Brakuje: 15.10

01.10.2010

Managerial economics - studia o decyzjach podejmowanych przez menedżerów z wykorzystaniem instrumentarium ekonomii

Etapy podejmowania decyzji:

1. Zdefiniowanie problemu - na czym polega problem?

2. Określenie celu - co jest celem menedżera?

3. Zbadanie wariantów decyzji - jakie są alternatywy wyboru?

4. Przewidywanie konsekwencji - jakie będą konsekwencje po wyborze danego wariantu?

5. Wybór optymalnego wariantu - który wariant jest najlepszy?

6. Analiza wrażliwości - czy i jak zmieniłaby się optymalna decyzja w przypadku zmiany warunków?

08.10.2010

Przedsiębiorstwo, firma to …:

• W Beggu - brak definicji, to samo R.Varian, R.Hall, J.Taylor

• Definicja - podmiot ekonomiczny nastawiony na max zysku (definiowanie za pomocą celu)

• Wyodrębniona pod względem ekonomicznym, organizacyjnym, techniczno-produkcyjnym, prawnym jednostka prowadząca działalność produkcyjną, handlową lub uslugową na własny rachunek i ryzyko

• W Polsce najczęściej - osoba fizyczna

• Złożony system składający się z podsystemów, odzwierciedlających dany aspekt funkcjonowania i wymagających stosowania właściwej metody analizy i języka opisu

• Firma- aspekt: ekonomiczny, finansowy, technologiczny, etyczny, organizacyjny, prawny, socjopsychologiczny

Tradycyjna teoria firmy to model zachowań firmy (reakcje cenowe i produkcyjne) na różnych typach rynków a więc jest to teoria różnych typów rynków a nie samej firmy - firma jest taka sama i kieruje się niezmiennymi celami

Teorie menedżerskie kwestionują zasadę maksymalizacji zysku, ale w dalszym ciągu (co łączy je z ekonomią neoklasyczną) zakładają dążenie przedsiębiorstwa do maksymalizacji pojedynczego celu (innego niż zysk).

Teorie menedżerskie:

• Twórcy: W.J. Baumol, O.E. Williamson, J.K. Galbraith, R. Marris

• Maksymalizacja menedżerskiej funkcji użyteczności Williamsona (wynagrodzenie, inwestycje, prestiż, zatrudnienie, uznaniowość wydatków) i pewne akceptowane minimum zysku

• Maksymalizacja sprzedaży Baumola (max przychodu ze sprzedaży lub tempa jej wzrostu)

• Maksymalizacja długookresowego wzrostu rozmiarów firmy (ekspansja, fuzje, dywersyfikacja, aktywa firmy)

Teorie menedżerskie:

• Motywy właścicieli małych firm jednoosobowych (bycie szefem, niezależność - max satysfakcji)

• Cele firm rodzinnych (utrzymanie kontroli, zatrudnienie, bezpieczny dochód)

• Cele firm innowacyjnych (realizacja wymarzonego projektu)

• Cele przedsiębiorstw publicznych - państwowych i komunalnych (dochód pracowników, przetrwanie rynkowe, interesy dyrekcji, zaspokajanie potrzeb publicznych)

Teorie behawioralne kwestionują zasadę maksymalizacji zysku włączając do analizy czynniki wewnątrzorganizacyjne oraz zakładają dążenie przedsiębiorstwa do realizacji różnych celów.

H.A. Simon, J.G. March, R.M. Cyjert

• Przedsiębiorstwo jako koalicja uczestników (pracowników, menedżerów, udziałowców, dostawców, dystrybutorów, klientów)

• Cele firmy powstają jako rezultat nacisku wywieranego przez różnych członków koalicji - wiązka celów (cele produkcyjne, poziom sprzedaży, niezbędny poziom zapasów, udział w rynku, poziom zysku)

• Koncepcja zadowalającego (satysfakcjonującego) minimum J.G. March, H.A. Simon („Teoria organizacji”)

• Koncepcja luzu organizacyjnego (rezerwy organizacyjnej) i jej znaczenie w utrzymaniu danego poziomu aspiracji członków koalicji

Alternatywne teorie firm zmieniły sposób postrzegania firmy

Innowacją wg J.A. Schumpetera są:

• Wytwarzanie nowego produktu lub wprowadzenie na rynek towarów o nowych właściwościach

• Posłużenie się nową metodą produkcyjną

• Znalezienie nowego rynku zbytu

• Zdobycie nowych źródeł surowców

• Wprowadzenie nowej organizacji, np. utworzenie monopolu lub jego likwidacja

22.10.2010

Główne narzędzia analizy mikro wykorzystywane w procesie decyzyjnym w firmie

• krzywa popytu, funkcja popytu, odwrotne równanie popytu

• równanie utargu całkowitego, funkcja utargu

• funkcja kosztów całkowitych (koszty stałe)

AVC- koszty przeciętne

• funkcja zysku całkowitego

• wyliczanie maksymalnego zysku a analiza matematyczna

- max zysk jest osiągany przy wielkości produkcji, dla której zysk krańcowy jest równy zeru

(w punkcie, w którym zysk krańcowy zrównuje się z utargiem krańcowym)

- MPr równy nachyleniu stycznej do krzywej zysku w punkcie odpowiadającym danej wielkości produkcji tj. pochodna funkcji Pr pod względem Q

• funkcja utargu (przychodu, obrotu) marginalnego R pochodną funkcji

• funkcja kosztu krańcowego MC pochodną funkcji C po Q

• 
  dla każdej liniowej funkcji popytu wyrażonej w postaci
  formuła
  

Skoro
, to
, a więc pochodną

• Max zysk jest osiągany przy wielkości produkcji, dla której utarg marginalny zrównuje się z kosztem marginalnym

Konieczność określania wpływu zmiennych warunków ekonomicznych na utarg i koszty firmy - analiza wrażliwości np. analiza progu rentowności

• Próg rentowności jako jeden z rodzajów analizy wrażliwości

Próg rentowności- produkcja jednoasortymentowa:

C = R

AVC - jednostkowy koszt zmienny

FC - koszty stałe

Próg rentowności - produkcja wieloasortymentowa:

I sposób

Koszty stałe rozliczane między poszczególne produkty

M- marża

WNFC - współczynnik narzutu kosztów stałych

mi- jednostkowa marża pokrycia i-tego produktu

FCi- narzut kosztów stałych na i-ty produkt

ilościowy próg rentowności i-tego produktu

wartościowy próg rentowności i-tego produktu

II sposób

Koszty stałe są w całości odnoszone do przedsiębiorstwa

ilościowy próg rentowności w jednostkach umownych

ai- udział przychodów ze sprzedaży i-tego produktu w globalnych przychodach ze sprzedaży

ilościowy próg rentowności i-tego produktu

wartościowy próg rentowności

• Rachunek marży bezpieczeństwa

B = R - S

R- przychód aktualny lub planowany

S- wartościowy próg rentowności

B- marża kwotowa

B% (procentowa) =

Poziom marży wskazuje o jaką kwotę lub o ile procent może maksymalnie obniżyć się aktualny lub planowany przychód ze sprzedaży aby nie zaczęła przynosić strat

• Elastyczność cenowa popytu

- elastyczność cenowa a możliwości prognozowania:

Tempo zmiany ilości tempo zmiany ceny

Ei- elastyczność dochodowa

I - dochód

• Zależność między utargiem krańcowym i cenową elastycznością popytu

P Wzrost elastyczności

R= max gdy

Ep = -1 MR= 0 lub Ep= -1

Spadek elastyczności

Q

R

Pole dla obniżek cen

Pole dla podwyżek cen

Q

29.10.2010

Główne narzędzia analizy mikro wykorzystywane w procesie decyzyjnym w firmie ciąg dalszy.

• Zasada optymalnego narzutu na koszty

MR=MC

MR = P (1 +
)

P (1 +
) = MC

P - MC = -

P = (
) MC => z czego wynika, że zasada narzutu ma zastosowanie tylko w przypadku popytu elastycznego

Zasada narzutu - cena zależy od popytu i kosztów

• Różnicowanie cen:

-Dyskryminacje cenowe

-Sprzedaż tego samego dobra po różnych cenach w różnych segmentach rynku przy takich samych kosztach

• Warunki umożliwiające stosowanie dyskryminacji:

- Możliwość identyfikacji segmentów rynku o odmiennej elastyczności

- Możliwość oddzielenia segmentów o różnych poziomach elastyczności

• Rodzaje dyskryminacji cenowej:

1. Pierwszego stopnia (doskonała) - różne ceny dla poszczególnych klientów - znajomość indywidualnej krzywej popytu

2. Drugiego stopnia - różne formuły cenowe, np. upusty ilościowe, ceny dwuczłonowe

3. Trzeciego stopnia - różne ceny w różnych segmentach rynku

Funkcja popytu z wieloma zmiennymi określającymi Q=f(P, P_C, I, G, Pkis, A, K, )

• Konieczność kwantyfikacji równania popytu

• Źródła wiedzy o zmiennych determinujących wielkość popytu: wiedza badającego, materiały empiryczne uzyskiwane z przeprowadzonych badań ankietowych, wywiadów, kontrolowanych badań rynku, materiałów i danych udostępnianych przez wyspecjalizowane instytucje

Oszacowany i pozytywnie zweryfikowany za pomocą narzędzi statystycznych model można wykorzystywać do wnioskowania - zarówno historycznego jak i prognostycznego o badanych zależnościach mając świadomość związanych z tym ograniczeń

Prognozowanie - narzędzia analizy:

Modele niestrukturalne:

• Analiza szeregów czasowych, metoda barometrów

• Analiza szeregów czasowych - prognozowania rozwoju danej zmiennej poprzez ekstrapolację dotychczasowych prawidłowości

• Analiza szeregów czasowych - dekompozycje trend, wahania koniunkturalne, zmiany sezonowe, wahania przypadkowe (nieregularne, losowe)

Metody niestrukturalne

• Metoda barometrów (wskaźników wyprzedzających) jest stosowane do przewidywania zmian aktywności gospodarczej i sytuacji w poszczególnych sektorach i gałęziach

• Indeksy giełdowe, np. DJIA - liczna zezwoleń budowlanych, wskaźnik nastrojów konsumentów, wartość nowych zamówień w sektorze przetwórczym - barometry

• Wady: brak dokładności, skala zmian wskaźnika a skala zmian wielkości, czas między zmianą wskaźnika a zmianą zmiennej prognoz

Metody strukturalne

• Modele ekonometryczne - układy równań (behawioralnych i tożsamościowych) co całościowego objaśnienie dynamiki gospodarczej

• Modele - zalety:

• Określają bezpośrednio ilościowe powiązania między zmiennymi ekonomicznymi

• Dają całościowy i spójny obraz gospodarki

• Uwzględniają współzależności między zmiennymi (sprzężenie zwrotne)

• Po przedstawieniu do zredukowanej postaci modelu wartości zmiennych egzogenicznych uzyskuje się wartości prognozy

05.11.2010

Główne narzędzia analizy mikro wykorzystywane w procesie decyzyjnym w firmie.

Dokładność prognoz

• Ocena dokładności - porównywanie wartości prognoz z wartościami rzeczywistymi

• Średni błąd bezwzględny - Average Absolute Error (AAE)

AAE = Σ I Q-Q*I m

m - liczba okresów dla których sporządzono prognozę

• Wzrasta dokładność prognoz, prognozy wielu zmiennych są nadal niedokładne, istotny jest horyzont czasowy, brak idealnego ośrodka prognoz

Produkcja:

• Funkcja produkcji - max wielkości produkcji jaką może wytworzyć firma przy różnych kombinacjach czynników

Q = f (K, L, Z, M, W)

• Prawo malejących przychodów - nieproporcjonalnych przychodów

MP_L - Marginal product of Labor (Krańcowy produkt pracy)

MRP_L- Marginal Reveneu Product of Labor (Krańcowy przychód z pracy)

MRP_L = MR - MP_L

MC_L - Marginal Cost of Labor (Krańcowy koszt pracy)

MPr_L = MRP_L - MC_L -> MRP_L = MC_L

• Produkcja po najniższych kosztach (długi okres)

=

Postaci funkcji produkcji:

• Liniowa

• Wielomianowa

• Cobba-Douglasa

Q = A L ^α K ^β

A - wiedza

L - praca

K - kapitał

α, β <0; 1> - elastyczności produkcji wobec czynnika pracy i kapitału

Przychód ze sprzedaży	Zysk księgowy	Zysk ekonomiczny
				Implicit cost
		Koszt księgowy	Koszt księgowy

• Zysk księgowy (book profit): BPr = R-C

• Zysk ekonomiczny (economical total profit): TPr = TR - TC

• Zysk normalny (zerowy): TPr = 0 -> TR = TC

TC = Q_K ^. PK + Q_L ^. PL + …

• Zysk ponadnormalny - nadzwyczajny

• Zasada zamknięcia: TPr = (R - VC) - FC = (P - AVC) Q - FC

• Minimalna skala efektywna - najniższa możliwa wielkość produkcji, przy której można osiągnąć min. Kosztów przeciętnych (MES - minimum effiecient scale)

• Korzyści zakresu (produkcji łącznej), gdy łączne koszty wytworzenia różnych produktów są niższe od sumy kosztów ich wyprodukowania oddzielnie

S_C =

• Krzywa uczenia się - odwrotna zależność między kosztami przeciętnymi a skumulowaną wielkością produkcji

Krzywa uczenia się a rosnące przychody ze skali

12.11.2010

Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności i ryzyka

Beniamin Franklin: „tylko dwie rzeczy są pewne: śmierć i podatki”

Niepewność = ryzyko (Samuelson, Marks, „Ekonomia menedżerska”)

Niepewność :

• Występuje wówczas gdy istnieje więcej niż jeden możliwy wynik decyzji

• To możliwość odchyleń (+ lub -) od zamierzonych w planie efektów przedsięwzięcia

• Wpływa na zachowanie decydenta przez ryzyko, którego jest źródłem

Między niepewnością a ryzykiem istnieje ścisły związek

Ryzyko jest funkcją niepewności - im większy zakres niepewności, tym większe ryzyko i na odwrót

Podobieństwa i różnice:

• Niepewność - pojęcie bardziej pojemne

• Ryzyko - jako ewentualność odchylenia od stanu oczekiwanego lub planowanego, które można obliczyć za pomocą rachunku prawdopodobieństwa a niepewność - jako ewentualność, której nie da się ocenić za pomocą tego rachunku

• Możliwość ubezpieczenia się od ujemnych skutków podejmowanego ryzyka

• Niepewność i ryzyko są skutkiem odchyleń od stanów oczekiwanych (ryzyko tylko w przypadku odchyleń ujemnych)

• Ryzyko i niepewność jako zmienne dynamiczne

Podobieństwa i różnice klasyfikacyjne niepewności i ryzyka:

Proces podejmowania decyzji w warunkach ryzyka rozpocznie się analizą rozkładu prawdopodobieństwa

• Rozkład prawdopodobieństwa - zestawienie wszystkich możliwych wyników decyzji oraz przypisanych im wartości prawdopodobieństwa

E(V) = p₁V₁ + … + p_nV_n

E(V) - expected value (wartość oczekiwana)

p -prawdopodobieństwo wyniku danej decyzji

V - wynik decyzji w wyrażeniu pieniężnej<?>

n - ilość wyników

• Drzewo decyzyjne - sposób przedstawienia procesu decyzyjnego, związanych z nim zdarzeń losowych i wyników różnych wariantów wyboru w warunkach ryzyka

- węzeł decyzyjny

- zdarzenie (losowe, stan natury)

- węzeł końcowy

- gałęzie, możliwe warianty

DRZEWKOOOOOOOOOOOOOO!!!!

Podejmowanie decyzji na podstawie kryterium wartości oczekiwanej w wyrażeniu pieniężnej a neutralność wobec ryzyka

Typ człowieka	Decyzje o udziale w grze	Ubezpieczenie przy niekorzystnych stawkach
Unikający ryzyka	Potrzebuje przewagi szans na wygraną	Wykupi polisę
Neutralny wobec ryzyka	Nie zagra, gdy widoki na wygraną są niekorzystne	Nie wykupi polisy
Lubiący ryzyko	Zagra nawet wówczas, gdy prawdopodobieństwo przegranej przeważa	Nie wykupi polisy

*Gra= sytuacja konfliktowa

Aby ryzyko stało się ubezpieczalne musi spełniać następujące warunki:

• Ubezpieczone zdarzenie losowe musi wywołać jednoznaczną nieoczekiwaną losową stratę, której rozmiary nie mogą być kontrolowane przez ubezpieczonego

• Musi istnieć duża liczba jednorodnych obiektów narażonych na to samo niebezpieczeństwo

• Strata musi dać się kalkulować i koszt ubezpieczenia musi być opłacalny

• Zdarzenie losowe nie może obejmować równocześnie wszystkich ubezpieczonych

• Strata losowa, gdy już ma miejsce musi by finansowo poważna

Zasada oczekiwanej użyteczności - J. von Neumann i O. Morgenstern - uwzględnia stosunek firmy do ryzyka (niechętny, neutralny, lubiący)

E(U) = p₁u₁ + … + p_nu_n

E(U) - expected utility (oczekiwana wartość)

p - prawdopodobieństwo wyniku danej decyzji

u -użyteczność wyniku decyzji

n - ilość wyników

Osoba podejmująca decyzję powinna podjąć działania maksymalizujące oczekiwaną użyteczność

19.11.2010

Cd. z 12.11.2010

Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności i ryzyka

• Zasada oczekiwanej użyteczności - J. von Neumann i O. Morgenstern - uwzględnia stosunek firmy do ryzyka (niechętny, neutralny, lubiący)

• EU (expected utility) = p₁u₁+ … + p_nu_n

p- prawdopodobieństwo wyniku danej decyzji

u- użyteczność wyniku decyzji

n- ilość wyników

Osoba podejmująca decyzję powinna podjąć działania maksymalizujące oczekiwaną użyteczność

19.11.2010

Wartość informacji

• Dane, informacje, wiedza, mądrość - zestawienie

Zależy od mądrość

Kontekstu wiedza ludzie

informacje

systemy technologii

Nie zależy dane informatycznej

od kontekstu

niski stopień wysoki stopień

zrozumienia całego zrozumienia całego

zagadnienia zagadnienia

• Wartość informacji

- dane- niepołączone ze sobą fakty, które po uporządkowaniu stają się informacjami mającymi nadawcę i odbiorcę i zmieniającymi sposób w jaki odbiorca postrzega pewne zjawiska

• EVI (expected value of information) oczekiwana wartość informacji

EVI = wartość oczekiwana uwzględniająca informację - (minus) wartość oczekiwana bez informacji

• Decydent powinien ponieść koszty związane z pozyskiwaniem informacji tylko wtedy gdy EVI jest wyższa od kosztów ich pozyskiwania

• Ćw. Zadanie 15/313

• Twierdzenie Bayesa - wyraża prawdopodobieństwo warunkowe niezbędne do rozwiązania problemu decyzyjnego jako funkcję odwrotności prawdopodobieństwa warunkowego i prawdopodobieństwa uprzedniego

prawdopodobieństwo określonego wyniku testu

łączne prawdopodobieństwo to iloczyn prawdopodobieństwa warunkowego

i uprzedniego

prawdopodobieństwo uprzednie

• 
  
  Problem asymetrii informacji (jedna ze stron wie więcej niż druga na temat podstawowych faktów ekonomicznych)

Negatywna selekcja ryzyko moralne

• Negatywna selekcja - sytuacja, w której pełnomocnik (którego cele są odmienne od celów mocodawcy) dysponuje informacjami niedostrzeganymi lub ukrywanymi przed mocodawcą

- strona podejmująca działanie to pełnomocnik (lekarz, dostawca towaru)

- strona mająca ograniczoną informację o działaniach pełnomocnika i kontrolę nad nim - mocodawca (pacjent, nabywca, akcjonariusz)

- sygnalizacja jako reakcja na istnienie asymetrii informacji (klasy ryzyka, reputacja, gwarancja etc.)

• Ryzyko moralne - (pokusa nadużycia) sytuacja, w której pełnomocnik (którego cele są odmienne od celów mocodawcy) podejmuje działania niedostrzegalne lub ukrywane przed mocodawcą

- polisa ubezpieczenia na życie przyciągnie osoby poważnie chore (NS) a ubezpieczeni zaczną bardziej ryzykownie się zachowywać (RM)

- relacjom typu mocodawca- pełnomocnik towarzyszą koszty agencji

- umowa o pracę zachęci pracowników o niskiej wydajności (NS). Zatrudnieni zaczną się kierować partykularnymi interesami kosztem pracodawcy.

Asymetria informacji a struktura organizacji

• Wypracowanie odpowiedniej struktury organizacyjnej polega na:

1. Określeniu obszaru działania firmy

2. Rozdziale uprawnień do podejmowania decyzji

3. Wprowadzenia mechanizmów monitorowania i nagrywania pracowników (w tym menedżerów)

Powyższe aspekty są współzależne a struktury organizacyjne mają charakter formalny i nieformalny

Ad1) Określenie obszaru działalności firmy

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE PRODUKCJI WEWN.	CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE PRODUKCJI ZEWN.

26.11.2010

Teoria gier a strategia konkurencji

• Początek teorii gier: O. Morgenstern, J. von Neumann „The Theory of Games and Economic Behaviour” (1944r.)

• Nagrody Nobla w naukach ekonomicznych za badania związane z teorią gier: J. Nash, R. Selten, J. Harsanyi, T. Schelling, R .Aumann, L. Hurwicz, E. Maskin, R. Myerson

• Teoria gier - traktuje o sytuacjach, w których pomiędzy dążące do osiągnięcia swoich celów strony znajdują się w konflikcie powodowanym przez sprzeczności ich celów lub trudności w porozumiewaniu się

• Język teorii gier:

• Gra - sytuacja konfliktowa

• Gracz - podmiot decyzyjny, dowolny uczestnik gry (w zależności od kontekstu decyzyjnego, np. menedżer, firma, osoba prywatna, polityk)

• Strategia - sposób postępowania gracza

• Wynik konkurencji i wypłata - uzależniona od wybranej strategii miara stopnia osiągnięcia celu, np. wielkość zysku, sprzedaży, kosztów, wartości niepieniężne

• Reguły gry - formalne i nieformalne reguły rządzące postępowaniem graczy (konkurentów)

• Różnorodność cech determinujących sytuacje konkurencyjne:

1. Liczba konkurentów

2. Stopień zbieżności interesów (gry o sumie zerowej oraz niezerowej)

3. Możliwości porozumiewania się i zawierania porozumień (sytuacje niekooperacyjne i kooperacyjne)

4. Charakter konkurencji (powtarzalna a jednorazowa)

5. Dostęp do zasobu informacji

• Grę ze skończoną ilością strategii obrazuje się w postaci macierzy

• Gra o sumie zerowej, np. udziały rynkowe firm A i B

	B1	B2	B3
A1	0,8	0,35	0,3
A2	0,45	0,28	0,7
A3	0,6	0,5	0,9

A3B2 - maksimum - najlepszy z najgorszych

B2A3 - min max - najgorszy z najlepszych

• Gra o sumie niezerowej

Strategia dominująca - najlepsza możliwa odpowiedź na dowolną strategię jaką może zastosować drugi gracz

	Firma 2
Firma 1	Macierz wypłat zysków	Wysoka cena	Niska cena
		Wysoka cena	10; 10	5; 12
		Niska cena	12; 5	7; 7

Strategią dominującą każdej z firm jest ustalenie niskiej ceny

• Strategię zapewniającą zmaksymalizowanie wielkości wypłaty każdego z graczy w warunkach określonych przez wybór strategii dokonany przez przeciwnika nazywamy równowagą Nasha.

• W warunkach równowagi wynikającej z zastosowania strategii dominującej każdy z graczy wybiera taki rych, który stanowi najlepszą odpowiedź na dowolny ruch jaki mógłby wykonać konkurent

• W warunkach równowagi Nasha każdy gracz wybiera takie posunięcie, które stanowi najlepszą odpowiedź na określony ruch konkurenta (przeciwnika)

• Strategia konkurencji - mix konurecncji oraz kooperacji:

• Wspólne standardy (TV, PC)

• Games of chicken i renta pionierska

• Podjęcie negocjacji

• Konkurencja sekwencyjna (posunięcie rozłożone w czasie) - drzewo gier

• Odstraszania od wejść (ceny zaporowe)

• Konkurencja powtarzalna (strategie uwarunkowane i refutacyjne)

03.12.2010

Market failures

Przyczyny zawodności rynku:

• Istnienie rynków zmonopolizowanych (czysty monopol, oligopol, konkurencjia monopolistyczna)

• Efekty zewnętrzne - pozytywne lub negatywne (uboczne skutki działalności jednych podmiotów odczuwalne przez inne podmioty)

• Niepełna informacja (niedoskonały rynek vs. Niedoskonała regulacja)

Antymonopolowa polityka państwa:

• Ustawodawstwo (np. Sherman Act 1890r.)

• Podział monopolu

• Zapobieganie powstawania monopoli (sprzedaż wyłączna, wiązana, cany dumpingowo-niszczące, dyskryminacja)

• Zapobiegania połączeniom (fuzje i przejęcia)

• Zapobiegania zmowo (np. kartelizacja)

Uwaga: niebezpieczeństwo przeregulowania rynku!





1 - równowaga w monopolu

Pole trójkąta 123 - „pusta strata” spowodowana monopolizację (spadek ogólnego dobrobytu)

2 - równowaga w wolnej konkurencji




Efekty zewnętrzne (externalities) - wpływ lub skutek uboczny działalności jednego podmiotu gospodarczego odczuwalny przez inne podmioty

• Negatywne (hałas, zanieczyszczenia, korki uliczne)

• Pozytywne (wyniki badań naukowych, decyzje lokalizacyjne, poziom wykształcenia, programy szczepień)

Efekty zewnętrzne są potencjalnym źródłem ekonomicznej nieefektywności, gdyż podmioty gospodarcze skłonne są wytwarzać za dużo ujemnego efektu zewnętrznego i za mało dodatniego efektu zewnętrznego

Efektywnym sposobem regulacji jest obciążenie sprawcy ujemnego efektu zewnętrznego podatkiem, którego wysokość jest równa towarzyszącemu produkcji krańcowemu kosztowi zewnętrznemu

MTC = MIC + MEC (Marginal Total Cost = Marginal Internal Cost + Marginal External Cost)

MIC + T = MIC + MEC (T - podatki)

Szkodliwe skutki efektów zewnętrznych można obniżać m.in. za pomocą:

• Wprowadzonych przez państwo podatków, norm i licencji

• Wzajemnych płatności stron mających do czynienia z efektem zewnętrznym uzgadniane w trakcie negocjacji lub wyznaczone przez sądy

„Negocjacje stron doprowadzą do osiągnięcia efektywnego wyniku (optimum) niezależnie od rozkładu praw własności” (R. Coase)

Wspieranie dodatnich efektów zewnętrznych (działania mające korzystne dla innych skutki uboczne):

• Dotacje, subwencje („aby spowodować efektywne zachowanie dotacja powinna zostać ustalona na poziomie odpowiadającym stosunkowi korzyści zewnętrznej do korzyści całkowitej”)

• System patentowy (bodźce umożliwiające wynalazcy przejęcie większej części korzyści zewnętrznych)

• Prawa autorskie

Niektóre transakcje gospodarcze wiążą się ze znaczną niepewnością (jakość produktu, bezpieczeństwo, niezawodność ) - niedoskonałość lub nieprawdziwość informacji. Rynek wtedy zawodzi i nie zapewnia efektywności! Interwencja państwa ma na celu usunięcie powstałej zawodności. (Zawodność rynku vs. Zawodność regulacji)

Dobra publiczne a analiza kosztów i korzyści:

Czyste dobro publiczne - dobro, o które nie trzeba rywalizować i z używania którego nie można nikogo wykluczyć (free-rider problem)

Analiza kosztów i korzyści - metoda oceny przedsięwzięć i programów realizowanych w ramach sektora publicznego. Metoda ta pozwala zidentyfikować wszystkie „+” i „-” skutki społecznej działalności, wycenić je w kategoriach pieniężnych i ustalić wielkość korzyści społecznej netto

Optymalna ilość czystego dobra publicznego powstaje wtedy, gdy suma korzyści krańcowej wszystkich uczestniczących w projekcie zrównuje się z krańcowym kosztem produkcji tego dobra

Etapy analizy korzyści i kosztów:

1. Identyfikacja wszystkich oddziaływa danego projektu na wszystkich, których ten projekt dotyczy „+” i „-”

2. Wycena korzyści i kosztów w kategoriach pieniężnych (ile wynosi wartość czystego powietrza, a ile życia ludzkiego?)

3. Realizacja projektu wtedy i tylko wtedy, gdy jego wynikiem jest korzyść społeczna netto (efektywność vs. sprawiedliwość)

Market failures - wycena kosztów i korzyści:

• Wartości rynkowe

• Bezpośrednie ustalanie wartości

• Pośrednie metody rynkowe

• Wartości określane społecznie

10.12.2010

Zastosowanie reguł i narzędzi decyzyjnych - negocjacje.

Podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) wzajemnie zawierają porozumienie dlatego, gdyż są one korzystne dla obu stron tak więc..

Negocjacje:

• Czynnikiem leżącym u podstaw wszelkich negocjacji jest dążenie do osiągnięcia wzajemnych korzyści, tj. wypracowanie porozumienia, które byłoby korzystniejsze dla obu stron, niż jego brak

• Dotyczy to sytuacji zawierania nowych umów, jak i rozstrzyganie istniejących sporów

• Obszar (strefa porozumienia) zawiera się między wartościami, jakie transakcja przedstawia dla obu stron - punktem odniesienia dla ocen tych wartości jest wariant braku porozumienia

• Elementem strategii negocjacji jest wielkość roszczenia stron do części zysku jaki zostanie osiągnięty dzięki zawarciu umowy

• Wielkość ta zależy od cen granicznych stron (tzw. granice ustępstw)



4600 4750 5000



Strefa porozumienia





Nabywca wycenia dobro na 5000 pln a sprzedawca


Zysk na 4600 pln - ceny graniczne



nabywcy P - cena sprzedaży


4600 < P < 5000 - obszar (strefa porozumienia)

Łączny zysk transakcji (5000 - P) + (P- 4600) =400



A








B 4750


C


Zysk sprzedawcy

• W negocjacjach prostych różnica między cenami granicznymi stron to całkowity zysk z porozumienia

• Podstawę wzajemnie korzystnych transakcji jest odmienność ocen wartośći przyjętych przez negocjujące strony

• Różnice w ocenie wartości wynikają z :

• Odmiennych preferencji

• Różnych ocen prawdopodobieństwa

• Różnej skłonności do ponoszenia ryzyka (niechęć do ryzyka - CE<EV, kontrakty cost-plus
  -> kontrakty warunkowe, podział ryzyka między stronami

• Granice opłacalności przedstawia zbiór efektywnych porozumień

• Porozumienie jest efektywne, jeśli nie jest możliwe zawarcie innej umowy, pozwalającej zwiększyć korzyści jednej strony bez pogorszenie sytuacji drugiej

• Wszystkie wyniki położone na granicy opłacalności są zatem efektywne

• Ostateczna cena kontraktowa będzie wynikiem tzw. przetargu dystrybucyjnego (określającego sposób podziału zysku)

• Transakcja nie byłaby możliwa gdyby odwrócono relację - tj. nabywca wycenił dobro na 4600PLN, a sprzedawca na 5000PLN - teoria/praktyka

• Cena minimalna (dla sprzedawcy) i maksymalna (dla nabywcy) zależą od istnienia transakcji alternatywnych - wpływ na obszar potencjalnego porozumienia

• W negocjacjach występuje zarówno element konkurencji jak i kooperacji - a umowa winna maksymalizować wartość całkowitą obu stron

• Strony powinny włączać do umowy tylko takie postanowienia, po przyjęciu których zyski jednej są wyższe od kosztów drugiej

• Porozumienie może zostać zawarte tylko wtedy, gdy istnieje takie P, dla którego spełnione są warunki:

V₁C₁≤P≤V₂-C₂ lub V₁-V₂≤ C₁+C₂ (V-value; C- koszty)

A zatem kiedy różnica między oczekiwanymi wartościami wypłat jest mniejsza lub równa sumie kosztów całkowitych poniesionych w celu osiągnięcia tych wypłat

• Kiedy nie występują ograniczenia w transferach pieniężnych, porozumienie jest efektywne wtedy, gdy strony osiągną maksymalnie możliwy zysk

• Sposób podziału tego zysku zależy od skalu transferów pieniężnych - proporcjonalna redystrybucja

• W warunkach doskonałej informacji negocjatorzy powinni zawsze osiągnąć efektywne porozumienie

• W warunkach niepełnej informacji optymalna strategia negocjacji wcale nie musi oznaczać dążenia do osiągnięcia efektywnego porozumienia na każdym etapie negocjacji

• Negocjacje w warunkach społeczeństwa informacyjnego i gospodarki wiedzy:

1. Porównywarki (bots)

2. Aukcje on-line (aukcje odwrotne)

3. Elektroniczne giełdy (bid-ask)

4. Rola powtarzalności i reputacji w procesach negocjacyjnych

Aukcje i przetargi:

• Aukcja angielska (licytacja) - oferty zgłaszane ustnie do momentu, kiedy ostatni uczestnik zaoferuje najwyższą cenę

• Aukcja holenderska - ustalona początkowo cena na dosyć wysokim poziom jest stopniowo obniżana do momentu, kiedy uczestnik zadeklaruje gotowość zakupu po aktualnie ogłoszonej cenie

• Przetarg w formie pisemnej - uczestnicy składają oferty w zapieczętowanych kopertach, które otwiera organizator i wyłania zwycięzcę

17.12.2010

Zastosowanie reguł i narzędzi decyzyjnych - aukcje i przetargi

• 
  
  Dzięki maksymalnemu zwiększeniu liczby wariantów oraz stworzeniu możliwości podbicia ceny, przetargi i aukcje zapewniają większe korzyści w porównaniu do dwustronnych negocjacji czy transakcji po stałych cenach wcześniej ogłaszanych

Stałe, wywieszone ceny nie negocjowane, elastyczne ceny

Zawsze są cenami równowagi -czas i koszty !!!

rynkowej !!!

Aukcje i przetargi łączą w sobie cechy instytucji cen stałych (ogłaszanych) i cen negocjowanych

• Źródła korzyści osiąganych dzięki przeprowadzeniu aukcji (przetargu) w stosunku do negocjacji z partnerem:

1. Wzrost liczby konkurentów to przybliżenie wysokości swojej oferty do własnej wyceny prawdziwej wartości

2. Wzrost liczby potencjalnych nabywców to wzrost prawdopodobieństwa przyjęcia wysokiej wyceny wartości i założenia wysokiej oferty zakupu

1 i 2 osiągnięto dzięki pobudzeniu konkurencji

• Przyjęta przez podmiot składający ofertę strategia konkurencji zależy od:

1. Rodzaju aukcji (przetargu) w którym bierze udział

2. Przyjętej wartości (ceny granicznej) dobra będącego przedmiotem przetargu

3. Przewidywalnego natężenia konkurencji ze strony innych uczestników

• kiedy nabywcy mają własne, niezależne wyceny wartości, dominującą strategią każdego uczestnika aukcji angielskiej jest licytowanie ceny przedmiotu aż do poziomu przyjętej przez niego ceny granicznej (jeśli to będzie konieczne)

• w aukcji holenderskiej uczestnik podejmuje decyzję w warunkach ryzyka, tj. oczekiwanie na spadek ceny vs. wyprzedzenie przez konkurenta

• w przetargu przeprowadzonym w formie pisemnej oferent (nabywca/sprzedawca) ma dylemat - im niższa/wyższa jego oferta tym większy zysk w przypadku wygrania, ale jednocześnie mniejsza szansa wygranej

• konkurując w przetargu przeprowadzonym w formie pisemnej menedżer powinien dokonać oceny rozkładu prawdopodobieństwa najlepszej z konkurencyjnych ofert oraz optymalnej oferty tak, aby dokonać max oczekiwanego zysku




E(Pr) - expected profit

v- cena graniczna

b- optymalna oferta



prawdop.

Krzywa H (skumulowany













1,0 rozkład BCB - Best

Competing Bid

















0,5 prawdop. wygrania przy



danej b


Zysk




0 v-b

Optymalna oferta cena graniczna

b v

E(Pr) = pole prostokąta pod krzywą - BCB

• przekleństwo zwycięzcy







oferty (B) oceny wartości (E)














































B V

Prawdziwa wartość (nieznana)

Przekleństwo zwycięzcy

Przekleństwo zwycięzcy - uczestnik przetargu, który złożył najwyższą ofertę i wygrał (z powodu nadmiernego optymizmu w ocenie wartości towaru) uświadamia sobie, że cena przewyższa wartość zakupionego towaru

- potencjalne rozmiary przekleństwa zależą od:

a) skali niepewności związanej z wartością przedmiotu przetargu

b) liczby uczestników

- aby uniknąć tego zjawiska należy obniżyć początkowe oceny wartości

- w warunkach aukcji lub przetargu opisanych za pomocą modelu wspólnej wartości aukcja angielska zapewnia przeciętnie wyższe przychody organizatorowi niż przetarg pisemny (unikanie przekleństwa zwycięzcy)

- niechęć nabywców do ryzyka spowoduje, że pod względem wysokości przychodów przetarg pisemny jest lepszy aniżeli aukcja angielska

- aukcja angielska zapewnia wyższe przychody, kiedy uczestnicy mają podobny rozkład wartości; przetarg - gdy wyceny wartości są znacznie odmienne

• w przetargach na dostawy uczestnicy dążą do maksymalizacji oczekiwanego zysku z kontraktu




b- wysokość oferty

c- koszty oferenta

Wyższa oferta = wyższy zysk ale mniejsze Pr(win)

• aukcje na sprzedaż odbywają się raczej po stałej cenie

• kontrakty na dostawy są związane z klauzulami warunkowymi - dzielącymi ryzyko między nabywcę i zwycięskiego dostawcę

Koszt
ekonomiczny

1

P_c

Popyt gałęzi (D)

Q_c

---