Antyk

BIBLIA

Księga rodzaju ( Genesis)

-Psalmy „Szczęśliwy kto nie chodził za radą bezbożnych i na drodze grzeszników nie postał i w gromadzie naśmiewców nie siedział”

-Przypowieści; Dzieje Noego

O synu marnotrawnym

Kain i Abel

Wyprowadzenie narodu Izraelitów z Egiptu

Sodoma i Gomora

-Księga Hioba podejmuje problem niezawinionego cierpienia

-Pieśń nad pieśniami

MITOLOGIA-JANA PARANDOWSKIEGO 1895-1978

-Syzyfowe prace

-Puszka Pandory

-Pięta Achillesa

-Stajnia Augiasza

-Róg obfitości

-Koszula Dejaniry

-Wierna jak Penelopa

-Nić Ariadny

-Król trojański

Mity

Prometeusz, Syzyf, Herakles, Rodu Labdakiów, o Edypie

JLIADA-HOMERA

-Historia wojny Trojańskiej

Ślób bogini morskiej Tetydy z Peleusem

ANTYGONA-SOFOKLESA

-Mit o Edypie (król Lajos miał syna Edypa, żona Jokasta)

;-Hajmon,; Tyrezjasz,; Kreon, Ismena

-„Nie Zeus to przecież obwieścił to prawo, ni wola Diki, podziemnych bóstw siostry, taką ród ludzki związała ustawą. a nie mniemałam, by ukaz twój ostry tyle miał wagi i siły w człowieku, aby mógł łamać święte prawa boże, które są wieczne i trwają od wieku że ich początku zbadać nie może.”

- „Ja więc nie chciałam ulęknąć się człeka i za złamanie praw tych kiedyś bogom zdawać tam sprawę.”(...) „Bo komu przyszło żyć w śród nieszczęść tylu, jakżeby w śmierci zysku nie dopatrzył?”

-„Czuć swe rodzeństwo nie przynosi wstydu.”

-„A jednak Hades pożąda praw równych”

-„...Ani zaznałam miłości”

-„...Mnie też kamienną pościel przeznaczono.”

-„...Wzywam was, zwróćcie litosne swe oczy, i wy, Teb gaje i dirkejskie wody, na mnie, co idę ku ciemnej pomroczy, nie opłakana przez przyjaciół żale, do niezwykłego grobowca gdzieś w skale. O ja nieszczęsna.”

-„A nim ja zmarła, ani też przy życiu, śmierć mnie już trzyma w swym mroźnym spowiciu”

-„...O drogi bracie, złowrogie twe śluby były początkiem pogromu i zguby...”

Średniowiecze

KRONIKA GALLA-ANONIMA powstała 1112-1116

-kronika trzech Bolesławów-Bolesław Chrobry, Bol. Śmiały, Bol. Krzywousty

PIEŚŃ O ROLANDZIE XIw

-Karol Wielki -Oliwier -Durundal

Roland prefekt monarchii bretońskiej górale baskijscy pod sosną

LEGENDA O ŚW. ALEKSYM XVw Eufamian Aglias.. księżniczka Famiana

BOGURODZICA hymn XIIIw

ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ze ŚMIERCIĄ XVw

ŚMIERĆ- w literaturze średniowiecznej była bardzo częstą bohaterką utworów literackich, obrazów i rzeźb. Już od 1320r. przedstawiano ją jako nagie zwłoki w stanie rozkładu, z czasem śmierć przybrała postać kościotrupa przybranego w czarną pelerynkę, wywijającego kosą. Jednocześnie z ugruntowaniem się tej alegorii śmierci powstaje jeden z najważniejszych motywów średniowiecza dotyczących śmierci- taniec śmierci, „dance macabre”. Mnożą się monumentalne ścienne malowidła, na których śmierć znajduje się zazwyczaj w otoczeniu wielkiego kręgu, w którym na przemian występują zmarli i żywi. Tworzą oni pary; pozbawiony płci, nagi, rozkładający się trup i żywy mężczyzna lub kobieta ubrani według swego stanu, zwykle trzymający atrybut swego zawodu lub stanowiska. Śmierć krąży i wyciąga rękę do żywej istoty, którą zamierza porwać. Żywi są przerażeni, jeszcze się opierają, ale już wiedzą, że muszą się poddać.

O zachowaniu się przy stole” savier-vivee' Przecław Słota XVw

LAMENT ŚWIĘTOKRZYSKI

-„Żale Matki Boskiej pod krzyżem”

obraz pt. Ukrzyżowanie z 1426 -Masaccio

DZIEJE TRISTANA I IZOLDY

1

Marek-postać nie mniej tragiczna niż sylwetki kochanków. Darzy miłością ich obydwoje. Tristana kocha jak przyjaciela i syna, w Izoldzie chce widzieć idealną żonę. Jego miłość nie zrodziła się z czarów. Jest uczniem czysto ludzkim nie mniej silnym i głębokim, niż to, które wzięło początek z magicznego napoju. Marek przeżywa wszystkie cierpienia zdradzanego męża i opuszczonego przyjaciela, mimo to; „...nigdy, mimo udręki, żalu i straszliwej pomsty (...) nie może wygnać z serca Izoldy i Tristana (...) Ani trucizna, ani czary, jedynie tkliwa szlachetność serca natchnęła w nim tę miłość”. Z tego powodu Marek musi znosić cierpienia człowieka nie kochanego, odtrąconego. Jego miłość to uczucie opisywane w biblijnym Liście Św. Pawła- król Marek nie pożąda Izoldy tak jak Tristan, kocha ją czystą, głęboką miłością, umie przebaczać, jest cierpliwy i wyrozumiały. Za podszeptem dworzan próbuje osądzać i karać ukochaną, ale zwykle powiększa to jego cierpienie. Tristan otwarcie się mści (kilku rycerzy z drużyny króla Marka zabija), natomiast Marek nie posługuje się zemstą- jest pokorny wobec losu. Przyjmuje rolę nie kochanego męża i zdradzonego przyjaciela, akceptuje uczucie łączące Tristana i Izoldę. Sprawia kochanką uroczysty pogrzeb i nie pozwala niszczyć głogu łączącego ich mogiły. Król Marek jest postacią piękną i szlachetną. W imię miłości potrafi wyrzec się swej ukochanej. Dla jej szczęścia rezygnuje z własnych uczuć.

RENESANS

MIKOŁAJ REJ 1505-1569 -„A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi i swój język mają.”

„ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO”

-„Kto jest prawdziwym szlachcicem”

-„Pycha wadą ludzką”

-„Rok na cztery części rozdzielony”

-„Człowiek stały”

-„Człowiek poczciwy”

Krótka rozprawa między trzema osobami Panem,Wójtem a Plebanem

-„Ksiądz pana wini, pan księdza,

A nam prostym zewsząd nędza...”

- Zwierzyniec --„Pleban pieska na cmyntarzu pochował”

JAN KOCHANOWSKI 1530-1584

FRASZKI

-„Jestem bogatym kupcem w wielkim sklepie rozkładającym wszelkie odmiany towaru dogadzające rozmaitym gustom i potrzebą klientów”

Do gór i lasów Proteus „A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci'

Na lipę „gościu siądź pod mym liściem”

O DOKTORZE HISZPANIE

O KAPELANIE

O KAZNODZIEI

O ŻYWOCIE LUDZKIM Fortuna „nie masz na świecie żadnej pewnej żeczy

NA DOM W CZARNOLESIE

DO SNU

Hymn „Czego chcesz od nas, Panie' „ Tyś niebo zbudował i zlotemi gwiazdami ślicznie uhaftował'

PIEŚNI

PieśńIX-„Nie porzucaj nadzieje...”

-„..po złej chwili piękny dzień przychodzi”

-„Nic wiecznego na świecie”

-„Fortuna kołem się toczy”

-„ na szczęście wszelakie/ Serce ma być jednakie,

Bo znas Fortuna w żywe oczy szydzi”

-„Siła Bóg może wywrócić w godzinie,

A kto Mu kolwiek ufa, nie zaginie.”

PieśńII „Serce roście patrząc na te czasy..”

-„ teraz drzewa liście na się wzieły”

Pieśń V „Pieśń o spustoszeniu padola”

-„Skujmy talerze na talary, skujmy, a żołnieżowi pieniądze gotujmy.”

-„Polak (...) przed szkodą i po szkodzie głupi”

Pieśń świętojańska o sobótce”

-„Boga, dzieci, Boga trzeba

Kto chce syt być swego chleba”

-„Wsi spokojna, wsi wesoła,

Który głos twej chwale zdoła?

Kto twe wczasy, kto pożytki

Może wspomnieć zaraz wszytki?”

-„gdzie człowieka wicher pędzi, a śmierć bliżej, niż na piędzi”

TRENY

Tren I

-„czy powinienem się zbuntować przeciwko śmierci, czy też pogrążyć się w rozpaczy.”

-„Nie wiem, co lżej; czy w smutku jawnie żalować,

Czyli z przyrodzeniem gwałtem mocować”

Tren V oliwka zerwana przez złego ogrodnika

Tren VI Safona słowiańska

-„Już ja tobie . moja matko służyć nie będę..”

Tren VII

-„Posąg i ona w jednej skrzynie zamknione”

Tren IX

-„w anioła odmienić,/ Który nie wie, co boleść, frasunek nie czuje,

Złym przygodom nie podległ, strachom nie hołduje”2

Tren X

-„raj”, „szczęśliwe wyspy”

-„w liczbę aniołków małych”

-„Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest...”

Tren XI Brutus

-„przed nieszczęściem obroniła by wiara lub dobre uczynki”

TrenXIX -Sen

-„żywot tym ważniejszy,/ Czym nad to grube ciało duch jest ślachetniejszy”

-„rozumem ma uprzedzić, co insze czas goi”.

ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH

-„Wy którzy Rzeczpospolitą władacie'

(Parys-Aleksander-Priam-Antenor-Iketaon-Helena-Ulisses(Odyseusz))

Antenor-„...to człowiek małego baczenia,

Który na zgubę Rzeczpospolitej

Podarki bierze...”

-„Radźmy, jako kogo bić; lepiej niż go czekać!”

Ulisses : „o nierządne królestwo i zginiena bliskie / Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość / Ma miejsca, ale wszystko złotem kupić trzeba”

ANDRZEJ FRYCZ MODRZEWSKI 15030-1572-„O poprawie Rzeczypospolitej”

PIOTR SKARGA 1536-1612- „KAZANIA SEJMOWE”

-„nieżyczliwość ludzka ku Rzeczpospolitej i chciwośc domowego łakomstwa.”

-„Co rozumem i pilnością i cnotą staneło, to się nierozumem

i nedbałością, i zlością ludzką obala.

jako ciała nasze albo wewnętrznymi chorobami,

albo powierzchownymi gwałtownymi przypadkami umierają,

tak i królestwa mają swoje domowe choroby, dla których upadać muszą

Mają i nieprzyjacioły mocne, którzy je wojnami i rozbojem gubią.”

-„Was Pan Bóg podniósł na wysokie urzędy; nie dla was,

abyście samo swoich pożytków pilnowali, ale dla ludu,

który wam Pan Bóg powierzy, abyście nam sprawiedliwość i pokój, który od Pana Boga bierzecie, spuszczali”

Barok

Jan Andrzej Morsztyn 1620-1693

sonet „Do trupa”

„O swej pannie”

Jan Chryzostom Pasek

Pamiętniki ;rok 1658

OŚWIECENIE

„SKĄPIEC” MOLIERA mieszczaństwo francuskie XVIIw

- Charpagon, Jakub Walery Eliza Frozyna

IGNACY KRASICKI 1735-1801

BAJKI

„Szczur i kot”

„Groch przy drodze”

„Dewotka”

„Ptaszki w klatce”

„Filozof”- Jak trwoga to do Boga

„Malarze” Jan i Piotr

SATYRA-„Pijaństwo”

„Świat zepsuty”

„Do króla”:

„Żona modna”

-„Satyra prawdę mówi względów się wyrzeka, wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka.”

-„Czyń co możesz, i dziełami sąsiadów zadziwiaj, szczep nauki, wznoś handel i kraj uszczęśliwiaj - choć wiedzą, chociaż czują, żeś jest tronu godny nie masz chrztu., co by zmazał twój grzech pierworodny.”

MONACHOMACHIA opublikowany 1778 dominikowie i karmelici

-„wojnę domową śpiewam więc i głoszę, wojnę okrutną, bez broni i miecza...”

-„już się wymykał- wtedy kuflem od wina legł z sławnej ręki ojca Zefiryna”

-„I śmiech niekiedy może być nauką,

Kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa...”

-„Prawdziwa cnota krytyk się nie boi”

-„Szanujmy mądrych, przykładnych , chwalebnych śmiejmy się z głupich, choć i przewielebnych”

Mikołaj Doświadczyńskiego przypadki' szlachcic prowincjonalny, Xaoo, Nipu

FRAŃCISZEK Karpiński sielanka Laura i Filon

FRAŃCISZEK DIONIZY KNIAŻNIN

„Do wąsów”- oda „żem jeszcze Polak,pokręcę wąsa'

STANISŁAW STASZIC1755-1826 „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”

„Przestrogi dla Polski”

HUGO KOŁŁATAJ1750-1812 „Do Stanisława Małachowskiego..”

„Prawo polityczne narodu polskiego”

„O przyszłym sejmie Anonima listów kilka”

„O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja 1791

JULIAN URSYN NIEMCEWICZ

„Powrót posła” 1790 wydany

Walery, Podkomorzy Pani Podkomorzyma, Starosta Gadulski, Starościna, Teresa,Szarmancki,3

„Gdyby każdy tak żyć chciał, czym by Polska była” ”Ja co nie czytam”

Romantyzm

Kazimierz Brodziński „Oklasyczności i romantycznościtudzież oduchu poezji polskiej”

Jan Śniadeci „O pismach lasycznych i ratycznych”

J.W. GOETHE

„Rybak”

„Król Olszyn” „Chodź do mnie mój chłopcze dopóki masz porę .

Gdy chętnie nie przyjdziesz to gwałtem zabiorę”

-„są rzeczy na niebie i ziemi, o których nie śniło się filozofom”

FRYDERYK SCHILLER

„Rękawiczka” Marta, Emrod

„Kto mnie tak kocha, jak po tysiąc razy

Czułymi przysięgał wyrazy,

niechaj mi teraz rękawiczkę poda”

-„Pani, twych wdzięków nie trzeba mi wcale”

GEORGE BYRON

„Giaur”

-Hassan, Leila

-„walka o wolność, gdy się raz zaczyna

z krwią ojca spada dziedzictwem na syna”.

ADAM MICKIEWICZ

„Oda do młodości”

-„Bez serc, bez ducha to szkieletów ludy;

Młodości! dodaj mi skrzydla!

Niech nad martwym wzlecę światem(...)

Młodości! ty nad poziomy

Wylatuj, a okiem słońca,

Ludzkości całe ogromy

Przeniknij z końca do końca”

- „Młodości! orla twych lotów potęga,

jako piorun twoje ramię”.

- „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga;

Łam, czego rozum nie złamie”

- „Razem, młodzi przyjaciele!...

W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele.

Jednością silni, rozumni szałem,

Razem, młodzi przyjaciele!(...)

Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy

Opaszmy ziemskie kolisko!”

- „gwałt niech się gwałtem odciska..”

- „Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze

ten młody zdusi Centaury”

- „świat rzeczy stanął na zrębie”

BALLADY

„Romantyczność”

-„zdaje mi się, że widzę...gdzie?

Przed oczyma duszy mojej.” (William Szekspir )

-„miej serce i patrzaj w serce”

-„Czucie i wiara silniej mówi do mnie,

niż mędrca szkiełko i oko”

„Lilie”

- „nie masz zbrodni bez kary”

- „zbrodnia to niesłychana

Pani zabija pana..”

- „Pani ma kształt upiora

Z krzyżem do chatki leci

Ha! Ha! zsiniałe usta

Oczy przewraca w słup”

- „Budzę się, widzę, słyszę,

jak idzie i jak dysze

jak dysze i jak trupa

ach, widze, słyszę trupa!”

„Świteż” Mendog, Tuhan

- „Jeśli nie możem ujść nieprzyjaciela,

O śmierć błagamy u ciebie,

Niechaj nas lepiej twój piorun wystrzela,

Lub żywych ziemia pogrzebie”

„KONRAD WALLENROD” - Walter von Stadion -Alf

1826-1827 w Rosji po klęsce dekabrystów

„Imię było niemieckie, dusza litewska została”

-„Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia- trzeba być lisem i lwem.”

„Wolnym rycerzom wolno wybierać oręże

Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników- podstępy.

Zostań jeszcze i przejmij sztuki wojenne od Niemców

Staraj się zyskać ich ufność, dalej obaczym co począć”

„Jeden sposób, Aldono, jeden pozostał Litwinom

Skruszyć potęgę Zakonu; mnie ten sposób wiadomy.

Lecz nie pytaj, dla Boga! stokroć przeklęta godzina,

W której od wrogów zmuszony chwycę się tego sposobu”

„Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”

„Jako wiatr na pustyni; błąkać się musi po świecie,

Zdradzać, mordować i potem ginąć śmiercią haniebną”

(Konrad do Aldony)

„Widzisz!- tu Litwa w kraju Niemców broi

Przez lat sto zakon ran swych nie wygoi4

Trafiłem w serce stugłowej poczwary”

„Patrzcie na tyle zgubionych tysięcy

Na miasta w gruzach, w płomieniach dzierżawy”

„Ja to sprawiłem; jakem wielki, dumny,

Tyle głów hydry jednym ściąć zamachem!

Jak Samson jednym wstrząśnięciem kolumny

Zburzyć gmach cały i runąć pod gmachem!”

„Oto są grzechy mojego żywota”

„Wielkie serca są jak wielkie ule, których miód zapełnić nie może i staje się gniazdem jaszczurek”

„Ja więc nie chcę, choć jestem człowiekiem!(..)

Już dosyć zemsty- i Niemcy są ludzie”

„O wieści gminna! ty arko przymierza

Miedzy dawnymi i młodymi laty;

W tobie lud składa broń swego rycerza.

swych myśli przędze i swych uczuć kwiaty”

„O pieśni gminna, ty stoisz na straży

Narodowego pamiątek Kościoła”

„Z tej pieśni wstanie mściciel naszych kości”

(rozumieli to współcześni jako wezwanie narodu „w przeddzień wybuchu”

powstania listopadowego.

Tragizm Konrada jest obrazem tragizmu wielu polskich rewolucjonistów walczących samotnie do 1831r i posługujących sę bronią podstępu i kłamstwa by walczyć o niepodległość .. Działa drogą podstępu i zdrady , ale dla wyższych wartości, dla dobra ogółu, ojczyzny i to działanie tzw. ”fałszywej maski” staje se przyczyną ego konfliktu wewnętrznego i prowadzi do ego klęski.

DZIADY III (Drezno-1832)

Gustaw w więzieniu(klasztor ojców bazylianów)

„Ja śpiewak..)

żywy, zostanę dla mej ojczyzny umarły”

na ściance celi pisze węglem po łacinie;

„Gustaw zmarł 1.XI.1823r. Tu narodził się Konrad 1.XI.1823r.”

Żegota(Ignacy Domejko), Jaku,b ks.Lwowicz, Sobolewski, Feliks Kółakowsk,i Jacek, Frejend

Tomasz Zan-; ”Ja stałem na waszego towarzystwa czele,

Mam obowiązek cierpieć za was, przyjaciele”

Tydzień nic nie jadłem,

potem jeść próbowałem, potem z sił opadłem,

potem jak po truciźnie czułem bule, kłucia,

Potem kilka tygodni leżałem bez czucia'

Jan Sobolewski prowadzony był przez miasto i opowiada o wywożeniu w kibitkach skazańców…w na Syberię

„Widziałem ich; za każdym z bagnetem szły warty,

małe chłopcy, znędzniałe, wszyscy jak rekruci

Z ogolonymi głowami, -na nogach okuci.

biedne chłopcy!- najmłodszy, dziesięć lat nieboże,

Skarżył się, że łańcucha podżwignąć nie może

I pokazywał nogę skrwawiona i nagą”

Rozpoznał tam Janczewskiego (krzyczał "Jeszcze polska nie zginęła..")

Wasilewskiego(umarł)

„Dano mu tyle kijów onegdaj na śledztwie,

ze mu od tąd krwi kropli w twarzy nie zostało.

Żołnierz przyszedł i podjął z ziemi jego ciało,

Niósł w kibitkę na ręku, ale ręką długą

tajemnie łzy ocierał”

Żegota recytuje bajkę o dziadzie, który chcąc zniszczyć ziarno dar Boga dla człowieka, zakopał je do ziemi i wyrosło zboże

Jankowski, Feliks, Konrad śpiewają pieśń walki i zemsty

Konrad śpiewa refren pieśni;

„Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga

z Bogiem i choć by mimo Boga!”

DEDYKACJE

„świętej pamięci Janowi Sobolewskiemu, Cyprianowi Daszkiewiczowi, Feliksowi Kółakowskiemu

Spółuczniom,spółwiężnia,spółwynańcąm za miłość ku ojczyżnie, prześladowanym z tęsknoty ku ojczyżnie, zmarłym w Archangielsku, na Moskwie, w Petersburgu. Narodowej sprawie męczennikom, poświęca autor.

w przedmowie poprzedzającej teksty dramatu scharakteryzował Mickiewicz położenie Polaków a szczególnie młodzieży za panowania Cara Aleksandra I” Podniesiono na cały lud polski prześladowanie powszechne, które stawało się coraz gwałtowniejsze i krwawe...cała przestrzeń ziemi od Prosny aż po Dniepr i od Galicji do Bałtyckiego morza, zamknięto i urządzono jako ogromne więzienie...

Wystąpił na scenę pamiętny w naszych dziejach senator Nowosilcow..” wziął w przód na męki dzieci i młodzież aby nadzieje przyszłych pokoleń w Zaredzie swym wytępić”

W przedmowie poeta wyjaśnił także cel jaki mu przyświecał przy pisaniu tego utworu. ”Autor chciał tylko zachować narodowi wierną pamiątkę z historii litewskiej lat kilkunastu. W brew temu stwierdzeniu ,problematycznie wykracza dalece poza proces Wileński a 5wymowa dzieła o wiele przerasta wierną pamiątkę z historii.

Dziady III to wielki dramat o cierpieniu i walce, tragedii narodu a także wizjonerski obraz przyszłości Polski.

Poeta traktował Dziady drezdeńskie jako swój wkład poetycki w walkę wyzwoleńczo-narodową.

„To dzieło uważam za kontynuacje wojny, która kiedy miecze schowane dalej trzeba piórami prowadzić”(Mickiewicz do Lelewela)

WIELKA IMPROWIZACJA

„Kochałem, w ojczyźnie serce me zostało-(...)

ta miłość nie na jednym spoczęła człowieku(...)

ja kocham cały naród1-obiołem w ramiona

Wszystkie przeszłe i przyszłe pokolenia(...)

chcę go dźwignąć uszczęśliwić,

Chcę nim cały świat zadziwić”

„Ja chcę władzy, daj mi ją lub wskaż do niej drogę!”

Ja bym mój naród jak pieśń żywa stworzył,

i większe niźli Ty zrobił bym dziwo,

Zanucił bym pieśń szczęśliwą!”

„Kłamca, kto Ciebie nazwał Miłością

Ty jesteś tylko mądrością”

„Ja i ojczyzna to jedno.

Nazywam się milion- bo za miliony

kocham i cierpię katusze.”

„Cierpię, szaleje-a Ty mądrze i wesoło

zawsze rzadzisz, zawsze sadzisz,

i mówią, że Ty nie błądzisz”

„...jeśli to prawda,

Że Ty kochasz;- jeśli Ty kochasz świat rodząc(...0

Jeśli miłość jest na co w świecie twym potrzebną

i nie jest tylko twoją omyłką liczebna...”

`Odezwij się,- bo strzelę przeciw Twej naturze!...)

Krzyknę, żeś Ty nie ojcem świata ,ale....”

WIDZENIE KSIEDZA PIOTRA

„...cała Polska młoda wydana w ręce Heroda”

„Ach Panie to nasze dzieci”-(woła ksiądz Piotr)

Jedno dziecię uszło z życiem' rośnie-to obrońca!, pszyszły zbawiciel ojczyzny i wskrzesiciel narodu. Nosi tajemnicze imie” Czterdzieści i cztery'

Salon warszawski;

„Odkąd jak Nowosilcow wyjechał z Warszawy

Nikt nie umie gustownie urządzić zabawy(...)

Śmiejcie się, Państwo mówcie co się wam podoba,

a była to potrzebna w Warszawie osoba”

Piotr Wysocki;

„Nasz naród jak lawa,

Z wierzchu zimna, twarda, sucha i plugawa,

lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi,

Plwajmy na te skorupę i zstąbmy do głębi”

DZIADY II Maria Wereszczakówna

Co roku „na Dzień Zaduszny” młodzieniec samobójca „z piersią skrwawioną wychodzi z grobu i jako upiór pojawia się na ziemi wśród ludzi („Na świecie znowu, ale nie dla świata”), by ponownie przeżyć swoje cierpienie, które doprowadziło go do odebrania sobie życia i powtórzyć swój samobójczy czyn.

„...według Bożego rozkazu;

kto nie doznał goryczy ni razu

ten nie dozna słodyczy w niebie”

`...Nie znałeś litości o Panie(..)

I my nie znamy litości!”

„Tak ,musisz dręczyć się wiek wiekiem,

Sprawiedliwe zrządzenie Boże1

Bo kto nie był ni razu człowiekiem,

temu człowiek nic nie pomoże.”

„Niech poigram chwilkę z niemi.

(...)według Bożego rozkazu;

kto nie dotknął ziemi ni razu,

Ten nigdy nie może być w niebie.”

Kobieta

„Kto miłości nie zna , ten żyje szczęśliwy .

I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy”

„Ty mnie zabiłeś ! - ty mnie nauczyłeś czytać !

Ty dla mnie ziemię piekłem zrobiłeś i rajem!”

„Kobieto ! puchu marny! ty wietrzna istoto!

Postaci twojej zazdroszczą anieki,

A duszę masz, gorszą niżeli!...

DZIADY IV 1823 miłość do M.Wereszczakówny

(PUSTELNIK)

„Kto miłości nie zna tan żyje szczęśliwy,

i noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy.”

Ukochana pustelnika

„Idźmy każdy w swoją drogę,

Ja cię wiecznie będę ...wspominać,

Ale twoja być nie mogę!”

(pustelnik do księdza)

„Ty mnie zabiłeś!- ty mnie nauczyłeś czytać!

Ty dla mnie ziemię piekłem zrobiłeś i rajem!”6

Jak trup samotny, obok weselnego tłumu,

Leżałem na zroszonej gorzkim płaczem darni.”

„Kobieto! puchu marny! ty wietrzna istoto!

Postaci twojej zazdroszczą anieli,

a dusze gorsza masz, gorsza aniżeli...”

(przestrzega Gustawa pustelnica)

„...Według Bożego rozkazu;

Kto za życia choć raz był w niebie

Ten po śmierci nie trafi od razu.”

PAN TADEUSZ

„O roku ów ! kto ciebie widział w naszym kraju!

Ciebie lud zowie rokiem urodzaju

A żołnierz rokiem wojny(...)

Urodzony w niewoli, okuty w powiciu,

Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu”

Juliusz Słowacki KORDIAN

„Wśród narodów wiela, jednemu się ludowi dzień ogromny zbliża...

Oni mają walkę rozpoczynać, taką jakąś my niegdyś z panem niebios wiedli. Oni się będą modlić, zabijać, przeklinać, oni na ojców mogiłach usiedli i myślą o zemsty godzinie.

Ten naród się podniesie, zwycięży i zginie...Więc temu narodowi stwórzmy dygnitarzy aby mieli”

Prolog

„Niech się we łzach nie budzi przed dniem zmartwychwstania! /A mnie daj łzy ogromne i męki niespania”

„Wy się śmiejcie z zapału mego towarzysza”

„Dajcie mi proch zamknięty w narodowej urnie,

Z prochu lud wskrzeszę, stawiam na mogił koturnie(...)

Z przebudzonych rycerzy zerwę całun zgniły.

(Papież Grzegorz VI) bulla 1832

„Niech się Polaki modlą, czcza Cara i wierzą

(...) niechaj wasz naród

wygubi w sobie ogniów jakobińskich zaród

Niech się weźmie psałterza i radeł i sochy(...)

Na pobitych Polaków pierwszy klątwe rzucę”

„W darze niosę Ci ojcze relikwię świętą garść ziemi, kiedy to tysięcy wyrżnięto, dziatek, starców i niewiast”

„Rzucam na 4 wiatry męczenników prochy ze skalanymi usty do kraju powrócę”

(Mon Blanc)

„Jam jest posąg człowieka na posągu świata”

„Mogęż,. jak Bóg w dzień stworzenia,

Ogromnej dłoni zamachem

Rzucać gwiazdy nad świata zbudowanym gmachem”

„Ludu! Winkelried ożył!

Polska Winkelriedem narodów!

Poświęci się choć padnie jak dawniej! jak nie raz!”

(Spisek koronacyjny-Mikołaj I-24.V. 1829)

„Książe uderzył stara kobietę z dzieckiem,

Potknęła się i dziecko do rynsztoka wpadło”

„Pijcie wino! idźcie spać!

My weźmiemy win puchary,

By je w szklany sztylet zlać”

(Prezes)

„Wstrzymać ich na Boga!(...)

Niech spisek z czarna twarzą na świat nie wychodzi”

„Moje oczy stare

Widziały wielkich mężów i mówię Wam świecie,

Żeście wy niepodobni do nich1”

„Wzywam was, ludzie ; stójcie i sztylety wasze

Zamieńcie na święcone w kościołach pałasze,

a kiedyś uderzymy w zmartwychwstania dzwony”

(podchorąży)

„Zapytaj mewy lecące z sybiru

Ilu w kopalniach jęczy, a ilu wyrżnięto?”

(prezes)

„A kiedy się na Polskę wszystkie ludy zwala,

Wielu przeciw postawisz wojska? Wielu ludzi?

(podchorąży)

„Zdławiłem Cara-i byłbym go dobił,

lecz tak we śnie do ojca mojego podobny...”

(Chłopicki-Józef)-„Nie do boju, nie do trudu”-„sprzeczne z naturą nazwisko”

(Czartoryski-książe Adam)-„Ludzie przed nim gna kolana”

(Skrzynecki gen)-„Chodem raka przewini

(Julian Ursyn Niemcewicz)-„Poeta- rycerz-starzec- nic”

(Lelewel Joachim)-„Wiecznie dławi ksiąg armie i mole”..-„sfinks co prawi zagadki”

(Krukowiecki gen)-„On rycerze ginących porzucił,

z arki kraju wyleci jak kruk,(..)

kraj przedany on wyda pod miecz.”

Sonety krymskie wycieczka z Odessy na Krym 1825

7

SŁOWACKI-GRÓB AGAMEMNONA (XII 1839 Paryż)

„Tak wiec-to los mój na grobowcach siadać

I szukać smutków błahych, wiotkich kruchych

To los mój senne harfy i słuchaczów głuchych,

Albo umarłych- i tak pełny wstrętu...”

-„O! cichy jestem jak wy o Artydzi”

poeta dosiada konia

„sęp wyjada nie serce lecz mózgi”

„Wiele was było”

„mówię bom smutny i sam pełen dumy.”

Termopile 480r.p.n.e.Lepnidas.Spotkanie . Persja

Cheronea 338r.p.n.e. Grecja przegrała z Macedończykami

„mówię bom smutny i sam pełen winy”

SMUTNO MI BOŻE 1836r. Słowacki

„Sto mil od brzegu i sto mil przed brzegiem.”

TESTAMENT MÓJ Słowacki

„Żyłem z wami, cierpiałem i płakałem z wami,

Nigdy mi, kto szlachetny, nie był obojętny”

„A póki okręt walczył siedziałem na maszcie,

a gdy tonął- z okrętem poszedłem pod wodę...”

„Lecz zaklinam- niech żywi niw trącą nadziei

I przed narodem niosą oświaty kaganiec,

A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei

Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec”

„Znać, że srogą spełniłem, twardą Boża służbę

I zgodziłem się tu mieć- nie płakaną trumnę.

(jego poezja)”siła fatalna, która zjadaczy chleba- w aniołów przerobi”

Zygmunt Krasiński „Nie-Boska Komedia” Hrabia Henryk ,Orcio, Pankracy

CYPRIAN KAMIL NORWID

W WERONIE

-Kapuletich i Montekich

DO OBYWATELA JOHNA BROWN

-Kościuszko i Waszyngton

-„Bo pieśń nim, dojrzy człowiek nie raz skona, a niżli skona pieśń, naród pierw wstanie”

-BEMA PAMIĘCI ŻAŁOBNY RAPSOD”

-`Przysięgi danej ojcu aż do dziś tak dochowałem..”(Hannibal

„FORTEPIAN SZOPENA”

-dedykowany antoniemu Czajkowskiemu

-„Muzyka jest rzeczą dziwn ą”

-„Sztuka?...to sztuka- i oto wszystko”

-„Ciesz się, późny wnuku!

Jękły-głuche kamienie;

Ideał- sięgnoł brulu”

-„Byłem u Ciebie w te dni przedostatnie..”

ADAM ASNYK El..y 1838-1897

„Do młodych”

-„ale nie depczcie przeszłości o…ołtarzy”

„Daremne żale, próżny trud...”

-„Trzeba z żywymi na przód iść,

po życie sięgnąć nowe”

Pozytywizm

MARIA KONOPNICKA

„Miłosierdzie gminy” Kuntz Wunderli, Probst mleczrz

„Mendel Gdański”

„A jak poszedł lról na wojnę...”

„Wolny najmita”

ELIZA ORZESZKOWA „Wolny najmita”

„Gloria victis”

„Tadeusz”

„Kilka słów o kobietach”

„O żydach i kwestii żydowskiej”

„Nad Niemnem” -Bohatyrowicze, Korczyńscy, Orzelscy

HENRYK SIENKIEWICZ

„Szkice węglem” zoziłkiewicz , Barania głowa A.Burak Rzepa Wawrzyniec

POTOP powstał 1884-1886

BOLESŁAW PRUS(Aleksander Głowacki)

”Kamizelka” „Omyłka”

„Lalka”akcja 1878-1879w Warszawie

1878-1879

-„przedstawić naszych polskich idealistów na tle społecznego rozkładu”

Rzecki, Julian Ochocki, Wokulski, baron i baronowie Krzeszowscy

-„Stopiło się w nim dwu ludzi; romantyk sprzed roku szęśćdziesiątego i pozytywista z siedemdziesiątego”

„Zginą wielki romantyk przygnieciony gruzami feudalizmu”

MŁODA POLSKA

Przybyszewski o sztuce i artystach

`Artysta stoi ponad życiem, ponad światem. jest panem panów nie ograniczony żadnym prawem, nie ograiczony żadna siła ludzką”

Stefan Żeromski „Rozdziobią nas kruki, wrony....” Andrzej Borycki

„ Tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i za cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą głową i z modlitwą na ustać..”

K.P.Tetmajer

„Koniec wieku XIX”

Przekleństwo, ironia, idee.modlitwa, wzgarda, rozpacz, walka, rezygnacja byt rzyszły, uczucie.8

„Ale czyż mrówka wrzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie” „Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, człowiecze końca wieku”

„Evviva I'arte”

„Nie wierzę w nic”

„Hymn do Nirwany”

„Na Anioł Pański

„ Widok ze świdnicy do Doliny Wierchcichej”

WŁADYSŁAW SANISŁAW REYMONT

„Chłopi” II poł XIX w

„ Boryna naraz przyklękną ł na zagonie i jął w nastawioną koszulę nabierać ziemi niby z tego wora zborze naszykowane do siewu aż nagarnąwszy tyla iż się ledwie podźwignął przeżegnał się, spróbował rozmachu i począł obsiewać „

Jan Kasprowicz

Sonet XV ` I dziś zamarzłą znaleźli - na gruncie”

sonet XXXIX „ Rano zima , mróz czy zawierucha,/ W surduciku do szkoły o milę..”

„Dies Irae” Bóg jest odpowiedzilny za nędzę i marność świata

Stanisław Wyspiański

„Wesele” powstał 1901

-„Pokłońcie się byle komu,

poszukajcie króla Piasta”

-„Mego dziadka piłą rżneli”

-„Mego ojca gdzies zdżgali”

-„Na koń, zbudż się,

ty żak, ty lecieć masz jak ptak!”

-„Polska to jest wielka rzecz;

podłość odrzucić precz,

wypisać świętą sprawę na twarzy,

jako ideę, godło,

(...) a już wstanie któryś wielki

już wstanie jakiś polski święty.”

-„Czepiłeś się chamskiej dziewki?!

Polska to wszystko hołota, tylko im złota”

-„Ino nie zgub, bo róg złoty,

bo go zesłał Jasny Bóg”

-„(...)szczęście w ręku;

tego z ręki się nie zbywa

w tajemnicy się ukrywa”

-„Wy, a wy - co wy jesteście;

wy się wynudzicie w mieście,

to się wam do wsi zachciało;

tam wam mało, tu wam mało”.

-„Po cóż by, prose pani, dodoł,

jakby mi nie mioł co powiedzieć,

o cóż by sonie gębę psół?”.

Widmo -Marysia Stańczyk- Dziennikarz Rudolf Starzewski Rycerz- Poecie Hetman .Branicki -Pan Młody Upiór jakub Szela- _Dziadowi Wernyhora -Gospodarzowi

Stefan Zeromski „Ludzie bezdomni”

` Nie mogę mieć ojca, ani matki, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę się wyrzec szczęścia. Muszę być sam jeden. Żeby obok mnie nikt nie był nikt mnie nie trzymał..'

GABRIELA ZAPOLSKA akcja początek XX w we Lwowie

„Moralność pani Dulskiej”

-„będzie znów można zacząć żyć po bożemu.”

Felicjan, Hesia, Mela

Leopold Staff

„Kowal”

„Deszcz jesienny”

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

Julian Tuwim „Mieszkańcy” „Do krytyków” „Do losu” „Do prostego człowieka” `Kwiaty polskie”-„Modlitwa”1940-1944 Wiosna

Kazimierz Wierzyński ` Ojczyzna chochołw” `Żapach młodości Sto metrów, „ tokolwiek jesteś bez ojczyzny”

Jan Lechoń Herostrates (szewc z Efezu do epoki stanisławowsiej , kościotrup, papuga) „A wiosną niechaj wiosnę nie Polskę zobaczę „Iliada „Monte Casino”

Antoni Słonimski Rozmowa z rodakiem” `Niemcom” Smuto mi Boże”

Jarosław Iwaszkiewicz „Erotyk” `Szczęście” (cziesz się smakując każdy krok swój po białej twardej drodze) ` Lato 1932”

Maria Pawlikowska jasnożewska „Róże dla Safony „Fotografia” „Miłość” „gwiazdy spadające” `Na zaduszki”

Jerzy Liebert Kołysanka Jodłowa

Kazimiera Iłłakiewiczówna Powrót Śmierć dorożkarza

Julian Przyboś Z Tatr” Dachy Notre-Dame” Gmachy

S.ŻEROMSKI ` „Przedwiośnie” 1925

-Cezary Baryka, Szymon Gajowiec, Antoni Lulek

-„Cóż to za komunizm, wdzierać się do cudzych domów, pałaców, kościołów, które zostały zbudowane do innych celów- To grabież...”

„ rewwolucja istotną i jedyną jest wynalazek. Rewolucją faałszywą jest wydzieranie przemocą rzeczy przez innych zrobionych” „ Doprawdy śmieszny jest to przewrót, który magnatów strąca do piwnic, amieszkańców 9piwnic wprowadza do pałaców . To robota i dom szalonych”

` Nie chcę już pic drogiego wina, bo ono zmieszane jest z potem męczenników. Nie chcę stąpać po puszystych dywanach , bo stopy moje chodziły by po charczących piersiach suhotników nie chceę nosić pięknego odzienia, bo ono paliło by mnie jak tunika zaprawiona krwią ze śmiertelnej rany centaura Nessosa”

ZOFIA NAŁKOWSKA

„Granica”(Konformizm postawa ścisłego podpożądkowania się normom , wzorom, poglądom panującym w danej grupie społecznej i nie wykraczanie poza nie)

-„...ludzie zdecydowali się żyć na sobie warstwami. Co dla jednych jest podłogą, to dla innych staje się sufitem...”

-Zenon Ziembowicz, Justyna, Elżbieta

-„jest się takim jak miejsce w którym się jest”

-„nie jest się takim jak myślimy o sobie sami, ale takimi jakimi widzą nas inni ludzie.”

„ Chodzi o to, że musi coś przecież istnieć,akaś granica za którą nie wolno przejść, za która przestaje się być sobą”

WITOLD GOMBROWICZ

„Ferdydurke” Józio Syfon , Miętus

-„...O potęgo formy! przez nią umierają narody, ona wywołuje wojny, ona sprawia, że powstaje w nas coś co nie jest z nas, ona rządzi naszymi najdrobniejszymi odruchami, ona jest podstawą życia społecznego...”

-„Koniec i bomba

A kto czytał ten trąba!”

BOLESŁAW LEŚMIAN

„Dziewczyna”

-„..bo nigdy dość się nie umiera...”

„Trupięgi”

„Urszula Kochanowska”

„Dusiołek”

STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ (WITKACY)

„Szewcy”

MARIA DĄBROWSKA

„Noce i dnie” lata 90 XIX w

Bogumił Niechcic, Barbara Ostrzeńska, Kociełło

„ jak ludzie nimi nacechowani dają sobie radę z tajemnicą istnieia na tym świecie”

Literatura współczesna

Krzysztof Kamil Baczyński-

Ten czas---„krzyż złamanych rąk, trumn, szubienice”

„...u skrzyżowania dróg, gdzie armaty stuleci i krzyż, a na nim Bóg”

„Wiek przywali głazem”

„mroczny czas”, „Ciemna noc, a bez gwiazd”, „płynie mrok”

-„głowy dudnią po ziemi”, „łamanych czaszek trzask”

-„(..) my sami- tacy mali, krok jeszcze- przejdzie w mit.

My sami- takie chmurki u skrzyżowania dróg(...)

Nie stanie naszych serc. Taki to mroczny czas (...)”

„Z głową na karabinie”

„..głowę żuci jak granat”

„Pokolenie”-„Nas nauczono nie ma litości”

„Nas nauczono nie ma sumienia”

„Mazowsze”-

„Polska grobem pokoleń”

„Dymił ogniem każdy sens nieba. I śmierć się stała”

„Niech stanie się światłość”

TADEUSZ BOROWSKI

„Pieśń”- Nawiązuje do filozofii Emanuela Comta („Niebo gwiaździste na de mną, prawo moralne we mnie”)

„DZIEŃ NA HARMENZACH”

-„Innym jest wszystko jedno. Ruszają się, żeby uniknąć bicia, żrą trawę i lepką glinę, aby nie czuć głodu, chodzą osowiali, jeszcze żywe trupy”

--„...Wyższych trzeba się bać, a niższych nienawidzić. Wtedy się trwa a obóz staje się domem (...)”

--„dziś ja, jutro oni, kto pierwszy ten lepszy”

--„po apelu odbywa się wybiórka”

-„Nie wolno marnować pokarmu dla ludzi, którzy niedługo pójdą do komina”

--„Głód jest wtedy prawdziwy, gdy człowiek patrzy na drugiego człowieka jako na obiekt do zjedzenia”

--„Mój syn kradł, to go też zabiłem”

-„Cząstka ponurej sławy Oświęcimia wam się też należy”

„U NAS W AUSCHWITZU”

-„Praca czyni wolnym”

-„Ratujcie nas! Jedziemy do gazu! Ratujcie nas!”

-„ani jeden człowiek nie poruszył się”

-„z ludzi robią mydło, ze skóry ludzkiej abażur, z kości ozdoby”

-„w rzeczach ziemskich nie odbija się idea, ale leży ciężka, krwawa praca człowieka”

-„U nas w Auschwitzu, to nawet śluby dają”

-„uwierzyć nie mogę, żeby wyskoczyła ona z głowy ludzkiej

nagle, jak Minerwa z głowy Jowisza. Nie mogę zrozumieć tego nagłego zachłyśnięcia się mordem, tego wylewu zapomnianego na pozór atawizmu”

-„Teraz dopiero poznałem cenę starożytności”10

-„Jaką potworną zbrodnią są piramidy egipskie, świątynie i greckie posągi!”

-„Nie ma piękna, jeśli w nim leży krzywda człowieka. Nie ma prawdy, która tę krzywdę pomija. Nie ma dobra, które na nią pozwala”

-„może z tego obozu, z tego czasu oszustw będziemy musieli zdać ludziom żywym relację i stanąć w obronie zmarłych”

-`Jakże to jest, że nikt nie krzyknie, nie plunie w twarz, nie rzuci się na pierś. Zdejmujemy czapkę przed esesmanami wracającymi spod lasu, jak wyczytają, idziemy z nimi na śmierć i - nic?

Głodujemy, mokniemy na deszczu, zabierają nam najbliższych.

Widzisz, to mistyka. Oto jest dziwne opętanie człowieka przez człowieka...A jedyna broń- to nasza liczka, której komory nie pomieszczą”

-„gdyby nie nadzieja, że ten inny świat nadejdzie, że wrócą prawa człowieka- żylibyśmy w obozie choć jeden dzień?”

-„To właśnie nadzieja karze ludziom(...) nie ryzykować buntu, pogrąża w martwotę. To nadzieja rwie więzy rodziny, każe matkom wyrzekać się dzieci, żonom sprzedawać się za chleb i mężom zabijać ludzi. Ta nadzieja każe im walczyć o każdy dzień życia, bo może właśnie ten dzień przyniesie wyzwolenie(...).

Nigdy w dziejach ludzkich nadzieja nie była silniejsza w człowieku, ale nigdy też nie wyrządziła tyle zła, ile w tej wojnie, ile w tym obozie.”

„PROSZĘ PAŃSTWA DO GAZU”

-„Religia jest opium dla narodu...Gdyby oni nie wierzyli w Boga i w życie pozagrobowe, już by dawno rozwalili krematoria.”

-„Jest prawem obozu że ludzi idących na śmierć oszukuje się do ostatniej chwili.”

-„Góra ludzka zapełniała wagon do połowy, nieruchoma, potwornie oplątana, ale jeszcze parująca.”

-„Na prawo idą młodzi i zdrowi- Ci pójdą na lagier. Gaz ich nie minie, ale wpierw będą pracować.”

-„Gut gemacht, tak należy karać wyrodne matki.”

-„Z krematoriów ciągną potężne słupy dymów i łączą się w górze w olbrzymią, czarną rzekę. Transport sosnowiecki już się pali.”

-„W oczach przesuwają się trupy wynoszone z wagonów, zdeptane dzieci, kaleki poukładane razem z trupami, i tłum, tłum, tłum...Wagony podtaczają się, stosy łachów, waliz i plecaków rosną, ludzie wychodzą, przyglądają się słońcu, oddychają, żebrzą o wodę, wchodzą do auta, odjeżdżają. Znów podchodzą wagony, znów ludzie...”

-`Wchodziłem do wagonów, wynosiłem niemowlęta, wyrzucałem bagaże..”

-„wzbiera we mnie zupełnie niezrozumiała złość na tych ludzi, że przez nich muszę być. Nie współczuje im wcale, że idą do gazu. Żeby się ziemia przed nimi wszystkimi rozstąpiła. Rzuciłbym się na nich z pięściami. Przecież to jest patologiczne chyba, nie mogę zrozumieć”

-:Auta odjeżdżają i wracają, bez odpoczynku, jak na potwornej taśmie”

-„Jest prawo obozu, że ludzi idących na śmierć oszukuje się do ostatniej chwili. Jest to jedyna forma litości”

(..uważał, że ten, kto przeżył obóz, nie może być niewinny i czysty; pisarz wziął w pewnym sensie na siebie winę za czyny, których nie popełnił)

ZOFIA NAŁKOWSKA- MEDALIONY

„DNO”-

-„Co tam wyprawiali, jakie robili zbrodnie na ludziach! Ściągano z ludzi krew dla żołnierzy, a później ich wieszano lub rozstrzeliwano.”

-„Miały ręce i nogi związane, wyjedzone wnętrzności. Niektórym jeszcze biło serce.”

(Gdy je więźli z Pawiaka do Ravensbruck w wagonach bydlęcych)

-„Gdy je zobaczył, oczy zrobiły mu się okrągłe i tak się ich przestraszył że wyglądał jak dzik”

-„Nawet Niemiec się przeląkł jak nas zobaczył. Cóż to dziwnego, że one nie mogły wytrzymać”

KOBIETA CMENTARNA

-„Rzeczywistość jest nie do zniesienia, gdyż jest nie cała wiadoma. Dociera do nas w ułamkach zdarzeń, w strzępach relacji.”

-„Do ludzi strzelają po ulicach. Palą ich w mieszkaniach. Po nocach krzyki takie i płacz.(...) To także przecież ludzie, więc ich człowiek żałuje. ale oni nas nienawidzą gorzej niż Niemców.”

PRZY TORZE KOLEJOWYM

-„Leżała pośród ludzi, ale nie liczyła na pomoc. Leżała jak zwierze ranne na polowaniu, którego zapomniano dobić.”

-„Jakaś stara wieśniaczka przyniosła jej ukryty pod chustą kubek mleka i chleb i szybko znikneła.”

-„Tak więc nikt nie zapragnął zabrać jej stąd przed nocą ani wezwać doktora...”

DWOJRA ZIELONA

-„(...) po to, żeby powiedzieć wszystko tak, jak pani teraz mówię. Niech świat o tym wie, co oni zrobili.”

11

WIZA

-„starały się być w środku dla ciepła, żadna nie chciała zostać na skraju.”

-„Zawsze się modliła gdy ją bili, po to aby nie czuć nienawiści”

CZŁOWIEK JEST MOCNY

-„Zaprowadziłem do samochodu mojego ojca i moją matkę.

Później zaprowadziłem moją siostrę i jej pięcioro dzieci(...)”

-„...Takim, co jeszcze żyli, Niemcy strzelali w tył głowy...”

-„...człowiek jest mocny, może jeszcze dobrze popracować...”

DOROŚLI I DZIECI W OŚWIĘCIMIU

-„Tak zamyślona i zrealizowana impreza była dziełem ludzi. Oni byli jej wykonawcami i jej przedmiotem. Ludzie ludziom zgotowali ten los.”

-„My nie chcemy do gazu! My chcemy żyć!”

-„...My się bawimy w palenie Żydów.”

Gustaw Herling-Grudziński Inny świat

`Tu otwierał się inny, odrębny świat, do niczego niepodobny; tu panowały inne, odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy; tu trwał martwy za życia dom, a w nim życie jak nigdzie i ludzie niezwykli. Ten oto zapomniany zakątek zamierzam tutaj opisać.” (Dostojewski, Zapiski z martwego domu)

9 Panokolejarz z Kijowa Ponomarenko „podrażnił los bezmyślna ufnością”)(Natalia Lwowna „ że cała Rosja była zawsze i jest po dziś dzień martwym domem”)(Zabójca Stalina )(Gorcew NKWD ista) (inż. Kostylew były komunista, zafascynowany literatura francuska gdy skierowano go na kołyme oblał się wżątkiem w łaźni)(wolny lekarz Jegorow i Jewgienija Fiodorowna)(kozak Pamfiłow i syn Sasza Pamfiłow dostał 10 letni wyrok za poddanie się Finom)(Fin Rusto Karinen)(Pop Dimka odrąbał sobie noge by”odejść do szpitala i uratować wiarę w swoja własna wolę , w siebie, w człowieka)

„nie ma rzeczy ,której by człowiek nie zrobił z głodu i bólu”

„Przekonałem się wielokrotnie , że człowiek jest ludzki w ludzkich warunkach i uważam za upiorny nonsens naszych czas ów próby sadzenia go według uczynków, jakich dopuscił się w warunkach nieludzkich”

Grudziński nie sądzi, nie oskarża, a wydobywa i ceni w ludziach umiejętność ratowania człowieczeństwa mimo wszystko.

ALBERT CAMUS—„DŻUMA”

-„Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać cos, co istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje”(Daniel Defoe)

-„Nie jestem szczęśliwa wyjeżdżając, ale nie trzeba być szczęśliwym, by zacząć na nowo.”

-„Nie wierzę w bohaterstwo, wiem że jest łatwe, a zrozumiałem, że było zabójcze. Żyć i umierać dla tego, co się kocha, tylko to mnie interesuje.”

-„Ta myśl może się wydawać śmieszna, ale jedyny sposób walki z dżumą to uczciwość”

-„Nie wiem czy uczciwość jest w ogóle. Ale w moim przypadku polega na wykonaniu zawodu.”

-„...może być wstyd, że człowiek jest sam tylko szczęśliwy”

-„że bakcyl dżumy nigdy nie umiera i nie znika”

-„Kiedy się widzi biedę i cierpienie, jakie dżuma przynosi, trzeba być szaleńcem, ślepcem lub łajdakiem, żeby się na nią zgodzić”. „Nie wiem, co mnie czeka i co nastąpi po tym wszystkim. Na razie są chorzy i trzeba ich leczyć”

-„w ludziach więcej rzeczy zasługuje na podziw niż na pogardę.”

-„Wiem, że człowiek jest zdolny do wielkich czynów, ale jeśli nie jest zdolny do wielkiego uczucia, nie interesuje mnie.”

-„Zawsze myślałem, że jestem obcy w tym mieście i że nie mam tu z wami nic do roboty. Ale teraz, kiedy zobaczyłem to, co zobaczyłem, wiem, że jestem stąd, czy chcę tego, czy nie chcę. Ta sprawa dotyczy nas wszystkich.”

George Orwell - Folwark zwierzęcy

Wisława Szymborska

„Schyłek wieku”

„Obóz głodowy pod Jasłem”

`Nic dwa razy”

„Głos w sprawie pornograf”12

---