ROŚLINY I PIERWOTNIAKI O ZNACZENIU MEDYCZNYM

Roślinne substancje toksyczne:

• Alkaloidy -są metabolitami wtórnymi; są to pierścieniowe związki chemiczne zawierające azot w pierścieniu (np kofeina, solanina, kolchicyna, nikotyna)

• Glikozydy cyjanogenne - związki składające się z części cukrowej i niecukrowej (zawarte w gorzkich migdałach, nasionach wiśni, brzoskwini, moreli, śliw)

• Glikozydy nasercowe (np w naparstnicy)

• Olejki eteryczne

• Aminokwasy niebiałkowe

• Peptydy

• Białka (np. toksalbumina rycyna z rącznika pospolitego powoduje aglutynację i hemolizę krwinek; inhibitor trypsyny z soi; fitohemaglutyniny z roślin motylkowych)

• Saponiny - obniżające napięcie powierzchniowe

Atropa belladonna L. - pokrzyk wilcza jagoda

• Liście, kłącza i całe ziele są wykorzystywane w lecznictwie

• Jagody są trujące

• Ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy i garbniki

• Główne alkaloidy:

• L-hioscyjamina

• Atropina

• Skopolamina

• Belladonina

Alkaloidy te porażają nerwy przywspółczulne autonomicznego układu nerwowego, działają rozkurczowo na mięśnie gładkie (głównie oskrzela i przewód pokarmowy) - działanie parasympatykolityczne, powodują tachykardię, pobudzenie psychoruchowe, rozszerzenie żrenic, suchość w ustach, konwulsje, zaburzenia świadomości, drgawki.

Dawka śmiertelna - 10 jagód, 4 dla dzieci do lat 12

Datura stramonium L. - Bieluń dziędzierzawa

• Ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy, saponiny

• Zawiera te same alkaloidy co belladonna (ma więcej skopolaminy, która poraża ośrodkowy układ nerwowy i nerwy obwodowe - działanie parasympatykolityczne)

Dawka śmiertelna - 15 nasion (znajdują się w charakterystycznej torebce nasiennej)

Działa przeciwastmatycznie, rozkurcza oskrzela i układ pokarmowy

Zatrucie belladonną/daturą

Węgiel aktywowany, powodowanie wymiotów, picie wody w dużych ilościach

Digitalis purpurea L. - naparstnica purpurowa

• Zawiera glikozydy nasercowe (purpurea glikozydy A i B)

Digitalis lanata - naparstnica wełnista

• Białe kwiatki

• Zawiera lanatocydy A, B, C, D i E, które mają silniejsze działanie od glikozydów naparstnicy purpurowej, ale słabiej się kumulują.

Glikozydy nasercowe hamują działanie pompy sodowo-potasowej w błonie komórkowej zmieniając przez to potencjał jonowy, przez co zaburzają bodźce, a przez to rytm serca:

• Efekt inotropowy i tonotropowy + (wzrost siły skurczów i napięcia mięśnia sercowego)

• Efekt chromotropowy i dromotropowy - (spadek częstości skurczów i pobudliwości serca - hamowanie przewodzenia bodźców do mięśnia sercowego)

Inne glikozydy:

• Scylaren z cebuli morskiej

• Adonitoksyna z miłka wiosennego

• Konwalotoksyna z konwalii majowej

• Homatropina (pochodna atropiny, używana kiedyś w okulistyce przy badaniach dna oka)

Pasożytnicze pierwotniaki

Sposoby transmisji:

• Kontakt bezposredni: rzęsistek pochwowy, rzęsistek policzkowy, ameby, lamblia

• Żywiciel pośredni (przenosiciel biologiczny): zarodźce, świdrowce

• Przenosiciel mechaniczny (np mucha na odnóżach): lamblia

• Woda, żywność, powietrze: lamblia, ameby, Cryptosporidium

Cryptosporidium parvum:

• Gatunek kosmopolityczny

• Pasożytuje w jelicie cienkim rzadziej w układzie oddechowym

• Niszczy enterocyty, doprowadza do atrofii kosmków i przerostu krypt

• Forma inwazyjna (oocysta) występuje w wodzie pitnej, jedzeniu, powietrzu

• Powoduje kryptosporidiozę, której objawy zależą od odporności

• Powoduje wodniste biegunki, gorączkę, utratę masy ciała, zespół złego wchłaniania, kaszel, duszności, obfitą wydzielinę śluzową

• Wykrywanie - poprzez badanie kału(oocysty), treści dwunastnicy, plwociny; bronchoskopia, testy immunologiczne

• Oocysta w środowisku jest inwazyjna przez 6 miesięcy. Chlorowanie wody nie niszczy oocyst.

Trichomonas tenax - rzęsistek policzkowy

• Posiada 5 wici (jedna tworzy błonę falującą), aksostyl

• Nie tworzy oocyst

• Kosmopolityczny wiciowiec wytepujący w postaci trofozoitu w jamie ustnej

• Wywołuje rzęsistkowicę

• Więcej informacji - „Zarys parazytologii lekarskiej”

Trypanosoma Brucei gambinese

• Ma 2 postacie

• Przenosiciel biologiczny: mucha tse-tse (glossina palpalis)

• Wywołuje śpiączkę afrykańską

• Okres wylęgania: 2-23 dni; rzadko 2 lata

• W miejscu ukłucia powstaje odczyn albo wrzód

• Pasożytuje w krwi i chłonce (napadowe dreszcze, gorączka, powiększona wątroba, sledziona i węzły chłonne, bóle głowy i stawów, nudności) a potem w płynie mózgowo-rdzeniowym (zaburzenia psychiczne, pobudzenie psychoruchowe, spiączka)

Pasożyt przechodzi przez łożysko - choroba może być wrodzona!!!

Entamoeba gingivalis - pełzak dziąsłowy

• Tylko postać trofozoitu - nie tworzy cyst

• Transmisja drogą bezpośrednią człowiek-człowiek

• Nie udowodniono chorobotwórczości. Częściej spotykany przy stanach zapalnych jamy ustnej

• Więcej informacji: „Zarys parazytologii…”
  
  
  
  
  
  

---