ZAGRANICZNE SYSTEMY MEDIALNE

Skrypt połączony - ułożony tematycznie

1. USA

System prasowy USA jest pewnym fenomenem wśród opisanych, gdyż rozwijał się bez przeszkód takich jak II Wojna Światowa, zatem zachował od samego początku ciągłość.

Historyczną podstawą prawodawstwa prasowego jest Pierwsza Poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, stwierdzająca, że Kongres nie może naruszyć prawa wolności słowa i druku. Stało się to podstawą i wykładnią liberalnej doktryny mediów. Ograniczenia wolności słowa zostały wprowadzone na czas II Wojny Światowej. To jedyny okres w historii USA, kiedy stosowano tam cenzurę prasową. Oczywiście istnieją regulacje, broniące praw jednostki do zachowania czci i dobrego imienia, jest to jednak jedno z nielicznych ograniczeń wolności słowa. Nawet informacje niejawne są dopuszczalne w publikacjach prasowych, jeśli publikacja ich leży w interesie publicznym.

Praktycznie całkowicie liberalny jest rynek mediów. Koncentracja środków przekazu postępuje tam już od początków wieku i w tej chwili pozostawiła jedynie szczątkowe pozostałości mediów niezależnych - głównie lokalnych i wciąż słabnących. Potentaci skupiają w swoich rękach wszystkie rodzaje mediów. Kontrolą państwową objęte są jedynie media elektroniczne. Organem do tego powołanym jest Federal Communications Commision. W zakres jej kompetencji wchodzi wydawanie licencji na nadawanie programu radiowego lub telewizyjnego, ocena nadawanych programów pod względem zgodności z prawem. FCC może odebrać licencję za: obrazę moralności, złamanie Konstytucji lub prawa federalnego. Teoretycznie ma też za zadanie przeciwdziałać tendencjom monopolistycznym.

Prasa drukowana

Początki prasy drukowanej sięgają końca XVII wieku. Pierwszy druk - 1690 - „Public Occurences Both Foreign and Domestic” Benjamina Harrisa - jeden numer. Pierwszy periodyk - „The Boston News-Letter” Johna Campbella (1704). Szybko powstawały następne. Jeszcze przed rewolucją czasopisma istniały już we wszystkich ośrodkach kolonialnych. W pierwszym ćwierćwieczu XIX wieku w USA istniało najwięcej gazet i czasopism ze wszystkich krajów. W 1820 roku było ich 512.

Pierwsze tanie wielkonakładowe pismo finansowane z reklam - „The New York Sun” Benjamina Daya - 1833. Gazeta sensacyjna i „human interest”. 1835 - „The New York Herald” Jamesa Gordona Benneta. Bennet sformułował zasady nowoczesnego dziennikarstwa. 1851 - „The New York Daily Times”, później „The New York Times”, pierwszy tytuł prestiżowy.

Druga połowa XIX wieku - początek koncentracji prasy. Powstanie m.in. imperium Hearsta, później Ochsów - Sulzbergerów. W okresie międzywojennym - ok. 2000 tytułów, łączny dzienny nakład - 40 mln. Koncentracja powodowała jednak spadek liczby gazet i zmniejszenie konkurencji. Standaryzacja prasy (zwłaszcza sensacyjnej), zanik cech indywidualnych.

Koncentracja postępuje do dziś. Wśród najważniejszych potentatów znajdują się: koncern Ruperta Murdocha (zasięg interkontynentalny) - 37% obrotów łączy się z gazetami, 24 z czasopismami, 16 z telewizją, reszta z działalnością pozaprasową. Inne koncerny o zasięgu międzynarodowym: Gannet, Ted Turner, Scripps-Howard, Hearst… Imperia medialne stale zwiększają swe wpływy - 1950 - 30% gazet i 46% czytelników; 1977 - 59% gazet i 71% czytelników.

W tej chwili w USA wychodzi ok.1500 dzienników o łącznym nakładzie ok. 60 mln. i kilkanaście tysięcy czasopism. Wśród dzienników przeważają małe o zasięgu lokalnym. Pod względem nakładu gazet USA plasuje się na drugim (po Japonii) lub trzecim (po Rosji) miejscu. Pod względem liczby egzemplarzy na 1000 mieszkańców (250) na 12.

Największą grupę stanowią dzienniki wieczorne, za nimi poranne. Istnieją też takie o dwóch wydaniach. Największe grupy gazet obcojęzycznych stanowią pisma niemieckie i włoskie.

Największym ośrodkiem wydawniczym USA jest Nowy Jork (7 dzienników), dalej Los Angeles i Chicago (5); Waszyngton (2). Tylko 1,3 miast ma więcej niż jeden dziennik.

Gazety codzienne obejmują ok. 12% rynku reklam. Czasopisma 20,6; telewizja 51,2; radio 6,4.

Paradoksalnie obecnie nie istnieją w USA dzienniki o zasięgu ogólnokrajowym. Tylko dwie zbliżają się do takiego miana: „The Wall Street Journal” i „USA Today”. Pozostałe wielkie dzienniki mają charakter regionalny. Dwa z nich mają jednak duże znaczenie dla życia kraju, a także duże znaczenie międzynarodowe: „The New York Times” i „The Washington Post”. Są to najbardziej prestiżowe gazety w USA. Inne tytuły prestiżowe: „The Christian Science Monitor”, „Los Angeles Times” i „Chicago Tribune”.

Wśród czasopism największa grupa to magazyny telewizyjne (nakłady do kilkunastu mln) i kobiece.

Najważniejsze magazyny informacyjne to „Time” i „Newsweek” oraz „US News & World Report”. Pierwszy z nich ma ok. 5 mln nakładu, zajmuje się problematyką krajową i międzynarodową (podobnie jak pozostałe). „Newsweek” z nakładem ok. 3 mln jest głównym konkurentem „Time'a”. „US News & World Report” to pismo ekonomiczne (w głównej mierze); nakład ok. 2 mln.

Poza tym liczne „quality and opinion”, muzyczne i inne.

Media elektroniczne

Pierwsze przekazy stałych nadawców radiowych zaczęły się w 1920 r. Od razu włączyły się w proces koncentracji mediów. W 1940 już 250 stacji było blisko związanych z prasą. Koncentracja w skali krajowej odbywała się wokół firm produkujących sprzęt łącznościowy. Radio Corporation of America stworzyło National Broadcasting Company (NBC) w 1926; w 1927 powstała Columbia Broadcasting Company (CBS); w latach czterdziestych, w związku z niebezpieczeństwem monopolu ze strony dwóch powyższych, została utworzona American Broadcasting Company (ABC). USA są krajem o najwyżej rozwiniętej radiofonii na świecie. Nadaje tam przeszło 10 tys.stacji. większość to stacje komercyjne, część - edukacyjne, część - środowiskowe. Istnieje też państwowe radio Voice of America.

Umasowienie telewizji zaczęło się po wojnie. W 1953 pojawiły się przekazy kolorowe. W 1968 było prawie 550 stacji telewizyjnych. Równolegle rozwijała się telewizja kablowa - pod koniec lat sześćdziesiątych istniało już koło 2000 lokalnych sieci kablowych.

Obecnie na rynku radiowym, telewizyjnym i prasowym dominują: NBC, CBS, ABC, Time Warner, Disney Corporation (obecny właściciel sieci telewizyjnej ABC), Turner Broadcasting System (właściciel sieci CNN), Hewdline News, TW Cartoon Network, Turner Movie Classics, Rupert Murdoch (interkontynentalny).

Associated Press, United Press International

AP, największa agencja prasowa świata, została założona w 1848r. Miała formę stowarzyszenia kilku dzienników. Dzięki umowie z Western Union Telegraph Company wkrótce stała się głównym kanałem przepływu informacji i monopolistą na tym rynku. Podzieliła świat na strefy wpływów między sobą, Reuterem, Havasem i Wolfem.

UPI powstała w 1958 z połączenia United Press Association Scrippsa i International News Service Hearsta. Stała się główną konkurentką AP.

AP zachowała swą dominującą pozycję i zatrudnia pon. 400 korespondentów. Na amerykańskim rynku mediów jest wyjątkiem pod względem struktury własności - jest stowarzyszeniem wydawców prasy. Rola UPI znacznie się zmniejszyła.

2. UK

Regulacje prawne dotyczące działania prasy w Wielkiej Brytanii są bardziej złożone niż w USA. Do lat siedemdziesiątych XVIII wieku obowiązywał zakaz drukowania informacji krajowych, co znacznie ograniczało rozwój prasy (której początki datuje się na XVII wiek). Charakterystyczną cechą prasy brytyjskiej będzie, że niektóre tytuły wówczas założone zlikwidowano stosunkowo niedawno („Morning Post” - 1772-1937), a powstały w 1785 „The Times" istnieje do dziś. Wtedy w GB zaistniała instytucja dziennika, a także charakterystyczna dla tego kraju forma prasy niedzielnej.

Prasa w Wielkiej Brytanii cieszy się pełną wolnością. Istnieją jednak instytucje, kontrolujące prasę pod względem przestrzegania prawa. Taką instytucją jest Press Complains Commision. Jest to komisja etyczna mediów, pilnująca prawa obywateli do prywatności, prawa do odpowiedzi na zarzuty, bezstronności dziennikarzy itp. Istnieją rygorystyczne przepisy chroniące tajemnicę państwową. Znacznie silniej uregulowane są kwestie koncentracji mediów wszystkich typów. Żeby przejąć udziały w gazecie, jeżeli wydaje się już jakieś o łącznym nakładzie przekraczającym 0,5 mln, konieczna jest zgoda rządu. Kontroli poddana jest działalność prywatnej sieci telewizyjnej ITV. Powołano do tego celu specjalny organ (Independent Television Commision) z prawem do ingerencji w program. W UK zawód dziennikarza nie jest też, jak w większości krajów profesją otwartą, wymaga specjalnych kwalifikacji i zgody National Counceil for the Training of Journalism lub bezpośrednia praktyka w prasie lokalnej.

Prasa drukowana

Warunki do rozwoju prasy masowej pojawiły się w roku 1836, kiedy znacznie zmniejszono podatek prasowy, co pozwoliło stworzyć tanie pisma o dużym nakładzie. Pierwsza prawdziwie masowa gazeta to „The Daily Mail” Alfreda i Harolda Harmsworthów, założona w 1896 roku. Już wcześniej ukazywał się „The Daily Telegraph” (1855). „The Daily Mail” jednak jako pierwszy zastosował krótkie i przystępne formy informacyjne. Obie gazety miały charakter sensacyjny. „The Daily Mail” szybko osiągnęła 1mln nakładu. W 1903 pojawił się „The Daily Mirror”, a w 1900 „The Daily Express”, który jako pierwszy wykorzystał pierwszą stronę na informacje bieżące. Już pod koniec XIX wieku rozpoczął się proces koncentracji prasy.

Do dziś utrzymały się takie gazety jak „The Times”, najbardziej prestiżowy dziennik brytyjski (700 tys. nakł); prawicowy „The Daily Telegraph” (ok. 1mln), który również przekształcił się w gazetę prestiżową, dołączył do nich liberalny „The Guardian” oraz ekonomiczny „The Financial Times”, jeden z najważniejszych tytułów ekonomicznych świata. Na rynku gazet niedzielnych najistotniejsze tytuły to: „The Sunday Times” oraz „The Observer”, obie prawicowe.

Druga grupa gazet o ogólnokrajowym zasięgu to szmatławce brukowe. Największą wśród nich (i w ogóle w UK) jest „The Sun” z nakł. ok. 3,7mln. Dalej - „The Daily Mirror” (ok. 2,5 mln), „The Daily Mail” (1,7mln), „The Daily Express” (1,4 mln).

Brytyjski rynek prasy nie wykształcił formy tygodnika informacyjnego. Jego funkcje spełniają gazety niedzielne takie jak „The Sunday Times”, „The Observer” i niedzielne przedłużenia niektórych dzienników.

Najważniejsze czasopisma to: „The Economist” (nakł. pow. 0,5mln), „The Spectator” - społeczno-kulturalny; a także polityczny „The Music Journal”. Największą poczytnością cieszą się jednak pisma telewizyjne i kobiece. Poza nimi istnieje jeszcze spora grupa magazynów ilustrowanych, muzycznych oraz „elitarnych”, czyli wyspecjalizowanych.

Media elektroniczne

Pierwsze przekazy radiowe zaczęły się w roku 1920. Pierwsza stała stacja rozpoczęła nadawanie w 1922 (2LO), w tym samym czasie pojawiły się lokalne stacje w Manchesterze i Birmingham. W 1923 roku rozpoczęła działalność British Broadcasting Company, w 1927 została przekształcona w British Broadcasting Corporation o statusie instytucji publicznej. BBC otworzyła wtedy swój drugi program, wkrótce sieć dwuprogramowych rozgłośni BBC obejmowała cały kraj. W 1938 roku BBC zaczęła nadawać program dla zagranicy. Równocześnie rozrastała się baza studyjno-produkcyjna BBC. W czasie II W.Ś. BBC nadawała na jednej częstotliwości. Wprowadziła program dla krajów podbitych. Po wojnie podjęła nadawanie dwóch programów ogólnokrajowych. Od 1990 tych programów jest pięć. Programy regionalne BBC zaczęły powstawać pod koniec lat sześćdziesiątych.

Komercyjne stacje lokalne zaczęły się pojawiać na wyspach w połowie lat 70. Jest ich obecnie koło 500 i stanowią poważną konkurencję dla BBC. We wczesnych latach 90. swą działalność rozpoczęły dwie stacje ogólnokrajowe - Classic FM i Virgin 1215. W samym Londynie działa 17 komercyjnych rozgłośni.

Pierwszy stały program telewizyjny został nadany przez BBC w 1936. Przed wojną w UK było ok. 20 tys. odbiorników. Program zawieszono z wybuchem wojny, podjęto zaś w 1946. W latach 50 BBC zaczęła współpracować w ramach Eurowizji, ale także z Interwizją. Regularne nadawanie w kolorze rozpoczęła w 1967. W 1964 otwarto II program BBC. BBC jest finansowana z dotacji rządowych i abonamentów.

Konkurencja dla BBC, w postaci Independent Television Authority rozpoczęła działalność programowo-techniczną i nadawczą w 1955. ITA było złożone z 16 programów regionalnych., finansowanych z reklam. ITA przekształciła się w ITV, ma obecnie 15 stacji telewizyjnych.

Ostatnim elementem struktury telewizji brytyjskiej są stacje nadające drogą satelitarną - sieć BSkyB, UK Living, The Children's Channel, Nickelodeon, MTV, CMT Europe, Cartoon Network/TMT, Discovery etc. i sieci kablowe.

Reuters

Agencja Reutera powstała w 1850 roku, a w rok później osiedliła się w Londynie. Na podstawie porozumienia z AP, Havasem i Wolfem (1870) objęła swymi wpływami Imperium Brytyjskie, Azję i Bliski Wschód. Po wojnie przestawił się głównie na serwis ekonomiczny. Jest jedną z dwóch największych agencji światowych. Istnieje specjalny dział telewizyjny - Reuter TV. Agencja zatrudnia 1200 korespondentów. Współpracuje z nią, specjalizująca się w serwisach krajowych, Press Association.

3. Niemcy

Niemiecki system prasowy jest złożony, gdyż mają na niego wpływ dwa przeciwstawne systemy - Niemiec Zachodnich i byłego DDR. Oczywiście większość podstaw prawnych działania prasy pochodzi z prawodawstwa RFN. Gwarancje wolności słów a są zapisane w Ustawie Zasadniczej RFN. Wolność ta jest ograniczona jedynie ustawami powszechnymi, przepisami o ochronie młodzieży i prawem do czci osobistej. Nie wolno także walczyć za pośrednictwem prasy z ustrojem demokratycznym. Prawo do wolności prasy wyraża się też w swobodzie zakładania instytucji prasowych, wyboru struktury organizacyjnej i prawną ochronę wytworu dziennikarskiego. Prawo do zakładania instytucji prasowych jest, co ciekawe, odebrane tylko federalnej administracji publicznej. Działają też przepisy antykartelowe, mające ograniczyć rozrost monopoli. Swoboda organizacyjna została ograniczona w stosunku do mediów elektronicznych, które były traktowane jak instytucje użyteczności publicznej. Dopiero od 1987 można zakładać stacje prywatne oparte na zasadach komercji. Wolność wypowiedzi jest ograniczona w przypadku: tajemnicy państwowej i wojskowej, nakłaniania do czynów burzących porządek konstytucyjny i zniesławiania. Cenzura jest zakazana. Prawo federalne jest uzupełniane prawami poszczególnymi państw związkowych, które jednak oczywiście nie mogą być z nim sprzeczne.

Wszystkie pozostałe ograniczenia wynikają ze statutów poszczególnych mediów, co dotyczy w szczególności elektronicznych mediów publicznych. Ograniczenia dotyczą finansowania i zawartości programu nadawanego.

Niemiecki rynek prasowy jest zdominowany przez wielkie przedsiębiorstwa. Największym z nich jest koncern Axela Springera, największy wydawca dzienników i magazynów, udziałowiec wielu wydawnictw. W 1984 obroty koncernu wyniosły 2,8mld marek. Mimo ustaw antykartelowych, ma się dobrze. Wydaje między innymi: „Berliner Zeitung”, „Die Welt”, „Bild”, czasopisma kobiece i telewizyjne. Rozszerzył też działalność na radio i telewizję, wyszedł na rynek międzynarodowy.

Drugi wielki koncern to Westdeutsche Allgemeine Zeitungsveragsgesellschat E. Brost und J. Funke GmbH (aterazkurwamaćspróbujtoprzeczytaćgłośno). W jego skład wchodzi pięć wydawnictw gazetowych, wydających wszystkie rodzaje prasy, wytwórnia filmowa Allianz-Film, tocośtambaardzodługiepopatrzwyżej ma udziały w telewizji RTL plus. Przejął też pakiet kontrolny austriackiego koncernu Neue Kronenzeitung KG. Grupą multimedialną, choć nie tak wielką jest też Frankfurter Allgemeine Zeitung GmbH. Wydaje fachowe książki, prowadzi gazetę telewizyjną Tele-FAZ, posiada wydawnictwa czasopism gospodarczych, własny Instytut Rozwoju Mediów i Komunikowania, ma udziały w stacjach radiowych i telewizyjnych. Stworzył też własną sieć kolportażową.

Wśród wydawców czasopism zwracają uwagę: Heinrich Bauer Verlag, Burda Holding GmbH & CO KG,Gruner und Jahr, Bertelsmann AG, jeden z największych na świecie koncernów prasowych.

W opozycji do wielkich koncernów stoi prasa alternatywna. W 1992 istniało prawie 500 takich tytułów. Ich cechą wspólną są niskie nakłady i uboga powierzchowność.

Nieograniczanie struktury organizacyjnej przedsiębiorstw prasowych daje im pełną swobodę sposobu finansowania (z wyjątkiem publicznych). W związku z tym finansowanie odbywa się przez reklamy - we wszystkich rodzajach mediów wpływy tego typu przekraczają 50% wszystkich.

Prasa drukowana

RFN ma bardzo rozwinięty rynek prasowy. W 1995 wydawano 427 gazet o łącznym nakładzie 32,7mln w 1600 wydaniach. Na 1000 mieszkańców przypada 317 gazet. 7 z nich ma charakter ponadregionalny: „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, „S*ddeutsche Zeitung”, „Frankfurter Rundschau”, „Die Welt”, „Die Tagszeitung”, „Handelsblatt”, „Der Union” wszystkie z nich to dzienniki prestiżowe. Czołowe stanowisko wśród nich zajmuje FAZ. Jest spółką, w której większość udziałową ma fundacja Fazit, która ma za zadanie czuwać nad niezależnością pisma. Kieruje nią pięciu wydawców-udziałowców bez prawa do dywidendy. Kierują się zasadą jednomyślności.

„Die Tagszeitung” powstała przy zjednoczeniu Niemiec, w 1989. Jest adresowana do masowego odbiorcy, ale nie jest sensacyjna.

Duże powodzenie mają dzienniki regionalne i lokalne. Ich nakłady sięgają nawet kilkuset tysięcy. Największy z nich to „Westdeutsche Allgemeine Zeitung”. Większe zagęszczenie wydawanych tytułów ma miejsce w regionach bardziej uprzemysłowionych, zdecydowaną większość wśród tych wydawnictw mają małe gazety lokalne, w których wiadomości krajowej międzynarodowe ograniczają się do materiału agencyjnego i przedruków. Często są mutacjami dzienników o większym zasięgu.

Konkurencję dla dzienników stanowią tanie gazety tygodniowe, łączące w sobie cechy weekendowych gazet angielskich, prasy sensacyjnej, rozrywkowej i telewizyjnej. Czasami stanowią niedzielne przedłużenie dzienników bulwarowych, ale też prestiżowych.

Czasopisma niemieckie to ok. 7 tys. tytułów, o łącznym nakładzie pon. 300mln. Wśród tygodników najważniejsze to „Die Zeit”, „Bayer Kurier” itd. Magazyny informacyjno-polityczne - „Der Spiegel”, „Focus”; popularne magazyny ogólnoinformacyjne - „Der Stern”, „Quick”, pisma telewizyjne, pisma kobiece, młodzieżowe, pornomagazyny, hobby, sportowe, motoryzacyjne. Ok. 3 tys. tytułów to pisma fachowe i popularnonaukowe. Łączny ich nakład wynosi 55mln. Dynamicznie rozwija się darmowa prasa ogłoszeniowa, rujnując rynek lokalny większych miast.

Media elektroniczne

Na całym obszarze Niemiec działa ok. 200 programów radiowych. Większość z nich to nowe prywatne rozgłośnie lokalne. Do niedawna jedynymi nadawcami były rozgłośnie publicznoprawne, nadające programy regionalne i tworzące wspólnie programy ogólnokrajowe. Jest ich 12. Reklama w nich ograniczona jest do 20 minut dziennie. Działają też dwie rozgłośnie centralne. Mają status instytucji rządowych. Finansowane są przez państwo.

Program telewizyjny był do 1961 zestawiany na podstawie porozumienia ARD przez wszystkie radiofonie niemieckie. Później powstała centralna instytucja telewizyjna. Pierwszy program ARD wciąż składa się z odcinków stworzonych przez poszczególne radiofonie. W Zgromadzeniu Ogólnym, organie nadzorczym ARD zasiadają przedstawiciele radiofonii. Wyłaniają radę i komisję telewizyjną. Radą kieruje przedstawiciel partii rządzącej. Inni członkowie to również członkowie partii politycznych. Kluczem do proporcji w radach jest parlament.

ZDF, druga telewizja państwowa jest niezależna od radiofonii. Jej organy nadzorcze składają się z przedstawicieli krajów związkowych, przedstawicieli rządu federalnego, partii politycznych (według proporcji z Bundestagu), związków religijnych, związków zawodowych, Niemieckiego Związku Sportowego, Niemieckiego Czerwonego Krzyża i jeszcze innych ,czyli *traschliwescheissestraschniesk*mplikowane. Ma to zapewnić reprezentację dla całego społeczeństwa.

Od lat 80 powstają prywatne stacje telewizyjne, głównie regionalne i lokalne. W zależności od rynku reklamodawców na różnych terenach działa jeden lub kilku nadawców. Ich łączna liczba jest bliska100. Powstały też stacje satelitarne. Należą do nich: RTL, SAT1, VIVA, DSF, Pro7 etc.

DPA

Wśród kilkunastu niemieckich agencji prasowych na uwagę zasługuje jedna - Deutsche Presse Agentur. Powstała w 1949 z połączenia agencji z trzech stref okupacyjnych (bez radzieckiej). Jest spółką akcyjną z ponad 200 udziałowcami. Jej centrala mieści się w Hamburgu, ma ponadto siedem biur krajowych. Zatrudnia 340 dziennikarzy w 73 krajach, nadaje też serwis krajowy i serwisy regionalne. Współpracuje z większością ważniejszych agencji świata. Ma co prawda znaczenie międzynarodowe, ale nie jest agencją światową taką, jak AP, Reuter czy AFP.

REKLAMA A MEDIA - na przykładzie niemieckim

Ogromne znaczenie dla działalności mediów maja prawa rynkowe. Określają one istnienie poszczególnych środków komunikowania, wpływają na ich rozwój, a także na charakter rozpowszechnianych treści.

W Niemczech brak jest jakichkolwiek ograniczeń form organizacji i finansowania środków masowego przekazu. Tak więc podstawowym źródłem finansowania prasy jest reklama.

Tylko publicznoprawne radio i telewizja mają narzucone ograniczenia:

• mniej niż określony czas na dobę (ok. 20 min.), musi być emitowane w trzech blokach -porannym, popołudniowym i wieczornym (do 20:05), nie może dotyczyć leków, wyrobów tytoniowych i alkoholu

• tak było do 1995 r. - potem zmiany ze względu na ogromną konkurencję mediów komercyjnych, przy poprzednim układzie - bardzo małe dochody z reklam, minus dla państwa, bo musi wzrastać dotacja

Prasa:

• na dochody niewielkich przedsiębiorstw prasowych 50 -80 % przypada z reklam; nawet bardzo małe, lokalne gazety utrzymują się z drobnych ogłoszeń miejscowych przedsiębiorstw

• największe wpływy z reklam mają wielkie, poczytne pisma

• duże zyski maja pisma fachowe - związani z branżą reklamodawcy

• największe wpływy z reklam - tytuły będące własnością wielkich koncernów

O uzależnieniu prasy od reklamy świadczy pojawienie się darmowych czasopism reklamowych, opłata za reklamy w nich jest duża, ale mniejsza niż w zwykłych wydawnictwach prasowych. Korzyści są obustronne.

Telewizja i radio:

• dochody jeszcze większe niż w prasie - pojawienie się reklam w tv zaważyło na istnieniu wielu tytułów

• tv publiczna odnotowuje jednak spadek, bo widownię w części przejmują stacje komercyjne, a za nimi podążają reklamodawcy

• tv komercyjna ma do zaoferowania atrakcyjniejszy czas reklamowy, przy podobnej widowni co publiczna

4. Francja

Współczesny system prasowy Francji jest stosunkowo nowy, a jego geneza ma bezpośredni związek z II Wojną Światową. Prawo dotyczące działalności prasy znajduje swe korzenie jednak jeszcze w Prawie Napoleońskim, a nawet w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789, która dała podstawy wolności prasy. Uzupełniła to Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950. Zasadniczą rolę w regulacjach prasowych gra prawo z 1881, wielokrotnie nowelizowane. Swobodny dostęp do informacji, a także swoboda ich rozpowszechniania ograniczona jest w określonych przypadkach - np. przy tajemnicach obronności, danych MSW o obywatelach. Dostęp dziennikarzy do dokumentów państwowych jest taki sam, jak innych obywateli. Prawo zapewnia prasie możliwość ochrony źródeł. Ograniczenia wolności słowa są zdefiniowane jako przestępstwa prawa karnego lub wykroczenia prawa cywilnego. Odpowiada za nie tylko dziennikarz, ale i dyrektor pisma. Wyjątkowo rygorystyczne są przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych - również osób publicznych. Prawo wyszczególnia dokładnie, kiedy może być podjęte dochodzenie w sprawie prawdziwości zarzutów. Nie wolno publikować fotografii wykonanych bez zgody fotografowanego. Zniesławienia i obelgi są karalne. Ważnym i charakterystycznym elementem systemu prawnego jest prawo do odpowiedzi, którą pismo musi opublikować nie skróconą pod groźbą sankcji karnej. Dotyczy to również mediów elektronicznych. Istnieją też zakazy publikacji danych w określonych warunkach - spraw sądowych o wyłączonej jawności, ofiar przestępstw…

Zawód dziennikarza we Francji nie wymaga specjalnych kwalifikacji, przynajmniej formalnie. Niemniej istnieje system klasyfikacyjny, którego zasadniczym elementem jest karta prasowa. Otrzymuje się ją od komisji kwalifikacyjnej, jest ona oznaką dziennikarza profesjonalnego. Nie istnieje za to skodyfikowany system etyki prasowej.

System prasowy Francji miał się opierać (według założeń po II W.Ś.) na zasadach odpowiedzialności społecznej i państwowej kontroli. Realizacja tych założeń przeszła jednak stopniowo w zwykłe tendencje koncentracji, komercjalizacji i wpływów kapitału zagranicznego. Wciąż jednak we Francji nie ma wyraźnej dominacji własności prywatnej, wciąż silne są wpływy państwa i obecna jest własność organizacji producenckich, zawodowych, społecznych itp.

Koncentracja

Koncentracja w mediach francuskich zachodzi głównie wśród prasy drukowanej. Była ona skutkiem braku sformalizowanego statutu przedsiębiorstwa prasowego. Nie znaczy to jednak, że wśród francuskich grup prasowych nie ma potęg multimedialnych. Największą z nich jest Hachette, jeden z gigantów światowych. Jej początki sięgają 1826, kiedy księgarnia o tej nazwie stała się kolporterem i wydawcą prasy. W 1992 połączyła się z koncernem Matra, który nie działał do tej pory na rynku prasowym. Grupa Matra-Hachette jest posiadaczem udziałów w sieci Europe I Communication (radio, telewizja kablowa, produkcja audiowizualna, reklama).

Drugi gigant to Havas, po wojnie - przedsiębiorstwo państwowe, sprywatyzowane pod koniec lat 80. Koncern założył Canal+, współtworzył M^.

Robert Hersant - holding Socpress (ok. 33% nakładu dzienników francuskich), „Le Figaro”, „France-Soir”, liczne czasopisma, radia lokalne. Był największym w Polsce właścicielem dzienników.

Prasa drukowana

Współczesna prasa francuska odradzała się kilkoma drogami. Część tytułów to były dawne pisma konspiracyjne. Te, początkowo liczne i silne, stopniowo traciły na znaczeniu. Poza tym wznowiono wydawanie pism zawieszonych na czas wojny. Te, które były wtedy wydawane, zostały zlikwidowane i zakazane, a ich dziennikarze usunięci z zawodu. Oczywiście powstawały też nowe pisma.

Wśród tych ostatnich znalazł się obecnie najbardziej prestiżowy, fenomenalny dziennik ogólnokrajowy, „Le Monde”. Powstał w 1944, początkowy nakład wyniósł 140 tys. Charakterystycznym zjawiskiem na tle USA i UK jest, że praktycznie cała prasa francuska czasów tuż po wojnie to były pisma polityczne. Zanikało czyste dziennikarstwo informacyjne, prasa sensacyjna właściwie nie istniała. Kłopoty gospodarcze sprawiły też, że rynek prasy był bardzo niestabilny, co dało pierwotne bodźce do procesu koncentracji.

Późniejszy okres przyniósł regres prasy bezpośrednio zaangażowanej i rozkwit niezależnych pism informacyjnych. Rynek prasy jednak nie stał się całkowicie stabilny. Wiele pism upada. We Francji wydaje się obecnie ok. 70 dzienników. W początkach wieku było ich ponad czterokrotnie więcej. W samym Paryżu w ciągu 40 lat liczba tytułów codziennych zmniejszyła się z 14 do 10. Ciekawe jest, że najwyższe nakłady notuje obecnie prasa regionalna - „Ouest France” (770 tys.) - podczas gdy największe dzienniki centralne mają: „Le Figaro” - 390 tys.; „Le Monde” 350-360 tys.

Najważniejsze tytuły codzienne to: „La Croix-L'Ev*nement”, katolicki, nowoczesny, należy do największego wydawcy takich gówien na świecie - Bayard-Presse; „Les Echos”, ekonomiczne, własność wydawcy „Financial Timesa”; „L'Equipe”, sportowy o ogromnym nakładzie (1mln); nieco sensacyjny „France Soir”, pogrążony w coraz większych kłopotach finansowych.

Dwa najważniejsze dzienniki prestiżowe to „Le Monde” i „Le Figaro”. „Le Monde”, założony w 1944 przez Huberta Beuve-M*ry'ego. Jest obecnie podzielony między stowarzyszenia: redaktorów, Huberta Beuve-M*ry'ego, czytelników, Przedsiębiorstwa Le Monde, Le Monde investeurs, Iena presse, Le Monde presse. Udziałowcem trzech ostatnich jest SA Le Monde, wydawca Le Monde; fajne, nie? Linia polityczna centrowa i lekko w lewo. „Le Figaro”, wznowiony w 1944 po wojennej przerwie. W 1950 pismo przejął przemysłowiec Jean Prouvost, w 1975 koncern Roberta Hersanta, co spowodowało przemodelowanie kadry. Linia polityczna prawicowa, ale bez przesady.

Czasopism są we Francji tysiące i są one bardzo popularne - czyta je ponad 90% Francuzów. Największe grono czytelników mają oczywiście telewizyjne i kobiece. „T*l* 7 Jours” ma 11mln nakładu; „Femme Actuelle” 8,5mln. Popularne są też pisma ekonomiczne, zdrowotne i kucharskie. Na rynku magazynów największy jest udział kapitału zagranicznego.

Na szczególną uwagę zasługują tytuły należące do grupy pism informacyjno-interpretacyjnych: „L' Express”, „Le Nouvel Observateur”, „Le Point”, „L'Ev*nement du Jeudi”. Ich łączny nakład przewyższa odnotowywany przez dzienniki prestiżowe. Dwa pierwsze pisma ukazują się w nakładzie zbliżonym do 0,5mln, dwa pozostałe ok. 200 tys.

„L'Express” jest pismem dość neutralnym, informacyjnym. „Le Nouvel Observateur” był (podobnie zresztą jak „l'Express” w początkach istnienia, ale w drugą stronę) bardziej pismem opinii, zaznaczającym lewicujący charakter, przekształca się jednak w pismo informacyjne. „Le Point” ma orientację prawicową i adresowany jest nie do elity, a do przeciętnego czytelnika. „L'Ev*nement du Jeudi” ma ambicje dostarczać różnych punktów widzenia.

Media elektroniczne

Bezpośrednio po wojnie prawo przewidywało całkowity monopol państwa w dziedzinie radia. Pierwszą organizacją była La Radiodiffusion Fran*aise (RDF), przekształcona później w Radiodiffusion et T*l*vision de France (RTF). W 1959 RTF stała się państwowym przedsiębiorstwem publicznym, przemysłowo-handlowym, pod kontrolą Ministerstwa Informacji. W 1969 utworzono Office de la Radiodiffusion et T*l*vision Fran*aise (ORTE), o charakterze spółki skarbu państwa, przekształcona z kolei w 1974 w TDF. W 1982 zniesiono państwowy monopol programowy przy zachowaniu nadawczego. W 1986 utworzono Le Conseil sup*rieur de l'audio-visuelle. Jej zadaniem jest kontrola działalności radia i telewizji publicznej oraz wydawanie koncesji nadawczych stacjom prywatnym. Publiczne radio nadaje poprzez pięć stacji o różnym charakterze. Telewizja publiczna emituje dwa programy. Uczestniczy też w programie ogólnoeuropejskim Art*. Telewizje prywatne to: Canal+, TF1, M6. Canal + nadaje wiele programów, w tym płatne kodowane. Jest jedną z europejskich potęg na rynku telewizyjnym. TF1 to sprywatyzowana stacja państwowa. Ma charakter informacyjno-rozrywkowy, utrzymuje się z reklam. M6 to przedsięwzięcie kilku grup finansowych, telewizja głównie rozrywkowa. Warto wspomnieć o La Cinquieme, telewizji prywatno-państwowej, poświęcającej się głównie tematyce społecznej.

AFP

Kluczowa agencja informacyjna we Francji, jedna z trzech największych na świecie. Powstała na gruzach agencji Havasa. Formalnie powołana została w 1944 i działała początkowo jako instytucja pod kontrolą rządu. Po licznych przekształceniach prowizorium, statut powstał w 1957, AFP otrzymała autonomię i została oparta na zasadach komercji. Organy zarządzające składają się z przedstawicieli radia i telewizji, władz publicznych, personelu, Syndykatu Prasy Paryskiej, Syndykatu Dzienników Departamentalnych i Syndykatu Prasy Codziennej Regionalnej. Poza radą administracyjną istnieje też rada najwyższa z przedstawicielem Rady Państwa jako prezesem.

TYGODNIKI FRANCUSKIE

• L' Express

Założony w 1953 r. przez Jean - Jaque' a Servan - Shreibera jako dodatek do „Les Echos”. Tygodnik zdobył jednak bardzo szybko dużą popularność, umocnił swoja pozycję i usamodzielnił się. Losy magazynu można podzielić na dwa okresy. Pierwszy z nich to okres do 1964 roku, kiedy to J. - J. Serevan - Shreiber, a w jeszcze większym stopniu Jean Daniel, nadali mu formę „pisma opinii”. W redakcji zatrudnionych było wielu wybitnych dziennikarzy ( Claude Imbert, Olivier Chevrillon, Jean - Francois Revel). „L' Express” stał się pismem lewicującym, wyrażającym poglądy radykalnej inteligencji francuskiej, popierającej m. in. niepodległość Algierii. Drugi okres zaczyna się w 1964 r. , kiedy to właściciele pisma, a w szczególności brat Jean - Jaque'a, Jean - Louis, doskonały znawca prasy amerykańskiej, postanawiają je zmodernizować. „L' Express” zostaje zreorganizowany na wzór amerykańskiego „Time' a. Zmieniona została szata graficzna, oraz układ treści. Zmianom ulega również profil polityczny. Amerykanizacja wpływa na to, że tygodnik przestaje być pismem „walczącym”, a staje się typowo informacyjnym. Pismo zaczyna przeżywać wewnętrzny kryzys. Z redakcji odchodzi wielu skrajnie lewicujących dziennikarzy, między innymi Jean Daniel. Na ich miejsca przychodzą jednak inni, równie wspaniali. W tym okresie współpracę z „L' Express” nawiązał między innymi Aron, który wcześniej pracował dla „Figaro”. Skupienie wielu wybitnych indywidualności powodowało tarcia, w rezultacie przyczyniając się do powstawania samodzielnych czasopism.

Poczynając od 1977 r. „L' Express” zaczął uniezależniać się od rodziny Servan - Shreiberów. W marcu tego roku Jean - Jaque sprzedał 45 % akcji Jamesowi Goldsmithowi i opuścił grupę „L' Express”. Jean - Louis założył tymczasem inną grupę „L' Expansion”, która jednak już w 1978 r. Została przejęta przez Goldsmitha, który wykupił niemal wszystkie pozostałe akcje rodziny Servan - Shreiberów.

Linia polityczna „L' Express” nigdy nie była jednolita i pozbawiona wahań. Wyznaczały ją sympatie i antypatie wobec indywidualności politycznych. Skupiał wielu wybitnych dziennikarzy o zdecydowanie różniących się poglądach politycznych. Początkowo tygodnik formował linię prosocjalistyczną, później ewaluował w stronę centrum i umiarkowanej lewicy. Początek lat 80 to przejście do bloku antysocjalistycznego, choć również nie była to linia w pełni konsekwentna, szczególnie w polityce wewnętrznej. Obecnie tygodnik reprezentuje poglądy centrum, z delikatnym odchyleniem ku prawicy.

Obecnie redaktorem naczelnym pisma jest Denis Jeambar. Tygodnik wydawany jest przez Groupe Express S.A. Jest typowym pismem informacyjno - politycznym, o charakterze „pisma opinii”. Widoczna przewaga treści nad ilustracjami. Stałe działy redakcyjne takie jak : „Les indiscrets” - wydarzenia w skrócie, „La semaine” - obszerny dział przedstawiający wydarzenia tygodnia z Francji, Europy, Afryki i reszty świata, również kultura ( ocena spektakli, premier kinowych, książek). W każdym numerze znajduje się ogromny artykuł pod szyldem „En couverture” - opisujący kontrowersyjne, lub po prostu najważniejsze wydarzenie o randze światowej, które zapowiedziane jest zdjęciem na okładce. Duży dział „Economie”. Na końcu każdego numeru „L' humeur” - satyryczny wiersz oraz „Jouer” gdzie znaleźć można Krzyżówkę, pograć w brydża lub szachy. Na pierwszej stronie drukowany jest zawsze „Le dessin” - zabawny obrazek, odnoszący się do sytuacji politycznej, ekonomicznej, itd. „L' Express nie drukuje praktycznie reklam. Na około 80 stron, przypada na nie 5 -6. Nakład pisma - ok. 650 tys. egzemplarzy. Dostępny w internecie. Pismo ma zasięg międzynarodowy.

Znaczenie „L' Express” w życiu kulturalnym i politycznym Francji jest niewątpliwe. Skupia wielu wybitnych dziennikarzy i intelektualistów, którzy niewątpliwie wpływają na poziom pisma. Widocznym dowodem znaczenia magazynu jest również jego rola w tworzeniu nowych czasopism takich jak „Le nouvel Observateur” czy „Le Point”.

„Le nouvel Observateur”

13 kwietnia 1950 r. w kioskach pojawił się nowy tygodnik ilustrowany

„L' Observateur”, z podtytułem „polityczny, ekonomiczny i literacki”. Wydawcami byli Gilles Martinet i Roger Stephane, wkrótce dołączył do nich również Claude Bourdet. Wszyscy trzej byli byłymi redaktorami naczelnymi pism paryskich. „Observateur” miał dostarczać przede wszystkim rzetelnej informacji - wszechstronnej i uczciwej. Założenie obiektywizmu nie mogło być tutaj jednak do końca zrealizowane, gdyż gazeta od samego początku związana była z nurtem politycznym - lewicą niekomunistyczną. W 1953 roku, kiedy popularność magazynu wyraźnie wzrosła, musiało dojść do zmiany tytułu. Powodem był proces wytoczony przez istniejący już wcześniej periodyk ogłoszeniowy pod identyczną nazwą. 19 listopada tego roku ukazał się pierwszy numer „L' Observateur d' Aujourd' hui”. 15 kwietnia 1954 r. tytuł znowu zmieniono na „France - Observateur”. Pod tą nazwą tygodnik ukazywał się aż 10 lat, kiedy to 19 września 1964 roku pojawił się „Le Nouvel Observateur”.

Narodziny nowego czasopisma były wynikiem trudności finansowych oraz konfliktów wewnątrzredakcyjnych. Do tego doszedł jeszcze kryzys w „L' Express”, spowodowany jego amerykanizacją. Nowy tytuł powstał z porozumienia części obydwu składów redakcyjnych. Z „France - Observateur”: Martinet, Hektor de Gallard, Andre Delcroix, Serge Mallet i Olivier Todd. Z „L' Express”: Jean Daniel, Michel Bosquet, Serge Lafaurie i Robert Namia. Dyrektorem został młody, trzydziestopięcioletni inżynier z wykształcenia, a dziennikarz z powołania Claude Perdriel, który wniósł znaczną część kapitału do pisma.

Nowy tytuł nie był wyłącznie etykietą zakrywającą starą treść. Od początku zaczęła się praca nad ukształtowaniem odmiennego profilu. Zmieniony został papier, format, działy i objętość. Jedyne, co się nie zmieniło była linia polityczna.

Dla „Le Nouvel Observateur” pisało wielu wybitnych ludzi. Wystarczy przytoczyć tu takie nazwiska jak Sartre, Bastide czy Vilar, a to tylko początek listy znakomitości.

Jednocześnie zaczęła się rywalizacja z „L' Express”. Wzrastał nakład. Wokół tygodnika skupiało się coraz więcej lewicowych lub przynajmniej „lewicujących intelektualistów. Pojawiały się w nim głośne reportaże, jak np. Reportaż Wilfreda Burchetta, opisującego życie w oddziałach Vietcongu.

Tematyka „Le Nouvel Observateur” jest bardzo szeroka. Polityka, ekonomia, kultura, nauka, problemy społeczne i obyczajowe - to tematy poruszane przez tygodnik. Każdy numer podzielony jest na stałe działy redakcyjne: „dossier” - zawierający duży reportaż poruszający różnorodne problemy społeczne i obyczajowe, „economie”, „evenement” - czyli wydarzenia z Francji i reszty Europy, podobna w treści, ale dotycząca reszty świata część „monde”, podsumowania, spekulacje i dyskusje w części „notre epoque”, oraz bardzo obszerna część kulturalna „arts et spectacles” i „livres”. Najważniejsze wydarzenia w skrócie publikowane są w części „telephone rouge”. Podobnie jak w „L' Express” reklamy stanowią tu niewielki ułamek całości, a jeśli się pojawiają to są to reklamy dobrych perfum, samochodów lub komputerów. Dyrektorem generalnym jest nadal Claude Perdriel, a Jean Daniel redaktorem naczelnym. Pismo kierowane jest do ludzi z wyższym wykształceniem, zarówno młodych, jak i starszych. Dostępne w internecie. Nakład ok. 450 tys.

„Le Point”

Tygodnik ten pojawił się we wrześniu 1972 r. Wydanie nowego tytułu było spowodowane brakiem stabilności wewnątrz „L' Express”, a zwłaszcza konfliktem między Jean - Jaque' m Servan - Shreiberem i ówczesnym dyrektorem tygodnika Olivierem Chevrillonem. Chevrillon postanowił założyć własne pismo. Finansowany przez Hachette zdołał tego dokonać i tak powstał „Le Point”.

Pojawienie się tego magazynu zostało poprzedzone wyjątkowo intensywnymi badaniami rynku prasowego Francji. Pozwoliły one precyzyjnie określić, gdzie należy szukać potencjalnych czytelników. Okazało się, że w tak wypełnionym rynku istnieje jednak pewna luka. Dotyczyła ona zwykłych ludzi, zapracowanych, zmęczonych i łaknących rzetelnej informacji. Nowe czasopismo nastawiło się więc właśnie na nich. Istniejące już magazyny prawdopodobnie oderwały się od codziennego życia i zaabsorbowały problemami wielkiej polityki. Dlatego „Le Point” postawił przede wszystkim na aktualną informację, przekazywaną w prosty sposób, urozmaiconą i bogatą szatę graficzną ( w poprzednich omawianych pismach przewaga treści nad ilustracjami), treść bliższą codziennym problemom. Tygodnik nie uprawia bynajmniej informacji apolitycznej. „Le Point” zajmuje stanowisko najbardziej prawicowe z trzech magazynów.

„Le Point odniósł szybki i spektakularny sukces. Czytelnicwto w ciągu pięciu lat od wydania pierwszego numeru wzrosło do 2 mln, na co np.. „L' Express” musiał czekać ponad 20 lat.. Nakład nieustannie wzrastał.

Obecnie redaktorem naczelnym jest Michel Colome, prezesem i dyrektorem do spraw publikacji - Bernard Wouts. Pismo wydawane jest przez Societe d' exploitation

de l' hebdomadaire - Sebdo. Jej majątek obliczany jest na 52 mln franków.

„Le Point” jest najobszerniejszą ze wszystkich trzech gazet. Każdy numer to ponad 200 stron. Tygodnik zamieszcza jednak niesamowitą ilość reklam, które zajmują blisko połowę każdego wydania. Numer dzieli się na trzy główne części: Laser, Dossiers i Culture. Pierwsza z nich to krótkie omówienia wszystkich najważniejszych wydarzeń, które miały miejsce we Francji i na świecie. A więc jest tu dział Laser France, Laser Monde, Laser Economie, Science i Societe. Kolejna część to komentarze, wywiady i reportarze z nurtujących świat problemów. Tutaj również znajdziemy działy Francja, Świat, Społeczeństwo, Economia, oraz bardzo ważny i interesujący Emploi - Management, gdzie drukowane są rady dla pracowników i pracodawców, jak i ogłoszenia. Trzecia część dotyczy spraw kulturalnych. Znajdziemy tam recenzje ze spektakli, premier kinowych, nowych książek, wywiady ze znakomitościami, artykuły dotyczące interesujących wydarzeń z historii sztuki oraz historii. „Le Point” drukuje krótkie reportaże z podróży, jak również przepisy kucharskie. Na ostatnich stronach znaleźć można plotki o gwiazdach, krzyżówki itp. Jest to najbardziej skomercjalizowane pismo, ale trafia do ogromnej rzeszy czytelników, z których tylko połowa ma wykształcenie wyższe.

Dostępne również w internecie.

PRASA EKONOMICZNA

1. UK:

• "The Financial Times"

• "The Economist"

2. USA:

• "The Wall Street Journal"

3. Francja:

• "La Tribune Desfosses" - dziennik ekonomiczny wywodzący się z "La Tribune

de l" Economie", założonej w 1884 r.; w 1992 r. zakupiona przez La Cote Desfonsses

• "L' Expansion" - miesięcznik ekonomiczny, wybitny, założony przez Jean - Louisa Servan - Schreibera i Jeane' a Boissonata; ekskluzywne czasopismo o okazałej szacie graficznej; bogactwo informacji ekonomiczno - finansowych; wysoki poziom komentarzy

• "Les Echos" - założona przez Emila i Roberta Servan - Schreiberów; od 1988 r. własność wydawcy "The Financial Times", grupy Pearson Plc.

4. Rosja:

• ""Kommierczerskij Wiestnik"

• "Rynok"

• "Akcjonier"

FORMY WŁASNOŚCI MEDIÓW

Zagadnienie form własności w mediach łączy się z wieloma innymi - niezależnością, wpływami z zagranicy, zadaniami mediów i zagrożeniem monopolami. Generalnie można wyróżnić trzy główne formy własności:

- media państwowe (w tym kontrolowane przez państwo spółki prawa cywilnego, handlowego, spółki akcyjne itp.)

- media prywatno - państwowe

- media całkowicie prywatne.

W systemach demokratycznych państwowa własność w mediach jest silnie ograniczana. W prasie drukowanej praktycznie zanikła. W mediach elektronicznych utrzymuje się w tej ich części, która ma za zadanie spełniać funkcje publiczne, zakres jej jest jednak zasadniczo różny w różnych krajach. W USA państwo jest właścicielem jednej zaledwie rozgłośni radiowej, Voice of America, nadającej zresztą dla odbiorców za granicą. Pozostałe media znajdują się w rękach prywatnych - głównie wielkich koncernów medialnych. Przy tym - zwłaszcza w dziedzinie mediów elektronicznych - istnieją poważne ograniczenia prawne, mające na celu wyeliminowanie praktyk monopolistycznych. Specjalną rządową organizacją, w zakres której wchodzi zwalczanie monopolu jest Federal Communications Commision. Wynikiem działania komisji było powstanie kompanii American Broadcasting Company (ABC).

Przykładem innego modelu jest Republika Federalna Niemiec, w której państwo jest właścicielem jedynych dwóch telewizji ogólnokrajowych, a także sieci radiofonii publicznych (ARD oraz ZDF) należy jednak zauważyć, że nie wynika to ze szczególnie ostrych przepisów prawa (są one w Niemczech nadzwyczaj liberalne), a ze stosunkowo późnego dopuszczenia nadawców prywatnych do działalności i względów ekonomicznych.

W UK przeważa własność prywatna, w tym ogromny udział wielkich koncernów. Radiofonia i telewizja publiczna nie jest własnością państwa, ale nie jest też instytucją o charakterze komercyjnym.

Silne wpływy administracja państwowa ma w mediach we Francji. Rozległa sieć radiofonii i telewizji publicznej jest w połowie finansowana z pieniędzy państwowych. Ciekawą formą własności częstą we francuskim systemie prasowym jest posiadanie mediów przez stowarzyszenia wytwórców, syndykaty pracownicze, organizacje społeczne itp. A także istnienie struktur o własności mieszanej, prywatno - państwowej.

Całkowicie państwowe są rosyjskie media o charakterze publicznym (kilka niezależnych struktur). W sektorze mediów prywatnych w Rosji panuje chaos, gdyż regulacje prawne dotyczące licencjonowania nadawców nie są respektowane. Na rynku telewizji ciekawostka jest, że po rozpadzie dawnej struktury państwowej telewizji „Gostielradio” powstały dwa konkurencyjne programy, pozostające pod kontrolą państwa - ORT i RTR. Obie formalnie sprywatyzowane.

Poza tym istotnymi zjawiskami dotyczącymi własności mediów są koncentracja i międzynarodowy zasięg potentatów. Koncentracja mediów, zwłaszcza prasy, ale nie tylko (powstają również multimedialne potęgi kontrolujące prasę, radio i telewizję) występuje właściwie we wszystkich krajach i jest powodem trudności finansowych mediów niezależnych (w stosunku do koncernów), a często i publicznych. W niektórych krajach, np. UK koncentracja jest rygorystycznie ograniczana przepisami antymonopolowymi. Trzeba jednak zauważyć, że w systemie USA potęga finansowa wielkich koncernów pozwala na nadawanie deficytowych programów o charakterze publicznym.

PRZYCZYNY I SKUTKI KONCENTRACJI MEDIÓW. WIELKIE MIĘDZYNARODOWE GRUPY MULTIMEDIALNE

Wydawanie prasy postępowało w ścisłym związku z coraz szybszym postępem technicznym. proces koncentracji to rozwój i rywalizacja grup prasowych. Charakteryzuje się w ostatnim czasie cechami jak: multimedialność (wiele mediów u tego samego właściciela) i umiędzynarodowienie. Multimedialność to cecha powszechna, ale umiędzynarodowienie charakteryzuje tylko potentatów. Spowodowała, że podając listę potentatów nie ograniczamy się tylko do jednego medium (np. prasa). Efektem powstania prasowych gigantów było przede wszystkim opanowanie przez nich rynku prasy prowincjonalnej (lokalnej). innym - zmniejszenie liczby tytułów (słabsze nie wytrzymywały nacisku potentatów). równocześnie podnosił się jednak poziom gazet, rósł nakład oraz rozwijał się bardzo rynek reklamowy. Rósł też ogólny nakład, choć spadała liczba tytułów.

Przyczyny:

• problemy finansowe pism

• problemy ekonomiczne - postęp w technice

• brak zapotrzebowania na pewne tytuły

• rywalizacja prasy z radiem

• niestabilność prasy i niski poziom czytelnictwa

• błędy marketingowe

Skutki:

• opanowanie prasy prowincjonalnej

• poprawa szaty graficznej, bazy wydawniczej

• większe wpływy z działalności reklamowej

• upadek mniejszych tytułów, wzrost nakładu większych i lepszych

• upodobnianie się do siebie tytułów, zanik indywidualności

• poprawa informacji i warunków pracy dziennikarzy

• groźba monopolu

• koncentracja kapitału

• stać ich np. na sieć własnych korespondentów

• ograniczenie tytułów przy znacznym wzroście nakładów

• możliwość inwestowania w zagraniczna prasę

• internacjonalizacja i globalizacja mediów

• ogólne zagrożenie prasy drukowanej w obliczu potęgi internetu

• groźba łączenia się wielkich koncernów medialnych z koncernami internetowymi - opanowanie rynku informacji

PROCES KONCENTRACJI MEDIÓW W USA I PRÓBY JEGO OGRANICZANIA. WIELKIE GRUPY MEDIALNE.

W USA w przeciwieństwie do europy dominuje zdecydowanie własność prywatna w mediach, zgromadzonych w rękach jednostek lub grup medialnych. Koncentracja prasy jest w USA procesem stałym, choć o różnym natężeniu. Charakteryzuje się w ostatnim czasie cechami jak: multimedialność (wiele mediów u tego samego właściciela) i umiędzynarodowienie. Przykład: Robert Murdoch - jego imperium działa w USA, Australii i Europie i ostatnio w Azji.

Multimedialność to cecha powszechna, ale umiędzynarodowienie charakteryzuje tylko potentatów (Gannett, Turner, Hearst).

Mimo, że groźba powstania w USA monopolu multimedialnego zmalała, w dalszym ciągu przeprowadzane są ogromne fuzje (America on-line z Time Warner), co niepokoi wielu analityków.

Podobne zmiany dokonują się na rynku prasowym, gdzie wchodzą duże grupy zagraniczne (min. niemieckie), ale na razie nie stanowi to zagrożenia dla rynku amerykańskiego.

Multimedialność spowodowała, że podając listę potentatów nie ograniczamy się tylko do jednego medium (np. prasa). W USA działa kilkaset grup posiadających wiele rodzajów mediów.

Społeczne skutki koncentracji:

Brak lub ograniczenie konkurencji mediów w miastach gdzie prasa, radio i TV należą do tego samego właściciela. Prowadzi to do upodobniania się treści gazet, zacierania się ich indywidualnego charakteru. Czasem jest tak, że centralne biuro przesyła swoim siedemnastu gazetom materiały z dopiskiem "must use", centrala decyduje o zmianach w tekstach, tylko część zależy od lokalnych wydawców.

Pojawiają się głosy, że technologie i amerykańska ekonomia doprowadziły do stworzenia "centralnej władzy nad informacją" w postaci wielonarodowych korporacji. Do 1980 większość amerykańskich mediów należała do 50 głównych korporacji. Media istniejące poza nimi to małe i lokalne struktury ginące coraz szybciej w masie, wykupywane przez korporacje.

Konkurencja przeniosła się między potentatów. Powoduje to czasem znikanie z rynku instytucji medialnych o wieloletnich tradycjach, tylko dlatego, że są nierentowne (to właściwie dobry powód :) np. "New York newsday". Jego zniknięcie spowodowało walkę o byłych czytelników przez "Daily News" i "NY post" (Zuckerman) oraz "NY Times" (Murdoch).

Próby przeciwdziałania:

Proces koncentracyjny jest nie do powstrzymania przez bariery prawne, szczególnie w kraju liberalizmu ekonomicznego i wolności prasy jak USA, choć wielu specjalistów poważnie taki stan rzeczy krytykuje. Próby stworzenia barier antymonopolowych podejmuje przede wszystkim FCC - Federal Communication Commision (1934). Jego działania nie doprowadziły jednak na razie do skutecznego zapobiegania koncentracji. FCC jest organem niezależnym, wyposażonym w prawo inicjatywy ustawodawczej, kontrolowanym przez Kongres. FCC nie cenzuruje programów, a jedynie ocenia je z punktu widzenia istniejącego prawa. Może odebrać licencję w wypadku np. złamania konstytucji czy obrazy moralności (ciekawe kto to ocenia). Można się odwoływać od jej decyzji do sądów, łącznie z najwyższym.

Obecnie groźba globalizacji wydaje się odsuwać na dalszy plan problem skutków społecznych w skali pojedynczego kraju.

Wielkie grupy medialne:

1. News Corporation (Robert Murdoch) - działa w USA, europie, Australii a ostatnio także w Azji. w 1992 roku 55% obrotów przypadało na USA, 24% na GB, a 21% na Australię. 37% wiązało się z gazetami, 24% z magazynami a tylko 16% z TV. Posiada min. sieć telewizyjną "Fox" (około 188 stacji)

2. Gannett (wydawca "USA today") - W 1995 wchłonął sieć multimedia zyskując 5 stacji TV i ponad 40 magazynów. Jego koncern jest obecnie bardzo mocny przede wszystkim w TV, przynosi rocznie ponad 450 mln$ dochodu.

3. Times-Mirror

4. Turner Broadcasting System (Ted Turner) - właściciel CNN, twórca "żywego" przekazu informacji (słynna transmisja "na żywo" z operacji Pustynna Burza)

5. Scripps-Howard

6. Hearst

7. Time Warner

8. Disney Corporation - ogólnokrajowa sieć TV ABC

PROCES KONCENTRACJI MEDIÓW W WIELKIEJ BRYTANII I PRÓBY JEGO OGRANICZANIA. WIELKIE GRUPY MEDIALNE.

W GB prasa była niedostępna dla wielu obywateli przez "podatek prasowy", który zniesiono dopiero w 1855r. "prasa masowa" powstała na przełomie XIX i XX w. Jej pojawienie się spowodowało ograniczenie zasięgu starej prasy prestiżowej (np. "het Times") i znaczny spadek jej nakładu. O zdolności pisma do utrzymania się na rynku coraz bardziej decydowały możliwości finansowe właścicieli. To powodowało powstawanie pierwszych koncernów prasowych - bogaci inwestorzy wykupywali słabe wydawnictwa.

Proces koncentracji rozpoczął się jeszcze w XIX w. Jego pionierami byli m. in. Edward Hulton (właściciel kilku gazet sportowych) oraz A. Harmsworth (kontrolował ponad 70 tytułów, w tym "Timesa"). Później pojawili się także Max Aitken, koncern braci Berry czy Westminster Press Group. Rozwój prasy zahamowała dopiero II wojna światowa, kiedy ceny papieru bardzo wzrosły (spadek nakładu) a cenzura wojenna poważnie ingerowała w publikowane treści.

skutki koncentracji:

w GB efektem powstania prasowych gigantów było przede wszystkim opanowanie przez nich rynku prasy prowincjonalnej (lokalnej). Innym - zmniejszenie liczby tytułów (słabsze nie wytrzymywały nacisku potentatów). Równocześnie podnosił się jednak poziom gazet, rósł nakład oraz rozwijał się bardzo rynek reklamowy.

próby przeciwdziałania koncentracji mediów:

Po pierwsze wymagana jest zgoda rządu na przejęcie udziałów w gazecie przez właściciela posiadającego inne tytuły prasowe o nakładzie przekraczającym 500 tys. egz. (łącznie z gazetą, która ma być kupiona).

Istnieje też Komisja d/s Telewizji Niezależnej (ITC), która rozporządza prawem ingerowania w działalność programową TV (kiedyś zakazała np. przeniesienia wiadomości w jednej ze stacji na inną godzinę).

Dość rygorystyczne przepisy wzbudzają wciąż wiele sprzeciwów ze strony właścicieli. W efekcie, w 1995 r., rząd opublikował tzw. "Zieloną Księgę", dokument łagodzący dotychczasowe zasady własności mediów masowych. "ZK" zakładała, że ogólnokrajowe koncerny prasowe będą mogły mieć udziały w co najmniej dwóch spółkach TV komercyjnej, te zaś, będą miały prawo do nabywania udziałów w gazetach i innych stacjach TV. Propozycje tak sformułowano, że koncerny prasowe kontrolujące do 20% rynku prasy, nie mogą mieć więcej niż 15% udziałów w rynku TV. W dalszej perspektywie, te przepisy mają zostać jeszcze bardziej zaostrzone.

PROCES KONCENTRACJI MEDIÓW WE FRANCJI I PRÓBY JEGO OGRANICZANIA. WIELKIE GRUPY MEDIALNE.

Wybory w 1965 roku przekonały Francuzów, że to TV ma decydujący wpływ na ich przebieg. Rozpoczęły się próby uzależnienia mediów od państwa, jako narzędzia propagandy. Ten rok był początkiem odrodzenia mediów we Francji. Mimo wzrostu znaczenia TV, prasa dzięki koncentracji zaczęła podnosić swój poziom techniczny i merytoryczny.

wielkie grupy medialne:

1. Rozwój francuskich grup prasowych przebiegał inaczej niż np. w GB. Pionierem była księgarnia Hachette, która szybko stała się największym wydawcą w kraju (lata 30.).

Połączyła ona swoje siły z koncernem przemysłowym Matra, potwierdzając w ten sposób panującą we Francji zasadę, że media nie stanowią głównego punktu zainteresowań grup prasowych, oraz że posiadają one ścisły związek z państwem.

w 1994 r. Mantra-Hachette kupiła 43% kapitału radiowego i audiowizualnego przedsiębiorstwa Europe I Communication - zwrócenie się w stronę mediów elektronicznych.

2. Havas - po wojnie koncern przejęty przez państwo, sprywatyzowany dopiero w 1987 r. Korporacja odegrała ogromną rolę w rozwoju TV, tworząc w 1984 roku pierwszą TV prywatną (Canal +) oraz współtworząc inne (M6)

3. Hersant (należy do Roberta Hersanta) - zaangażowana także w polskie media. działa od 1950 roku. obecnie potęga. Początkiem tej potęgi było kupno w latach siedemdziesiątych wielkich dzienników "Le Figaro" i "France-Soir" (kupiony od Hachette). dziś holding "Socpress" kontroluje ok. 33% nakładu dzienników francuskich, posiada agencje prasową AGPI, agencję reklamową wiele drukarni i radiostacji. Do niedawna był największym posiadaczem dzienników w Polsce ("rzepa", "dziennik zachodni" "...bałtycki", "...łódzki", "...wybrzeża", "gazeta krakowska" i inne. Jedna z ich gazet zamieściła jako pierwsza w Polsce, wzorem francuskim, zdrapkę. "Hersant" sprzedał później kilka polskich tytułów, wciąż jednak posiada udziały np. w "rzepie", a także w prasie czeskiej, węgierskiej, hiszpańskiej itp.

4. Bayard-Presse - bardzo stara grupa (sięga jeszcze XIXw.) wydająca głównie prasę katolicką (m. in. "La Croix - L'Evenement").

5. Conde Nast - francuska gałąź amerykańskiej grupy Samuela Newhouse'a. Wydaje głównie francuskie wersje amerykańskich magazynów dla kobiet.

6. Expansion - W kapitale uczestniczą także inne grupy francuskie, niemieckie i amerykańskie. Wydaje bardzo dobry magazyn ekonomiczny "L'Expansion" i inne czasopisma zawodowe.

7. Filipacchi Media - powiązana z Hachette, wydaje wiele magazynów m. in. "Penthouse", "Jazz" a także amerykańskie magazyny fotograficzne.

8. Generale Occidentale - przykład nowoczesnej grupy multimedialnej. Powiązana z wielkim koncernem Alcatel, stanowi jedynie jedną ze sfer interesów tego giganta komunikacyjnego. Działalność GO koncentruje się na dziedzinach:

• prasa ogólna - ("L'Express", "Le Point"

• prasa profesjonalna - ("L'Expansion")

• wydawnictwa

• eksploatacja sieci radiotelefonicznych - Cofira, SFR

• radio - 49% sieci "Nostalgie"

• telewizja kablowa

9. Marie Clarie - kierowana przez spadkobierców wielkiego Jeana Prouvosta. Magazyny dotyczące mody, kuchni, rodzinie wydawane w wielu językach (także po Polsku)

10. Le Monde - przedsiębiorstwo należące do wydawców "Le Monde"

11. Quest - France - wydawca największego pod względem nakładu dziennika o tym samym tytule.

13. Prisma Press - filia niemieckiego Gruner und Jahr wydaje czasopisma popularne. skutki koncentracji:

Francuskie grupy prasowe reprezentują bardzo różne formy własności należąc do rodzin, jednostek, organizacji społecznych lub politycznych. Dzięki temu, inaczej niż np. w USA, występuje tu ogromna różnorodność formuł redagowania, tematów i poglądów politycznych. Często jest też tak, że przy wydawaniu jednego tytułu zaangażowanych jest kilka domów prasowych.

Mimo to rozwój niektórych grup (np. Hersant) wielokrotnie budził sprzeciw, a nawet przeciwdziałanie prawne w celu zapobieżenia praktykom monopolistycznym. Tak było np. w Polsce, gdzie Urząd Antymonopolowy badał czy nie nastąpiła monopolizacja za sprawą Hersanta na Śląsku.

We Francji doszło nawet do strajku dziennikarzy "Le Figaro" po przejęciu go przez Hersanta (1975).

Francja posiada także specjalne prawo, które stanowi, że żaden wydawca nie może kontrolować ponad 30% całego nakładu dzienników.

Dodatnim skutkiem jest podniesienie poziomu technicznego prasy.

PROCES KONCENTRACJI MEDIÓW W NIEMCZECH I PRÓBY JEGO OGRANICZANIA. WIELKIE GRUPY MEDIALNE.

Niemiecki rynek bardzo silnie zdominowany jest przez wielkie koncerny wydawnicze. Proces koncentracji wyjątkowo gwałtownie przebiegał w latach 60. Dopiero ustawa przeciwko ograniczaniu konkurencyjności z 1976 roku zahamowała go trochę. Dzięki temu zmniejszyła się liczba wydawnictw i tytułów, wzrósł za to ogólny nakład. W 1976 przyjęto z kolei ustawę antykartelową, wyznaczającą granicę rocznego obrotu przedsiębiorstwa wydawniczego na 25 mln DM. Wreszcie w latach 80. zawieszono ustawę. Osiągnęła ona swój cel - ograniczyła rozwój koncernu Axel Springer, i pokazała, że państwo, jeśli chce, może dysponować środkami przeciwdziałania nadmiernej koncentracji. W 1992 ustawa powróciła jako kontrakt prasowy. Nakazywała ona bardzo dokładne badanie, noworejestrowanch mediów pod kątem ich struktury udziałowej i kapitałowej. W wypadku przedsiębiorstwa, którego właścicielem okazałby się dotychczasowy monopolista, należało odmówić koncesji.

wielkie grupy medialne:

prasa codzienna:

1. Axel Springer - wydaje dzienniki "Berliner Zeitung", "Die Welt", "Berliner Morgenpost", "Bild" i wiele innych, a także niedzielne "Bild am Sonntag" i "Welt am Sonntag". Posiada także wiele tygodników dla kobiet np. "Bildwoche" czy "Bild der Frau" oraz czasopisma uważane w Polsce za brukowce. W skład koncernu wchodzi też kilka wydawnictw m. in. sportowy "Top Special Verlag" czy książkowa "Cora". po śmierci Springera w 1985 roku koncern, mimo obaw, nie rozpadł się. Przeciwnie, rozszerzył działalność na nowe media jak TV i radio. Wyszedł także poza niemiecki rynek prasowy. Angażuje się też we wschodnioniemiecki rynek wydając tam dziennik "Der Morgen".

2. Westdeutsche Allgemaine Zeitungsverlagsgesselschaft E. Brost und J. Funke GmbH und Co.

(słaba nazwa?) - (wymowa dla nie uczących się niemieckiego: westdojcze algemajne cajtungsverlagsgezelszaft... :)) drugi co do wielkości wydawca prasy codziennej. Powstało w 1948 roku wydając dziennik "Westdeutsche Allgemaine Zeitung", który posiada do dziś. W jego skład wchodzi pięć wydawnictw gazetowych, dwie spółki czasopism reklamowych m. in. "Westdeutsche Verlag und Werbegesellschaft" drukująca ponad 80 tytułów reklamowych. To właśnie ona przynosi największe dochody, i na niej w dużej mierze zbudowano potęgę firmy. Koncern jest także właścicielem wytwórni filmowej Allainz Film i 10% udziałów w stacji TV RTL plus. Obecnie działa też prężnie w Austrii.

3. Frankfurter Allgemaine Zeitung GmbH - nie jest to potęga (dopiero 9. na liście największych). Przez długi czas jedna z ostatnich jednotytułowych oficyn wydawniczych (tylko prestiżowy dziennik "FAZ"). Potem stworzył gazetę TV "tele-FAZ" i wykupił dziennik "Frankfurter Neue Presse". Z końcem lat 70. stał się wydawnictwem multimedialnym. Obecnie dysponuje własnym Instytutem Mediów i Komunikowania. Ma też udziały w TV - RTL i Radio/Tele. Jako jeden z pierwszych zareagował na zjednoczenie Niemiec. Od 1990 roku finansuje drezdeński dziennik "Der Union", odbicie "FAZ". Tam także, przy współpracy Stowarzyszenia Dziennikarzy Niemieckich powołał Akademię Dziennikarską - jedną z najlepszych wschodnioniemieckich uczelni dziennikarskich. Posiada także inne tytuły regionalne w byłym NRD. Tam też korzysta z własnej drukarni i sieci kolportażu.

Prasa periodyczna:

1. Heinrich Bauer Verlag - największy koncern czasopism (3. na liście wszystkich wydawnictw). Tradycjami sięga jeszcze XIX w. Po wojnie zaangażowało się w wydawnictwa popularne. W 1968 przejął "Das neue Blatt" i "Bravo" - od tego momentu został największym wydawcą prasy ilustrowanej. Obecnie wydaje magazyny kobiece, rozrywkowe i hobbystyczne (24 pisma, 6 dla czytelnika zagranicznego). W sumie oficyna Bauera wydaje ok. 450 tytułów o łącznym nakładzie 23 mln egzemplarzy. Posiada ponadto 30. firm różnych specjalności. Dużo inwestuje w innych krajach europy środkowo-wschodniej. Po śmierci Bauera udziały posiada jego syn (96%) i dwie córki.

2. Burda Holding GmbH - ma też udziały w koncernie Springera, prywatnych rozgłośniach radiowych, stacjach TV i drukarniach w wielu krajach. Po śmierci Burdy udziały odziedziczyli jego synowie. Żona seniora prowadzi własne przedsiębiorstwo, częściowo należące też do koncernu, wydające magazyn "Burda Moden" rozpowszechniane w 21 językach w 120 krajach. Jednym z najbardziej dochodowych przedsiębiorstw jest wydawnictwo Focus wydające magazyn o tej samej nazwie.

Burda wszedł w spółkę z domem Hachette (Francja) i wydają wspólnie magazyn o modzie "Elle". Poza tym posiada także 14 czasopism dla kobiet.

3. Gruner und Jahr - wydaje 80 czasopism w 8 krajach. Posiada wiele drukarni w Niemczech i USA. Wydawca magazynu "Der Stern". Dzienniki wydawane przez G+J to przede wszystkim tytuły lokalne, głównie w miastach byłego NRD, na Węgrzech i Słowacji.

Poza tym najdłuższą listę stanowią czasopisma (bardzo) popularne, w tym tygodniki i miesięczniki dla pań, oraz pisma ogólnoinformacyjne (der Stern). W 1993 roku G+J wszedł (niestety) na rynek polski (zalewając go falą szmatławych tygodników jak "Claudia", "Naj" czy "Moje Gotowanie" i inne równie dobre magazyny specjalistyczne).

Prawie 75% udziałów w G+J należy do multimedialnego giganta "Bertelsman AG". Posiada on wydawnictwa książkowe, teologiczne i prasowe na całym świecie. Rozprowadza swoje "wyroby" przy pomocy własnej sieci kolportażu. Do niego należy też kilka wydawnictw muzycznych i video, studia filmowe. Jest właścicielem telewizji RTL i RTL2. Ciężko znaleźć dziedzinę, w którą nie wtykałby swojego aryjskiego nosa.

skutki koncentracji:

Koncentracja w Niemczech osiągnęła największy stopień w Europie. Skutki dotyczą zarówno mediów jak i społeczeństwa. Zmniejsza się liczba przedsiębiorstw wydawniczych i tytułów, przy jednoczesnym wzroście ogólnych nakładów. Koncentracja kapitału umożliwia rozwój technologiczny, co z kolei podnosi zdecydowanie poziom mediów, i różnorodność źródeł informacji (tylko bogate wydawnictwo stać na sieć korespondentów ). Rozwój uwarunkowany jest dopływem kapitału, a co za tym idzie, koncentracją.

Bywa to jednak przyczyną ograniczenia różnorodności opinii. Na rynku niemieckim istnieją jednak takie wydawnictwa, które z rozmysłem wydają magazyny o różnych orientacjach politycznych (grupa WAZ w Nadrenii-Westfalii posiada dwa dzienniki: socjaldemokratyczny i chadecki). Ingerencja ogranicza się wyłącznie do wspólnej działalności reklamowej.

PRAWNE OGRANICZENIA WOLNOŚCI SŁOWA W USA

W czasie II wojny światowej zastosowano specjalne środki w odniesieniu do mediów. Było to dodatkowo trudne, bo w USA były one przyzwyczajone do liberalnych zasad.

Po ataku na Pearl Harbour prezydent Roosevelt stworzył urząd cenzorski z szefem AP Byronem Price na czele. Jednocześnie apelował do dziennikarzy o samokontrolę.

W 1942 wydano kodeks prasowy czasu wojny określający niedopuszczalne rodzaje publikacji. Podobno jednak większość prawdziwych patriotów amerykańskich wśród dziennikarzy nie dopuściła by tajemnice przedostały się w brudne łapska wrogów demokracji (Boże błogosław Amerykę!).

PRAWNE OGRANICZENIA WOLNOŚCI SŁOWA W WIELKIEJ BRYTANII

W GB nie istnieje obecnie żadna forma kontroli treści przekazywanej przez media masowe. Mimo to, ze względu na wiele oskarżeń o permanentne naruszanie prywatności osób publicznych (David Beckham!), powołana została z rekomendacji komisji rządowej (komisji Calcutta) Komisja Zażaleń Prasowych (PCC).

Celem jej istnienia jest dbanie, by środki masowego przekazu same regulowały swoją działalność pod względem etycznym, bez ingerencji z zewnątrz (przede wszystkim rządu). Tym bardziej, że rząd kilkakrotnie dawał do zrozumienia, że chętnie ową wolność by ograniczył. PCC opracowała kodeks etyki zawodowej, akcentujący m. in. prawo do prywatności oraz publicznej odpowiedzi na zarzuty, obowiązek zachowania bezstronności (absurd...) i prawo redakcji do ochrony źródeł informacji. W komisji zasiadają dziennikarze i osoby niezależne.

Jest to już drugi kodeks etyczny w GB. Pierwszy opracowało Narodowe Stowarzyszenie Dziennikarzy w latach 40., jednak nie różnił się on znacznie w zasadniczych elementach.

Mimo to liczba zażaleń wciąż rośnie, m. in. interweniuje coraz częściej dwór brytyjski. Problemem są nieścisłości i naruszenia prywatności w publikacjach.

PRAWNE OGRANICZENIA WOLNOŚCI SŁOWA WE FRANCJI

Po raz pierwszy uznano wolność prasy we Francji w 1789 r. w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Później rozwinięto ten zapis w 10. artykule Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (1950 r.). Była tam mowa, że każdy ma prawo do swobodnego wyrażania myśli i otrzymywania informacji, bez przeszkód ze strony władzy publicznej. Ten sam artykuł stwierdza jednak, że nie powstrzymuje to państwa przed poddawaniem mediów systemowi zezwoleń. Korzystanie z tych swobód może być bowiem poddane warunkom, ograniczeniom lub sankcjom określonym przez prawo (stojące w ten sposób na straży bezpieczeństwa narodowego, integralności terytorialnej, ochrony porządku publicznego, moralnego i praw innych ludzi). Podobnie jest w przypadku prób rozpowszechniania wiadomości tajnych lub godzących w autorytet i bezstronność sądów.

Jeżeli chodzi o prasę, wciąż najważniejsze jest liberalne prawo z 1881 roku (po licznych aktualizacjach związanych np. z mediami elektronicznymi). Swobodny dostęp do informacji ograniczany jest prawem tylko w konkretnych przypadkach, np. przy naruszeniu tajemnic dot. obronności, czy wykorzystywaniu zasobów MSW na temat obywateli. W przypadku dostępu do dokumentów rządowych, dziennikarze nie mają żadnych przywilejów.

Ochronę źródeł informacji gwarantuje prawo z 1993 roku, które dopuszcza nie ujawnienie ich policji i wymiarowi sprawiedliwości.

PRAWNE OGRANICZENIA WOLNOŚCI SŁOWA W NIEMCZECH

Formalną gwarancję wolności słowa zawiera Ustawa Zasadnicza RFN. Stwierdza się w niej, że nie ma cenzury, każdy ma prawo do korzystania z dostępnych źródeł informacji i prezentowania swoich poglądów. Jednocześnie jednak podkreślono, że powyższe przepisy ograniczone są ustawami powszechnymi, o ochronie młodzieży i praw osobistych. Z kolei korzystanie z tych praw w celu walki z demokratycznym ustrojem, powoduje ich utratę.

Każdy ma prawo do zakładania środków masowego komunikowania, z wyjątkiem federalnej administracji państwowej. To ograniczenie wynika z przyjętego w 1956 roku zapisu o braku cenzury. W 1976 przyjęto z kolei ustawę antykartelową, wyznaczającą granicę rocznego obrotu przedsiębiorstwa wydawniczego na 25 mln DM. Inflacja i wzrost zamożności społeczeństwa powodowała kilkakrotne podnoszenie tej kwoty. Wreszcie w latach 80. zawieszono ustawę. Osiągnęła ona swój cel - ograniczyła rozwój koncernu Axel Springer, i pokazała, że państwo, jeśli chce, może dysponować środkami przeciwdziałania nadmiernej koncentracji. W 1992 ustawa powróciła jako kontrakt prasowy. Nakazywała ona bardzo dokładne badanie, noworejestrowanch mediów pod kątem ich struktury udziałowej i kapitałowej. W wypadku przedsiębiorstwa, którego właścicielem okazałby się dotychczasowy monopolista, należało odmówić koncesji.

Federalny Trybunał Konstytucyjny nadał obowiązkowo wszystkim mediom elektronicznym charakter instytucji użyteczności publicznej.

W Niemczech rozpowszechniana może być każda informacja, z wyjątkiem takiej, która zdradza tajemnice wojskowe, państwową, nakłania do czynów burzących porządek konstytucyjny oraz zniesławienia. Upodabnia to Niemcy do innych krajów, w których obowiązuje liberalna doktryna prasowa. Różnicą jest natomiast zdecydowany artykuł, mówiący o zakazie cenzury. Prawo do wolności słowa może odebrać jedynie Federalny Trybunał Konstytucyjny, i to jedynie w przypadkach wyjątkowych (patrz wyżej).

Zakres funkcjonowania mediów nadzorują również ustawy poszczególnych krajów związkowych. Różnią się one jedynie w szczegółach (np. prawo autorskie), zgodne są zaś co do głównych zasad:

a. wolność słowa,

b. ograniczenie wolności jedynie w przypadku zdradzenia tajemnicy wojskowej, państwowej,

c. zakazem zniesławiania,

d. gwarancję tajemnicy źródła informacji (tylko w Bawarii dziennikarz zobowiązany jest do ujawnienia źródła przed prokuraturą).

Niektóre media posiadają dodatkowo ograniczenia statutowe. Należą do nich ogólnospołeczne media elektroniczne. Dotyczą one kwestii finansowania i programowych. Podstawowym źródłem dochodów radia i TV jest abonament. Od jego wysokości zależą dochody z reklamy i dotacje (ich wysokość). Przepisy ograniczające reklamy (do 20 min. na dobę) wprowadzono w TV publicznej gdy nie było jeszcze konkurencji ze strony prywatnych stacji. Czasy się zmieniły, przepisy nie. Dziś TV publiczna nie jest w stanie wykorzystać pełnych przychodów z reklam, na jakie pozwala im abonament, bo reklamodawcy mają większy wybór stacji. Kraje Związkowe nadwyrężone kosztami zjednoczenia nie mają coraz części funduszy na dotacje mediów elektronicznych. Panuje kryzys finansowy skłaniający do zmiany przepisów.

Kolejną sferą ograniczeń jest program. Media elektroniczne muszą wypełniać funkcje informacyjne, rozrywkowe, edukacyjne i kulturowe (mniejszości narodowe), a dodatkowo także dostosować się do ustawy o ochronie młodzieży. Oznacza to zakaz pornografii i ograniczenie scen przemocy (z tym jest bardzo trudno).

PRAWNE OGRANICZENIA WOLNOŚCI SŁOWA W ROSJI

W Rosji obecnie ma miejsce bardzo gwałtowna transformacja mediów. Wszyscy robią co mogą, żeby odciąć się od komunistycznych korzeni (poza tymi, którzy trzymają się ich rękami i nogami). W tej chwili kluczowe są dwa akty prawne: "O prasie i innych środkach masowej informacji" - ustawa z 1990 roku, i ustawa zastępująca ją rok później, "O środkach masowej informacji". Pierwszy zapewniał wolność prasy i zniesienie wszechobecnej cenzury, niezależność polityczną i ekonomiczną, możliwość zakładania mediów wszelkiego rodzaju przez partie, organizacje i osoby fizyczne (oraz psychiczne). Tylko organ założycielski lub sąd mogą skazać wydawania tytułu.

Drugi akt prawny potwierdzał główne założenia radzieckiej ustawy, zmieniając szczegóły (nowe miejsce rejestracji - Minsterstfo Prasy i Informacji Federacji Rosyjskiej i dla mediów elektronicznych - Federalna Komisja d/s Działalności Radiowej i Telewizyjnej, oraz np. uregulowania dot. działania TV kablowej).

W stadium przygotowania znajduje się obecnie kilka ustaw (np. "Prawo do informacji", "O działalności radia i TV"), ale jak to w Rosji, potrwa to jeszcze trochę... W 1994 roku natomiast przyjęto inny ważny dokument: "Kodeks etyki zawodowej rosyjskiego dziennikarza".

Trudno jednak mówić o niezależności rosyjskich mediów. Z jednej strony wciąż bardzo silne jest pragnienie władz, by utrzymać ten "aparat propagandy" pod swoją kontrolą (co w większości przypadków się udaje), z drugiej zaś różne grupy przestępcze przemocą lub przekupstwem ingerują w ich niezależność. W Rosji wyjątkowo wysoka jest "śmiertelność" wśród dziennikarzy, którzy płacą najwyższą cenę za próby niezależności i tropienie związków między polityką a mafią. Krótko mówiąc - sytuacja prasy w Rosji długo jeszcze nie będzie taka jak w normalnych krajach. Media są też często ofiarami represji ze strony władz za swoje posunięcia. Wszystko to ma na celu właśnie ograniczenie swobody ich wypowiedzi.

Nadal też państwowe władze różnych szczebli finansują działalność wielu mediów, którym trudno się utrzymać na wolnym rynku. Ogranicza to poważnie ich niezależność czyniąc z nich aparaty propagandy.

OCHRONA DÓBR OSOBISTYCH JEDNOSTKI WE FRANCUSKIM USTAWODAWSTWIE PRASOWYM

1. Ochrona źródła - prawo z 4 stycznia 1993 r. nie narzucające dziennikarzowi konieczności ich ujawniania przed policją i wymiarem sprawiedliwości

2. Ochrona przed publicznym zniesławieniem - polega na zdefiniowaniu przestępstwa i objęcia go stosowną procedurą karną

• zniesławienie i obelga to najczęściej spotykane przestępstwa prasowe

• współwinny jest nie tylko dziennikarz, ale i dyrektor czasopisma publikującego

3. Ochrona życia prywatnego - art. 9 Kodeksu Cywilnego - "każdy posiada prawo do respektowania jego życia prywatnego"

• art.35 Prawa Prasowego określa szczegółowo wobec których osób pełniących funkcje publiczne może być podjęte dochodzenie w celu określenia prawdziwości zarzutów

4. Zniesławienia na tle rasowym są karane na podstawie prawa z 1 lipca 1972 r.

• nie zostały w pełni rozstrzygnięte prawne zasady ochrony przed zniesławieniem na tle religijnym

5. Prawo do odpowiedzi - odmowa publikacji podlega karze, zarówno w mediach elektronicznych, jak i w prasie

6. Zakaz publikowania danych w konkretnych warunkach - sprawy sądowe dotyczące nieletnich, o przebiegu zamkniętych debat sądowych, o aktach oskarżenia przed ich oficjalnym wniesieniem, danych osobowych osoby poszkodowanej gwałtem lub dotkniętej w inny sposób

FUNKCJE TELEWIZJI PUBLICZNEJ NA PRZYKŁADZIE BBC

BBC powstało 2. XI. 1936 r.

Cele:

• informowanie

• publicystyka

• szerzenie oświaty

• kultura: teatr telewizji, pokazy taneczne, odczyty ilustrowane pokazami, muzyka

• rozrywka: filmy, sport, programy dla dzieci

• wymiana produkcji z innymi organizacjami radio - telewizyjnymi

ŹRÓDŁA INFORMACJI

1. STANY ZJEDNOCZONE - Associated Press:

• w 1848 r. wydawcy gazet z Nowego Yorku, bostonu i Filadelfii zawarli porozumienie o współpracy przewidującej wymianę informacji docierających do portów amerykańskich wraz z przybywającymi tam statkami - informacji z Europy

• okazało się, że stowarzyszenie Associated Press dysponuje potężną bronią, dającą przewagę nad wydawcami, pozostającymi na uboczu

• Associated Press rosła w siłę - umocniła jeszcze swą pozycję współpracą z potentatem komunikacyjnym Western Union Telegraph Company, co uczyniło z AP centralne ogniwo przepływu informacji z kraju i ze świata

• W 1898 r. AP zawarła porozumienie o podziale stref wpływów ze swoimi europejskimi rywalami: Havasem, Reuterem, Wolfem i włoskim Stefani - porozumienie przekreśliła I wojna światowa

• działalność AP, dyktująca warunki gazetom, które nie były jej członkami, prowadziła do monopolu w tej dziedzinie przekazu informacji, co spowodowało protesty niezależnych wydawców

• 1989 r. - powstaje konkurencja - United Press Association - była groźną rywalką dla AP, jednak w latach 90 - ch jej rola znacznie się zmniejszyła, a sama agencja stanęła nawet przed groźbą bankructwa

• AP pozostaje nadal największym dostarczycielem informacji na świecie

• przedmiotem jej działania są informacje ogólne i usystematyzowane

• AP dostarcza także zdjęcia i dokumentację

• posiada ok. 400 korespondentów na całym świecie

• AP stara się utrzymać dominującą pozycję w obu Amerykach, walcząc też o kraje europejskie, gdzie jednak dochodzi do ostrej walki z Reuterem i Agence France Press

• Agencją kieruje dyrektor mianowany przez Radę Administracyjną, wybieraną przez członków AP na trzy lata

• AP nie jest instytucją należącą do jednostki czy rodziny, ale stowarzyszeniem wydawców prasy

2. WIELKA BRYTANIA

a). Agencja Reutera:

• w 1850 r. pochodzący z Niemiec emigrant Paul Julius Reuter założył we francuskiej miejscowości Aix - la - Chapelle biuro informacyjne, którego głównym zadaniem było zbieranie informacji gospodarczych, ze szczególnym uwzględnieniem różnorodnych informacji, pochodzących z giełd towarowych

• w 1851 r. Reuter przeniósł swoje biuro do Londynu, ówczesnej gospodarczej stolicy świata

• pierwsze próby dostarczenia serwisu informacyjnego z zagranicy, wobec niechęci gazet londyńskich, posiadających własne, rozbudowane sieci informacyjne, nie były pomyślne

• w latach 1855 -56 z usług agencji zaczęły korzystać gazety prowincjonalne, a w dwa lata później również gazety londyńskie

• Agencja Reutera rozwijała się bardzo szybko, mając również poparcie kolejnych rządów

• Reuter był głównym dostawcą informacji z Imperium Brytyjskiego, Azji oraz Bliskiego Wschodu; był również głównym dostawcą informacji dla prasy azjatyckiej, australijskiej, kanadyjskiej, nowozelandzkiej, a także prasy Ameryki Łacińskiej - dopiero wzrost potęgi AP wstrząsnął posadami Reutera

• po roku 1945 - modyfikuje swoją działalność, nastawiając się przede wszystkim na bogaty, urozmaicony serwis polityczno -gospodarczych wiadomości zagranicznych

• dzisiaj jest jedną z dwóch najpotężniejszych agencji na świecie - obok AP

• przejęła lwią część światowej obsługi w zakresie ekonomicznego serwisu informacyjnego i jest najbardziej wiarygodnym źródłem w tym zakresie

• dzisiaj praktycznie każda licząca się instytucja, włączona w obieg gospodarki światowej, jest wręcz zmuszona po korzystania z informacji Reutera

• jako spółka prawa handlowego ma za udziałowców media brytyjskie, kanadyjskie, australijskie i inne

• własna telewizyjna służba informacyjna - "Reuter TV"

b). "Press Association":

• utworzona w 1868 r.

• zajmuje się informacjami krajowymi

• ściśle powiązana z Reuterem - zaopatruje go w informacje krajowe, sama odbiera od niego informacje zagraniczne

• 1200 własnych korespondentów

c). "Exchange Telegraph Company":

• największa konkurencja "PA" na rynku krajowym

• utworzona w 1872 r.

• specjalizuje się w dostarczaniu informacji gospodarczych

3. FRANCJA - Agence France Presse:

• ojcem agencji informacyjnej we Francji był Charles Havas, założyciel pierwszej takiej agencji w Paryżu w 1835 r.

• Havas szybko przekształcił swoją agencję w potężną instytucję, której wsparcia finansowego udzielały władze państwowe ( w zamian za usługi) - nie była więc do końca niezależna

• "pierwsza Jałta w dziedzinie informacji" - podział świata na strefy wpływów między Havasa, Reutera i Wolffa

• w 1857 r. Havas utworzył dział zajmujący się dostarczaniem reklam dla prasy - "niemoralne małżeństwo"

• II wojna światowa - ostatni rozdział agencji Havasa; w 1940 r. państwo zakupiło część informacyjną agencji, a reżim Vichy uczynił z niej następnie swoją oficjalną agencję pod nazwą Office Francais d' Information (OFI); odpowiedzią dziennikarzy Havasa, przebywających w Londynie było utworzenie Agence Francais Independe (AFI)

• 20 sierpnia 1944 r., w dniach powstania paryskiego, kilku młodych, uzbrojonych dziennikarzy zajęło siedzibę OFI - wysłali pierwszą depeszę - faktyczne narodziny Agence France Presse; oficjalnie utworzona dekretem z 30 września 1944 r., na mocy którego została umieszczona pod opieką ministra informacji

• w 1957 r. powstał statut AFP - agencja stała się organem autonomicznym, wyposażonym w osobowość cywilną, której działalność opiera się o zasady komercjalne - nie można było podporządkować informacji jakimkolwiek wpływom politycznym, ideologicznym lub ekonomicznym, AFP miała dążyć do przekazywania informacji dokładnej, godnej zaufania i stawać się instytucją o zasięgu światowym

• AFP zatrudnia ok. 2000 osób w 135 krajach

• serwis obejmuje informację, fotografię, infografię, telematykę, banki danych, kroniki radiowe

• AFP ma 12,5 tys. odbiorców

• przesyła codziennie 2 mln słów w 8 językach

• dostarcza informacji dla ok. 650 gazet na świecie, 400 rozgłośni radiowych, 96 agencji oraz ok. 2000 instytucji administracyjnych, dyplomatycznych, finansowych, gospodarczych

• Rada administracyjna składa się z 15 osób: 8 przedstawicieli prasy drukowanej, 2 radia i telewizji, 3 władz publicznych korzystających z usług AFP, 2 personelu

• Rada Najwyższa składa się z 8 członków mianowanych na 3 lata

• Prezydentem jest zawsze członek Rady Państwa

4. NIEMCY

a). największą agencją jest Deutsche Presse Agentur

• powstała w 1949 r. z połączenia trzech agencji zachodnich stref okupacyjnych

• pierwszy komunikat nadała 1 września 1949 r.

• spółka akcyjna z ponad 200 udziałowcami

• centralna agencja DPA mieści się w Hamburgu, ponadto ma 7 biur regionalnych i 15 biur zagranicznych

• korespondenci w 73 krajach

• około 850 stałych pracowników, w tym 340 dziennikarzy

• nadaje codziennie przez 24 godziny

• jej podstawowym serwisem informacyjnym jest "Basisdienst", wydaje też "Landesdienste" - serwisy regionalne oraz liczne serwisy publicystyczne

• odbiorcami są krajowe i zagraniczne dzienniki

• współpracuje z 45 agencjami informacyjnymi

b). najnowszą i najmodniejszą służbą informacyjną jest działająca od jesieni 1982 r. "Frauen-Presse-Service" - biuro informacyjne, zajmujące się wyłącznie tematyką kobiecą

• liczy 25 stron

• abonują go, oprócz dzienników i czasopism kobiecych, wydziały do spraw kobiet w związkach zawodowych i partiach politycznych

5. ROSJA

a). do końca lat 80 - ch na terenie ZSRR działały dwie wielkie agencje prasowe - "TASS" oraz AP "Nowosti"

• TASS (telegrafnoje agienstwo sowieckogo sajuza)- agencja rządowa, miała charakter państwowego przenośnika informacji

• AP "Nowosti" - formalnie niepaństwowa; głównym jej celem było kształtowanie pozytywnego wizerunku ZSRR poza jego granicami, była bardziej publicystyczna niż informacyjna).

b). w latach 1989 - 90 - zaczęły pojawiać się konkurencyjne wobec dwóch monopolistów agencje (najbardziej liczące się - "Interfaxa" i "Postfaktum")

c). W 1992 r. Borys Jelcyn podpisał dekret "O Informacyjno - Telegraficznej Agencji Rosji", który powoływał do życia rządową agencje informacyjną ITAR (skrót wkrótce uzupełniony starym skrótem TASS, mającym jednak nowe znaczenie - telegrafnoje agienstwo samostajatielnych stran)

ITAR - TASS:

• zachowała monopol na wszelkie informacje o charakterze oficjalnym

• jako pierwsza drukuje teksty dekretów prezydenta i rządowe akty prawne

• pracuje tak ok. 4000 osób, zatrudnionych w Moskwie i na całym terenie Federacji (75 oddziałów) oraz w 62 innych placówkach, rozlokowanych w 59 krajach

• wydaje 20 specjalistycznych biuletynów, a także gazety "24", "Wostacznyj Ekspress", oraz ilustrowany tygodnik "Echo Płaniety"

• w ramach agencji swoją działalność prowadzą służby fotografii prasowej i teleinformacji oraz elektroniczny bank danych

• odbiorcami serwisu jest 8 tys. abonentów oraz prasa z ponad 100 krajów, a także ok. 500 centralnych i regionalnych gazet Wspólnoty Niepodległych Państw

RIA "Nowosti":

• utworzona na miejsce AP "Nowosti" w 1993 r.

• przewodniczący agencji powoływany jest i odwoływany przez rząd Federacji

• kierownictwo RIA uważa iż celem działalności powinno być nie tylko dostarczanie informacji odbiorcom krajowym, ale i zagranicznym

• nadal utrzymuje swoje przedstawicielstwa w 35 krajach

• realizuje konkretne zamówienia klientów

AGENCJE NIEPAŃSTWOWE

1. "Interfaks"

2. "Postfaktum"

3. "Skejt -Press"

4. "Agienstwo Ekonomiczeskich Nowosti"

5. "IMA - press"

6. "PAŁ -inform"

AMERYKAŃSKIE DZIENNIKI PRESTIŻOWE

1. "The New York Times"

a). historia:

• założony przez Henry' ego Raymonda w 1851 r. jako "The New York Daily Times" (tytuł uległ następnie skróceniu)

• od początku swego istnienia poświęcał wiele miejsca sprawom międzynarodowym, tak jak to czyni do dziś

• zyskał w 1886 r. kolejnego właściciela - Adolpha S. Ochsa, który mimo zadłużenia dziennika, nie zrezygnował z walki z "żółtą prasą" przez informację rzetelną i poważną, adresowana do wymagającego czytelnika

• "zamiast rozrywki - informacja" - jedna z zasad Ochsa - toteż dziennik był wypełniony wiadomościami ekonomicznymi, finansowymi, politycznymi, kulturalnymi

• w historii dziennika pojawia się następna wybitna postać - Arthur Hays Sulzberger, ożeniony z córką Ochsa; odtąd gazeta staje się własnością rodziny Ochs - Sulzberger, jednego z najpotężniejszych dziś klanów multimedialnych w USA

b). dzisiaj:

• gazeta nadal w rękach rodziny Ochs - Sulzberger

• ogromną rolę odgrywa tradycja dziennika poważnego i godnego zaufania

• dziennik liberalny, bardzo wszechstronny

• podstawowe ogniwo "The New York Times Company" posiadającej gazety regionalne, magazyny, stacje telewizyjne i radiowe

• publikuje informacje o wszystkim, co zasługuje na uwagę w kraju i za granicą, wiele uwagi poświęca regionowi Nowego Yorku

• od lat uważany za wyrocznie dodatek literacki "The NYT Book Review"

• bogaty zasób informacji finansowych i gospodarczych

• wydanie weekendowe składa się z 7 -12 sekcji poświęconych określonym dziedzinom; osiągają czasami 720 stron i ważą 2,5 kg

• wybitne znaczenie maja jego informacje międzynarodowe

• słynny slogan Adolpha Ochsa drukowany na pierwszej stronie - "Wszystkie wiadomości, które zasługują na druk"

• jedną z cech gazety jest elitaryzm - zwraca się do elity intelektualnej i przez nią jest odbierana

• stosunek do władzy i rządu: liberalny w sensie postępowości; bronią najczęściej stanowiska demokratów, popierali kandydatury tej tendencji włącznie z Billem Clintonem, ale zawsze rezerwują sobie pełną wolność osądzania każdego przypadku

• sprawa "papierów Pentagonu" ujawniona przez Daniela Elsberga w 1971 r. - tajna kronika konfliktu wietnamskiego; druk tej informacji spowodował wytoczenie redakcji sprawy sądowej, która zakończyła się uniewinnieniem i kontynuacją publikacji

• głównym źródłem utrzymania są reklamy; wzrost kosztów pokrywa również poprzez podnoszenie cen gazet i ich dostaw do domu, nie poprzez zwiększenie opłat za powierzchnię reklamową

• nakład dzienny (1995) to 1,1 mln egz., wydania weekendowego 1,7 mln egz.

2. "The Washinington Post"

• pod wieloma względami przypomina "NYT" - są to dwie, równorzędne, wyróżniające się gazety ogólnoinformacyjne, przeznaczone dla establishmentu

• powstał w 1877 r.

• w 1933 r. stał się własnością kalifornijskiego bankiera Eugene Meyera; w 1946 r. kierownictwo przejął zięć Meyera Philip L. Graham; obecnie wydawcą jest Katherine Graham - jedna z najbardziej wpływowych osobistości informacyjnego establishmentu Stanów

• w latach siedemdziesiątych dziennik przeżywał wielkie dni, doprowadzając do finału aferę Watergate

• w 1995 r. "WP" zmniejszył swój nakład do 840 tys. egzemplarzy (o 1,5% w stosunku do poprzedniego roku)

• w zespole pracuje wielu wybitnych dziennikarzy, także laureatów Pulitzera

• wspólnie z "NYT" wydaje w Europie "International Herald Tribune", gazetę poświęcona problemom międzynarodowym, zwłaszcza europejskim

3. "The Wall Street Journal"

• założony w 1889 przez Charlesa Dow i Edwarda Jonesa

• przez wiele lat miał formę biuletynu finansowego, przeznaczonego dla specjalistów, tak, że nie uznawano go za pismo o charakterze prasowym

• poprawę przyniosły zasadnicze reformy metod pracy, układu i zakresu treści, szaty graficznej języka, a przede wszystkim aktualizacja informacji ogólnej

• w 1976 r. nakład osiągnął 1,5 mln egzemplarzy (2 miejsce)

• dzisiaj "TWSJ" to elitarny, doskonale redagowany dziennik poświęcający swą uwagę nie tylko finansom i sprawom gospodarczym, ale i międzynarodowym, kulturze, sztuce, rozrywce, ekologii

• posiada kilkanaście biur krajowych i kilkanaście zagranicznych

• przeciętny czytelnik: powyżej 40 roku życia, z wyższym wykształceniem, ustabilizowaną pozycja zawodową, zwykle na kierowniczym stanowisku

• pismo ukazuje się w wydaniach amerykańskim, europejskim i azjatyckim

• wydanie amerykańskie składa się z 20 edycji regionalnych

• podstawą zysków są reklamy

• nakład przekracza 2 mln egz. - 1 miejsce w Stanach

BRYTYJSKIE DZIENNIKI PRESTIŻOWE

1. "The Times"

• założony przez londyńskiego drukarza Johna Waltera w 1785 r. pod nazwą "Daily Universal Register", zmienioną na obecną w trzy lata później

• od początku kładziono duży nacisk na bogaty zagraniczny serwis informacyjny

• własna sieć korespondentów zagranicznych

• wpływ i znaczenie tej gazety były, szczególnie od lat 40 do 60, niepodważalne - liczono się z nią nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami

• Benjamin Disraeli mówił, że Wielka Brytania ma w każdej stolicy dwóch ambasadorów - jednego oficjalnego, mianowanego przez rząd, drugiego nieoficjalnego, mianowanego przez redaktora naczelnego "Timesa", czyli korespondenta tej gazety

• jest gazetą elitarną, skierowana do czytelnika relatywnie zamożnego i dobrze wykształconego

• w latach 60 i 70 nakład gazety wyraźnie spadł, osłabła jej pozycja na rynku

• w 198(?) roku przejęty przez australijskiego magnata prasowego Ruperta Murdocha - początek okresu prosperity w dziejach pisma

• uchodzi za jeden z najbardziej prestiżowych dzienników świata

• gazeta konserwatywna, opowiadająca się za utrzymaniem monarchii na wyspach, choć krytycznie odnosi się do nadmiernych przywilejów, jakimi rozporządzają, jego zdaniem, niektórzy członkowie rodziny królewskiej; gazeta silnie proatlantycka, aczkolwiek umiarkowanie sceptyczna wobec procesu integracji europejskiej

• 280 - osobowy zespół dziennikarski

• nakład - 700 tys.

• opanował ok. 20 % brytyjskiego rynku prasy poważnej

2. "The Daily Telegraph"

• ukazała się po raz pierwszy w 1855 r. jako gazeta masowa ("penny press") o nieco "lżejszym" charakterze - dzisiaj ma opinię gazety prestiżowej

• mocno zachowawcza, bliska prawemu skrzydłu Partii Konserwatywnej

• nakład ok. 1 mln egz.

• Ulubiona gazeta brytyjskiej klasy średniej

• Wyraża poglądy bliskie byłej premier Margareth Thatcher

• Zakupiona w 1985 r. przez kanadyjskiego magnata mediów masowych Conrada Blacka

3. "The Independent"

• umiarkowanie konserwatywna gazeta kierowana do środowisk inteligenckich

• uznawane za najbardziej obiektywne pismo codzienne

• ostatnio stale traci na znaczeniu

• przeciętny nakład poniżej 300 tys. egz.

• wydawany przez "Newspaper Publishing" Plc

• od 1988 r. posiada swój cotygodniowy dodatek magazynowy

4. "The Guardian"

• utworzony w 1821 r. - początkowo ukazywał się jako tygodnik pod tytułem "Manchester Guardian", w roku 1855 przekształcony w dziennik

• ma umiarkowanie lewicujący charakter - ta liberalno - lewicowa reputacja pisma związana jest przede wszystkim z nazwiskiem C.P. Scotta, wieloletniego właściciela i redaktora naczelnego

• drukowany w Manchesterze, dopiero w 1959 r. usunięto sprzed słowa "Guardian" miejsce narodzin dziennika; w dwa lata później przeniesiono druk części nakładu gazety do Londynu, akcentując wyraźnie ogólnokrajowy zasięg i aspiracje pisma

• dziennik szczególnie chętnie czytany przez liberalne środowiska brytyjskiego establishmentu, osoby wywodzące się z dużych ośrodków akademickich oraz radykalizujących przedstawicieli klasy średniej

• w dużej części własność rodziny Scott, wydawany przez "Guardian Newspapers" Ltd

• nakład ponad 400 tys. egz.

5. "The Financial Times"

• założony w 1888 r.

• wydawany na charakterystycznym łososiowym papierze

• przeciętny nakład - ok. 300 tys.

• pismo znaczące, również na świecie

• niekwestionowany lider pośród europejskich gazet gospodarczych, porównywalna z miejscem amerykańskiego dziennika "TWSJ"

• czytywany przez szczególnie znaczące, opiniotwórcze kręgi czytelników, wywodzących się z grup ekonomiczno - finansowego establishmentu

• własność grupy "Financial Times Newspapers" Ltd., kontrolowanej przez brytyjskiego magnata mediów masowych A. Pearsona

FRANCUSKIE DZIENNIKI PRESTIŻOWE

1. "Le Figaro"

• jeden z najstarszych dzienników francuskich, założony w 1826 r. jako tygodnik

• od 1827 r. - dziennik, w latach 1834 - 54 ukazujący się nieregularnie; systematycznie publikowany od 1866 r.

• w okresie międzywojennym należał do znanego przemysłowca Francois Coty

• w 1942 r. zawieszony przez władze i wznowiony w sierpniu 1944 r. (właśnie dlatego, że został zawieszony)

• w 1950 r. właścicielem 50 % akcji stał się inny wielki przemysłowiec Jean Prouvost

• w 1975 r. Prouvost (dysponujący wtedy większością udziałów) sprzedał swoje akcje Robertowi Hersant - spowodowało to protesty wielu wybitnych dziennikarzy i w konsekwencji ich rezygnacje z pracy; w tym czasie m.in. zrezygnował z funkcji dyrektora politycznego wybitny filozof i politolog Raymond Aron

• "Le Figaro" mimo tych burz zdołał utrzymać i nawet umocnić swa pozycję prawicowego dziennika elitarnego dla intelektualistów

• szeroka tematyka, dotycząca wszystkich dziedzin życia

• nakład nieco ponad 390 tys.

2. "Le Monde"

• najbardziej znany dziennik francuski, także na arenie międzynarodowej

• założony przez Huberta Bueve - Mery w miejsce znanego przed wojną i ukazującego się oficjalnie w czasie wojny "Les Temps"

• 11 grudnia 1944 r. H. Bueve - Mery założył stowarzyszenie akcjonariuszy (S.A.R.L.) "Le Monde" z kapitałem 200 000 franków, w dawnym lokalu "Les Temps"

• pierwszy numer "Le Monde" ukazał się 19 grudnia 1944 r. (o wyglądzie podobnym do "Les Temps") w nakładzie 140 tys. egz.

• "Pierwszą ambicją było dostarczenie czytelnikowi informacji jasnych, prawdziwych i jak tylko możliwe - szybkich i pełnych" - pisał późniejszy dyrektor "Le Monde" Jacques Fauvet

• w 1947 r. - konflikt wewnątrzredakcyjny, dotyczący polityki międzynarodowej, szczególnie roli Francji wobec sojuszu atlantyckiego - odchodzenie i powracanie kolejnych dyrektorów

• 1951 r. - utworzenie Stowarzyszenia redaktorów, któremu przyznano 28 % akcji, którzy dzięki temu stali się współwłaścicielami, dysponującymi możliwością blokowania decyzji

• w 1968 r. powstało jeszcze stowarzyszenie wydawców i urzędników, które również otrzymał część akcji ( na 1000 udziałów Stowarzyszenie urzędników otrzymało 40, kadr 50, żyrantów 110, redaktorów 400, a założyciele i spadkobiercy podzielili się pozostałymi)

• pragnienie twórców gazety, by służyć czytelnikom i demokracji, a nie inwestorom poszukującym zysku stało się coraz trudniejsze do realizacji

• w 1985 r. dziennik znalazł się w bardzo trudnej sytuacji finansowej - trzeba było poszukać nowego kapitału - utworzone zostało Stowarzyszenie czytelników oraz Stowarzyszenie przedsiębiorstw, uzyskując 240 udziałów i wnosząc około 25 milionów franków - mimo to utrzymany został artykuł 27 statutu wykluczający działalność dla zysku

• obecna liczba udziałowców "Le Monde" jest bardzo długa, a w jej kapitale uczestniczy również kapitał zagraniczny

• całkowity nakład - ok. 400 tys. egz.

• obecną pozycję polityczną dziennika na tle prasy paryskiej można określić jako centrową

• gazeta akcentuje swoją niezależność, obiektywizm, dokładność informacji

• jej tematyka jest bardzo szeroka, wiele uwagi poświęca się kulturze, sztuce, literaturze, sportowi

• uprawia dziennikarstwo badawcze, inwestygacyjne, starając się wniknąć w istotę przedstawianych zjawisk

NIEMIECKIE DZIENNIKI PRESTIŻOWE

1. "Frankfurter Allgemaine Zeitung"

• pierwszy numer ukazał się 1 listopada 1949 r.

• w 1958 r. "FAZ" odkupiła od "Frankfurter Societaetsdruckerei" wszelkie prawa do tytułu swej poprzedniczki "Frankfurter Zeitung"

• "FAZ" jest spółką, w której większość udziałową posiada powołana w 1959 r. fundacja Fazit, stojąca na straży niezależności dziennika i niezmienności jego polityki redakcyjnej; kieruje nią pięciu wydawców, współudziałowców bez prawa udziału w zyskach; przy podejmowaniu decyzji obowiązuje zasada jednomyślności

• dziennik dzieli się na trzy odrębne sekcje: polityczną, gospodarczą i kulturalną

• dodatki:

1. poniedziałek - "Giełdy światowe"

2. wtorek - "Literatura"

3. środa - "Przyroda i nauka" oraz "Wiedza humanistyczna"

4. czwartek - dział turystyczny

5. piątek - osobny magazyn o tematyce społecznej

6. sobota - wkładka rotograwiurowa

• osobnym codziennym dodatkiem do "FAZ" jest przegląd gospodarczy "Blick durch die Wirtschaft" (nakład 25 tys. egz.)

• w części zasadniczej gazety na szczególna uwagę zasługują kolumny kulturalne, zwłaszcza poświęcona literaturze - jest ona niejako wyrocznią

• 80% nakładu rozchodzi się w prenumeracie, 10% sprzedawane jest poza granicami Niemiec

• 3/4 dochodów gazety pochodzi z reklam - reklama nie zajmuje więcej niż 55% powierzchni pisma; 20 mln marek "FAZ" przeznacza rocznie na reklamę własną

• gazeta konserwatywna

2. "die tageszeitung"

• symbol zjednoczenia Niemiec

• powstała w styczniu 1989 r.

• założycielem i wydawcą tytułu była korporacja Roberta Maxwella oraz ówczesny rząd NRD

• przez pierwsze 6 m-cy gazeta wychodziła w nakładzie 100 tys.

• w 1990 r. udziały rządu komunistycznego przejęła spółka dziennikarska, zaś Maxwell swój pakiet akcji sprzedał koncernowi elektrycznemu Bosch

• nowi właściciele postawili podupadający dziennik na nogi - sprowadzeni z zachodniej części specjaliści od reklamy przedstawiali "die tageszeitung" jako dziennik nowych myśli i prądów, idei jednego państwa niemieckiego, podkreślano jego niezależność partyjną - akcja promocyjna przyniosła sukces, a nakład zwiększono do 300 tys. egz.

• jest to gazeta codzienna, przeznaczona dla powszechnego odbiorcy

• sprzedawana na terenie wszystkich nowych pięciu landów, kilkadziesiąt egzemplarzy rozpowszechnianych jest w zachodnich krajach związkowych

3. "Sueddeutsche Zeitung"

4. "Die Welt"

ROSYJSKIE DZIENNIKI PRESTIŻOWE

1. "Izwiestia"

• gazeta codzienna założona w 1917 r.

• uprzednio organ prasowy Prezydium Rady najwyższej ZSRR

• obecnie stanowi własność zespołu redakcyjnego, choć nadal obficie korzysta z dotacji rządowych, a także państwowego koncernu wydawniczego "Izwiestia"

2. "Komsomolska Prawda"

• dawny organ prasowy KC WLKZM, czyli Komsomołu (młodzieżowej przybudówki partii)

• założona w 1925 r.

• od 1991 r. stanowi własność zespołu redakcyjnego

• po wewnątrzredakcyjnych sporach część zespołu odeszła, tworząc nowy dziennik "Nowaja Jeżedniewnaja Gazieta", finansowana przez moskiewskie banki

• popularna "Komsomołka" ma nadal wielu wiernych czytelników

• kolportowana także poza granicami Federacji Rozyjskiej

3. "Trud"

• dawny prasowy organ centrali radzieckich związków zawodowych

• założony w 1921 r.

• niegdyś najwyżej nakładowa codzienna gazeta radziecka, dzisiaj ma nakład blisko osiem razy mniejszy - z 19 mln do 2,5 mln egz.

• jedna z czołowych gazet na rynku rosyjskim

• stanowi własność zespołu dziennikarskiego, jednakże formalnie nie odcięła się od swego poprzedniego patrona

4. "Rossijskaja Gazieta"

• oficjalny organ rządu rosyjskiego

• powołana do życia decyzją z 1990 r.

• oprócz klasycznych form dziennikarskich, jak reportaż, felieton czy informacja, drukuje się tu także liczne oficjalne dokumenty, takie jak dekrety i rozporządzenia oraz akty nominacyjne i odwołania

5. "Siewodnia"

• gazeta ukazująca się od 1993 r.

• powstała po rozłamie w zespole redakcyjnym prestiżowego dziennika "Niezawisimaja Gazieta"

• zwolennik klasycznego politycznego i gospodarczego liberalizmu

• wyraziciel opinii nowej rosyjskiej grupy społecznej - zamożnych przemysłowców, bankierów i przedsiębiorców

• finansowana przez te właśnie ośrodki - m.in. moskiewską grupę finansową "MOST", "Konwersbank" oraz korporację ubezpieczeniową "MAKS"

6. "Kommiersant Daily"

• ukazuje się od 1992 r.

• poświęcona przede wszystkim problematyce ekonomicznej

• jedna z kilku gazet Domu Wydawniczego "Kommiersant"

• uważająca się za spadkobiercę tradycji drukowanej w carskiej Rosji od 1909 r. gazety o tym samym tytule

• formalnie wydawana od 1990 r., przez dwa lata wydawana była jednak jako tygodnik

7. "Kuranty"

• utworzone w 1991 r.

• pismo o demokratycznym rodowodzie, bezkompromisowo broniące rodzącej się rosyjskiej demokracji

8. "Niezawisimaja Gazieta"

• znaczące pismo obozu demokratycznego

• nie związane z żadną z partii politycznych

• założone w końcu 1990 r.

• przez pierwsze dwa lata działania swego istnienia czołowe pismo inteligencji rosyjskiej

9. "Prawda"

• wydawana od 1912 r., współzałożona przez Lenina i Trockiego

• dawny organ prasowy KC KPZR

• niegdyś najważniejsza radziecka gazeta, wydawana w ponad 11 mln nakładzie

• dzisiaj prywatna gazeta, stanowiąca w zasadzie własność kapitału greckiego (wydawca - "Prawda International"), lecz jak się powszechnie w Moskwie uważa, utrzymywana za "brudne" pieniądze dawnej KPZR

• nakład - zaledwie kilkusettysięczny

• gazeta "twardych" komunistów

• jej pozycja ciągle słabnie

INSTYTUCJE KONTROLI MEDIÓW ELEKTRONICZNYCH

1. Federalna Komisja do spraw Komunikowania Masowego - Federal Communication Commision (FCC)

• powstała w 1934 r. na mocy ustawy o łączności uchwalonej przez Kongres

• zakres jej obowiązków i uprawnień uległ od tego czasu rozszerzeniu, chociażby ze względu na rozwój telewizji

• FCC jest organem niezależnym, wyposażonym w prawo inicjatywy ustawodawczej, kontrolowanym przez Kongres

• w skład Komisji wchodzi pięciu członków desygnowanych przez Prezydenta i zatwierdzanych przez Kongres

• Prezesa Komisji mianuje Prezydent na siedmioletnią kadencję

• zadaniem FCC jest ocena z punktu widzenia obowiązującego prawa programów radiowych i telewizyjnych

• FCC może odebrać licencję z takich powodów jak obraza moralności, złamanie Konstytucji albo prawa federalnego

• decyzje FCC mogą być kwestionowane drogą odwołań do sądów, włącznie z Sądem Najwyższym

• w ostatnich latach zaznaczyła się rola FCC jako reprezentantki Stanów na arenie międzynarodowej w organizacjach zajmujących się łącznością satelitarną

AMERYKAŃSKIE CZASOPISMA PRESTIŻOWE

1. "Time"

• założony przez Henry' ego Luce' a w 1923 r.

• główna część koncernu Time Inc.

• Od początku służyć miał tzw. dziennikarstwu interpretacyjnego, którego zadaniem było nie tylko informowanie, ale i objaśnianie złożonych problemów współczesności

• Ten nowojorski magazyn posiada obecnie około 5 mln nakładu wydania amerykańskiego oraz pięć wydań zagranicznych z wielomilionowym nakładem łącznym

• Znaczną część każdego numeru zajmują materiały międzynarodowe, pochodzące od rozbudowanej sieci własnych korespondentów

• bogato ilustrowany fotografią reporterską

• skierowany do wykształconego czytelnika

2. "Newsweek"

• założony jako tygodnik w 1933 r. przez Thomasa Martyna

• obecnie stanowi część "Washington Post Company"

• główny rywal "Time" w kategorii magazynów informacyjnych, bardzo go zresztą przypominający

• bogato ilustrowany fotografią reporterską, często ukazująca wydarzenia w sposób naturalistyczny

• zwraca się do czytelników wykształconych, zainteresowanych nie tylko polityka, ale i sztuka, literaturą, techniką, nauką

• "Newsweek jest odpowiedzialnym magazynem dla odpowiedzialnych czytelników, którym nie podpowiada, co mają myśleć, ale jak mogą osądzić wydarzenia"

• nakład ok. 3 mln egz.

• liczne wydania obcojęzyczne

BRYTYJSKIE CZASOPISMA PRESTIŻOWE

1. "The Economist"

• założony w 1843 r.

• prestiżowy magazyn o międzynarodowej renomie

• nakład przekraczający 0,5 mln egz.

• własność grupy wydawniczej "The Economist Newspapers" Ltd

• najbardziej znane i cenione na świecie brytyjski magazyn polityczno - informacyjny o profilu gospodarczym

• oblicza się, że ok. 80 % jego czytelników stanowią osoby zamieszkujące poza Wielką Brytanią

• pismo szczególnie obiektywne, o głęboko analitycznym charakterze

• uprawia się tam dziennikarstwo "pragmatyczne"

• czytelnicy wywodzący się przede wszystkim ze świata businessu i polityki

2. "The Spectator" - czasopismo społeczno - kulturalne

3. "The Music Journal" - czasopismo polityczno - informacyjne

PRESTIŻOWE GAZETY "SIÓDMEGO DNIA"

1. "The Sunday Times"

• niezależny, umiarkowanie konserwatywny tytuł, założony w 1821 r.

• najbardziej poczytny i prestiżowy w tej grupie czasopism

• nie jest to niedzielna kontynuacja "The Times"

• obie gazety znalazły się pod rządami wspólnego właściciela dopiero w 1966 r., stanowiąc początkowo własność lorda Roya Thompsona, a następnie - R. Murdocha ( w ramach "News International")

• obie gazety zachowują wobec siebie pełna autonomię

• nakład przeciętnie wynosi ok. 1,2 mln egz.

• ponad 40 % udziału w rynku rodzimej niedzielnej prasy poważnej

2. "The Observer"

• założony w 1791 r. - obok "The Times" swoisty pomnik brytyjskiej działalności prasowo - wydawniczej

• nakład niemal 0,5 mln egz.

• wydawany przez "Observer Newspapers" Ltd

3. "The Sunday Telegraph"

• niedzielna kontynuacja "TDT"

• nakład - 600 tys.

• cieszy się znacznie mniejszą popularnością niż "TDT"

4. "The Independent on Sunday"

• kontynuacja "The Independent"

• równie popularna jak dziennik

• najmniejsza z ogólnokrajowych gazet niedzielnych, nakład ok. 350 tys.

FRANCUSKIE CZASOPISMA PRESTIŻOWE

1. "L' Express"

• założony w 1953 r. przez Jean - Jacques' a Servan - Schreibera, jako pismo opinii, obiektywne, w założeniu nie opowiadające się za żadną opcją polityczną

• w latach 1953 - 64 w redakcji pracowało bardzo wielu wybitnych dziennikarzy o bardzo różnych poglądach politycznych

• w roku 1964, po zakończeniu konfliktu algierskiego, postanowiono odpolitycznić pismo i przekształcić na wzór amerykańskiego "Time' a", co doprowadziło do konfliktu wewnątrzredakcyjnego, a w jego wyniku odejścia wielu wybitnych dziennikarzy (przede wszystkim o poglądach lewicowych), m.in. Jean Daniela, który zasilił inny tygodnik, wydawany od września 1964 r. "Le Nouvel Observateur"

• "L' Express" jest najbardziej prestiżowym tygodnikiem na rynku francuskim

• skierowany jest do czytelników z wyższym wykształceniem, zainteresowanych zarówno polityką i ekonomią, jak i kulturą i sztuką

• bardzo obszerny dział międzynarodowy

• najbardziej centrowy, choć z lekkim odchyleniem w prawo

• nie drukuje prawie reklam

• przewaga tekstu nad ilustracjami

• nakład ok. 560 tys. egz.

• wydawca - grupa "Le Point"

2. "Le Nouvel Observateur"

• pismo stanowi kontynuację "L' Observateur", założonego w 1950 r., następnie przekształconego w "L' Observateur d' Aujourdhui" i "France - Observateur"

• trudności finansowe oraz tarcia personalne zrodziły "Le Nouvel Observateur", którego inicjatorem stał się młody inżynier z wykształcenia Claude Perdriel

• dzięki rozłamowi w "L' Express" wiele wybitnych postaci (F. Sagan, Bastide, Vilar, Jean Daniel, Gance) zasiliło młody tygodnik

• był on wtedy magazynem politycznym, komentującym, zbliżonym do lewicy, ale o dość niejednorodnym obliczu

• obecnie stracił swój charakter trybuny intelektualnej lewicy, ale wciąż zachował swoje lewicowe poglądy

• stara się docierać do ludzi businessu, kadr przemysłowych i finansowych, dostarczając im potrzebnych informacji

• przewaga tekstu nad informacjami

• rozbudowane działy dotyczące kultury i sztuki - bardzo interesujące!

• od 1986 r. tygodnik zaczął wydawać swój dodatek ekonomiczny

• w latach 90 -ch tygodnik zaczął wydawać dodatek poświęcony telewizji

• nakład ok. 400 tys. egz.

• nie drukuje prawie reklam

• właściciel - grupa Claude' a Perdriela

3. "Le Point"

• założony w 1972 r. przez Oliviera Chevrillona (skłóconego z J.J Servan - Schreiberem), finansowany przez grupę Hachette

• pismo o orientacji prawicowej

• adresowane do "zwykłych" ludzi, poruszające ich codzienne bolączki

• najbardziej komercyjne ze wszystkich trzech magazynów

• każdy numer wypełniony mnóstwem reklam

• przewaga ilustracji nad tekstem

• porusza wszelkie tematy poczynając od polityki europejskiej i międzynarodowej, przez ekonomię aż po sztukę, ale pisze się tu również plotki o gwiazdach, czy przepisy kucharskie

NIEMIECKIE CZASOPISMA PRESTIŻOWE

1. "Der Spiegel"

• magazyn informacyjno - polityczny

• bogato ilustrowany, kolorowy

• porusza na swych łamach tematykę społeczno - polityczną

2. "Focus"

• magazyn informacyjno - polityczny

• bogato ilustrowany, kolorowy

• porusza na swych łamach tematykę społeczno - polityczną

ROSYJSKIE CZASOPISMA PRESTIŻOWE

1. "Argumenty i Fakty"

• powołane do życia w początkach lat 80 - ch, jako poradnik agitatora partyjnego

• w latach "pierestrojki" czołowy organ prasowy obozu reform

• u schyłku ZSRR najwyżej nakładowe pismo na świecie (rekordzista z księgi Guinessa) z jednorazowym nakładem przekraczającym 32 mln egz.

• pismo o profilu polityczno - informacyjnym

• nadal niezwykle popularna

• stanowi własność zespołu

• czytywana chętnie także w innych republikach post - radzieckich

2. "Moskiewskie Nowosti"

• pismo proreformatorskie

• założone w 1930 r.

• w latach 60 i 70 - ch wydawane przez Agencję prasową "Nowosti", przede wszystkim z myślą o przybywających do ZSRR czytelnikach zagranicznych i kreujące pozytywny wizerunek tego państwa

• od 1985 r. gazeta aktywnie wspierająca procesy przemian zainicjowanych przez Gorbaczowa

• obecnie nadal bardzo popularna, szczególnie w kręgach inteligencji

• pismo o profilu polityczno - informacyjnym

• stanowi własność zespołu

3. "Literaturnaja Gazieta"

• utworzona w 1830 r. (współzałożycielem był Aleksander Puszkin)

• do rozpadu ZSRR organ Związku Pisarzy Radzieckich

• dzisiaj, jak głosi napis pod winietą, jest "wolną trybuną pisarzy"

• stanowi własność zespołu redakcyjnego

• zajmuje się przede wszystkim problematyką społeczno - kulturalną, z przewagą literackiej

4. "Kommiersant"

• wydawany od 1990 r. przez Dom Wydawniczy o tej samej nazwie

• analityczne, poważne pismo, poświęcone problemom gospodarczym i społeczno - politycznym

• niezwykle cenione i popularne w kręgach klasy średniej oraz wśród przemysłowców, bankierów i handlowców rosyjskich

• szeroko kolportowane poza granicami Federacji Rosyjskiej

PRASA SPORTOWA

1. Francja: "L' Eqiupe"

• dziennik sportowy, założony w 1946 r.; należał m.in. do Marcele Cerdana, mistrza świata w boksie; obecnie należy do Editions Amoury, znaczna część udziałów Hachette

• nakład ok. 1 mln egz.

• czytany przede wszystkim wśród młodzieży

2. Anglia:

• wydaje się tu ok. 200 gazet sportowych

• brak dziennika

• daleko idąca specjalizacja tych pism

• pisma klubowe, redagowane przez lokalnych dziennikarzy, kibiców, klubowiczów

• 25% rynku gazet sportowych kontroluje IPC Magazines

• "Total football" - koncentruje się na angielskiej lidze, najbardziej obiektywny

• "Slam" - koszykówka

• " World socker" - wydawany w Anglii, ale jest to magazyn międzynarodowy, zawsze na czasie

• gazety te mają duży udział przy transferach zawodników, mogą windować potencjalna wartość zawodników

• typują wyniki meczów, zakłady u bookmacherów

3. Rosja: "Sport Express" - gazeta centralna

4. Niemcy:

• istnieje ok. 200 tytułów

• "Sport Bild" -ogólnie dla miłośników sportu

• "Sports" - nakład ok. 142 tys.; miesięcznik, własność Gruner & Jar

1

---