25. Wpływ realizmu socjalistycznego na twórczość i życie literackie w Polsce.
jest to wytwór radzieckich ideologów (Stalin zauważył wpływ sztuki na ludzi)
pas transmisyjny ideologii do społeczeństwa
odwoływała się do tradycji romantycznej (pisarz jako wieszcz; ma zdolność wpływu na duszę i życie człowieka)
tradycja awangardowa: artysta to inżynier duszy ludzkiej
formuła niezwykle sugestywna dla artystów (twórca doceniony w społeczeństwie)
zawierała postulat ideologiczny (potrzeba władzy, aby ogarnąć wszystkie dziedziny życia ludzkiego)
zniewolenia całej działalności twórczej
w ZSRR socrealizm został wprowadzony w 1934 roku na Zjeździe Literatów Radzieckich
wzorzec dla wszystkich innych twórców (zadekretowania pełnej ideologii)
środowisko twórcze reprezentował Maksym Gorki (powieść „Matka” jest uważana za modelowy przykład prozy socrealistycznej)
wszystkie zjazdy kończyły się deklaracją środowiska o przyjęciu socrealizmu
była to jedyna obowiązująca metoda twórcza w całym bloku sowieckim
podobne cechy można odnaleźć w twórczości nazistowskich Niemiec
nie jest to prąd artystyczny
prąd artystyczny to następstwem przekształceń w obrębie sztuki
socrealizm był narzucony z zewnątrz
ma charakter polityczny (jest narzucony przez władzę), ideologiczny (wprowadzony i kontrolowany przez ideologów), ma za zadanie propagowanie sytuacji społecznej i jej wizji, ma charakter socjotechniczny (sprawy instrument sterujący zachowaniem twórców)
pochodzenie nazwy realizm socjalistyczny:
realizm: odsyła do literatury XIX wieku; cała ówczesna konwencja była popierana przez ideologów komunizmu
socjalistyczny: określenie tematyki i idei, wedle której należy tworzyć
poprzez podjęcie konwencji, która istniała ponad 100 lat temu literatura została uwsteczniona
uzasadnienie (Gyorgy Lukacs)
w konwencji realistycznej dostrzeżono cechę bezpośredniego odniesienia do rzeczywistości (interpretacja i opisanie rzeczywistości społecznej w dziele)
realizm XIX wieczny miał opisywać przemiany społeczne
miał przedstawić nowe społeczeństwo XX wieku
socrealizm miał przedstawić rzeczywistość zgodną z ideologią marksistowską
oswojona konwencja, która była łatwo odbierana
socrealizm został przyjęty podczas zjazdu Związku Literatów Polskich w Szczecinie, w styczniu roku pańskiego 1949
wcześniej przyjęli go kompozytorzy
powtórzenie modelu radzieckiego
z ramienia władzy wystąpił Włodzimierz Solowski (proponował przyjęcie socrealizmu)
z ramienia twórców wystąpił Stefan Żółkiewski
pokolenie 1910 roku
redaktor naczelny „Kuźnicy”
realizacja:
zanikł temat wojny ujmowany w perspektywie jednostkowej jako zło moralne
odcinał się od wszelkiej tematyki metafizycznej
optymistycznie przedstawiony budowa socjalizmu; odbudowa ojczyzny; optymistyczny obraz społeczeństwa socjalistycznego
poezja miała przedstawiać doraźne cele
część wierszy miała być poświęcona wodzom i przywódcom państwowym i partyjnym
powrót do wzorców klasycznych (niezwykle popularne w odbiorze czytelniczym): pieśni, ody, poematy opisowe
zasadą naczelną było tworzenie dla mas
modele prozy:
powieść produkcyjna
odbudowa zakładów pracy, realizacja planów produkcyjnych
akcja osadzona w zakładzie, w fabryce
wysoki stopień konwencjonalizacji
punkty wyjścia: zauważenie niedostatku i trudności w funkcjonowaniu zakładu
rozwiązanie problemu znajdował bohater pozytywny
wywodził się z ludu, miał siłę aby rozwiązywać problemy
musiał uzyskać świadomość ideologiczną (uświadamiany poprzez towarzysza)
wszystkie nieszczęścia powoduje wróg klasowy
wywodzi się z przedwojennej burżuazji
ewentualnie z inteligencji
powtarza schemat powieści szpiegowskiej/kryminalnej
tego rodzaju powieść ma przedstawić problemy, które odbiorca spotyka na co dzień
realizuje powieść tendencyjną (przyświeca jej pewne teza_
bardzo szybko staje się schematyczna
w 1952 roku Ludwig Flasche zwraca uwagę na jej schematyzm
powieść o tematyce wiejskiej
powiela schemat
miejscem wydarzeń była wieś (bardzo często przedstawiała dobrze prosperującą spółdzielnię chłopską)
wrogiem byli kułacy/obszarnicy
powieść polityczna
miała na celu przedstawienie lub uzasadnienie nowej władzy w Polsce
nowa władza walczyła z podziemiem zbrojnym
skutki socrealizmu
zahamował rozwój literatury
zablokował debiut wielu pisarzy z rocznika 1920
spowodował, że pisarze sprzeciwiający się porządkowi zmuszeni byli pisać do szuflady
przyczynił się utrwalenia diaspory
odciął kulturę polską od tekstów z zagranicznej literatury współczesnej