tolerancji na przyjmowaną substancję

-występowanie zależności psychicznej lub fizycznej lub obu naraz

-ujemne skutki zarówno dla jednostki jak i całego społeczeństwa.

Środek odurzający lub psychotropowy- to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy.

Tolerancja jest to odporność organizmu na przyjmowaną substancję.

Zależność psychiczna jest to stan przymusowy, w którym konieczne jest okresowe bądź stałe zażywanie środków odurzających dla przyjemności bądź stałej abstynencji ( głodu narkotycznego). Typowe objawy tego stanu to: lęki, niepokój wewnętrzny, zaburzenia funkcji myślenia, spostrzegania, pamięci, koncentracji.

Zależność fizyczna jest to stan patologiczny objawiający się ze strony abstynencji; typowe objawy tego stanu to: bóle stawowe i mięśniowe, omdlenia, biegunka, wymioty, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, owrzodzenia, zaburzenia pracy serca.

Środki narkotyczne dzielimy na:

-środki uspokajające

-środki pobudzające

-środki halucynogenne

[szacuje się, że w Polsce jest ok. 240 tyś. osób zażywających środki narkotyczne,

a ok. 50 tyś. osób to nałogowi narkomani]

Prostytucja-zjawisko polegające na zaspokajaniu potrzeb seksualnych przygodnych partnerów za zapłatą bez zaangażowania uczuciowego, w zasadzie bez wyboru partnera.

Prostytucję dzielimy na:

-heteroseksualną

-homoseksualną

{szacuje się, że w Polsce jest ok.13,5 tyś osób uprawiających prostytucję, z czego

2,5 tyś to cudzoziemki}

[w Polsce odnotowano 500 przypadków nierządu w prostytucji dziecięcej]

Samobójstwo-zachowanie suicydalne, jest to ciąg reakcji, jakie wyzwolone zostają w człowieku z chwilą, gdy w jego umyśle samobójstwo pojawia się jako antycypowany pożądany stan rzeczy, a więc jako cel.

B. Hołyst wyróżnił następujące rodzaje samobójstwa:

-wyobrażone

-upragnione

-usiłowane

-dokonane

{w Polsce w 2002 roku odnotowano 6 tyś samobójstw}

[Każdego dnia na świecie samobójstwo usiłuje popełnić ok. 15 tyś osób, z czego 1500 SKUTECZNIE!]

Przestępczość nieletnich:

Nieletnim- określa się osobę, która ukończyła lat 13, a nie ukończyła 17 roku życia.

1) przepisy ustawy stosuje się w sprawach o czyny karalne.

2)do 18 lat- przepisy stosuje się w sprawach zwalczania i przeciwdziałania demoralizacji.

3)do 21 lat- przepisy, jeżeli chodzi o stosowanie środków poprawczych i wychowawczych.

Uwarunkowania patologii społecznej dzielimy na:

1)uwarunkowania biopsychologiczne, inaczej biologiczne i psychologiczne. Jest to wszystko to, rozwiązane jest z niewłaściwym funkcjonowaniem psychiki człowieka i jego osobowości, bada zaburzenia psychiczne inaczej trwałe kalectwa psychiczne; są to:

~ zaburzenia związane z okresem dojrzewania

~zaburzenia osobowości

~zaburzenia endokrynologiczne i inne.

2)uwarunkowania społeczne, środowiskowe. Są to:

~ patologia życia rodzinnego- patologia rodziny,

~negatywne oddziaływanie szkoły

~negatywne oddziaływanie środowiska szkolnego,

~zły wpływ grupy rówieśniczej,

~sytuacja ekonomiczna kraju- bezrobocie, bezdomność, żebractwo

~uwarunkowania kulturowe,

~uwarunkowania kulturowe polityczne,

2.RODZAJE I METODY BADAŃ UJEMNYCH ZJAWISK SPOŁECZNYCH.

Problem badawczy-jest to pytanie, na które szukamy odpowiedzi.

Przedmiot badań-jest to obiekt, którego to pytanie dotyczy.

Pytania, a więc problemy badawcze mogą mieć dwojaki charakter

1-pytać możemy o ilość badanych zjawisk bądź zdarzeń lub natężenie badanych cech a więc pytamy o wartości zmiennych i możemy pytać o związki zachodzące pomiędzy badanymi zjawiska i przedmiotami czy cechami badanymi, a więc pytamy o relacje. Celem badań ujemnych zjawisk społecznych jest tworzenie ogólnie i teoretyczne i wypracowywanie dyrektyw praktycznych odnoszące się do zapobiegania tym zjawiskom.

W sposób najbardziej ogólny możemy wyróżnić:

1)Badania w zakresie symptomatologii (inaczej fenomenologii) ujemnych zjawisk społecznych.

Symptomatologia zajmuje się formami objawowymi ujemnych zjawisk społecznych, do których należy zaliczyć: strukturę i dynamikę, geografię tych zjawisk, sposób zachowania działania osób, niektóre elementy organizacji środowisk negatywnych np. środowisk przestępczych czy środowisk narkomańskich, np. sposób porozumiewania się- gryps.

2)Badania w zakresie etiologii ujemnych zjawisk społecznych.

Etiologia-określa, ustala przyczyny ujemnych zjawisk społecznych.

3)Badania w zakresie profilaktyki społecznej.

Profilaktyka społeczna-jest to zespół metod i środków mających na celu usuwanie przyczyn ujemnych zjawisk społecznych oraz tworzenia odpowiednich warunków dla rozwoju życia i postępu. Stosując kryterium z zakresu i przedmiotu badań wyróżnia się studium przypadku oraz badania monograficzne. Badanie, którego przedmiot ma charakter wyraźnie jednostkowy (jeden przestępca, jedno przestępstwo) określa się mianem studium przypadku.

Natomiast badania, których celem jest wszechstronny opis, pewnego rodzaju zdarzenia zjawiska czy przypadku uwzględniających wiele zmiennych, gdy pytamy zarówno o wartości zmiennych jak i o ich relacje, nazywamy badaniami monograficznymi

.

Stosując kryterium celu wyróżnia się badania diagnostyczne, eksplanacyjne (wyjaśniające) i prognostyczne.

Badania diagnostyczne mają na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy w badanym obiekcie występują, i jak często występują interesujące nas zdarzenia.

Badania wyjaśniające celem ich jest wyjaśnianie, ustalanie źródeł negatywnych zjawisk społecznych, pytamy głównie o przyczynę.

Badania prognostyczne mają na celu przewidywanie rozwoju zjawisk, bądź przekształceń przedmiotu naszych zainteresowań.

Metody prognozowania, wyróżnia się:

-metody statystyczne

-obserwację

-wywiad

-ankietę (kwestionariusz)

-badania psychologiczne

-wykorzystanie dokumentów

-badania stanu zdrowia

-badanie sposobu komunikowania się przestępców (analiza semantyczna)

Metody statystyczne są wykorzystywane do sporządzania określonych sprawozdań, raportów dotyczących działalności określonych instytucji.

Obserwacja jest to planowe spostrzeganie w celu zebrania informacji pozostających w zainteresowaniu badacza.

Obserwacja może być:

-uczestnicząca

-nie uczestnicząca

Prognozowanie ujemnych zjawisk społecznych.

Prognozowanie jest to zbiór czynności prowadzących do uzyskania informacji o przyszłym przebiegu ujemnych zjawisk społecznych.

Prognozowanie może mieć charakter:

-indywidualny -dotyczy indywidualnie określonych osób

-społeczny -dotyczy określonych grup zbiorowości lub całego społeczeństwa

Uwzględniając kryterium czasu wyróżnia się:

-prognozy krótkoterminowe, czas obowiązywania do 1 roku

-prognozy średnioterminowe od 5 do 10 lat

-prognozy długoterminowe od 10 do 15 lat

Stosując kryterium przedmiotu możemy wyróżnić:

-prognozy dotyczące zachowań nieletnich, młodocianych i dorosłych

Wyróżnia się następujące metody prognozowania:

-metoda ekstracholacji, polega na tym, iż fakty zaistniałe w przeszłości przeistacza się jako prawdopodobne na czas przyszły

-ocena ekspertów

* może przebiegać przy wykorzystaniu jednego eksperta tzw. Geniusza

* grupowa ocena ekspertów, przy grupowej ocenie ekspertów wykorzystuje się metodę

delficką {polega ona na tym, że wypełniają 3 kwestionariusze, w których są zawarte pytania poprzez które staramy się przewidzieć rozwój określonych zjawisk czy zachowań} oraz metodę braystorming inaczej burza mózgów

-metoda modelowania- naszym zadaniem jest zbudowanie modelu, przedmiotu pozostającego zainteresowaniu badacza.

CHARAKTERYSTYKA PRZESTĘPCZOŚCI I SPRAWCÓW PRZESTĘPSTW W POLSCE

Rozmiar przestępczości- jest to udział w zachowaniu przestępczym, całokształcie działalności członków przestępstwa.

Statystyki- są najbardziej miarodajnym miernikiem przestępczości. W polskim systemie sprawiedliwczości wyróżnia się takie cztery systemy mianowicie:

-statystykę policyjną, prokuratorską, sądową i grewitacjalną.

Do mierników przestępczości zaliczamy:

-przestępczość rzeczywistą; jest to ogół czynów przestępczych, które zostały popełnione na określonym terenie w danej jednostce czasu;

-przestępczość ujawnioną; jest to ogół czynów w stosunku, do których organy ścigania otrzymały informację i na podstawie tych informacji wszczęto postępowanie

przygotowawcze; bardzo często przestępczość ta nosi nazwę przestępczości pozorne

albowiem nie wszystkie czyny, które w chwili zgłoszenia jako przestępstwa, są przestępstwami.

-przestępczość stwierdzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku prowadzonego postępowania przygotowawczego

-przestępczość osądzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku postępowania sądowego;

Struktura przestępczości jest to układ zróżnicowanych a zarazem wzajemnie powiązanych ze sobą elementów, które są sprzężone ze sobą a także z całością mające swe własne prawa niezależnie od praw rządzących tymi elementami.

Zmiany zachodzące w strukturze przestępczości mogą mieć trojaki charakter:

1- są to zmiany długofalowe; są związane ze zmianami ustrojowymi;

mogą mieć charakter zmian ilościowych i jakościowych

2- są to zmiany średniofalowe; zachodzą wewnątrz struktury danego społeczeństwa, mogą mieć charakter zmian gwałtownych i powolnych

3- są to zmiany krótkofalowe (sezonowe).

Dynamika przestępczości jest to tępo i kierunek zmian, jakim ulega w czasie liczba stwierdzonych na danym terenie przestępstw.

Aktualne tendencje rozwojowe przestępczości w Polsce.

Obecny stan przestępczości w Polsce wyznaczony jest w istocie przestępczością o charakterze kryminalnym.

>>>Ok. 90% ogółu przestępstw ma charakter kryminalny, pozostałe 10% charakter gospodarczy.<<<

Struktura przestępczości kryminalnej podobnie jak w innych krajach w większości przypadków, ok. 60%, skierowana jest na zabór mienia bez użycia przemocy na osobie. W zdecydowanej większości dominują kradzieże z włamaniem, kradzieże zwykłe.

Do podstawowych tendencji charakteryzujących przestępczość kryminalną w Polsce należy zaliczyć:

1. Wzrost przestępczości przy użyciu broni palnej i materiałów wybuchowych najczęściej na tle rabunkowym

2.Umiędzynarodowienie przestępczości kryminalnej, stale wzrastający w niej udział cudzoziemców byłego ZSRR ( ok. 70% ogółu cudzoziemców przestępców to byli obywatele ZSRR)

3. Nasilenie porachunków przestępczych w postaci zabójstw, ciężkich uszkodzeń ciała, uprowadzeń osób, oraz zjawisko terroryzmu kryminalnego. Najbardziej niebezpiecznym przejawem zaostrzenia się sytuacji kryminalnej w Polsce jest rodzaj przestępczości zorganizowanej w postaci:

przerzutu przez granicę zarówno osób jak i rzeczy; nielegalną produkcją i handlem bronią; materiałami wybuchowymi oraz narkotykami; kradzieży samochodów nielegalnym obrotem; rozboju; wymuszeń; kradzieży rozbójniczych oraz kradzieży z włamaniem do obiektu

Obszary zagrożeń przestępczością gospodarczą a mianowicie wyłudzanie znacznej wartości towarów masowych na szeroką skalę, wyłudzenie wielomilionowych kredytów, oszustwa w różnych sferach, pranie brudnych pieniędzy, przestępczość celna i podatkowa, przestępczość ubezpieczeniowa, przestępczość intelektualna, przestępczość komputerowa,

Charakterystyka przestępczości w Polsce (dane z 2002 roku).

Popełniono w Polsce w 2002 roku ogółem ponad 144000; przestępstw o charakterze kryminalnym ponad 183 000; przestępstw stwierdzonych na 100 000 ludności -3634;

Przestępstwa stwierdzone wg. województw:

- najwięcej śląskie ponad 182 000

-dolnośląskie ponad 120 000

-miasto stołeczne ponad 119 000

-wielkopolskie ponad 117 000

-pomorskie ponad 113 000

-małopolskie ponad 106 000

- najmniej podlaskie ponad 34 000

- opolskie ponad 39 000

- świętokrzyskie ponad 39 000

- lubelskie ponad 33 000

- podkarpackie ponad 39 000

Przestępstwa, które dominują:

- zabójstwo, art. 148 KK -1 188

- uszczerbek na zdrowiu art. 156 i 157 KK -16 775

- bójka lub pobicie art. 158 159 KK - 14 194

- gwałt art. 197 KK -2 345

- rozbój, kradzież, wymuszenie rozbójnicze art. 280 i 282 KK -47 808

- kradzież z włamaniem art. 279 KK -34 625

- kradzież cudzej rzeczy art. 275 KK -314 929

- kradzież samochodu art. 278 KK- 53 674

Ogółem podejrzanych 552 301; podejrzani cudzoziemcy 6 815 ; pokrzywdzeni cudzoziemcy - 4 456

Cechy społeczne oraz stan osobowości sprawców najczęściej popełnianych przestępstw.

Do cech społecznych zalicza się:

- wiek; sprawcy najczęściej popełnianych przestępstw to osoby w wieku od 17 do 40 lat

- płeć; 90% ogółu sprawców przestępstw to mężczyźni, reszta 10% kobiety

- status społeczno- ekonomiczny (wykształcenie, zawód, sytuację materialną); ok. 50% ogółu przestępców posiada wykształcenie podstawowe, ok. 35% zawodowe, ok.13% średnie, ok.2-3% osoby z wykształcenie wyższym; na ogół nie posiadają stałej pracy, pracują często dorywczo, w związku z tym nie posiadają znaczących dóbr materialnych;

- tryb życia; zdecydowana większość sprawców prowadzi pasożytniczy tryb życia

- sytuację rodzinną; ok. 45% nieletnich przestępców wywodzi się z rodzin patologicznych, z rodzin rozbitych, z rodzin gdzie była niewłaściwa opieka i kontrola nieletnich;

OSOBOWOŚĆ SPRAWCÓW- sprawcy najczęściej popełnianych przestępstw są to z reguły ludzie o przeciętnym bądź niskim poziomie inteligencji, o ubogich zainteresowaniach, nie mają wielkich planów ani aspiracji życiowych, bardzo często nadużywają alkoholu stając się alkoholikami. Istnieje również grupa przestępców o zaburzonej osobowości, ludzie ci nie potrafią przeżywać miłości, mają zanik uczuciowości wyższej, nie potrafią przeżywać lęku przed odpowiedzialnością przedkarną.

PROBLEMATYKA PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH

Typy i odmiany wykolejenia społecznego:

I- wykolejenie przestępcze a w nim:

-przestępczość złodziejska

-przestępczość bandycka; np: zabójstwa, rozboje

-przestępczość chuligańska; np.: niszczenie mienia;

II- wykolejenie obyczajowe, w którym wyróżnia się:

- zachowania autodestrukcyjne: samookaleczenia, samouszkodzenia ciała, alkoholizm, narkomania, samobójstwa, procesy wymierzone przeciwko samemu sobie;

- pasożytnictwo społeczne

- dewiacje seksualne

Przyczyny przestępczości nieletnich, dzielimy je na dwie grupy:

I- przyczyny biologiczne i psychologiczne; wyróżnia się dwie podgrupy przyczyn:

Biologiczne:

1)- zaburzenia związane z okresem dojrzewania; występują tylko między 13 a 14 rokiem życia;

1a) infantylizm- zaburzenie polegające na utrzymywaniu się u osoby dorosłej cech psychiki dziecka, powoduje zamkniętość w sobie, nieśmiałość, zburzenia sfery emocjonalnej, wybuchowość i agresywność;

1b) dysmorfobia- jest to nieuzasadnione przekonanie o własnej odpychającej brzydocie, stan ten powoduje zaburzenia przede wszystkim sfery emocjonalnej, osoba w określonych sytuacjach staje się agresywna i wybuchowa;

Psychologiczne:

3)- zachowania psychopatyczne np.: rządność uznania, niepewność siebie, lekceważenie innych, wybuchowość,

4)- zaburzenia nerwicowe (lękowe tzw. fobie),popędowe, seksualne, histerie, neurastenie (osoba bardzo szybko wpada w szał, emocje szybko opadają)

2)- trwałe kalectwa psychiczne; choroby, mechaniczne uszkodzenia centralnego systemu nerwowego;

2a)- choroby psychiczne

- funkcjonalne; wyróżnia się: schizofrenię, cyklofrenię, paranoję inaczej obłęd,

- organiczne; wyróżnia się: paraliż postępujący, otępienie starcze, padaczka

2b)- psychonerwice

2c)- inne zaburzenia (zachowania psychopatyczne)

2d)- niedorozwój umysłowy-wg. starej nazwy Światowej Organizacji Zdrowia jest to: debilizm, imbecylizm, idiotyzm; wg. nowej definicji Ś.O.Z.: jest to

lekkie upośledzenie umysłowe umiarkowane, znaczne, głębokie;

II- przyczyny, uwarunkowania społeczne

1- środowisko rodzinne- rozbicie rodziny, alkoholizm rodziców, brak opieki rodzicielskiej, niewłaściwe metody wychowawcze

2- środowisko szkolne- negatywny stosunek do szkoły

3- środowisko rówieśnicze- zły wpływ grypy rówieśniczej

4- inne przyczyny ( procesy urbanizacji i indrustralizacji, bezrobocie, bezdomność;

Charakterystyka zjawiska przestępczości nieletnich w Polsce w latach 90-tych:

Utrzymywanie się miejskiego charakteru zjawiska (dotyczy przede wszystkim dużych agromelacji miejskich).

Obniżanie się wieku nieletnich sprawców przestępstw (zwiększyła się liczba nieletnich, którzy nie ukończyli 13 roku życia).

Działalność nacechowana jest bezwzględnością, agresywnością i okrucieństwem najczęściej przy wykorzystaniu niebezpiecznego narzędzia.

Zwiększyła się ilość przestępstw najcięższych takich jak zabójstwa, gwałty, rozboje.

Zwiększyła się liczba grupowej działalności przestępczej nieletnich.

W roku 2002 przez nieletnich popełniono w Polsce ogółem 63 317 przestępstw, w tym o podłożu kryminalnym 61 064, o podłożu gospodarczym 330.

- zabójstwo 21

- uszczerbek na zdrowiu 2 877

- bójka lub pobicie 1 697

- gwałty 118

- rozbój, kradzież i wymuszenia rozbójnicze 9 537

- kradzież z włamaniem 13 704

- kradzież cudzej rzeczy 9 616

- fałszerstwo 1326

- przestępstwa narkotykowe 1 601

- przestępstwa drogowe 846

Ogółem ustalono 48 560 podejrzanych nieletnich.

Działalność grupowa nieletnich.

Wg. Pauczyńskiej wyróżnia się cztery podstawowe grupy nieletnich:

1- grupy rówieśnicze

2- chuligańskie

3- chuligańsko kradnące

4- przestępcze

Funkcje grupy rówieśniczej:

- stanowi silny rzeczywisty układ odniesienia normatywnego

- zaspakaja potrzebę przynależności i uczestnictwa w grupie

- jest czynnikiem socjalizacji

- stanowi element kontroli społecznej

Przyczyny powodujące przekształcenie się grupy rówieśniczej w grupę chuligańską:

1- utrata kontroli ze strony dorosłych nad grupą

2- przyjęcie wzorców postępowania od kultury przestępczej

3- brak odpowiednich wzorców do naśladowania

ALKOHOLIZM JAKO CZYNNIK KRYMINOGENNY

Następstwa spożywania napojów alkoholowych:

Wyróżnia się następstwa spożywania alkoholu rozpatrywane w płaszczyźnie somatycznej inaczej cielesnej i w płaszczyźnie psychiatrycznej.

I. W płaszczyźnie somatycznej- cielesnej; nadmierne spożywanie alkoholu powoduje:

- marskorość wątroby

- nowotwory i owrzodzenia żołądka, dwunastnicy, trzustki, przełyku, krtani, choroby układu krwionośnego

II. W płaszczyźnie psychiatrycznej wyróżnia się następujące zaburzenia:

1- upojenie alkoholowe zwykłe

2- ostre zaburzenia alkoholowe, w którym wyróżnia się

- białą gorączkę, upojenie patologiczne, omamica alkoholowa

3- przewlekłe zaburzenia alkoholowe, w którym wyróżnia się:

- otępienie alkoholowe

-alkoholowy zespół Korsakowa

-alkoholowy zespół Otella

-epilepsję alkoholową

Otępienie alkoholowe występuje po wypiciu kilkudziesięciu gramów alkoholu, następują zaburzenia czynności ruchowych równowagi, mowa staje się bełkotliwa i niezrozumiała, ponadto ulegają osłabieniu hamulce moralne oraz samokrytycyzm.

Biała gorączka- zaburzenie polegające na zaburzeniach świadomości, omamach wzrokowych i słuchowych, drżeniu kończyn i ogólnej dezorganizacji funkcjonowania organizmu. Osobie towarzyszy silny lęk, okres ten może trwać do 7 dni, w którym osoba w ogóle nie śpi. Stan ten na ogół kończy się śmiercią.

Upojenie patologiczne polega na tym, iż osoba traci nagle kontakt z rzeczywistością zachowując się tak jakby była we śnie, nie posiada orientacji, co do miejsca czasu i własnej osoby. Stan ten kończy się snem, po którym osoba w ogóle nic nie pamięta.

Omamica alkoholowa jest to zaburzenie polegające na tym, iż osobie tej towarzyszą głosy omamowe i nawołują do określonego zachowania.

Otępienie alkoholowe ( przewlekłe), zaburzenia funkcji myślenia, spostrzegania, koncentracji i pamięci.

Alkoholowy zespół Korsakowa, występują zaburzenia orientacji, co do miejsca czasu i własnej osoby, występują ogromne luki pamięciowe, które osoba stara się wypełniać fanfabulacjami, ponadto osobie towarzyszy silny niepokój lęk oraz przerażające sny a także omamy wzrokowe w postaci białych myszek.

Alkoholowy zespół Otella- zespół urojeń powstałych na tle zazdrości, u osoby wytwarza się nieuzasadnione przekonanie o nielojalności drugiej osoby.

Epilepsja alkoholowa charakteryzuje się utratą świadomości bądź przytomności oraz drgawkami całego ciała.

Teorie rozwojowe alkoholizmu; wyróżnia się trzy podstawowe teorie:

- teoria biologiczna, która mówi, że główną przyczyną alkoholizmu są uwarunkowania genetyczne i dziedziczne

- teoria psychologiczna, twórcy tej teorii tłumaczą fakt rozwojowy alkoholizmu ze stanami frustracji i stresu, jakie towarzyszą ludziom

- teoria społeczna, która mówi nam, że tradycja i zwyczaj w narodzie to główne uwarunkowania alkoholizmu

Fazy rozwoju alkoholizmu; wyróżnia się cztery podstawowe fazy:

- faza objawowa (wstępna bądź przed alkoholowa) może rozwijać się do kilku lat, cechą charakterystyczną w tej fazie jest wzrost tolerancji na spożywany alkohol

-faza progronalna (inaczej zwiastunowa) cechą charakterystyczną jest niepamięć wsteczna z okresu dnia poprzedniego pijaństwa

- faza krytyczna -w tej fazie występuje całkowite uzależnienie człowieka od alkoholu zarówno pod względem fizycznym jak i psychicznym

- faza przewlekła charakteryzująca się tzw. ciągami pijaczymi

Związki alkoholizmu z przestępczością.

Związki mogą mieć charakter:

-bezpośredni; związki bezpośrednie występują wówczas, kiedy osoba popełnia przestępstwo będąc pod wpływem działania alkoholu

- pośredni; związki pośrednie występują wówczas, kiedy osoba popełnia przestępstwo będąc w stanie abstynencji, czyli głodu alkoholowego.

Na ogólną liczbę podejrzanych dorosłych w 2000 roku ( 202 529 osób, 56 454 osoby popełniło przestępstwo pod wpływem alkoholu; stanowi to wzrost o około 7% w stosunku do roku 1999; wysoce niepokojący jest fakt popełnienia przez nieletnich pod wpływem alkoholu najcięższych gatunkowo przestępstw takich jak:

- zabójstwa - 19 nieletnich sprawców (2000 rok)

- rozbój i wymuszenia rozbójnicze - 616 nieletnich; przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu - 87 nieletnich

Aktualne tendencje przestępczości popełnianej pod wpływem alkoholu w Polsce:

1. Wzrasta liczba nietrzeźwych dorosłych sprawców przestępstw

2. Dokonuje się więcej przestępstw agresywnych (zabójstwa, uszczerbek na zdrowiu, zgwałcenia, rozboje przy użyciu broni i innego niebezpiecznego narzędzia)

3. Wzrasta liczba zdemoralizowanych pijanych nieletnich sprawców dokonujących najcięższych gatunkowo przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu.

Ponad 300 tyś. ludzi rocznie w Polsce przebywa w miejskich Izbach Wytrzeźwień.

Najwięcej pije się w Polsce Wschodniej i Północnej. Najwięcej piją ludzie biedni, robotnicy, bezrobotni i bezdomni. Więcej piją także kobiety i młodzież. O 20% młodych ludzi sięga teraz po alkohol, niż 4 lata temu.

OSOBOWOŚCIOWE I SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA NARKOMANII, KRYMINOGENNY CHARAKTER ZJAWISKA.

Toksykomania obejmuje:

- narkomanię powstałą na skutek nadużywania narkotyków klasycznych ( twarde lub miękkie);

- lekomanię powstałą na skutek nadużywania leków,

oraz zażywania innych chemicznych lub naturalnych związków o działaniu szkodliwym dla zdrowia człowieka.

Uwarunkowania narkomanii;

Wg. Prof. Hanauska przyczyny narkomanii dzielimy na dwie grupy, dwie płaszczyzny, w których rozpatruje: przyczyny obiektywne: postęp farmaceutyczny, rozwój sieci aptek, upowszechnienie wiedzy o lekach i środkach odurzających, atrakcyjność działania w pierwszych stadiach działania choroby;

-przyczyny subiektywne, stany frustracyjne, jakie towarzyszą współczesnej cywilizacji, demokratyzacja życia, załamanie się autorytetu rodziców nauczycieli.

Prof. Hołyst wyróżnia pięć płaszczyzn, pięć grup czynników:

1. Czynniki tkwiące w środowisku rodzinnym; wymienia patologię życia rodzinnego, błędy wychowawcze rodziców, rozbicie rodziny, brak opieki rodzicielskiej;

2. Czynniki tkwiące w środowisku szkolnym; błędy wychowawcze nauczycieli, niewłaściwa atmosfera szkoły, negatywny stosunek do szkoły;

3. Czynniki tkwiące w środowisku rówieśniczym; chęć przynależności, chęć pozostania w grupie, chęć zaimponowania grupie, presja grupy;

4. Czynniki tkwiące w osobowości, choroby psychiczne, stany frustracji i stresu, stany depresyjne;

5. Czynniki tkwiące w społeczeństwie, działania i następstwa narkotyków, brak perspektyw życiowych, szarość życia, sytuacja ekonomiczna i polityczna kraju.

Charakterystyka zjawiska narkomanii w Polsce w latach 90-tych;

Na gruncie polskim wyróżnia się trzy postacie narkomanii:

1- narkomanię dużą zwaną niekiedy klasyczną bądź tradycyjną

2- narkomanię małą zwaną niekiedy lekową

3- narkomanię młodzieżową, w której dominują środki zastępcze ( klej Budapren)

Symptomy charakteryzujące aktualny rozwój zjawiska w Polsce;

1- wzrost liczby osób zażywających środki odurzające, w tym również nałogowych narkomanów;

2- obniżenie się wieku osób zażywających środki odurzające; ponad 60% ogółu narkomanów to osoby w wieku 17-24;

3- utrzymywanie się miejskiego charakteru zjawiska ponad 95% ogółu narkomanów to mieszkańcy miast; Ok 40% ogółu narkomanów to osoby nieuczące się i niepracujące

4- wysoki stopień kryminalizacji środowisk narkomańskich; narkomańskich 2001r narkomani popełnili ok. 3 000 przestępstw, zarówno wynikających z ustawy jak i z kodeksu karnego

5- wzrost liczby ostrych zatruć, w tym również ze skutkiem śmiertelnym; odnotowuje się w Polsce, co roku ok. 1 000 przypadków w tym ze skutkiem śmiertelnym ok.180; różnorodność stosowanych środków odurzających sprawia gwałtowny wzrost makrobiznesu.

Związki narkomanii z przestępczością;

Prof. Hanausek wyróżnia pięć związków narkomanii z przestępczością:

1- narkomania jest czynnikiem stymulującym przestępczość osób, które same nie są narkomanami;

2- narkoman sam dokonuje przestępstw w celu zdobycia narkotyku potrzebnych mu do własnej konsumpcji

3- wyraża się w związkach pomiędzy działaniem środka odurzającego a zachowaniem się osoby przyswajających te środki; związki mogą mieć charakter bezpośredni mający miejsce wówczas, kiedy osoba będąca pod wpływem działania środka popełnia przestępstwo; zw. pośredni mający miejsce wówczas, kiedy osoba popełnia przestępstwo będąc w stanie abstynencji inaczej głodu narkotycznego.

ZAGADNIENIA

1. Pojęcie formy i uwarunkowania patologii społecznej (wg. Podgóreckiego lub Gewerla;)

2.Cele rodzaje i metody badań ujemnych zjawisk społecznych

3. Charakterystyka przestępczości w Polsce

4.Charakterystyka zjawiska alkoholizmu w Polsce

5.Charakterystyka narkomanii w Polsce

6. Regulacja prawna prostytucji na świecie

7. Charakterystyka zjawiska samobójstwa w Polsce

8. Polityka kryminalna państwa i jej elementy

AD 6;

Regulacja prawna prostytucji na świecie; Na świecie istnieją cztery podstawowe systemy regulacji prawnej prostytucji:

- regramentaryzm- system prawny wprowadzony za czasów Napoleona I; przesłanki, które zadecydowały o wprowadzeniu tego systemu to:

1. Potrzeba fizjologiczna mężczyzny do zaspokajania popędu seksualnego;

2. Ówczesne warunki ekonomiczne społeczeństwa nie pozwalały na zawieranie wcześnie małżeństw,

3. Skupienie prostytutek w domach publicznych pozwoliło na lepszą kontrolę i nadzór nad nimi;

4. Systematyczne kontrole lekarskie miały na celu eliminację i ograniczenie chorób wenerycznych;

System ten zezwalał na uprawianie prostytucji, zakładanie oraz prowadzenie domów publicznych; nakładał obowiązki na osobę uprawiającą prostytucję w postaci zarejestrowania się w organach policji oraz poddawaniu się okresowym badaniom lekarskim; nadzór i kontrolę nad osobami uprawiającymi prostytucję sprawowały organy policji.

-neoregramentaryzm-system zezwalający na uprawianie prostytucji, oraz zakazujący prowadzenie i zakładanie domów publicznych; rejestr kontrolę i nadzór prowadziły władze sanitarno-lekarskie.

- aborycjonizm- podstawowe założenia tego systemu to:

1. Praca propagandowa mająca na celu podniesienie oświaty zdrowotnej i higieny psychicznej społeczeństwa;

2. Praca profilaktyczna mająca na celu ochronę osób szczególnie podatnych na uprawianie prostytucji np. młodych kobiet znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej;

3. Wszechstronna reedukacja prostytutek;

4.Bezwzględna walka ze zjawiskami towarzyszącymi prostytucji;

W systemie tym nie walczy się z prostytutką , lecz ze zjawiskami towarzyszącymi prostytucji takimi jak stręczycielstwo;

- prohibicjonizm- system całkowicie zakazujący uprawiania prostytucji; prostytutka podlegała wysokim sankcjom karnym

AD. 8

Polityka kryminalna państwa i jej elementy.

Całokształt zagadnień zapobiegania przestępczości określa się mianem polityki kryminalnej państwa. Uwzględniając cel i metody tejże działalności wyróżnia się następujące jej elementy:

1- profilaktykę kryminalistyczną; jest to zespół metod i środków mających na celu uniemożliwienie bądź utrudnienie dokonania przestępstwa; działalność sprowadzająca się między innymi do: zabezpieczeń budynków przed włamaniem, papierów wartościowych przed fałszerstwem;

2- profilaktykę penitencjarną - więzienną; jest to działalność sprowadzająca się do samego wykonania kary pozbawienia wolności, jej celem jest stworzenie optymalnych warunków w procesie resocjalizacji;

3-politykę karną; polityka karna ma na celu dostosowanie rodzaju i wielkości kary do okoliczności popełnienia przestępstwa oraz osobowości sprawcy w taki sposób żeby z jednej strony dać mu możliwości powrotu do społeczeństwa, z drugiej zaś ochronić społeczeństwo przed jego działaniem;

4- profilaktykę kryminologiczną; zajmując się genezą i etiologią (przyczyną) faktów kryminalnych, bazując na dorobku pedagogii społecznej i psychologii,

ma za zadanie nadanie pozytywnego kierunku aktywności ludzkiej oraz usunięcia ujemnych postaw i tendencji, jeżeli takie w określonym zachowaniu występują; działalność sprowadzająca się do rozmów profilaktyczno- ostrzegawczych, prelekcji, pogadanek czy też wykorzystanie środków masowego przekazu; najszerszą działalności profilaktycznej jest profilaktyka społeczna- jest to zespół metod i środków mających na celu usuwanie przyczyn ujemnych zjawisk społecznych oraz tworzenie odpowiednich warunków dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania jednostek oraz grup społecznych.

---