Wybory parlamentarne III RP: WYBORY CZERWCOWE 1989: Ustalenia „okrągłego stołu” co do wyborów kandydatów na Sejm były następujące: - 65% czyli 299 mandatów zarezerwowano niejako dla strony partyjno-rządowej: PZPR, ZSL, SD, PAX, UChS (Unia Chrześcijańsko-Społeczna), PZKS (Polski Związek Katolicko-Społeczny ), - 35% kandydatów do Sejmu, a więc 161 miejsc miało być obsadzonych przez osoby wybrane w wolnych wyborach. Liczbę miejsc 299 podzielono na: 264 i 35, z czego pierwsze były obsadzane w wyniku wyborów w okręgach wielomandatowych; a drugie z nowo ustanowionej listy krajowej, na której znajdowali się „wybitni” przedstawiciele partyjni. Dla tej „części” wyborów nie było drugiej tury. W I turze 50%+1 w II turze zwykła większość, lista krajowa 50%+1. Koali miała słabą kampanię liczyła na łatwe zwycięstwo, promowała pojed kandydatów. Opozycja (Komitety Obywatelskie), popierał ją Kościół, kampania dość żywiołowa, zdjęcia z Wałęsą i powst Gazety Wyborczej. Wyniki: Frekw 62%, Kandydaci KO do Sejmu uzyskali 160 ze 161 możli do zdobycia miejsc w parl. W wyb do Senatu reprezen "S" zdobyli 92 mandaty, a ośmiu innych, którym zabrakło wymaganej większości głosów, weszło do drugiej tury. Koalicja nie zdobyła ani 1 miejsca w Senacie, a wymaganą większość głosów w wyborach do Sejmu uzyskali tylko 3 jej kandydatów z listy krajowej. Pozostałych 296 mandatów koalicyjnych miało zostać obsadzonych dopiero w 2 turze. Jednak najbardziej dotkliwy dla władz był upadek listy krajowej. PZPR zaczęło grozić po I turze unieważnieniem wyborów i opozycja zgodziła się na przekaz listy krajowej do drugiej tury. II tura (25 % frekw) KO zdobyło 1 do sejmu, 7 do senatu (1 dla koalicji). Początkowo premierem miał być Kiszczak (PZPR) ale nie miał poparcia. Solidarność wybrala wiec że premierem będzie Mazowiecki (popierany przez Wałęsę i ZSL i SD). WYBORY 1991 PAŹDZIERNIK : ordynacja- prporcjonalność, 37 okręgów wielomandat, 391 posłów z okregów, 69 miejsc Lista krajowa, brak progów wyborczych, metoda liczenia Saint-Liege. Preferował to małe partie- rozdrobnienie w parlamencie. Kampania wyb gł komitety: SLD (krytyka rzadu i innych partii, program lewicowy, gł postaci: Cimoszewicz, Borowski; PSL-Sojusz Programowy (program ludowy, Pawlak, Soska); PL (PSL „S”, PSL „M”, NSZZ RI, ludowcy, Janowski, Kozakiewicz); KPN (Moczulski, porozumienie z Zielonymi i organizacjami kobiet); NSZZ „S” (krytyka liberalizmu); UD (wizerunek inteligenci, tarcia wewnętrz, Wujec, Frasyniuk); KLD (oparciw w Bieleckim, liberałowie, NZS, Unia Wielkopolan); Porozumienie Obywatelskie Centrum (partia centrowa, Kaczyńscy, Olszewski, tarcia wewnetrz, potem doszedl Bartoszcze z PFLCh), Wyborcza Akcja Katolicka (gł. ZChN), PPP, UPR, CHDSP, PCHD, RDS. Wyniki: UD - 62, SLD - 60, KPN 51, PSL - 50, WAK - 50, PC - 44, KLD - 37, PL 28, NSZZ "Solidarność" -27, PPPP - 16. Kilka innych komitetów wyborczych wprowadziło do Sejmu mniej niż dziesięciu posłów. Sto mandatów senatorskich zostało podzielonych w następujący sposób: UD - 21, NSZZ "Solidarność" - 12, WAK - 9, POC - 9, PSL-SP - 9, PL - 7, KLD - 6, KPN - 4, SLD - 4, PChD - 3, ChD - 1. Konsekwencje wyborów: rozwarstwienie prawicy, problem z kandydatem na premiera, rozwój konfliktu Kaczyński-Wałęsa, izolowanie SLD i UD. By wybrać premiera zawiązano cztery krótkotrwałe koalicje: PC, KLD, ZChN, KPN i potem piątą: 4+PL. KLD i KPN szybko wyszły z koalicji a PL miał problemy wewn. Bieleckiego zastąpił jako premier Olszewski, którego po aferze lustrac zastąpił Pawlak ale nie sformował rządu (1992) i go zastąpiła Suchocka. WYBORY 1993 WRZESIEŃ odbyły się prędzej bo Wałęsa z zgodnie z Małą Konstytucją rozwiązał Parlament. Ordynacja: progi wyb: 5% partie, 7% lista kraj, 8% koalicje, 52 okręgi wielomandat, 391 posłów z okręgów, 69 z listy kraj, 3tys podpisów by zarejest liste, by się zarejestr w calym kraju trzeba było zgromadzić podpisy w połowie okregów lub mieć 15 posłów poprzedniej kadencji, metoda d'Hondta -lepiej dla dużych. Partie: SLD (+PPS Ikonowicza, koalicja), UP (powstala w 1992 z PUS i RDS, Bugaj, Bujak, Ziółkowska), PSL, KPN, BBWR (blok Wałęsy, lider Olechowski, Byliński), UD, KLD, NSZZ „S”, PC (Kaczyńscy, RTR, CHDSP, RdR Anusza), PL, Katolicki Komitet Wyb Ojczyzna (abp. Gocłowski, koalicja SLCH, PK, PCHD), KdR (Olszewski, RdR, SDP, PW), UPR. Wyniki: 52% frekw, mandaty: SLD 171, PSL 132, UD 74, UP 41, KPN 22, BBWR 16, Mniemiecka 4. Sto mandatów senatorskich zostało podzielonych w następujący sposób: SLD - 37, PSL - 36, NSZZ "Solidarność" - 9, UD - 4, BBWR - 2, UP - 2, KLD - 1, PC-ZP - 1, kandydaci innych komitetów - 4, kandydaci niezależni - 4. Po wyborach koalicja SLD-PSL, Pawlak premierem, potem tarcia wewn kaolicji o Bank Śląski, BGŻ. W marcu 1995 Oleksy zostal premierem, potem (po sprawie Olina )był nim Cimoszewicz (1997). WYBORY 1997, WRZESIEŃ; ordynacja zbliżona do 1993r, Metoda liczenia Saint-Liege. Gł partie i koalicje: AWS (powstała 8.06.1996 z PC, ZCHN, PL, PCHD, BBWR SW, SPR, KK, RdR, NZS, PSL „M”, KPN PP), SLD, UW (powstała w 1994r UD+KLD), PSL, Ruch Odbudowy Polski (Olszewski założył ją w 1996). Wyniki: frekw 47,93 proc. uprawnionych.. zwycięzcą wyborów do Sejmu okazała się Akcja Wyborcza "Solidarność" 202 mandaty. Na drugim miejscu uplasował się SLD 164 mandaty. W Sejmie III kadencji znaleźli się też reprezentanci Unii Wolności 60, PSL 27 oraz ROP 6. Wyniki wyborów do Senatu były następujące: AWS zdobył 51 mandatów, SLD - 28, UW - 8, ROP - 5, PSL - 3. Pozostałe 5 mandatów senatorskich przypadło kandydatom niezależnym. Po wyborach zawiązano koalicję AWS- UW premierem został Buzek. W 2000 UW wyszla z koalicji. WYBORY 2001: brak listy krajowej- wyniki (mandaty): SLD-UP 216, PO ( powstała w 2000r Płażyński, Tusk Olechowski + SKL, UPR, centrum)65, PSL 42, PiS (Kaczyńscy, resztki AWS, ZChn itp.)44, Liga Polskich Rodzin (ROP, Radi Mar, Łopuszański, Macierewicz, część ZChN)38, Samoobrona 53, Mniemiecka 2. Senat: SLD-UP 75, Senat 2001 15, PiS 4, LPR 2, Samoo 2 inne 2.