Użyteczność publiczna

a

reforma sektora energetycznego.

SPIS TREŚCI:

1. Wstęp. Pojęcie użyteczności publicznej.

....................................................................................................................................str.3

2. Użyteczność publiczna w sektorze energetycznym.

....................................................................................................................................str.6

3. Negocjacje Resortów skarbu i gospodarki dotyczące prywatyzacji sektora energetycznego.

...............................................................................................................................................................str.9

4. Przyczyny połączenia siedmiu samodzielnych spółek energetycznych

....................................................................................................................................str.11

5. Strategie prywatyzacji sektora energetycznego.

....................................................................................................................................str.12

6. Konsekwencje reformy sektora energetycznego.

....................................................................................................................................str.13

7. Podsumowanie. Przyszłość sektora energetycznego w Polsce.

....................................................................................................................................str.15

8. Źródła.

....................................................................................................................................str.16

1. Wstęp.

Pojęcie użyteczności publicznej.

Generalnie pojęcie użyteczności publicznej jest stosowane w sytuacjach w których zasadne jest podporządkowanie indywidualnej działalności gospodarczej lub indywidualnych uprawnień majątkowych potrzebom szerokiej społeczności tak aby członkowie tej społeczności mieli zapewnioną dostawę określonych podstawowych usług o wysokiej jakości po przystępnych cenach. Działalność w ramach tych usług, mająca ekonomiczne cechy typowe dla danego sektora wpływa na całość gospodarki i społeczeństwa na zasadzie powiązań wzajemnych. Dostawa wymienionych usług (nazywanych usługami użyteczności publicznej lub usługami w ogólnym interesie ekonomicznym) oznacza także przeważnie wykorzystanie infrastruktury o monopolistycznym charakterze.

Pojecie użyteczności publicznej podlega ewolucji, szczególnie w kontekście reformowania sektorów zmonopolizowanych, w których to pojęcie ma szczególne znaczenie, takich jak przykładowo energetyka czy tez telekomunikacja. W kontekście budowy jednolitego europejskiego systemu ekonomicznego szczególnie istotne jest jak kwestia ta określona została w zasadniczych przepisach prawnych Unii Europejskiej. Oczekiwania związane z integracją w ramach Unii Europejskiej opierają się m.in. na założeniu, że usługi publiczne są elementem praw socjalnych i znajdują się w centrum europejskiego modelu społeczeństwa. Pogląd ten znalazł odzwierciedlenie w Opinii Komisji dla Konferencji Międzyrządowej znak COM(96) 90 final, z dnia 28.02.1996r. w której m.in. stwierdzono „Europa jest zbudowana na wartościach podzielanych przez jej wszystkie społeczeństwa i łączy cechy demokracji - prawa człowieka oraz instytucje oparte na porządku prawnym z cechami gospodarki otwartej, opartej na rozwiązaniach rynkowych oraz wewnętrznej solidarności i spójności. Wartości powyższe obejmują także dostęp wszystkich członków społeczeństwa do usług powszechnych oraz usług w interesie ogólnym, przyczyniając się tym samym do równego traktowania”.

Usługi w ogólnym interesie gospodarczym - takie określenie zawarte jest w art. 90 ust. 2 Traktatu Rzymskiego i dotyczy usług, które kraje członkowskie obejmują szczególnymi zobowiązaniami odnoszącymi się do usług publicznych na podstawie kryterium interesu ogólnego. Usługi publiczne - pojecie to oznacza, że władze publiczne mogą nałożyć konkretne zobowiązania na podmiot świadczący odnośne usługi publiczne, np. w odniesieniu do transportu lądowego, lotniczego i kolejowego, oraz energii. Zobowiązania te polegają na zagwarantowaniu powszechnego dostępu do pewnych podstawowych usług o wysokiej jakości i po przystępnych cenach. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (OJC 281/3, 1996) także definiuje usługi w interesie ogólnym - „termin ten obejmuje usługi rynkowe i nierynkowe, które władze publiczne kwalifikują jako funkcjonujące w interesie ogólnym i podlegające konkretnym zobowiązaniom ze strony służb publicznych”.

Traktat Rzymski w art. 90 ust 1 określa przedsiębiorstwa publiczne jako podmioty „którym przyznano prawa szczególne lub wyłączne”, z wymienionymi prawami mamy do czynienia wtedy gdy dane przedsiębiorstwa uzyskują szczególna pozycję w stosunku innych przedsiębiorstw a także podlegają regulacji ze strony władzy państwowej w stopniu większym niż inne podmioty gospodarcze. Natomiast w ust 2 dodaje, że są to „przedsiębiorstwa którym powierzono świadczenie usług o charakterze ogólnogospodarczym lub które mają charakter monopolu skarbowego”. Rozszerzeniem podanych określeń jest art. 2 ust 1 Dyrektywy Komisji Nr 80/723 dotyczącej przejrzystości stosunków finansowych między Państwami Członkowskimi Wspólnoty a przedsiębiorstwami publicznymi. Uznaje on za przedsiębiorstwo publiczne „każde przedsiębiorstwo którego działalność władza publiczna może regulować lub na którą może wywierać dominujący wpływ bezpośredni lub pośredni z tytułu własności, zaangażowania finansowego, statutu lub innych postanowień”. Przy tym trzeba podkreślić, że przedsiębiorstwami użyteczności publicznej mogą być także przedsiębiorstwa prywatne, decyduje o tym powierzenie do wykonywania szczególnych zadań o charakterze publicznym.

Zgodnie z art. 90 ust 1 Traktatu Rzymskiego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Państw Członkowskich nie mogą naruszać „w szczególności” art. 7 („zakaz dyskryminacji ze względu na pochodzenie narodowe”) i art. 85-94 („reguły konkurencji”). Zakazem powyższym objęte są oczywiście jeszcze inne artykuły, ale sprawa zasadniczą jest świadomość prawodawcy możliwości wykorzystywania uprzywilejowanej pozycji przez przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Problemy mogą powstawać przy tworzeniu bezkolizyjnej relacji pomiędzy z jednej strony, wymogami jednolitego rynku europejskiego i wolnej konkurencji, oraz z drugiej strony, celami realizowanymi w interesie ogólnym. Przy tym relacja ta powinna być korzystna dla poszczególnych obywateli i społeczeństwa jako całości.

Pojęcie użyteczności publicznej występuje także w różnych aktach polskiego systemu prawnego.

O przedsiębiorstwach użyteczności publicznej traktuje ustawa z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (Dz. U. z 1995 r. Nr 80. poz. 405). Nowelizacja tej ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. w art. 2 pkt. 1 „objęła także podmioty organizujące lub świadczące usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 41, poz.324)”. Opierając się na orzecznictwie Sądu Antymonopolowego można stwierdzić, że art. 2 pkt. 1 ustawy o przeciwdziałaniu (...) był stosowany także w sprawach dotyczących praktyk monopolistycznych gminy, w zakresie jej działalności publicznej mających na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym.

Oznacza to zwiększenie zakresu możliwych zastosowań pojęcia użyteczności publicznej także na działalność jednostek samorządu lokalnego.

Z kolei Trybunał Konstytucyjny w uchwale z 12 marca 1997 roku (sygn. akt W.8/96) stwierdził, że „przez państwowe i komunalne jednostki organizacyjne, wykonujące zadania o charakterze użyteczności publicznej o których mowa w art. 4 ust 1 pkt. 4 ustawy z 10 czerwca 1994 roku o zamówieniach publicznych należy rozumieć takie jednostki państwowe i komunalne, utworzone w celu wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej polegających na zaspokajaniu potrzeb społecznych o charakterze ogólnym, których działalność nie jest nastawiona na maksymalizację zysku”. Do wymienionych zadań należy zaspokajanie potrzeb zbiorowych społeczeństwa, w tym m.in.: zaopatrywanie ludności w wodę, energię elektryczną, gazową i cieplną, utrzymywanie dróg i komunikacji, rozwój nauki, zapewnienie oświaty, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej itp. Oczywiście realizacja tych zadań może odbywać się w różnych formach organizacyjnych, a nie tylko w formie prawnej przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, formie określonej w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych.

2. Użyteczność publiczna w sektorze energetycznym.

Większość powyższych sformułowań dotyczy ogólnie pojętej użyteczności publicznej czy też zagadnień z tym związanych, zawężając zakres rozważań skoncentruję się nad kwestią użyteczności publicznej w zakresie sektora energetycznego.

Znaczenie pojęcia użyteczności publicznej w sektorze energetycznym wynika z trzech zasadniczych powodów:

• energetyka skupia się na wytwarzaniu i obrocie jednym rodzajem dobra (aktualnie zmiana formuły z dobra na towar),

• powinna być zagwarantowana powszechność dostępu do energii jako dobra powszechnego, na bazie formuły użyteczności publicznej,

• w sektorze energetycznym występują monopole sieciowe.

Podstawowym dokumentem który określa proces i metody wdrożenia konkurencji w energetyce jest w UE dyrektywa 96/92/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 19 grudnia 1996 roku w sprawie jednolitych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej. Także ten wspólny dla państw UE dokument odnosi się do pojęcia użyteczności publicznej. Rozdz. II art. 3 ww. dyrektywy stanowi „W pełni uwzględniając odpowiednie postanowienia Traktatu, a w szczególności artykułu 90, Państwa Członkowskie w interesie ogólnogospodarczym mogą nałożyć na przedsiębiorstwa sektora elektroenergetycznego zobowiązania o charakterze użyteczności publicznej, które mogą dotyczyć bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa dostaw, ciągłości zasilania, jakości i cen dostawy oraz ochrony środowiska. Obowiązki te muszą być jednoznacznie zdefiniowane, przejrzyste, nie dyskryminujące oraz sprawdzalne (weryfikowalne); obowiązki i ich późniejsze zmiany muszą być opublikowane i niezwłocznie zgłoszone Komisji. Instrumentem realizacji wymienionych wyżej zadań użyteczności publicznej może być, według uznania Państw Członkowskich, długookresowe planowanie”.

Na podstawie powyższych zapisów można określić podstawowe cechy usług użyteczności publicznej:

1. warunki dostępu do usług użyteczności publicznej powinny być takie same dla wszystkich i dostępne dla szerokiego grona odbiorców,

1. taryfy dla usług użyteczności publicznej podlegają kontroli państwa i są powiązane ze średnimi kosztami,

1. koszty dostawy przedmiotowych usług są ponoszone przez wszystkich odbiorców w podobnym zakresie,

1. są ustalone standardy dla usług użyteczności publicznej, a ich realizacja jest monitorowana,

1. dane usługi są raczej usługami krajowymi nie międzynarodowymi.

Można także sformułować podstawowe zasady świadczenia przez określone przedsiębiorstwa usług użyteczności publicznej:

1. prawo wyłączne świadczenia określonych usług na danym obszarze przyznane danemu przedsiębiorstwu,

1. odbiorca na danym obszarze nie może wybrać innego niż określone przedsiębiorstwa,

1. konieczność zapewnienia usług: przedsiębiorstwo powinno dostarczać na obszarze swojego działania usługi, które są niezbędne, szeroko wykorzystywane oraz dla których nie ma substytutu,

1. monopol naturalny w zakresie świadczenia danych usług, ograniczenie konkurencji tylko w takim zakresie jak to konieczne,

1. przedsiębiorstwo użyteczności publicznej musi działać w warunkach wpływu na nie albo zasad rynkowych lub władz administracyjnych.

Usługi użyteczności publicznej są wykonywane w określonym sektorze przez określone przedsiębiorstwo użyteczności publicznej chronione prawnie (koncesje) przed konkurencją ze strony innych podmiotów. gdy dane przedsiębiorstwa uzyskują szczególna pozycję w stosunku do innych przedsiębiorstw, a także podlegają regulacji ze strony władzy państwowej w stopniu większym niż inne podmioty gospodarcze.

Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności o charakterze ogólnym i ich działalność nie jest nastawiona na maksymalizację zysku. W szczególności przedsiębiorstwa te mają na celu produkcję i świadczenie usług w określonym, uzasadnionym ekonomią skali, zakresie. W formule użyteczności publicznej istotne jest to, że jednostki realizujące zadania tego typu wykonują je niezależnie od tego, czy są w stanie pokryć związane z tym wydatki z własnych dochodów. Przy tym trzeba podkreślić, że przedsiębiorstwami użyteczności publicznej mogą być także przedsiębiorstwa prywatne, decyduje o tym powierzenie do wykonywania szczególnych zadań o charakterze publicznym.

W przeszłości, w naszym systemie ekonomicznym ukształtowało się specyficzne pojmowanie kwestii użyteczności publicznej. Przykładem jest art. 6 ust 1 ustawy z dnia 25 września 1981 roku o przedsiębiorstwach państwowych, stanowi on co następuje „Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. W szczególności przedsiębiorstwa te mają na celu produkcję i świadczenie usług w zakresie (....) pkt. 3 zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną”. Ust 2 wymienionej ustawy stwierdza, że „organ założycielski, w granicach obowiązujących przepisów, określa zakres i warunki, na jakich przedsiębiorstwa użyteczności publicznej zobowiązane są świadczyć usługi na rzecz ludności”. Natomiast ust 3 stanowi ilustrację możliwości obciążania podatników nie zawsze uzasadnionymi kosztami kreowanymi przez przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Wymieniony ust 3 stanowił „organ założycielski ma obowiązek dotowania działalności przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, którego działalność jest nierentowna, ale konieczna ze względu na potrzebę zaspokajania potrzeb ludności”. Praktycznie takie podejście pozwalało przedsiębiorstwom użyteczności publicznej prowadzić własna politykę nie pokrywająca się z celami ogólnospołecznymi. Konsekwencją tego była nieefektywność działania i przenoszenie z tym związanych kosztów na odbiorców. Korzystając z formuły użyteczności publicznej podejmowano decyzje bez szczegółowej analizy i oceny kilku rozwiązań alternatywnych uzupełnionych społecznym wartościowaniem kosztów i efektów decyzji.

3. Negocjacje Resortów skarbu i gospodarki dotyczące prywatyzacji sektora energetycznego.

Ministerstwo skarbu chce, aby nadal obowiązywały dotychczasowe ogólne zasady prywatyzacji przedsiębiorstw energetycznych. Jednocześnie resort godzi się na przyspieszenie sprzedaży elektrowni i kapitałową konsolidację spółek dystrybucyjnych z wytwórcami. MSP może też przystać na propozycję wstrzymania prywatyzacji dystrybutorów, dla których nie wybrano jeszcze doradcy. Przyspieszenie sprzedaży czterech producentów energii: Elektrowni Kozienice, Dolna Odra, Ostrołęka i Stalowa Wola - to jedna z propozycji zmian w harmonogramie prywatyzacji energetyki. Obowiązujący dokument przewiduje ich sprzedaż w 2002 r., jednak resort skarbu - w odpowiedzi na zastrzeżenia ministra gospodarki - proponuje szybki wybór doradcy wspólnego dla całej czwórki i prywatyzację w 2001 r. Wbrew wcześniejszym zapowiedziom, zaoferowanie akcji czterech elektrowni jednemu inwestorowi nie jest jeszcze przesądzone, choć przedstawiciele resortu przyznają, że będzie to jedna z rozpatrywanych możliwości. W przypadku Stalowej Woli i Ostrołęki resort będzie chciał sprzedać większościowe pakiety akcji, ze względu na trudną sytuację spółek. Ministerstwo Gospodarki domaga się też wstrzymania przekształceń w spółkach dystrybucyjnych, które nie mają jeszcze doradcy prywatyzacyjnego. Gra toczy się prawdopodobnie o tzw. grupę G-4, w której znalazły się cztery zakłady energetyczne z południowo-wschodniej Polski (Lublin, Rzeszów, Zamość oraz Kielce i Radom). Wprawdzie doradca dla G-4 został już wybrany, ale stało się to bardzo niedawno i nie można wykluczyć, że MSP ugnie się przed żądaniami MG i unieważni przetarg. Kolejny zostanie prawdopodobnie rozpisany za kilka miesięcy, co spowoduje przesunięcie sprzedaży grupy na 2002 r. W przypadku pozostałych spółek dystrybucyjnych przeznaczonych do prywatyzacji w 2001 r. przygotowania są znacznie bardziej zaawansowane. Badanie (przez doradcę) warszawskiego Stoenu ma być zakończone w tym miesiącu, a analizy ośmiu dystrybutorów z G-8 (Gdańsk, Płock, Elbląg, Toruń, Olsztyn, Kalisz, Koszalin, Słupsk) są gotowe od dawna. MSP chciało już dzisiaj ogłosić zaproszenie do rokowań w sprawie sprzedaży grupy, ostatecznie jednak przesunięto rozpoczęcie przetargu do 15 stycznia. Niektóre spośród pozostałych spółek dystrybucyjnych mogą trafić w ręce inwestorów razem z przedsiębiorstwami wytwórczymi. MSP jest gotowe przystać na propozycje MG i w uzasadnionych ekonomicznie przypadkach oferować akcje dystrybutorów i mniej atrakcyjnych producentów jednemu inwestorowi. Może to dotyczyć m.in. Stalowej Woli, Ostrołęki, Dolnej Odry i Kozienic. Resort dopuszcza też przyłączenie kilku zakładów energetycznych do Południowego Koncernu Energetycznego, w którego skład wchodzą El Jaworzno III, Halemba, Łagisza, Łaziska, Siersza i Blachownia oraz EC Katowice. PKE już dawno ujawnił swój apetyt na dystrybutorów z tzw. grupy K-4 (Będzin, Bielsko-Biała, Kraków i Tarnów). Jeśli koncernowi uda się wchłonąć spółki dystrybucyjne i kolejne trzy kopalnie, na południu Polski powstanie ogromny organizm, w którym znajdą się wszystkie ogniwa energetycznego łańcucha. Samotnymi wyspami będą: Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny (MSP ma podpisać umowę prywatyzacyjną z Vattenfallem 19 lub 20, a nie - jak planowano wcześniej - 18 grudnia) i El Rybnik (której sprzedaż ma nastąpić z rocznym opóźnieniem, czyli na początku 2001 r.). Resort zamierza też popierać połączeniowe inicjatywy spółek, o ile konsolidacja nie spowoduje poważnego opóźnienia prywatyzacji. Oznacza to, że szansę nadal ma Energetyka Dolnośląska (El Turów i być może Opole oraz sześć okolicznych ZE z grupy D-6) i Regionalna Grupa Energetyczna (El i KWB Bełchatów, Łódzki ZE oraz prawdopodobnie Łódź-Teren i ZE Częstochowa). Decyzja w sprawie utworzenia ED ma zapaść w połowie przyszłego roku. Wcześniej Turów powinien uporać się z restrukturyzacją zadłużenia (do odkładanej od połowy 2000 r. emisji euroobligacji powinno dojść na początku 2001 r.). Tym bardziej musi to zrobić potężnie zadłużone Opole. Trudniejsze może okazać się przeforsowanie projektu powołania RGE - głównie ze względu na liczną grupę przeciwników prywatyzacji Bełchatowa (planowanej na przyszły rok). Godząc się na ustępstwa wobec Ministerstwa Gospodarki, resort skarbu oczekuje jednocześnie, że MG przyspieszy prace nad rozwiązaniem problemu kontraktów długoterminowych. Uruchomienie systemu kompensat to warunek oczekiwanego przez inwestorów zwolnienia producentów energii ze stosowania taryf zatwierdzonych przez Urząd Regulacji Energetyki. Wczoraj urząd zadecydował o uwolnieniu cen energii sprzedawanej na giełdzie, uznając energetyczny parkiet za rynek konkurencyjny. Wprawdzie decyzję URE można uznać za dobry początek, jednak to za mało, by rozwiać obawy inwestorów zainteresowanych prywatyzacją branży. Potencjalni nabywcy polskich producentów energii nie są zachwyceni proponowanym obecnie rozwiązaniem problemu kontraktów długoterminowych. Ich zdaniem, SOK jest nadmiernie skomplikowany, preferuje niektórych wytwórców i jest mało prawdopodobne, że zostanie zaakceptowany przez banki zaangażowane w kredytowanie energetyki.

Prawdopodobne kierunki zmian strategii prywatyzacji Energetyki:

1) Kapitałowa konsolidacja wytwarzania z dystrybucją.

2) Wstrzymanie prywatyzacji dystrybutorów, którzy nie mają

doradcy.

3) Przyspieszenie sprzedaży akcji elektrowni.

4. Przyczyny połączenia siedmiu samodzielnych spółek energetycznych

Doświadczenia europejskie przekonały nas, że konsolidacja jest jedyną szansą na dalszy rozwój. Na świecie większość energii wytwarzają dziś wielkie koncerny energetyczne, niejednokrotnie kontrolujące cały krajowy rynek. "Financial Times" niedawno informował, że od stycznia do sierpnia tego roku na świecie doszło do blisko 140 fuzji (połączeń) bądź przejęć przedsiębiorstw elektroenergetycznych, a łączna ich wartość wyniosła 30 miliardów dolarów. Bardzo realny scenariusz rozwoju energetyki zakłada, że w przyszłości w Europie będzie funkcjonować zaledwie trzech lub czterech wielkich wytwórców prądu. Na świecie - według prognoz - pozostanie ich zaledwie 10 lub 12.

Argumenty przemawiają za konsolidacją:

Względy ekonomiczne. Im większa firma, tym taniej produkuje prąd. Tworzenie dużych kompleksów energetycznych umożliwia także sprawniejsze zarządzanie, uproszczenie struktur, lepsze planowanie i zarządzanie inwestycjami, daje większe zdolności kredytowe. Wszystko zaś powoduje zwiększenie udziału w rynku. W Europie przyspieszenie tendencji połączeniowych wymusza dodatkowo uwalnianie rynków energii. Krajowy system elektroenergetyczny do niedawna tworzyło ponad 70 samodzielnych przedsiębiorstw: 14 elektrowni i 19 elektrociepłowni opalanych węglem kamiennym, trzy elektrownie spalające węgiel brunatny, Polskie Sieci Elektroenergetyczne przesyłające energię na średnich i wysokich napięciach oraz 33 spółki dystrybucyjne. Taka struktura organizacyjna w żaden sposób nie odpowiadała europejskim tendencjom. Na szczęście pojawiły się kolejne - po PKE SA - koncepcje łączenia polskich przedsiębiorstw energetycznych.

Pod koniec maja 2000 r. Przedstawiciele zarządów pięciu elektrowni: Jaworzna III, Łazisk, Łagiszy, Sierszy oraz Halemby podpisali akt założycielski Południowego Koncernu Energetycznego SA. Po kilku tygodniach dołączyły do tej grupy dwa kolejne przedsiębiorstwa - Elektrociepłownia Katowice i Elektrownia Blachownia. 23 listopada br. odbyło się siedem walnych zgromadzeń spółek-elektrowni i walne zgromadzenie PKE SA. Podjęto uchwały o połączeniu elektrowni z koncernem. 6 grudnia 2000 roku Sąd Rejonowy w Katowicach wpisał do Rejestru Handlowego podwyższenie kapitału PKE SA w związku z włączeniem majątków siedmiu elektrowni. Tym samym zakończony został formalny proces tworzenia spółki. Jeszcze w tym roku z Rejestru Handlowego wykreśli się siedem dotychczasowych spółek-elektrowni, które zostaną wpisane jako oddziały PKE SA. W efekcie kapitał koncernu zwiększy się do 2 mld zł, a kapitał akcyjny wzrośnie do 1,4 mld zł.

5. Strategie prywatyzacji sektora energetycznego.

Ministerstwo Skarbu Państwa chce mieć możliwość sprzedawania inwestorom od razu większościowych pakietów akcji spółek z branży energetycznej. To jedna ze zmian w strategii prywatyzacji sektora zaproponowana przez resort. Obecna strategia przewiduje sprzedaż w pierwszym etapie do 25 proc. akcji spółek dystrybucyjnych. W przypadku elektrowni próg wynosi 35 proc., a w odniesieniu do elektrociepłowni - 45 proc. Kolejna zmiana, którą proponuje MSP, to dopuszczenie integracji dystrybutorów i wytwórców energii. Takie rozwiązanie ma wielu przeciwników, jednak biorąc pod uwagę fakt, że ci sami inwestorzy interesują się prywatyzacją wielu spółek z różnych podsektorów - trudno uniknąć pionowej konsolidacji. Szwedzki Vattenfall, który już od blisko roku jest właścicielem EC Warszawskich, w ubiegłym miesiącu podpisał z MSP umowę kupna 25 proc. akcji GZE - największego w kraju dystrybutora prądu. Udział w przetargu na kolejne spółki dystrybucyjne - z grupy G-8 - zapowiadają m.in.: Elektrim (inwestor w ZE PAK), Tractebel (właściciel El

Połaniec) i EDF (obecny w EC Kraków, Kogeneracji i ZEC Wybrzeże). Kolejna propozycja MSP to przełożenie z 2002 na 2001 r. sprzedaży czterech elektrowni - Kozienic, Dolnej Odry, Ostrołęki i Stalowej Woli. Pierwsza dwójka znajdzie się w kręgu zainteresowań belgijskiego Tractebela, jeśli nie uda mu się kupić El Rybnik. W piątek upływa termin składania wiążących ofert zakupu akcji śląskiej elektrowni. Propozycje zamierzają przedstawić także pozostali dwaj inwestorzy, którzy uczestniczyli w ponownym due diligence - konsorcjum NRG i Marubeni oraz EnBW, które tym razem wystąpi ze wsparciem EDF. Można się spodziewać, że nowe oferty będą niższe od poprzednich propozycji. Według nieoficjalnych źródeł, amerykańsko-japońskie konsorcjum oferowało wcześniej około 140 mln EUR (546 mln zł) za 35 proc. akcji spółki. Ostatecznie jednak nie zdecydowało się na podpisanie umowy z MSP.

6. Konsekwencje reformy sektora energetycznego.

Konsekwentnie realizowana reforma w sektorze energetycznym doprowadziła także do zmiany podejścia do formuły użyteczności publicznej.

W Prawie Energetycznym brak jest co prawda bezpośredniej definicji użyteczności publicznej jednak jest ona pośrednio zawarta w jego przepisach. Art. 4 ust 1 Ustawy nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne odpowiedzialność za zdolność obiektów, instalacji i urządzeń do realizacji dostaw energii elektrycznej w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych (odrzucony projekt poselski definiował użyteczność publiczną jako „wykonywanie zadań polegających na zapewnieniu bieżącego i nieprzerwanego zaspokajania zbiorowych potrzeb ludności w zakresie świadczeń usług powszechnie dostępnych”). Natomiast art. 7 ust 3 - określa obowiązek spełnienia technicznych warunków dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła określonych w odrębnych przepisach. Łącznie oba artykuły wyraźnie powiązane z zasadą odpowiedniego standardu świadczonych usług.

- art. 7 ust 1 i 2 - obowiązek zawarcia umowy sprzedaży energii lub umowy o świadczenie usług przesyłowych z odbiorcami albo z podmiotami ubiegającymi się o przyłączenie do sieci, jeżeli są techniczne i ekonomiczne warunki dostarczania i art. 7 ust 4 - zapewnienie realizacji i finansowania budowy i rozbudowy sieci, w tym przyłączeń odbiorców. Artykuły stanowią wypełnienie zasady szerokiego dostępu do usług użyteczności publicznej.

- art. 10 utrzymywania zapasu paliw energetycznych w ilości zapewniającej utrzymanie ciągłości dostaw energii elektrycznej do odbiorców. Wypełnienie zasady nieprzerwanych dostaw danego dobra będącego przedmiotem usługi bądź też usługi jako takiej.

- art. 16 ust 3 oraz art. 23 ust 2 pkt. 3 - opracowania (dla obszarów swego działania) planów zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną. Artykuły także stanowią wypełnienie zasady szerokiego dostępu do usług użyteczności publicznej i nieprzerwanych dostaw.

- art. 32 - udzielanie koncesji na określone rodzaje działalności, art. 40 - nakazanie przez Prezesa URE prowadzenia działalności przez dany podmiot pomimo wygaśnięcia koncesji, art. 41 - zmiana warunków. Zasada określająca, że przedsiębiorstwo użyteczności publicznej musi działać w warunkach wpływu na nie albo zasad rynkowych lub władz administracyjnych.

- art. 47 - taryfy dla paliw dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła które podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Oznacza to zbieżność z zasadą wpływu na dane przedsiębiorstwo albo zasad rynkowych lub władz administracyjnych, i generalnie kontroli taryf przez organy administracji.

Prawo energetyczne daje warunki do prowadzenia działalności, także w zakresie użyteczności publicznej, przez przedsiębiorstwa m.in. sektora elektroenergetycznego bez stwarzania zagrożeń dla interesu publicznego. Bezpieczeństwo i ciągłość zasilania będą zachowane ponieważ, w sytuacjach tego wymagających, na przedsiębiorstwo energetyczne będzie nałożony obowiązek kontynuacji działalności, a jeżeli jest ona źródłem strat to zostaną one (w uzasadnionej wysokości) pokryte przez budżet państwa. Bezpieczeństwo energetyczne w perspektywie długoletniej zapewnią plany rozwoju których tworzenie i koordynację zapewnia nadzór organów administracji państwowej głównie Ministra Gospodarki i Urzędu Regulacji Energetyki. Formuła użyteczności publicznej jako takiej funkcjonuje zatem nadal, jednak działanie w zakresie użyteczności publicznej jest teraz prowadzone pod kontrolą i z uwzględnieniem rachunku ekonomicznego, tak aby podejmujący decyzje ponosił jej koszty.

Trzeba także stwierdzić, że formuła użyteczności publicznej w formie bezpośredniej lub pośredniej będzie istniała tak długo jak długo będą istniały monopole sieciowe. Liberalizacja sektorów infrastrukturalnych jest jednak ograniczana przez szeroko rozumiane usługi użyteczności publicznej. Znalezienie równowagi między z jednej strony rozwojem konkurencji a z drugiej strony zaspokojeniem społecznych potrzeb w zakresie usług użyteczności publicznej jest trudnym procesem.

Wynika to z faktu, że z jednej strony mają zacząć działać mechanizmy rynkowe, z drugiej natomiast strony powszechność dostępu do energii, jako towaru (dobra) powszechnego powinna być zagwarantowana na bazie formuły użyteczności publicznej.

Generalnie organy administracji udzielają praw wyłącznych przedsiębiorstwom wykonującym usługi użyteczności publicznej w takim zakresie który ogranicza konkurencję w danym obszarze tylko w takim stopniu jaki jest konieczny do wykonywania tych usług (patrz Artykuł 90 (2) Traktatu UE). Oznacza to, że konkurencja może być ograniczana przez wymienione przedsiębiorstwa w takim stopniu (jak najwęższym) jaki zapewni im działanie w ekonomicznie akceptowalnych warunkach (określona stopa zwrotu).

7. Podsumowanie

Przyszłość sektora energetycznego w Polsce.

Naszą energetykę czekają w najbliższych latach kolosalne przemiany. Najpóźniej w 2005 roku przedsiębiorstwa energetyczne zaczną funkcjonować w warunkach wolnorynkowych, co oznacza, że będą musiały konkurować z zagranicznymi przedsiębiorstwami. Po wejściu do Unii Europejskiej nie uchronimy naszego rynku przed napływem energii z Zachodu, ale możemy przygotować się do konkurencji, zmierzyć siły, obniżyć koszty produkcji i przeprowadzić dalszą modernizację zakładów. Dlatego obecny potencjał PKE SA należy traktować jako nasz kapitał wyjściowy, który szybko - dzięki rozsądnym decyzjom inwestycyjnym - musi się zwiększyć. Nie wykluczam sytuacji, że w przyszłości, w miarę postępowania procesów globalizacyjnych, Południowy Koncern Energetyczny S.A. wejdzie w skład jeszcze większej ponadnarodowej struktury.

8. Źródła.

Strony www:

www.energetyka.com.pl

www.energetyka.net.pl

Prasa:

• Energetyka - Miesięcznik STOWARZYSZENIA ELEKTRYKÓW POLSKICH: wyd. czerwiec 2000 nr 6 (552), wyd. październik 2000 nr 10 (556)

• Puls Biznesu: wyd. 2000-12-08

• Gazeta wyborcza: wyd. 2000-12-08

• Prawo i gospodarka: wyd. 2000-11-02 i 2000-12-28

• Rzeczpospolita: wyd. 2000-12-20 i 2001-01-10

2

---