prawo dewizowe -w1, Prawo dewizowe


08.10.07r.

Wykład 1 PRAWO DEWIZOWE

Geneza ustawy „Prawo Dewizowe”

Ustawa weszła w życie 01.10.2002r. i uchyliła moc obowiązywania ustawy dewizowej 1998r.
Przyczyną wprowadzenia nowej ustawy były motywy zewnętrzne związane z przynależnością Polski do organizacji współpracy gospodarczej i rozwoju OECD oraz konieczności dostosowania przepisów prawa Polskiego do wymagań wspólnotowych. Polska zobowiązała się do zrealizowania zaleceń wynikających z kodeksu liberalizacji przepływów kapitałowych wiążącego wszystkie kraje OECD. Oznaczało to zniesienie niektórych ograniczeń dewizowych odnoszących się do przepływów kapitałowych oraz wprowadzenie instrumentów prawnych łagodzenia skutków reglamentacji dewizowej.

W Unii Europejskiej funkcjonuje wspólny rynek oparty na założeniu swobody przemieszczania towaru, świadczenie usług, przemieszczaniu się osób fizycznych, swobody przepływów kapitałowych i swobody dokonywania płatności pieniężnych. Reglamentacja dewizowa stanowi odstępstwo od zasady swobody przepływów i dokonywania płatności pieniężnych. Występowanie ograniczeń dewizowych odnoszących się do obrotów pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskiej jest sprzeczne z funkcjonowaniem jednolitego rynku wspólnotowego. Prawo wspólnotowe w ograniczonym zakresie dopuszcza jednak możliwość stosowania nakazów i zakazów dewizowych. Dotyczy to głównie sfery inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych i obrotu dewizowego związanego z nieruchomościami.
Kraje członkowskie mogą nadal stosować ograniczenia dewizowe istniejące do 1998r. Przewidziano również możliwość nadzwyczajnego zaostrzenia reglamentacji dewizowej w sytuacji występowania nadzwyczajnych zagrożeń gospodarczych i finansowych. Takie ograniczenia są wprowadzane na czas niezbędny do usunięcia nadzwyczajnego zagrożenia i po dopełnieniu przez kraj członkowski obowiązku proceduralnego uprzedzenia organu europejskiego o zmianie zaostrzenia reglamentacji dewizowej.

Nowe prawo dewizowe nie było w pełni zharmonizowane do wymagań wspólnotowych, bo wprowadzało nieliczne ograniczenia dewizowe odnoszące się do obrotów dewizowych pomiędzy Polską a innymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Ograniczenia te miały w założeniu terminowy charakter gdyż z góry określono ich zakres czasowy obowiązywania. Z dniem akcesji Polski do UE utraciły one moc obowiązywania bez konieczności nowelizowania ustawy dewizowej.

Zakres tematyki ustawy dewizowej

Zakres tematyki ustawy dewizowej obejmuje obrót dewizowy z zagranicą, obrót wartościami dewizowymi w kraju a także działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwa w ich kupnie i sprzedaży. Wynika z tego, iż omawiany zakres jest opisywany wyłącznie przez instytucje materialnego prawa dewizowego tj.: dwie formy obrotu dewizowego oraz działalność kantorową. Bardziej poprawnie określony był zakres tematyczny ustawy dewizowej z 1998r., która odwoływała się do zasad obrotu dewizowego, nadzwyczajnych ograniczeń dewizowych, działalności kantorowej, właściwości organów w sprawach dewizowych oraz kontroli dewizowej.

Zakres prawa dewizowego i w konsekwencji reglamentacji dewizowej jest kształtowany przez pojęcia podstawowe prawa dewizowego tj.: rezydent, nie rezydent, wartości dewizowe, obrót dewizowy.
Ustawa dewizowa zawiera słowniczek ustawowy, w którym zdefiniowane są podstawowe i uzupełniające pojęcia prawa dewizowego. Definicje te wykorzystywane są także w zakresie stosowania prawa karnego skarbowego. Pojęcia uzupełniające, czyli cząstkowe wykorzystywane są do wyjaśnienia pojęć podstawowych.

Zakres podmiotowy prawa dewizowego

Zakres podmiotowy prawa dewizowego wyznaczają pojęcia rezydent i nie rezydent. Pod rządem ustawy dewizowej z 1994r. występowały trzy pojęcia kształtujące ten zakres, były to: osoba krajowa, osoba zagraniczna i podmiot gospodarujący. Podmiot gospodarujący nie ma obecnie odpowiednika.
Rezydent zastąpił osobę krajową a nie rezydent osobę zagraniczną.

Podmiot gospodarujący to była kwalifikowana osoba krajowa, która legalnie prowadziła działalność gospodarczą lub wykonywała wolny zawód. Podmiot gospodarujący nie może być utożsamiany z podmiotem gospodarczym gdyż zagraniczne podmioty gospodarcze nie były podmiotami gospodarującymi. Ponadto przedstawiciele wolnych zawodów nie byli podmiotami gospodarczymi, ale należeli do podmiotów gospodarujących.

Zmiana nazewnictwa podmiotów dewizowych była uzasadniona względami praktycznymi i doktrynalnymi. Pojęcia residnet i non-residnet występują w języku angielskim i są powszechnie stosowane w handlu zagranicznym. Użycie tych pojęć w polskim prawie dewizowym powinno sprzyjać jego stosowaniu przez podmioty zagraniczne. Podmiotowość w prawie dewizowym uwzględnia 3 kategorie podmiotów mających zróżnicowany status cywilnoprawny. Obok osób fizycznych i osób prawnych występują jeszcze jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej. Użycie określenia osoba krajowa lub osoba zagraniczna w odniesieniu do jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej zawierało, więc wewnętrzny błąd logiczny.

Podział podmiotów prawa dewizowego jest dokonywany na podstawie kryterium podstawowego cywilnoprawnego oraz dwóch kryteriów uzupełniających. Kryterium cywilnoprawne odwołuje się do miejsca zamieszkania osoby fizycznej oraz siedziby osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej.
Do kryteriów uzupełniających należy kryterium międzynarodowo - prawne odwołujące się do prawa zakrajowości. Drugim kryterium uzupełniającym jest kryterium gospodarcze, które odnosi się do powiązania pomiędzy działalnością podmiotu a gospodarką danego kraju.

Katalog rezydentów obejmuje:

  1. osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarcze za granicą, mające miejsce zamieszkania w kraju

  2. osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, których siedziba znajduje się w kraju

  3. Polskie urzędy dyplomatyczne, urzędy konsularne, inne polskie przedstawicielstwa, misje specjalne, korzystające z immunitetów lub przywilejów dyplomatycznych bądź konsularnych

  4. krajowe oddziały i przedstawicielstwa nierezydentów

  5. nierezydenta będącego osobą fizyczną, wykonującego działalność gospodarczą w kraju w zakresie wykonywanych czynności tej działalności

Wyodrębnienie nierezydentów nie ma charakteru dychotomicznego. O podziale dychotomicznym można mówić jedynie, gdy nie ma podmiotów, które byłyby jednocześnie i rezydentami, i nierezydentami, a także nie ma podmiotów, które nie są ani rezydentami, ani nierezydentami. Katalog nierezydentów jest sformułowany analogicznie do katalogu rezydentów.

Katalog nierezydentów obejmuje:

  1. osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą

  2. osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, których siedziba znajduje się za granicą

  3. obce urzędy dyplomatyczne, urzędy konsularne, inne przedstawicielstwa, misje specjalne, organizacje międzynarodowe korzystające z prawa zakrajowości

  4. zagraniczne oddziały przedstawicielstwa rezydentów

  5. rezydenta będącego osobą fizyczną, prowadzącego za granicą działalność gospodarczą w zakresie czynności tej działalności

Podział na rezydentów i nierezydentów nie jest prawidłowy, bo niektóre osoby fizyczne mogą prowadzić koczowniczy tryb życia. W takim przypadku nie można ustalić ich miejsca zamieszkania, ani w kraju, ani za granicą. Bardziej poprawnie była uregulowana kwestia wyodrębnienia rezydentów i nierezydentów z ustawy dewizowej z 1998 roku. Za nierezydentów uznawano bowiem osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania w kraju. Były to także osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające siedziby w kraju.

W ustawie dewizowej z 1998 roku występowała jeszcze jedna kategoria nierezydentów. Były to krajowe oddziały lub przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych stworzonych na podstawie umowy międzynarodowej zawartej przez rząd polski.

Nierezydentów można podzielić na nierezydentów z krajów trzecich oraz nierezydentów z krajów członkowskich Unii Europejskiej. Krajem trzecim są państwa nie należące do Unii Europejskiej.
Krajami trzecimi są państwa nie należące do Unii Europejskiej, a także ich terytoria zależne, inne niż polska. Do krajów trzecich zaliczane są także kraje europejskiego obszaru gospodarczego takie jak: Islandia, Norwegia, Lichtenstein. Obrót dewizowy między tymi krajami a Polską odbywa się według takich samych reguł jak z krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Rozwiązanie to jest umotywowane tym, iż te trzy kraje w pełni włożyły dorobek Prawa Wspólnotowego do swoich systemów prawnych. Ograniczenia dewizowe nie mają także zastosowania do nierezydentów z krajów członkowski OECD i krajów BIT. Kraje BIT to państwa, z którymi Polska lub Unia Europejska podpisały umowy dwustronne o wzajemnym pobieraniu inwestycji.

BIT - umowa o wzajemnym pobieraniu inwestycji

Zakres przedmiotowy prawa dewizowego

Zakres przedmiotowy prawa dewizowego jest kształtowany przez pojęcie wartości dewizowe i obrót dewizowy. Wartości dewizowe obecnie dzielą się na:

Pod rządem ustawy dewizowej z 1998 roku występowała trzecia kategoria wartości dewizowych, którą były zagraniczne papiery wartościowe. Papier wartościowy to dokument, w którym jest inkorporowane prawo majątkowe, a obrót prawem majątkowym odbywa się poprzez obrót dokumentem.
Zagraniczne papiery wartościowe to takie dokumenty, które opiewają na walutę obcą. Obecnie zagraniczne papiery wartościowe należą do dewiz, czyli mieszczą się w pojęciu zagraniczne środki płatnicze. Takie rozwiązanie jest niewłaściwe, bo nie wszystkie papiery wartościowe są środkiem płatniczym.

Zagraniczne środki płatnicze dzielą się na waluty obce i dewizy. Dewizy według definicji negatywnej, to takie zagraniczne środki płatnicze, które nie są walutami obcymi. Według definicji pozytywnej są to bankowe dokumenty płatnicze, opiewające na walutę obcą oraz inne zagraniczne papiery wartościowe. Dewizy są surogatem pieniądza. Pełnią one niektóre funkcje pieniądza, ale nie stają się pieniądzem, chociaż go zastępują.

Według definicji negatywnej waluty obce to takie zagraniczne środki płatnicze, które nie są dewizami.
Są to:

Złoto dewizowe to złoto w stanie nieprzerobionym, w postaci sztabek, monet bitych po 1850 roku, półfabrykatów, a także przedmiotów, które zazwyczaj są nie wytwarzane z tego kruszca (np. złote klamki w maluchu, ale wyjątkiem są złote zęby). Złoto to taki stop metali, w którym na 1000 jednostek wagi znajduje się, co najmniej 375 jednostek czystego złota. Wyjątek stanowią obrączki, gdzie na 1000 jednostek stopu może przypadać 333 jednostki czystego złota. Zagadnienia te nie są normowane w prawie dewizowym lecz w prawie probierczym, które stanowi dział prawa administracyjnego.

W ujęciu teoretycznym wartości dewizowe można podzielić na

Obrót dewizowy

Nowe prawo dewizowe nie definiuje pojęcia obrót dewizowy, gdyż wprowadza pojęcia cząstkowe: obrót dewizowy z zagranicą i obrót wartościami dewizowymi w kraju. Definicja obrotu dewizowego ma więc charakter doktrynalny. Pojecie to jest definiowane z wykorzystaniem wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych. Czynności obrotu dewizowego mogą mieć postać czynności prawnych lub czynności faktycznych. Obrót dewizowy, na który składają się przewozy lub inne czynności prawne jest definiowany poprzez następstwa tych czynności prawnych.

Obrót dewizowy to:

  1. zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować:

  1. zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować pomiędzy rezydentem i nierezydentem:

Transfer dewizowy

Transfer dewizowy polega na dokonywaniu czynności faktycznych, polegających na różnych formach przemieszczenia wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych przez granice państwa.
Polega on na dokonywaniu wywozów, przekazywaniu, wysyłaniu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, także na dokonywaniu ich przewozu, przekazywaniu oraz nadsyłaniu z zagranicy do kraju.


Wyszukiwarka