„Naturalne jest zamiłowanie do badania rzeczy dawnych,

dotyczących własnych przodków, własnego narodu”.

dr J. Ostaszewski

/ patron szkoły /

„Pod niewielkim skrawkiem nieba,

tam gdzie Mławki bieg ujrzycie,

tu jest miasto me rodzinne

w mazowieckim kolorycie.

Moje miasto rodzinne

bliska sercu kraina

z matką, ojcem związana

mazowiecka równina”.

mgr M. Szumkowska

/ fragment hymnu szkoły /

Program „Ziemia Zawkrzeńska nasza mała ojczyzna” przeznaczony jest do nauczania wszystkich klas gimnazjum. Obejmuje ścieżkę edukacyjną „Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie”, określoną przez Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 15 lutego 1999r w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego. Precyzuje ona zadania szkoły w tym zakresie:

1. Wprowadzenie w świat tradycji regionu i należących do niej wartości.

2. Wskazywanie przykładów umożliwiających integrację z kulturą regionu.

3. Wspieranie kontaktów z osobami i instytucjami zajmującymi się ochroną i pomnażaniem dziedzictwa kulturowego w regionie.

Tworząc program edukacji regionalnej, chciałyśmy przybliżyć uczniom ich rodzinne miasto Mławę i jej okolice - Ziemię Zawkrzeńską, której odrębność historyczna datuje się od czasów średniowiecza. Za twórcę mławskiego regionalizmu powszechnie uważa się znanego przedwojennego społecznika - dra Józefa Ostaszewskiego - autora kilku książek i broszur dotyczących historii Mławy i regionu, a także wydawcę prasy regionalnej. Dr Józef Ostaszewski angażował się w działalność wielu organizacji i stowarzyszeń społeczno-kulturalnych, współtworzył mławskie muzeum regionalne, był twórcą i prezesem Towarzystwa Przyjaciół miasta Mławy. Społeczność naszego gimnazjum obierając w 2002 roku dra Józefa Ostaszewskiego patronem szkoły, ukierunkowała program szkoły na edukację regionalną, a z dokonań dra J. Ostaszewskiego uczyniła ideę przewodnią programu wychowawczego.

Proponowany program jest wieloaspektowym procesem nabywania wiedzy, kształtującym zachowanie i postawy uczniów, dającym w konsekwencji możliwość emocjonalnego związku ze swoim miastem i najbliższą okolicą. Uczniowie będą zdobywać wiedzę dotyczącą: środowiska geograficzno-przyrodniczego, zagadnień społeczno-gospodarczych, a przede wszystkim poznawać historię, kulturę i tradycje regionu. Chcemy, aby program wiązał proces dydaktyczny z życiem codziennym uczniów, odwoływał się do ich doświadczeń, tradycji rodzinnych, tym samym kształtował więzi międzypokoleniowe, dawał poczucie „zakorzenienia” w lokalnej wspólnocie, kulturze i terytorium. Uczniowie powinni mieć poczucie bycia u siebie i bycia sobą, co z pewnością pozwoli im uświadomić sobie i zrozumieć swoje obowiązki i zadania wynikające z przynależności do wspólnoty lokalnej, a tym samym aktywnie włączyć się w życie własnego środowiska.

Chcemy rozwijać zainteresowania i zdolności uczniów, przygotować do dorosłego życia, wskazywać sposoby spędzania wolnego czasu poprzez bezpośredni kontakt z wytworami kultury, sztuki, nauki, a także spotkania z ludźmi zajmującymi się ochroną i pomnażaniem dziedzictwa kulturowego regionu.

Za nie mniej ważne uważamy powiązanie wiedzy o regionie z szerszą rzeczywistością narodową, państwową i europejską. Otwartość na inne społeczności, zrozumienie ich odmienności kulturowej, tolerancja, liberalizm - kształtowanie takich postaw ma podstawowe znaczenie w dobie jednoczącej się Europy.

.

CELE NAUCZANIA

Głównym celem edukacji regionalnej jest:

• wyposażenie ucznia w zasób podstawowej wiedzy o Ziemi Zawkrzeńskiej,

• uświadomienie wartości własnego dziedzictwa regionalnego oraz identyfikowanie się z nimi,

• kształtowanie poczucia własnej tożsamości ucznia jako podstawy zaangażowania się w funkcjonowanie we własnym środowisku, a także otwarcia się na inne społeczności i kultury.

Cele szczegółowe:

• dydaktyczne:

- pogłębienie wiedzy o własnym regionie i jego społeczeństwie: przyrodzie, gospodarce,

- historii oraz wspólnocie kulturowej w powiązaniu z szerszą rzeczywistością narodową, państwową, międzynarodową

- ukazanie młodzieży tego, co w ich najbliższym środowisku jest piękne, ciekawe i godne

zaprezentowania

- kształtowanie umiejętności rekonstruowania najważniejszych wydarzeń z życia rodziny i najbliższego otoczenia

• rozwijanie aktywności artystycznej, twórczości w różnych dziedzinach i dyscyplinach kultury

• wskazanie różnych sposobów uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej

• zbieranie przedmiotów, dokumentów związanych z regionem w celu powiększania zbiorów szkolnej izby regionalnej,

przygotowanie do świadomego wyboru dalszego kierunku kształcenia oraz przyszłej aktywności zawodowej

• wychowawcze:

• okazywanie szacunku dla wspólnych wartości kulturowych, tradycji i obrzędów

• kształtowanie więzi międzypokoleniowych

• pogłębienie więzi ze swoim środowiskiem, regionem, krajem, tym samym kształcenie postaw patrio­tycznych

• kształtowanie postawy zaangażowania w sprawy najbliższego otoczenia

• rozwijanie i pogłębianie poczucia odpowiedzialności za własne działania w okolicy, regionie i kraju.

TREŚCI NAUCZANIA

Dział I. Dziedzictwo kulturowe Ziemi Zawkrzeńskiej.

1. Źródła wiedzy o regionie.

• bibliografia regionu (zbiory biblioteki szkolnej, miejskiej, pedagogicznej)

• czasopisma regionalne

• lokalna telewizja

2. Ochrona, upowszechnianie i pomnażanie kultury regionu.

• instytucje, placówki, organizacje i stowarzyszenia

• działalność na rzecz ochrony, upowszechniania i pomnażania regionalnego dziedzictwa kulturowego

Dział II. Historia i tradycja własnej rodziny.

1. Materialne świadectwa przeszłości rodziny.

• dokumentacja rodziny (metryki urodzin, akty zawarcia małżeństwa, świadectwa szkolne, dyplomy, itp.)

• pamiątki rodzinne

• kolekcje hobbystyczne

• twórczość członków rodziny (książki, obrazy, rzeźby, itp.),

• fotografie rodzinne

• filmy wideo

2. Drzewo genealogiczne rodziny.

3. Związki rodziny z historią regionu.

4. Tradycje rodziny.

• podział obowiązków w rodzinie

• więzi rodzinne

• tradycje religijne

• obchody świąt

• sposób spędzania czasu, zainteresowania

• trwałe wartości w życiu rodziny (więzi pokoleń i pokrewieństwa, religijność, gościnność, itp.)

Dział III. Środowisko geograficzne i przyrodnicze regionu.

1. Miejsce regionu w Polsce.

• położenie regionu, pochodzenie nazwy

• regiony sąsiednie

• znaczenie Mławy jako ośrodka administracyjnego (siedziba gminy, powiatu)

2. Warunki naturalne regionu.

• ukształtowanie powierzchni

• typy krajobrazu najbliższej okolicy

• gleby

• wody

3. Krajobraz przyrodniczy regionu.

• szata roślinna i fauna (gatunki ginące)

• miejsca w regionie objęte ochroną przyrody

Dział IV. Rola regionu i jego związki z innymi regionami Polski.

1. Gospodarka regionu.

• główne przedsiębiorstwa produkcyjne

• handel i usługi

• rolnictwo

• współpraca z innym regionami

• perspektywy rozwoju gospodarczego regionu

• znaczenie regionu w Polsce

Dział V. Charakterystyka społeczności lokalnej.

1. Społeczeństwo regionu.

• rodzaje działalności gospodarczej

• źródła dochodów mieszkańców

• struktura społeczno-zawodowa ludności

• problem bezrobocia

• kierunki kształcenia w oświacie, a lokalny rynek pracy

• najważniejsze potrzeby społeczności lokalnej

2. Samorządność i władze lokalne regionu.

- organy samorządu lokalnego (gminy, powiatu), jego zadania

• urząd gminy i starostwo powiatowe - podział kompetencji

• kierunki rozwoju społeczno- gospodarczego regionu (szanse, zagrożenia)

• formy uczestnictwa mieszkańców w życiu publicznym

Dział VI. Historia regionu, jego najwybitniejsi przedstawiciele.

1. Ziemia Zawkrzeńska w średniowieczu.

2. Lokacja Mławy i jej rozwój terytorialny.

3. Związki regionu z Polską w poszczególnych okresach.

4. Rola regionu w walkach narodowowyzwoleńczych.

5. Przemiany społeczne, gospodarcze i cywilizacyjne regionu na przestrzeni jego historii.

6. Wkład Kościoła w historię kultury oraz życie mieszkańców regionu.

7. Wielcy ludzie w regionie.

• najważniejsze etapy ich życia

• zasługi dla regionu i kraju

• sposób uhonorowania pamięci po wielkich postaciach regionu

• wybitne postacie regionu doby współczesnej

Dział VII. Język regionalny, gwary i nazewnictwo regionalne.

1. Język regionu.

• imiona i nazwiska, nazwy miejscowości

• etymologia wyrazów i nazw regionalnych

- gwara oraz dialekty mazowieckie

Dział VIII. Elementy dziejów kultury .

1. Legendy źródłem wiedzy o ludziach, obyczajach i minionych czasach regionu.

2. Elementy folkloru i historia kultury regionu.

• malarstwo

• rzeźba

• hafty i robótki ręczne

• stroje regionalne

• muzyka, pieśni i tańce regionu

Dział IX. Głównie zabytki przyrody i architektury w regionie.

1. W rezerwacie przyrody regionu.

• położenie rezerwatów i najważniejszych pomników przyrody

• rola i zadania rezerwatów przyrody

2. Zagrożenia ekologiczne w regionie.

• stan środowiska naturalnego

• zagrożenia dla środowiska w najbliższej okolicy

• formy ochrony środowiska naturalnego

• działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego

3. Zabytki architektury i budownictwa Ziemi Zawkrzeńskiej.

• najstarsze budowle Mławy i jej okolic

• miejsca pamięci narodowej

• muzea regionu

Dział X. Wokół patrona szkoły.

1. Ceremoniał i tradycje.

2. Działalność organizacji uczniowskich i kół zainteresowań.

3. Szkolna izba regionalna.

4. Obchody uroczystości szkolnych i państwowych.

5. Promowanie szkoły w Internecie, prasie regionalnej, telewizji lokalnej.

6. Udział młodzieży w życiu kulturalnym miasta i regionu.

UWAGI DOTYCZĄCE REALIACJI PROGRAMU

Program „Ziemia Zawkrzeńska nasza mała ojczyzna” uwzględnia specyfikę środowiska lokalnego, warunki organizacyjne szkoły oraz potrzeby i możliwości edukacyjne uczniów. Będzie realizowany przez nauczycieli na kilku przedmiotach wiodących (historia, wiedza o społeczeństwie, język polski, biologia, geografia, godzina wychowawcza) oraz w ramach zajęć pozalekcyjnych. Szczególną rolę będą tu spełniać wycieczki, lekcje muzealne, rajdy rowerowe, spotkania z ludźmi działającymi na rzecz ochrony i pomnażania dziedzictwa kulturowego regionu, a także uczestnictwo w ważnych wydarzeniach politycznych, kulturalnych miasta i regionu.

Program obejmuje całościowe spojrzenie na region, pokazuje jego różnorodność, bogactwo oraz specyfikę. Zakłada ciągły przyrost wiedzy i umiejętności, a przede wszystkim zmianę postaw uczniów w trzyletnim cyklu kształcenia. Wymaga to od koordynatora ścieżki ciągłego monitoringu w trakcie realizacji, opracowania harmonogramu działań w danym roku szkolnym z uwzględnieniem osób odpowiedzialnych, a także dostosowania przez nauczycieli przedmiotowych planów dydaktycznych do treści programu.

W celu prawidłowej realizacji programu będą gromadzone w bibliotece szkolnej publikacje, prasa regionalna oraz inne materiały związane z regionem. Opracowane zostaną materiały pomocnicze w formie teczek tematycznych oraz przykładowe scenariusze lekcji.

Poza tymi działaniami program przewiduje promowanie różnych dziedzin twórczości młodzieży w telewizji i prasie lokalnej, organizowanie wystaw w galeriach mławskich, udział szkoły w organizowaniu różnych imprez i uroczystości na terenie miasta także stałą współpracę z samorządem lokalnym. W tym miejscu należałoby wymienić przede wszystkim: MDK, Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej, Archiwum Państwowe m. st. Warszawy Oddział w Mławie, Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej, biblioteki, czy lokalną prasę.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Najskuteczniejszym sposobem propagowania edukacji regionalnej jest zastosowanie tych wszystkich metod, które odwołują się do wykorzystania zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu lub odwrotnie, wykorzystanie działania do zdobywania wiedzy. Mówiąc inaczej, wiedza faktograficzna, encyklopedyczna powinna być powiązana z autentycznym przeżyciem, doświadczeniem i ma wpływać na praktyczne działanie ucznia. Taką rolę spełniają aktywne metody nauczania, takie jak: „burza mózgów”, debata „za i przeciw”, drzewo decyzyjne, dyskusja, wczuwanie się w role, metaplan, zbieranie i prezentowanie materiałów na dany temat, reportaże, wywiady, prowadzenie samodzielnych, jak i gru­powych obserwacji w terenie, czy prostych prac badawczych.

Innym sposobem aktywizowania uczniów, a także uczenia prezentacji swoich umiejętności jest udział w zajęciach pozalekcyjnych, pracy kół zainteresowań oraz rozmaitych formach konkursów wiedzy o regionie, literackich, fotograficznych, plastycznych, wystawach, przedstawieniach szkolnych: muzycznych i teatralnych, itp. W ich efekcie mogą po­wstawać indywidualne prace literackie, graficzne, fotograficzne, projekty, foldery prezentowane na forum klasy czy szkoły i wzbogacające zbiory szkolnej biblioteczki regionalnej, czy izby muzealnej.

Ważny element stanowią także:

• wycieczki krajoznawczo - turystyczne

• zwiedzanie muzeów, galerii, wystaw

• organizowanie zajęć w muzeum, archiwum

• spotkania za­równo z twórcami kultury, artystami ludowymi, regionalistami, historykami, jak i przedstawicielami samorządu lokalnego

• udział w organizowanych na terenia miasta sesjach popularnonaukowych, uroczystościach patriotycznych, imprezach regionalnych, festiwalach, czy konkursach.

OCENA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW,

FORMY EWALUACJI PROGRAMU

Osiągnięcia uczniów sprawdzane będą przede wszystkim w aspekcie motywacyjnym i praktycznym. Uczniowie oceniani będą podczas zajęć lekcyjnych, terenowych oraz na podstawie prac wykonywanych indywidualnie i zbiorowo. Szczegółowy system oceniania osiągnięć uczniów powinien być okre­ślony przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów zgodnie z ich przedmiotowymi systemami oce­niana. Jednakże ważne jest, aby oprócz wiedzy o regionie, oceniać również zaangażowanie, aktywność i twórczość uczniów. Dostrzeganie tego i odpowiednie pozytywne wzmocnienie przez nauczycieli może decydować o spontanicznym rozwoju zdolności i zainteresowań ucznia, czy jego aktywności artystycznej.

Formy ewaluacji programu stanowić będą:

- projekty integrujące wiedzę uczniów o regionie z różnych przedmiotów, a  jednocześnie       pozwalające na wykorzystanie tej wiedzy w praktycznym działaniu

- analiza wytworów uczniowskich (prace tematyczne, plastyczne, literackie)

• udział uczniów w konkursach i imprezach szkolnych i pozaszkolnych

• ilość organizowanych wycieczek i lekcji muzealnych, spotkań z ludźmi zasłużonymi dla regionu

• informacje w mediach o działalności szkoły

Efekty działalności programu powinny być najbardziej widoczne w sferze praktycznych działań uczniów na rzecz szkoły, środowiska, ich ukształtowanych postawach oraz zachowaniu.

BIBLIGRAFIA

1. Edukacja regionalna. Dziedzictwo kulturowe w zreformowanej szkole. Materiały szkoleniowe SnaP, Warszawa, 2000

2. Edukacja regionalna młodzieży w rodzinie, szkole i środowisku. Materiały z Konferencji w Szczawnie Zdroju 27 kwietnia 2001 oraz XXIV Dolnośląskich Spotkań Regionalnych w Jaworze 11 - 12 2001, Wrocław 2001

3. Kociszewski A., Regionalizm mazowiecki, Ciechanów 1993

4. Konstruowanie programu ścieżki regionalnej. Materiały szkoleniowe PODN, Mława 2001

5. MEN o edukacji regionalnej - dziedzictwie kulturowym w regionie, Biblioteczka reformy nr 24, Warszawa 2000

Artykuły

Cholewa M., Feszczuk M., Skąd przychodzimy?. Kim jesteśmy?. Dokąd zmierzamy?, „Nowa szkoła”, 2001 nr 8,

Lewandowska I., Nauczanie regionalne w szkole. Wskazówki bibliograficzne, Wiadomości historyczne, 2001 nr 1,

Koralewska M., Jak można realizować ścieżkę regionalną, „Wiadomości Historyczne”, 2002 nr 2,

Król A., Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie, „Dyrektor szkoły”, 2000 nr 2,

Książek W., Edukacja regionalna w polskiej reformie oświaty, „Dyrektor Szkoły', 2000 nr 7 - 8,

Szczepański M.S., Ludzie bez ojczyzny prywatnej i edukacja regionalna, „Dyrektor Szkoły”, 1998 nr 12,

Zieliński A., Regionalizm w reformowanej szkole polskiej, „Wiadomości Historyczne”, 2001 nr 2,

Zieliński A., Wiedza o regionie wprowadzeniem do edukacji historycznej, „Wiadomości Historyczne”,2000 nr 4,

Ziemichód - Kornacka R., Stan i potrzeby edukacji regionalnej, „Nowa szkoła”, 2001 nr 8,

7

7

---