Temat pracy:

RACHUNKOWOŚĆ I KSIĘGOWOŚĆ

W PRZEDSIĘBIORSTWIE.

SPIS TREŚCI

1. Istota rachunkowości 2

2. Przedmiot i podmiot rachunkowości 4

3. Zadania rachunkowości 5

4. Jednostki zobowiązane do prowadzenia rachunkowości 5

5. Klasyfikacja środków gospodarczych 6

6. Źródła pochodzenia środków gospodarczych 8

7. Bilansowanie środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia 9

8. Rachunek wyników (zysków i strat) 11

LITERATURA

1. Irena Olchowicz, Podstawy rachunkowości, Wyd. Dyfin, Warszawa 1998.

2. Jan Matuszkiewicz, Piotr Matuszkiewicz, Rachunkowość od podstaw, Wyd. Finans-Servis, Warszawa 1997.

1. ISTOTA RACHUNKOWOŚCI.

Na wynik działalności jednostki gospodarczej oddziaływuje szereg czynników zależnych i niezależnych od danej jednostki, odzwierciedlanych przez poniesione koszty i zrealizowane przychody ze sprzedaży oraz wzajemne relacje pomiędzy tymi podstawowymi dla funkcjonowania jednostki kategoriami ekonomicznymi. Dlatego podlegają one wieloaspektowej ewidencji, kontroli i ocenie, tak, aby zarządzający daną jednostką w imieniu ich właścicieli, a także sami właściciele mogli być informowani na bieżąco o poziomie kosztów i przychodów, operatywnie zarządzać i trafnie oceniać przyszłość ekonomiczną jednostki.

Jednostka gospodarcza każdego typu realizując działalność gospodarczą wchodzi w umowne związki z kontrahentami, z którymi zawiera transakcje kupna-sprzedaży. W wyniku tych transakcji powstają rozrachunki w postaci należności i zobowiązań, które powinny być regulowane terminowo dla zachowania wiarygodności jednostki gospodarczej. Dlatego każda jednostka gospodarcza musi posiadać szczegółowe informacje o wysokości i terminach rozliczeń, a także na bieżąco śledzić czy jest wypłacalna.

Korzyści osiągane z działalności gospodarczej przypadają przede wszystkim jej właścicielom, jednakże w pierwszej kolejności część zysku ustawowo należy przekazać do budżetu. Skarb Państwa chce być informowany, czy jego udział w zysku jest ustalany rzetelnie. Oceny tej na podstawie ksiąg rachunkowych dokonują urzędnicy skarbowi.

Źródłem większości tych informacji ekonomicznych jest rachunkowość, bowiem celem jej prowadzenia jest dostarczanie bieżących informacji dla potrzeb zarządzania, a także ustalanie i informowanie o wyniku działalności i stanie majątkowym i finansowym jednostki gospodarczej na koniec każdego okresu sprawozdawczego, ewentualnie na każdy inny ważny moment np. zmiany prawnej, bądź likwidacji jednostki.

Dlatego RACHUNKOWOŚĆ trzeba zdefiniować jako system informacyjny danej jednostki gospodarczej. Dokonuje ona bowiem identyfikacji, pomiaru, zbierania i przetwarzania danych, analizy i oceny zjawisk i procesów gospodarczych oraz przekazuje informacje finansowe różnym użytkownikom.

Innymi słowy rachunkowość stanowi oparty na dokumentach, zamknięty i bilansujący się system ewidencji gospodarczej. Ujmuje ona w sposób systematyczny i ciągły, przebieg oraz skutki procesów gospodarczych występujących w jednostce gospodarczej tj. procesów zaopatrzenia, produkcji, zbytu i finansowania. Rachunkowość posługuje się miernikiem pieniężnym i w pieniądzu wyraża przebieg zjawisk gospodarczych.

Zatem rachunkowość zajmuje się liczbowym ujęciem i interpretacją - dla celów poznawczych i decyzyjnych - zjawisk i procesów zachodzących w jednostkach gospodarczych.

Omawiając pojęcie rachunkowości należy również zwrócić uwagę na zakres rachunkowości i jej elementy składowe:

1. Księgowość to podstawowy element rachunkowości. Stanowi ona jej część rejestracyjną (ewidencyjną), której efektem jest odzwierciedlenie zmian w majątku i jego stanów, źródeł pochodzenia majątku oraz efektów działalności jednostki gospodarczej. Księgowość stanowi tym samym prowadzenie ksiąg rachunkowych. Mianem tym określa się również służbę organizacyjną jednostki gospodarczej zajmującą się prowadzeniem tychże ksiąg.

2. Rachunek kosztów to następny element rachunkowości. Obejmuje on ewidencję, kalkulację, analizę i planowanie kosztów. Służy do oceny do oceny sytuacji w zakresie ponoszenia kosztów, ich kontroli i podejmowania decyzji gospodarczych. Dołączane do rachunku kosztów elementy planowania i zarządzania finansami powodują, iż ta część rachunkowości jest coraz częściej traktowana jako odrębny element rachunkowości.

3. Sprawozdawczość finansowa jest elementem rachunkowości zintegrowanym z księgowością, a także rachunkiem kosztów. Jest ona zestawieniem informacji charakteryzujących stan majątkowy i sytuację finansową oraz efekty działalności jednostki gospodarczej sporządzonym na określony moment i w określonej formie. Zasadniczo sprawozdanie finansowe jest sporządzane na koniec roku obrotowego.

Rachunkowość w Polsce jest prowadzona według zasad wzorowanych na Międzynarodowych Standardach Rachunkowości i Dyrektywach EWG zawartych w ustawie z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U. nr 121, poz. 591).

W ustawie tej zawarto przepisy składające się na sposób prowadzenia rachunkowości, a mianowicie:

• opis przyjętych zasad rachunkowości,

• sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych,

• zasady dokonywania inwentaryzacji,

• wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, i inne.

2. PRZEDMIOT I PODMIOT RACHUNKOWOŚCI.

Określenie przedmiotu rachunkowości jest ściśle związane z przedmiotem działania jednostki gospodarczej. Ponieważ jednostki gospodarcze mogą prowadzić bardzo różną działalność, określenie przedmiotu rachunkowości musi być odpowiednio uogólnione.

Zazwyczaj określa się, że przedmiotem rachunkowości są występujące w jednostkach gospodarczych zjawiska i procesy gospodarcze wpływające na stan i strukturę majątku, źródła jego finansowania oraz efekty działania.

Podmiotami rachunkowości są wszystkie jednostki gospodarcze prowadzące rachunkowość z formalnego obowiązku bądź z wyboru.

Różna może być ich forma własności, organizacja, zakres i rodzaje działalności. Warunkiem uznania danej jednostki za podmiot rachunkowości jest jej majątkowe wyodrębnienie. Wyodrębnienie to może być dokonane w sposób formalnoprawny, na podstawie ustaleń statutowych, lub tylko umownie przez wyodrębnienie jednostki w samej rachunkowości jako samodzielnie bilansującej np. w ramach jednostki wielozakładowej - odrębnych zakładów prowadzących odrębną ewidencję i sporządzających samodzielnie sprawozdanie finansowe, które staje się elementem sprawozdania łącznego.

Wyodrębnienie majątkowe podmiotu rachunkowości ma:

• po pierwsze: znaczenie ekonomiczne, które oznacza oddzielenie majątku jednostki od majątku właścicieli, a tym samym realizację na własny rachunek przychodów i ponoszenie kosztów, zaciąganie i spłatę pożyczek, kredytów i zobowiązań,

• po drugie: znaczenie metodologiczne, bowiem na koncepcji podmiotu gospodarczego opiera się cała budowa rachunkowości: interpretacja faktów gospodarczych oraz kształt sprawozdań finansowych.

Podmiotami rachunkowości z punktu widzenia formalnego są:

• wszystkie osoby prawne (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielcze, spółki kapitałowe),

• jednostki nie posiadające osobowości prawnej (spółki osobowe: cywilna, jawna, komandytowa oraz niektóre jednostki państwowe),

• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na szerszą skalę.

3. ZADANIA RACHUNKOWOŚCI.

Rachunkowość stosując właściwe jej metody ma za zadanie dostarczenie podstawowych wiadomości o działalności danej jednostki gospodarczej.

Rachunkowości stawia się zazwyczaj 3 zadania:

1. obiektywne informowanie zewnętrznych użytkowników informacji dostarczanych przez rachunkowość, a w szczególności: potencjalnych inwestorów, banków i innych pożyczkodawców, wierzycieli, agend rządowych, pracowników i ich związków;

2. kontrola działalności, a zwłaszcza ochrona interesów jednostki gospodarczej,

3. dostarczanie danych przydatnych do zarządzania.

Dla realizacji tych zadań rachunkowość jednostki gospodarczej powinna w szczególności informować o:

• stanie składników majątkowych i źródłach ich pochodzenia (finansowania) oraz wszelkich zmianach, powstających w trakcie działalności,

• zużyciu składników majątkowych w toku działalności,

• wykonaniu zadań gospodarczych, sprecyzowanych w zamierzeniach, np. planie finansowo-gospodarczym danej jednostki,

• finansowych rezultatach działalności jednostki, dzięki rejestrowaniu osiąganych wyników finansowych,

• wykorzystaniu zysku osiągniętego w rezultacie działalności gospodarczej.

4. JEDNOSTKI ZOBOWIĄZANE DO PROWADZENIA RACHUNKOWOŚCI.

Jednostki gospodarce w zależności od ich wielkości i formy prawnej mogą być:

• zobowiązane do prowadzenia rachunkowości,

• zobowiązane do prowadzenia uproszczonej ewidencji,

• zwolnione z obowiązku prowadzenia ewidencji.

Do prowadzenia rachunkowości według zasad określonych w Ustawie zobowiązane są wszystkie jednostki prowadzące działalność gospodarczą oraz działalność niezarobkową, bez względu na ich formę prawną oraz przedmiot działalności.

Nie są objęte Ustawą:

• Skarb Państwa i Narodowy Bank Polski,

• osoby fizyczne i spółki cywilne, których przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy były mniejsze niż równowartość 400.000 ECU, chyba, że same chcą prowadzić rachunkowość w sposób określony w Ustawie.

Jeżeli osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz spółki cywilne osiągają przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów mniejsze niż 400.000 ECU, mogą nie prowadzić rachunkowości. Wówczas może na nich ciążyć obowiązek prowadzenia uproszczonej ewidencji w postaci:

• podatkowej księgi przychodów, która stanowi podstawę wymiaru podatku dochodowego;

• podatkowej księgi przychodów ze sprzedaży, w przypadku opodatkowania podatkiem dochodowym przychodów.

W niektórych przypadkach podatnicy wykonujący działalność gospodarczą na niewielką skalę mogą płacić zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Wtedy nie prowadzą oni w zasadzie żadnej ewidencji.

5. KLASYFIKACJA ŚRODKÓW GOSPODARCZYCH.

Składniki majątkowe, którymi rozporządza każda jednostka gospodarcza nazywamy środkami gospodarczymi.

Środki gospodarcze dzielimy na następujące 2 główne grupy:

• majątek trwały - czyli składniki trwale zaangażowane w jednostce (dłużej niż 1 rok),

• majątek obrotowy - składniki pozostające w trwałym obrocie.

W ramach tych grup następuje dalszy podział środków według postaci w jakiej one występują.

Majątek trwały dzieli się na:

1. Wartości niematerialne i prawne - są to koszty nabycia praw majątkowych (np. licencji, patentów, praw autorskich, oprogramowania komputerów, itp.)

2. Rzeczowy majątek trwały - to budynki, grunty, maszyny, urządzenia, środki transportu,

3. Finansowy majątek trwały - czyli trwale zaangażowane środki pieniężne (dłużej niż 1 rok) w akcje, obligacje, udziały, długoterminowe pożyczki, lokaty pieniężne itp.

4. Należności długoterminowe - to należne jednostce sumy, które zostaną spłacone po okresie dłuższym od 1 roku.

Majątek obrotowy dzieli się na:

1. Rzeczowe składniki majątku obrotowego na które składają się zapasy materiałów, produktów gotowych, produkcji nie zakończonej oraz towarów,

2. Należności - to sumy należne od innych, przede wszystkim z tytułu sprzedaży produktów i towarów,

3. Papiery wartościowe - przeznaczone do obrotu obejmują akcje, obligacje i inne papiery wartościowe, nabyte głównie w celach handlowych (okres posiadania krótszy niż 1 rok),

4. Środki pieniężne - kwoty pieniężne, którymi w danej chwili może dysponować jednostka - mogą to być środki w banku lub gotówka w kasie.

Podział środków gospodarczych.

6. ŹRÓDŁA POCHODZENIA ŚRODKÓW GOSPODARCZYCH.

Źródła pochodzenia środków gospodarczych, czyli źródła finansowania, wskazują „kto” wyposażył jednostkę gospodarczą w odpowiednie środki gospodarcze.

Ogół źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa dzieli się na 2 główne grupy:

• Kapitały (fundusze) własne, które stanowią równowartość środków wniesionych na stałe (trwale) do jednostki przez właściciela oraz wygospodarowane przez samą jednostkę w toku jej działalności (tzw. zysk zatrzymany),

• Kapitały (fundusze) obce - środki, jakie zostały wniesione czasowo (do zwrotu) do majątku jednostki gospodarczej przez inne osoby prawne lub fizyczne.

Kapitał własny dzieli się na:

1. Kapitał powierzony, czyli wkład majątkowy - pieniężny (środki pieniężne i papiery wartościowe) i rzeczowy (środki trwałe, zapasy) wniesione przez właściciela firmy;

2. Kapitał samofinansowania, czyli fundusz tworzony z pozostającej w jednostce części wygospodarowanego zysku, która jest przeznaczana na uzupełnienie kapitałów własnych.

Kapitał obcy to:

1. Kredyty bankowe i pożyczki (długoterminowe i krótkoterminowe),

2. Zobowiązania wobec dostawców, powstające na skutek przejściowego nieuregulowania dostawcom ich należności za dostarczone materiały, towary i usługi,

3. Inne zobowiązania, które wynikają np. z regulowania zobowiązań wobec pracowników w odstępach miesięcznych, należą tu także zobowiązania wobec Urzędów Skarbowych, ZUS-u;

Podział źródeł pochodzenia środków gospodarczych.

7. BILANSOWANIE ŚRODKÓW GOSPODARCZYCH I ŹRÓDEŁ ICH POCHODZENIA.

Na majątek jednostki gospodarczej, można patrzeć z dwóch punktów widzenia, uzyskując odmienne informacje. Majątek ten może być rozpatrywany z punktu widzenia rodzajów środków, które się na ten majątek składają , bądź źródeł jego pochodzenia.

Zestawienie majątku (środków gospodarczych) i źródeł jego pochodzenia, sporządzone z nieco większą szczegółowością oraz uwzględniające wartość poszczególnych pozycji określa się mianem BILANSU.

W bilansie ogół środków gospodarczych nazywany jest aktywami, natomiast wszystkie źródła pochodzenia - pasywami. Zwyczajowo aktywa są wykazywane po lewej stronie, a pasywa po prawej stronie.

Ogólna suma aktywów musi być równa ogólnej sumie pasywów.

Każdy bilans jednostki gospodarczej powinien zawierać:

1. Określenie jednostki sporządzającej bilans;

2. Określenie dnia, na który sporządzono bilans, czyli tzw. moment dnia bilansowego;

3. Wyszczególnienie nazw i wartości grup środków gospodarczych (aktywów) oraz źródeł ich finansowania(pasywów),

4. Sumę bilansową po stronie aktywów i pasywów- sumy muszą być sobie równe;

5. Datę sporządzenia bilansu, tj. datę przygotowania czystopisu bilansu,

6. Podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową jednostki gospodarczej oraz za rzetelność i prawidłowość bilansu tj. podpisy głównego księgowego i kierownika jednostki.

Zakłady Okuć Budowlanych

Nowa Sól, ul. Rybna 6.

BILANS

sporządzony na dzień 31 grudnia 199.r

AKTYWA PASYWA

MAJĄTEK TRWAŁY Rzeczowe składniki majątku trwałego. 1. Środki trwałe MAJĄTEK OBROTOWY Zapasy. Materiały Produkcja nie zakończona Wyroby gotowe Należności. 1. Należności od odbiorców Środki pieniężne. 1. Rachunek bieżący. 2. Kasa SUMA BILANSOWA (A+B)

60 000,- 60 000,- 25 000,- 10 000,- 2 000,- 8 000,- 2 000,- 2 900,- 100,- 85 000,-

KAPITAŁY WŁASNE. Kapitały. Fundusz powierzony. Fundusz samofinansowania. Wynik finansowy. B. ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE. Długoterminowe kredyty bankowe. ZOBOWIĄZANIA KRÓTKOTERMINOWE. Zobowiązania. Zobowiązania wobec dostawców. Zobowiązania wobec pracowników. SUMA BILANSOWA (A+B+C)

72 000,- 20 000,- 45 400,- 6 600,- 8 000,- 8 000,- 5 000,- 4 000,- 1 000,- 85 000,-

Nowa Sól, dnia 31 marca 199.r.

Główny Księgowy Kierownik Jednostki

(-) (-)

8. RACHUNEK WYNIKÓW (ZYSKÓW I STRAT).

Jednostki gospodarcze powoływane są do życia dla wykonywania określonej działalności np. produkcyjnej, handlowej i uzyskują przychody ze sprzedaży (produktów czy usług). Ponadto każda firma chce również wiedzieć ile osiągnięcie przychodu ją „kosztowało”. Pozycje takie jak: materiały, wynagrodzenia pracowników, czynsz za lokal, energię itp. zaliczana są do kosztów, które informują o wyrażonym w pieniądzu zużyciu czynników produkcji w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Koszty uzyskania przychodów dzielimy na:

1. Koszty sprzedanych produktów i towarów - głównie koszty materiałów, energii, itp.

2. Koszty działalności operacyjnej - koszty utrzymania zarządu, załadunku, transportu, reklamy,

3. Pozostałe koszty operacyjne - grzywny, kary, poniesione szkody, przekazane dary, itp.

Przychody dzielą się również na:

1. Przychody ze sprzedaży towarów i usług - informują za ile złotych firma sprzedała produkty (wyroby i usługi) oraz towary.

2. Pozostałe przychody operacyjne - ze sprzedaży składników majątku trwałego, otrzymane kary, grzywny;

3. Przychody finansowe - np. odsetki od środków pieniężnych na rachunku bankowym, odszkodowania

Wynik działalności jednostki gospodarczej wykazany w bilansie jest mało czytelny. Brak bowiem jest informacji na jakim rodzaju działalności oraz w jakiej wysokości zysk został osiągnięty, jakie były wyniki uzyskane na działalności operacyjnej, a jakie na operacjach nadzwyczajnych. Względy te zadecydowały o celowości ujęcia wyniku działalności gospodarczej w odrębnym sprawozdaniu jakim jest rachunek wyników zwany też rachunkiem zysków i strat.

Rachunek wyników, podobnie jak bilans, ma 2 strony: lewą, po której wykazywane są sumy kosztów osiągnięcia przychodów i poniesione straty nadzwyczajne, oraz prawą, po której prezentowane są przychody. W rachunku wyników odzwierciedlane są więc finansowe rezultaty operacji wynikowych, zaś różnica między stronami rachunku wyników stanowi ostateczny wynik netto (zysk lub stratę) osiągnięty z całokształtu działalności firmy.

Zakłady Okuć Budowlanych

Nowa Sól, ul. Rybna 6.

RACHUNEK WYNIKÓW (ZYSKÓW I STRAT)

sporządzony za okres 01.01.- 31.12.199.r.

KOSZTY I STRATY PRZYCHODY I ZYSKI

Koszty sprzedanych towarów i produktów. Wartość sprzedanych towarów i materiałów. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów. Koszty sprzedaży. Koszty ogólnego zarządu. Zysk ze sprzedaży. Pozostałe koszty operacyjne. Zysk na działalności operacyjnej. Koszty finansowe Zysk brutto na działalności gospodarczej Straty nadzwyczajne Zysk brutto Podatek dochodowy Zysk netto OGÓŁEM (A+C+E+G+I+J)

120 000,- 30 000,- 70 000,- 5 000,- 15 000,- 20 000,- 7 000,- 19 000,- 12 000,- 12 000,- 1 500,- 11 000,- 4 400,- 6 600,- 151 500,-

Przychody ze sprzedaży Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów. Przychody ze sprzedaży produktów. Strata ze sprzedaży. Pozostałe przychody operacyjne. Strata na działalności operacyjnej. Przychody finansowe Strata brutto na działalności gospodarczej Zyski nadzwyczajne Strata brutto Strata netto OGÓŁEM (A+C+E+G+J)

140 000,- 40 000,- 100 000,- 6 000,- 5 000,- 500,- 151 500,-

Nowa Sól, dnia 31 marca 199.r.

Główny Księgowy Kierownik Jednostki

(-) (-)

3

12

środki gospodarcze

majątek trwały

majątek obrotowy

Rzeczowy majątek trwały

Papiery wartościowe do obrotu

Wartości niematerialne i prawne

Finansowy majątek trwały

Należności długoterminowe

Środki pieniężne

Należności krótkoterminowe

Rzeczowy majątek obrotowy

Kapitały powierzone

Kapitały samofinansowania

Kredyty bankowe, pożyczki

Zobowiązania wobec dostawców

Inne zobowiązania

Kapitały własne

Kapitały obce

Źródła pochodzenia środków gospodarcz.

---