UKLAD MOCZOWY

nerki, moczowody, pęcherzy moczowy, cewka moczowa

czynność nerek

-filtracja osocza krwi

-eliminują szkodliwe produkty metabolizmu

-wytwarzają i zagęszczają mocz pierwotny

-wydalają mocz pierwotny w postaci hipertonicznego moczu ostatecznego

-wydzielają erytropoetynę oraz prostaglandyny

-biorą udział w utrzymaniu homeostazy elektrolitów we krwi i płynie tkankowym

-regulują objętość krwi

kora nerkowa, rdzeń

brak kory we wnęce nerki

-kora wnika do wnętrza rdzenia w postaci słupów (kolumn) nerkowych (Bertina)

-rdzeń nerkowy ukształtowany jest w postaci 8-18 piramid nerkowych

-stożki piramid zwane brodawkami nerkowymi znajdują się w świetle kielichów mniejszych

-ujścia przewodów brodawkowych tworzą pola sitowe na powierzchni brodawki

-od podstawy piramidy ku torebce nerki biegną promienie rdzenia, z których każdy jest przewodem zbiorczym, otoczonym kanalikami nefronu

-w nerce płodu i niemowląt wyróżnia się

płaciki nerki- płat składa się z piramidy, fragmentów kolumn i kory nerkowej przylegającej do kolumny

ZRĄB NERKI

zbudowany z:

-tkanki łącznej właściwej luźnej- naczynia krwionośne, limfatyczne, miąższ nerki, kom. śródmiąższowe

-zrąb rdzenia jest obfitszy niż kory

-w zrębie rdzenia utrzymywany jest gradient hipertonii- przyczynia się do zagęszczania hipertonicznego moczu ostatecznego

MIĄŻSZ NERKI

składa się

-nefronów- jednostka strukturalna i funkcjonalna nerki

-ciałko nerkowe (Malpighiego)

-kanalik kręty I rzędu

-części cienkiej zstępującej pętli nefronu (Henlego)

-części cienkiej i grubej wstępującej pętli nefronu (Henlego)

-kanalik II rzędu

-z nefronów mocz zbierany jest w kanalikach zbiorczych przechodzących w przewody brodawkowe

-2 rodzaje nefronów:

korowe ok. 80%

rdzeniowe ok 20%

Ciałko nerkowe:

składa się z:

- kłębuszka nerkowego- otoczone torebką kłębuszka (Bowmana)

wyróżnia się w nim:

-biegun naczyniowy- tętniczka doprowadzająca i tętniczka odprowadzająca, między nimi znajdują się komórki mezangialne

-biegun kanalikowy- kanalik I rzędu

KŁĘBUSZEK NERKOWY

wspólnie z torebką kłębuszka buduje ciałko nerkowe

-utworzony jest przez naczynia krwionośne, które tworzą tutaj tzw. sieć dziwną

-jest to swoisty ukłąd tętnico- tętniczy (tętnica łączy się z tętnicą za pomocą naczyń włosowatych)

wyróżnić możemy:

-naczynie odprowadzające (mniejsza średnica)

-doprowadzające ( większa średnica) w wyniku różnicy wielkości tętniczek- zwiększenie ciśnienia krwi w kłębuszku

-proces filtracji krwi

-powstawanie moczu pierwotnego

Torebka kłębuszka

-zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego

składa się z:

dwóch listków

listek ścienny torebki

listek trzewny torebki

przestrzeni zwanej światłem torebki filtrowany do niej jest mocz pierwotny (przestrzeń moczowa)

listek ścienny- nabłonek jednowarstwowy płaski, na biegunie kanalikowym przechodzi on w nabłonek kanalika proksymalnego nerki (I rzędu)

-listek trzewny- zbudowany z podocytów które charakteryzują się licznymi wypustkami

-podocyty leżą na błonie podstawnej naczyń włosowatych kłębuszka- jest wytworem śródbłonka i podocytów

Błona podstawna

składa się z :

-blaszki wewnętrznej jasnej

-blaszki gęstej- główny składnik to kolagen IV

-blaszki zewnętrznej jasnej (od strony podocytów)

-laminy, fibronektyny, siarczan heparanu- składniki blaszki wewnętrznej i zewnętrznej

Podocyty

-wysoko wyspecjalizowane komórki w selektywnej filtracji osocza i powstawania moczu pierwotnego

-posiadają wypustki cytoplazmatyczne pierwszorzędowe( grubsze) i drugorzędowe (cieńsze)

-między wypustkami znajdują się szczeliny filtracyjne do których filtrowane jest osocze krwi

-między II-rzędowymi wypustkami podocytów rozpięta jest błona (6nm)- przepona szczeliny- zbudowana z nefryny (białko strukturalne szczeliny) i CD2ap (białko transbłonowe podocytów)

-oba białka tworzą strukturę zamka błyskawicznego- przepuszcza małe cząsteczki, zatrzymuje większe

-wypustki pokrywa glikokaliks, składnikiem jego jest podokaliksyna- zatrzymuje ujemnie naładowane cząsteczki np. albuminy

FILTRACJA OSOCZA KRWI

odbywa się przez filtr składający się z:

-porowatych komórek śródbłonka- większość porów nie ma przepony

-błony podstawnej- wytwór komórek śródbłonka podocytów

-szczelin filtracyjnych i ich przepon

Filtr kłębuszkowy (zatrzymuje w większości białka krwi)

-działa nie tylko mechanicznie- w zależności od wielkości cząsteczek i średnicy porów ale także zależnie od ich ładunku elektrycznego

-silne polianiony (siarczan heparanu, kolagen IV) w filtrze nie przepuszczają nawet niewielkich cząsteczek o ujemnym ładunku elektrycznym np. albumin

MEZANGIUM

tkanka łączna występująca między tętniczkami doprowadzającymi i odprowadzającymi oraz naczyniami włosowatymi kłębuszka

-składa się z komórek i istoty podstawowej

-ze względu na lokalizację wyróżniamy dwa rodzaje mezangium:

zewnętrzne zlokalizowane pomiędzy tętniczką doprowadzającą a odprowadzającą, będące częścią aparatu przykłębuszkowego

wewnętrzne znajdujące się pomiędzy naczyniami włosowatymi kłębuszka

FUNKCJE MEZANGIUM WEWNĘTRZNEGO

-mają zdolność fagocytozy- pochłaniają cząsteczki i makrocząsteczki pozostające w wyniku filtracji w kłębuszku

-odgrywają rolę błony podstawnej- na części obwodu naczynia włosowatego kłębuszka

-mogą się kurczyć- zmieniając światło naczyń włosowatych kłębuszka

KANALIK i RZĘDU- PROKSYMALNY

-nazywany bliższym, głównym

-powstał ze zwężenia torebki

-jego nabłonek (jednowarstwowy sześcienny) posiada charakterystyczne mikrokosmki- rąbek szczoteczkowy

-dochodzi w nim do resorpcji zwrotnej obowiązkowej (obligatoryjnej) oraz sekrecji kanalikowej

-do krwi powraca-woda, jony, związki organiczne (glukoza, kwasy organiczne, aminokwasy)

-do światła kanalika wydzielane są niektóre substancje (np. kwas moczowy)

PĘTLA NEFRONU- HENLEGO

-przyrdzeniowego jest dobrze rozwinięta i drąży w głąb rdzenia gdzie na wysokości brodawek lub wyżej zakręca o 180 stopni i wraca w kierunku kory

-składa się z ramienia zstępującego i wstępującego

-nabłonek (jednowarstwowy płaski) ramienia zstępującego jest przepuszczalny dla wody

-wstępujący resorbuje jony czynnie i mocznik biernie

- w tej części nefronu dochodzi do zagęszczania moczu (im dłuższa pętla tym mocz bardziej zagęszczony)

-mechanizm zwany wzmacniaczem przeciwprądowym

-w nefronach korowych prawie wcale nie ma części zstępującej, dlatego są one krótsze

-średnica pętli wynosi 15 um, długość waha się między 4-8 mm

KANALIK KRĘTY ii RZĘDU- dystalny

ostatnia część nefrony wysłana nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym

-ma dł. ok 5mm, średnicę do 30um i kręty przebieg

-dochodzi w niej do resorpcji zwrotnej nadobowiązkowej (fakultatywnej)

-powstaje mocz ostateczny (około 1,5 litra na dobę)

-uchodzi do większego kanału zbiorczego, który dostarcza mocz do miedniczki nerkowej

-grupa komórek nabłonka kanalika w pobliżu ciałka nerkowego przybiera cechy jednowarstwowego nabłonka walcowatego i nosi nazwę plamki gęstej

-komórki plamki odgrywają rolę osmoreceptorów odbierających sygnały o stężeniu jonów w moczu przepływającym przez kanalik II rzędu

KOMÓRKI ZBIORCZE I PRZEWODY BRODAWKOWE

-kanalik II rzędu uchodzą do kanalików zbiorczych biegnących w promieniach rdzenia

-drążą w głąb rdzenia i uchodzą na powierzchni brodawek

-w końcowych odcinkach nazywanych przewodami brodawkowymi- średnica kanalików zbiorczych zwiększa się od ok. 40um do ok 200 um

- całkowita długość kanalików zbiorczych i przewodów brodawkowych wynosi ok. 20 mm

-kanaliki zbiorcze wysłane są prawie na całym przebiegu nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym

-przewody brodawkowe- nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym

-nabłonek kanalików zbiorczych promieni w korze nerki składa się z komórek jasnych i ciemnych

-w nabłonku kanalików zbiorczych rdzenia są tylko komórki jasne- mają one na wolnej powierzchni mikrokosmki i 1 rzęskę

-komórki ciemne z krótkimi wypustkami na wolnej powierzchni wytwarzają prekursor hormonu zwanego urodylatyną- zwiększa wydalanie Na+ i wody z moczem, obniżając ciśnienie krwi

-komórki jasne wydzielają kalikreinę- proteinazę przekształcającą prekursor dylatyny w aktywny hormon

KOMÓRKI ŚRÓDMIĄŻSZOWE NERKI

-znajdują się w korze i rdzeniu nerkowym

- w korze są nimi komórki podobne do fibroblastów (wydzielają erytropoetynę) oraz limfocyty

-nerka wydziela 80% ogólnej ilości erytropoetyny organizmu

- pozostałe 20 % wydzielają hepatocyty i komórki tłuszczowe okołozatokowe wątroby

-niewielkie ilości erytropoetyny wydzielają płuca, jądra, astrocyty mózgowia

W RDZENIU NERKOWYM WYRÓŻNIAMY

-komórki śródmiąższowe typu I- komórki gwieździste o obfitej siateczce szorstkiej ap. Golgiego, liczne lizosomy i krople tłuszczu

-komórki typu II- zdolność fagocytozy

-III typ- rodzaj perycytów- mają zdolność kurczenia się i prawdopodobnie regulują przepływ krwi przez naczynia

---