Wskazania do natychmiastowego rozpoczęcia usprawniania

• Nasilająca się dominacja nieprawidłowych wzorców posturalnych i motorycznych, szczególnie po czwartym miesiącu życia.

• Brak różnicowania ( wariantowości) zachowań ruchowych oraz stałe stereotypowe odpowiedzi ruchowe, pojawiające się w różnych pozycjach i sytuacjach, szczególnie po 5 mc życia. Takie jak:

• -asymetryczny wzorzec posturalny, będący rezultatem dominacji wpływu ATOS.

• -globalny wzorzec zgięciowy połączony ze zgięciem głowy oraz brakiem możliwości uniesienia jej przeciwko sile grawitacji

• - globalny wzorzec wyprostny, połączony często z opistotonusem z towarzyszącą synergią wyprostną kończy dolnych.

Zaburzenia obserwowane w pozycji supinacyjnej

• Asymetria ułożenia głowy lub trudności w uzyskaniu symetrii, szczególnie po 2 mc życia.

• Pchanie głową na podłoże,otwarte usta

• Odgięciowe ułożenie głowy

• Trudności w przyjmowaniu i połykaniu pokarmów

• Asymetryczne ułożenie barków, połączone z wysokim uniesieniem, retrakcją lub protrakcją łopatek.

• Pchanie kończyn górnych w kierunku podłoża.

• Trudności w śledzeniu przedmiotów pionowo w dół wzdłuż linii środkowej ciała i w innych kierunkach po 3 mc życia.

• Otwieranie dłoni tylko podczas odruchu Moro.

• Praca kończyn górnych tylko w synergii wyprostnej lub zgięciowej. Brak symetrycznej pracy rąk po 4 mc.

• Asymetria tułowia ( lateralizacja wprawo lub lewo)

• Odgięciowe ustawienie miednicy.

• Nadmierne odwiedzenie i zgięcie kończyn dolnych

• Kopanie do wyprostu ze stopami zgiętymi podeszwowo lub z zawsze zaciśniętymi palcami stóp, brak możliwości kopania w górę przeciw sile grawitacji.

• Kończyny dolne ciągle ułożone w pozycji zgięciowej i rotacji zewnętrznej przy tendencji do zaciskania palców.

• Trudności w biernym zginaniu bioder przy względnie wyprostowanych kolanach.

• Ustawienie stóp w zgięciu podeszwowym

• Brak unoszenia miednicy nad podłoże po 4 mc życia.

• Tendencja do ustawienia kończyn dolnych w rotacji wewnętrznej

Zaburzenia obserwowane w pozycji pronacyjnej

• Asymetria ustawienia głowy, tułowia , kończyn.

• Brak podnoszenia głowy, brak obracania na boki.

• Podnoszenie głowy bez współpracy kończyn górnych.

• Brak stopniowego wysuwania rąk do przodu.

• Otwarte usta podczas podnoszenia głowy.

• Retrakcja barku po stronie potylicznej przy asymetrycznym ustawieniu głowy.

• Podparcie na wyprostowanych, zrotowanych do wewnątrz kończynach górnych.

• Niemożność utrzymania pozycji na brzuchu, padanie na bok , przeważnie na jedną stronę.

• Brak przylegania miednicy do podłoża podczas podnoszenia głowy po 5-6 mc życia.

• Ustawienie kończyn dolnych w rotacji wewnętrznej i wyproście.

Zaburzenia obserwowane w leżeniu bokiem

• Odgięcie głowy.

• Trudności w utrzymaniu głowy w osi tułowia.

• Tendencje odgięciowe tułowia.

• Kończyny górne w rotacji wewnętrznej i wyproście, brak antygrawitacyjnego odwodzenia kończyny górnej położonej wyżej.

• Retrakcja kończyny górnej położonej wyżej.

• Brak bocznej kontroli miednicy po 4 mc.

Zaburzenia obserwowane podczas zmian pozycji

• Odginanie głowy podczas przetaczania za miednicę.

• Retrakcja kończyny górnej położonej wyżej podczas przetaczania za miednicę. Odginanie głowy i tułowia w odruchu trakcyjnym po 3 mc życia.

• Brak kontroli głowy w pionie.

• Brak odpowiedniego wydłużania i po stronie obciążonej i skracania po odciążonej

• stanie na palcach podczas próby postawienia na nogach

• Mózgowe porażenie dziecięce to zespół przewlekłych i nie postępujących lecz ewoluujących zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego (zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego), powstałych w wyniku uszkodzenia mózgu przed, po i w czasie porodu.

• Dla precyzyjnego określenia stwierdzanych zaburzeń należy posługiwać się podziałem uwzględniającym różne postacie kliniczne MPDZ, zależne od rodzaju zespołu neurologicznego i stopnia nasilenia objawów

Typy MPD

Spastyczne

Atetotyczne

Ataktyczne

Mieszane

Obustronne porażenie spastyczne

• Charakteryzujący się większym nasileniem zmian w kończynach dolnych niż górnych, które często są prawie zupełnie sprawne.

• Najczęstszą przyczyną wywołująca tę postać jest niedotlenienie mózgu w okresie okołoporodowym, szczególnie u wcześniaków i noworodków z niską urodzeniową wagą ciała

• Postać trudna do rozpoznania w pierwszych miesiącach życia

• Obserwujemy zmniejszoną ruchliwość kończyn dolnych przy prawidłowych ruchach głowy i kończyn górnych

• Siadanie jest opóźnione a pełzanie, czworakowanie i chodzenie jest nieprawidłowe

• Dzieci postawione przywodzą, a często nawet krzyżują obie nogi ustawiając stopy na palcach.

• Często występują wady wzroku i zez

• rozwój umysłowy u znacznej większości dzieci jest prawidłowy

• Występują przykurcze przywodzicieli ud
  i ścięgien Achillesa oraz związane z tym deformacje kości stóp i stawów biodrowych.

Porażenie połowicze

• dotyczy kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie

• Niedowład kończyn występuje po przeciwnej stronie ciała od umiejscowienia uszkodzenia.W większym stopniu zaburzenie występuje w kończynie górnej

• Najczęściej postać ta zdarza się u noworodków donoszonych
  z powodu niedotlenienia, krwawienia do mózgu lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych

• Najwcześniejszym objawem ułatwiającym rozpoznanie jest asymetria w ruchach i układaniu kończyn.

• Porażone kończyny rosną wolniej, dziecko niechętnie wykonuje nimi ruchy

• Czucie porażonej strony ciała jest gorsze, co dodatkowo utrudnia rozwój ruchowy

• W tej postaci mpd często występuje padaczka

• Rozwój umysłowy i mowy w większości przypadków jest prawidłowy

Obustronne porażenie połowicze

• Jest to najcięższa z postaci MPD
  ze znacznymi zaburzeniami wszystkich czynności ruchowych, kończyny górne są bardziej niedowładne niż dolne

• Często współwystępuje niedorozwój umysłowy, zaburzenia wzroku, mowy i padaczka

• Najczęstszą przyczyną jest przewlekłe niedotlenienie i inne czynniki działające szkodliwie na płód w łonie matki. To one wywołują rozległe uszkodzenia w obrębie obu półkul mózgowych

• Nieprawidłowości objawiają się wkrótce po urodzeniu, a rozwój dzieci jest znacznie opóźniony

• Często nie osiągają możliwości samodzielnego poruszania się, wymagają stałej opieki i przebywają na wózkach inwalidzkich.

Postać pozapiramidowa (atetotyczna, dyskinetyczna)

• charakteryzująca się występowaniem niekontrolowanych ruchów mimowolnych, które są niezależne od woli i w znacznym stopniu utrudniają rozwój ruchowy, mowę i czynności rąk

• Poziom rozwoju umysłowego dzieci z tą postacią mpdz jest w większości prawidłowy.

• Przyczyną wywołującą jest najczęściej wysoki poziom bilirubiny we krwi noworodka z powodu konfliktu serologicznego. Podwyższony poziom bilirubiny - oprócz uszkodzenia czynności okolic mózgu, zwanych jądrami podkorowymi, regulującymi dowolne ruchy wykonywane przez człowieka - może także wywołać niedosłuch.

• Tę postać mpd spotyka się ostatnio rzadziej, co jest spowodowane postępem w zakresie zapobiegania i leczenia zaburzeń związanych z niezgodnościami w zakresie czynnika Rh i głównych grup krwi.

Postać móżdżkowa (ataktyczna)

• Występuje najrzadziej i jest spowodowana zaburzeniami rozwojowymi oraz uszkodzeniami móżdżku.

• Występujące zaburzenia określa się jako “bezład” (ataksję) móżdżkowy.

• Zaburzenia koordynacji ruchów, zaburzenia równowagi, drżenia zamiarowe, niemożność dostosowania siły i zakresu ruchów do potrzeb oraz wykonywanie szybkich, naprzemiennych ruchów. Typowe są również zaburzenia mowy (mowa spowolniała i skandowana).

Postać mieszana mpd

• najliczniejsza grupa w zespole mpd

• uszkodzenie mózgu często zaburza współdziałanie między wieloma jego strukturami.

• Stopień nasilenia zaburzeń zależy nie tylko od miejsca uszkodzenia mózgu ale także od rozległości i ciężkości tego uszkodzenia.

Zasady usprawniania ruchowego
dzieci z MPD

• Objęcie natychmiastową szczególną troską „dzieci ryzyka” przejawiającą się stałym monitorowaniem postępów ruchowych.

• Jednoczesne postępowanie usprawniające polegające na:

-częstej zmianie pozycji ciała -najczęściej na brzuszku,

-wykonywaniu ruchów ciała typu kolebki, huśtawki, pozycja na rękach

-oddziaływaniu na narząd słuchu i wzroku

-stałe dotykanie, głaskanie ciała noworodka nawet ubranego

-stosowanie tych czynności podczas kąpieli, polewania,

-po kąpieli w ciepłym pomieszczeniu stosowanie masażu tułowia i kończyn

-trzymanie dziecka na rękach z zabezpieczeniem tułowia i głowy,

-ćwiczenia z wykorzystaniem piłek, wałków, drabinek itp.

• Ruchy łączone, zbliżone w formie do naturalnych ruchów prawidłowo rozwijającego się dziecka. Nie stosuje się ćwiczeń oporowych.

• Uwzględnia się aktywność odruchową w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym zacierając odruchy przetrwałe patologiczne np. zwroty głowy, obręczy barkowej, miednicy.

• Usprawnianie przebiega wg naturalnego następstwa rozwojowego - kształtowanie postaw i ruchów w pozycji leżącej na brzuchu, zmianę tej pozycji /czworaczą, siedzącą, klęczącą, stojącą/ aż do chodzenia, biegania, skakania.

• Usprawnianie

• od góry do dołu,

• od proksymalnych do dystalnych części ciała,

• od angażowania dużych grup mięśniowych do małych ruchy precyzyjne,

• duża liczba podporów kończynami

• Znaczenie ma torowanie odruchów skrętnych między barkami a miednicą przełamując sztywność, celowość ruchów przy stabilizacji innej.

• Stałe doskonalenie uzyskanej sprawności od stymulacji poprzez zabawę do samoobsługi.

• Rozwój ruchów stymuluje rozwój psychiki. Łączenie rzeczywistości z głośną mową. Dalej powtarzanie słów aż do mowy spontanicznej.

• Umiejętności jedzenia, mowy, pisania, samoobsługa rozwijają psychikę.

• Skala trudności ćwiczeń dostosowana do możliwości dziecka.

• Usprawnianie całodzienne -szkolenie rodziców.

• Kompleksowa rehabilitacja

Cele ćwiczeń dla dzieci z MPD poszczególnych typów

MPD spastyczne:
- rozluźnienie sztywnych mięśni
- prowokowanie ruchów z unikaniem spastycznych pozycji ciała
- zapobieganie deformacjom

MPD wiotkie:
- pomoc w utrzymaniu właściwej pozycji
- prowokowanie ruchów, tak by doprowadzić do wzmocnienia mięśni

MPD atetotyczne:
- uczenie trzymania rąk nieruchomo (by powstrzymać ruchy mimowolne)
- jeśli nieprawidłowe poz. pojawiają się i znikają, postępować jak przypadku spastycznego dziecka

MPD ataktyczne:
- polepszanie równowagi w poz. klęcznej, stojącej i podczas chodzenia
- wyuczanie pewnego stania i chodzenia
- kontrolowanie niepewnych, drżących i wijących ruchów

---