Pytanie XIV
Na strukturę budżetu składają się dochody i wydatki. Dochody mogą być podatkowe/niepodatkowe oraz zwrotne/niezwrotne. Wydatki - redystrybucyjne (redystrybucja pośrednia, redystrybucja bezpośrednia), bieżące i majątkowe (czyli inwestycyjne).
Struktura budżetu na rok 2007 (wg planu)
Dochody 212,2 mld, wydatki 242,2, deficyt 30mld (faktycznie deficyt był ok. 17 mld, dochody były wyższe od planowanych a wydatki nie zostały w pełni zrealizowane)
Struktura dochodów: /dochody stanowia kwotowo ok. 17% PKB/
*90,4% dochody podatkowe (191,7),
- największy udział podatków pośrednich (ich udział szybko rośnie w ostatnich latach) VAT daje 92 mld dochodu
- akcyza 45,1 mld - dochód z akcyzy tez rosnie ale wolniej, niż z Vatu
- podatek dochodowy PIT 31,5 mld, a CIT 22 mld oznacza to, że ciężar obciążeń bezpośrednich przerzucany jest na osoby fizyczne (płacą wiecej podatku dochodowego)
*9,5% dochody niepodatkowe,
-wplata zysku NBP
- zysk z ceł (obecnie te zyski maleją, jako że jesteśmy w UE i mamy taką a nie inną politykę handlową)
*0,1% dochody zagraniczne
- jakieś zyski z udzielonych pożyczek rządowych, gwarancji, poręczeń itp.
Wydatki:
Dominują wydatki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (ok. 1/5 wydatków) i obsługa długu publicznego (ponad 10%).
Reformy społeczno gospodarcze wprowadzone w 1999 - spadek wydatkow w dziedzinach - ochrona zdrowia, oswiata i wychowanie
Dział opieka społeczna pochłania 10% ogółu - chęć łagodzenia negatywnych skutków transformacji gospodarki
Wzrost nakładów na armie wynikający z jej modernizacji a także udzialu polskich zlolnierzy w misjach zagranicznych
Ostatnio także wzrost nakładów na służbę zdrowia
Warto zauważyć, że 70% wydatków to prawnie zdeterminowane wydatki sztywne
Perspektywy na przyszłość:
- realizacja traktatu z Maastricht - polityka nie powinna być nadmiernie ekspansywna, ograniczenie wielkości deficytu.
Budzet powinien być instrumentem pobudzania koniunktury - redukcja nakładów na postep techniczny, budownictwo mieszkaniowe, rozwoj nauki podwaza możliwość wejscai polskiej gospodarki na ścieżkę szybkiego wzrostu - w tym kontekście należy ostrożnie podchodzic do stopnia redukowania budżetu.
unia mowi nam żeby to usprawniac poprzez konsolidacje i lepsza kontrole - ujmowanie laczne budżetów amorzadow, funduszy agencyjnych , budżetu panstwa, jednostek pozabudżetowych itp. Od 2005 zlikwidowano srodki specjalne z których duza czesc przekwalifikowano na fundusze celowe.
Wazny cel - uproszczenie i obniżenie stawek podatkowych (wiadomo)
Wykorzystanie wydatkow publicznych ma niska efektywność, wydatki rosna szybko a nic się nie dzieje.
Skutki strumieni z ue: możliwości rozwojowe, fajnie, fajnie, ale: przed wstapieniem Polska musiala ponosi wysokie wydatki na modernizacje i dostosowanie do norm unijnych, duze nakłady przeznaczono na wzmocnienie administracji publicznej. W chwili członkostwa Polsa zaczela wnosic składki do budżetu UE. Ponadto programu i projekty wymagaja prefinansowania przez kraj beneficjenta.
Napływy srodkow z ue powoduja także efekt wypychania innych wydatkow w obrebie budżetu panstwa.
No ale generalnie sąez pozytywy i nie jest az tak zle
3. STRUKTURA BUDŻETU
Wykonywanie budżetu państwa polega na gromadzeniu dochodów oraz dokonywanie wydatków ustalonych w ustawie budżetowej w ramach zakreślonych klasyfikacją budżetową.
Dysponenci środków budżetowych.
Głównymi dysponentami środków budżetowych są podmioty budżetowe, których dochody i wydatki ujmuje się w ramach odrębnych części klasyfikacji budżetowej, do tego typu podmiotów należą przede wszystkim ministerstwa lub urzędy centralne zrównane z ministerstwami, aktualnie w Polsce także wojewodowie i inne jednostki, którym Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta głównego. Państwowe jednostki podległe bezpośrednio dysponentom głównym realizują dochody i wydatki jako dysponenci środków budżetowych drugiego stopnia, mogą oni być jednocześnie dysponentami trzeciego stopnia, jeżeli są bezpośrednimi wykonawcami zaplanowanych zadań. Dysponenci trzeciego stopnia bezpośrednio wydatkują otrzymane środki bez prawa ich dalszego przekazywania,
Klasyfikacja budżetowa
Układ (budowa) planu budżetowego jest określany przez tzw. klasyfikację budżetową. Klasyfikacja budżetowa, zwana także klasyfikacją dochodów i wydatków budżetowych. jest instytucją systemu budżetowego o długich tradycjach i dużym znaczeniu. Jest to odpowiednio skonstruowany układ dochodów i wydatków budżetowych stosowany w fazie sporządzania, uchwalania i wykonywania budżetu państwa. Klasyfikacja ta jest wyrazem zasady szczegółowości i związanych z nią zasad - przejrzystości i operatywności, o obowiązującym układzie dochodów i wydatków budżetowych decydują odpowiednie organy centralne (w Polsce - Minister Finansów), w drodze regulacji prawnej. Klasyfikacji budżetowej nie ustala się przy tym na okres roczny lecz z zamiarem trwałości w dłuższym okresie, zmiany układu dochodów i wydatków utrudniają bowiem porównywanie budżetów w czasie
Do podstawowych kryteriów grupowania dochodów i wydatków w ramach klasyfikacji budżetowej zalicza się kryterium podmiotowe, przedmiotowe i rodzajowe. Kryterium podmiotowe wiąże się z zasadą operatywności, gdyż wymaga grupowania dochodów i wydatków budżetu jako planu finansowego państwa według podmiotów odpowiedzialnych za wykonanie tego planu. Układ podmiotowy klasyfikacji budżetowej wynika z istniejącej w danym kraju struktury organów państwowych oraz z ich kompetencji. Zgodnie z kryterium przedmiotowym dzieli się dochody i wydatki budżetowe ujmowane w układzie podmiotowym według przedmiotu finansowania, który może być rozmaicie wyrażany. Aktualnie dąży się do tego, aby dochody i wydatki grupowane zgodnie z kryterium przedmiotowym były wyrazem zadań, jakie realizują poszczególne podmioty systemu budżetowego. Kryterium rodzajowe skłania do wyodrębnienia poszczególnych rodzajów dochodów, np. podatków i opłat występujących w systemie budżetowym danego kraju oraz rodzajów wydatków, zagregowanych w ramach podziałek (przedziałek) poprzednio wymienione go układu podmiotowego i przedmiotowego.
Konstrukcja klasyfikacji budżetowej wynika z funkcji i zadań spełnianych przez budżet państwa. Biorąc pod uwagę funkcję polityczną budżetu, klasyfikacja budżetowa powinna służyć określeniu, jakie podmioty gospodarki budżetowej są odpowiedzialne za wykonanie określonych zadań i zapewnić kontrolę ich wykonania. Klasyfikacja budżetowa występuje bowiem we wszystkich fazach gospodarki budżetowej, w jej ramach budżet jest opracowywany przez rząd, rozpatrywany i uchwalany przez parlament, a następnie wykonywany przez podmioty gospodarki budżetowej i kontrolowany przez upoważnione do tego organy, a szczególnie przez parlament.
Na podkreślenie zasługuje znaczenie klasyfikacji budżetowej jako instrumentu oddziaływania na działalność jednostek gospodarki budżetowej - głównie jednostek budżetowych. Uchwalone wydatki budżetowe ujęte w ramach poszczególnych podziałek klasyfikacji budżetowej stanowią bowiem swoiste limity o oznaczające górną granicę wydatków, której podmioty budżetowe nie mogą przekroczyć. Inaczej należy podchodzić do podziałek klasyfikacji budżetowej odnoszących się do dochodów. Planowane dane zawarte w ich ramach informują bowiem tylko o przewidywanych dochodach, które w trakcie wykonywania mogą być wyższe lub nawet niższe od zaplanowanych, gdyż na ogół nie są to wielkości zależne od podmiotów gospodarki budżetowej.
Dochody i wydatki budżetowe nie zawsze są ujmowane w układzie pełnej klasyfikacji budżetowej. Nie ma takiej potrzeby, a nawet byłoby to niewłaściwe w etapie przedstawiania budżetu parlamentowi do uchwalenia.
Roczny plan finansowy
Zasada rocznego planowania budżetowego (zasada tzw. jednoroczności) zapewnia periodyczne uchwalanie przez parlament budżetu. co odgrywa istotną rolę w umocnieniu funkcji politycznej budżetu. Koniec i początek roku budżetowego nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym; w niektórych państwach rok budżetowy rozpoczyna się 1 kwietnia lub 1 lipca, a kończy - odpowiednio z dniem 31 marca lub 30 czerwca roku następnego. Jest to jednak dosyć trudne do pogodzenia z równoważeniem w tych okresach dochodów i wydatków budżetowych. Wynika to nie tylko z cykliczności rozwoju gospodarczego. przyczyniającej się do pojawiania się w niektórych latach nadwyżek, a w innych deficytów budżetowych. lecz także z obejmowania finansowaniem budżetowym zadań realizowanych w okresach kilkuletnich, jak zadania inwestycyjne (roboty publiczne). W związku z tym podejmowane są w niektórych krajach próby przejścia do kilkuletnich okresów planowania budżetowego.
Z jednorocznością okresu budżetowego wiążą się również pewne trudności związane z uchwalaniem budżetu przez parlament przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego. Wzrost znaczenia funkcji ekonomicznej i socjalnej budżetu doprowadza do takiego rozbudowania jego treści, że coroczne opracowywanie i rozpatrywanie budżetu przez parlament znacznie wydłuża okres jego przygotowania i uchwalania. Właściwe zaprojektowanie dochodów i wydatków budżetowych wymaga przystąpienia do tej pracy w poszczególnych resortach rządowych i podporządkowanych im jednostkach organizacyjnych na kilka miesięcy (w praktyce: od 4 do 6 miesięcy) przed początkiem nowego roku budżetowego. Uniemożliwia to opieranie się w planowaniu budżetowym na wykonaniu budżetu w roku poprzedzającym rok planowany, a jeśli brałoby się przy tym pod uwagę przewidywane wykonanie budżetu w roku poprzedzającym rok planowany, należałoby je najpierw opracować co zwiększałoby i tak dużą pracochłonność planowania budżetowego. Wszystko to ogranicza, w mniejszej lub większej mierze, realność uchwalanego przez parlament budżetu, doprowadzając do szybkiej dezaktualizacji obejmowanych budżetem wielkości (już w uchwalanym przez parlament budżecie mogą one być częściowo zdezaktualizowane). Przyczynia się to do zwielokrotnienia zmian wprowadzanych do budżetów po ich uchwaleniu lub do uchwalania budżetów dodatkowych w trakcie roku budżetowego.
Zasada roczności planowania budżetowego nie staje na przeszkodzie podziałowi okresu planowego na okresy krótsze, najczęściej kwartalne. Odgrywa to dużą rolę w planowaniu budżetowym. Terminy, w jakich wpływają dochody budżetowe, nie pokrywają się z reguły z terminami ponoszonych wydatków, nieuniknione jest więc pojawianie się w okresach krótszych od roku nadwyżek i niedoborów, które powinny się wyrównywać z końcem roku. Jeśliby trudności z równoważeniem dochodów i wydatków budżetowych powodowały pojawianie się w okresach kwartalnych nadmiernych nadwyżek lub, tym bardziej, niedoborów, zapowiadałoby to prawdopodobieństwo braku zrównoważenia budżetu z końcem roku.