BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI: PERCEPCJA ZAGROŻENIA WŚRÓD KONSUMENTÓW EUROPEJSKICH
Dla opracowania najbardziej skutecznej strategii komunikacji dotyczącej problemów ryzyka dla zdrowia związanego z niebezpieczną żywnością niezbędne jest dobre poznanie percepcji tych problemów przez konsumentów. Ostatnio opublikowany raport Eurobarometru na temat „problemów związanych z ryzykiem” dostarcza wielu wartościowych informacji dotyczących odczuwania przez konsumentów europejskich ryzyka związanego z żywnością a zwłaszcza, jak konsumenci reagują na informacje o takim ryzyku. Przeprowadzenie badania zostało zlecone wspólnie przez Europejskie Biuro ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authority - EFSA) oraz Dyrektoriat Generalny Ochrony Zdrowia i Konsumentów Komisji Europejskiej (DG SANCO). Badania polegające na zebraniu wywiadów przeprowadzono we wszystkich 25 Krajach Członkowskich pomiędzy 2 września a 6 października 2005 roku.
Percepcja ryzyka
Europejczycy sądzą, że ich zdrowie jest bardziej narażone poprzez zanieczyszczenie środowiska, wypadki komunikacyjne oraz poważne choroby niż przez spożywaną żywność. Mówiąc ogólnie, żywność charakteryzuje się pozytywnymi konotacjami, będąc kojarzona przede wszystkich ze smakiem i uczuciem przyjemności. Niespełna jeden na pięciu konsumentów spontanicznie wiąże żywność ze zdrowiem a osoby proszone o przytoczenie skojarzeń związanych z żywnością podawały różnorodne odpowiedzi, z których żadna nie wysuwała się na pierwszy plan. Mające miejsce w przeszłości zagrożenia związane z żywnością, takie jak gąbczaste zapalenie mózgu czyli tzw. choroba wściekłych krów (BSE) czy „afera dioksynowa” obecnie nie budzą większego zainteresowania konsumentów, którzy częściej przypominają sobie o zatruciach pokarmowych, różnego rodzaju pozostałościach w żywności oraz o otyłości. Po przedstawieniu im listy potencjalnych zagrożeń związanych z bezpieczeństwem żywności, konsumenci wyrażają nieco większe zainteresowanie czynnikami ryzyka, które pozostają poza ich kontrolą (np. zanieczyszczenia bakteriologiczne lub chemiczne). Mniej niepokoją ich takie możliwe indywidualne zagrożenia jak alergie pokarmowe oraz sprawy związane z własnym zachowaniem, takie jak przygotowywanie żywności, jej higiena i wzrost masy ciała. Kobiety zwracają większą uwagę niż mężczyźni na problemy związane z bezpieczeństwem żywności.
Percepcja działań podejmowanych przez organizacje publiczne
Ponad trzech na pięciu konsumentów w Europie słyszało o europejskiej polityce związanej z bezpieczeństwem żywności. Więcej osób (85%) wiedziało o ostrzeżeniach zdrowotnych umieszczanych na opakowaniach papierosów, co odzwierciedla fakt dużego oddziaływania polityki antynikotynowej na konsumentów. Działania oficjalnych organów w dziedzinie zdrowia spotykają się z dużym zaufaniem. Większość osób uważa, że sprawy dotyczące zdrowia są przez organy publiczne traktowane poważnie (54%) i że organy te reagują na problemy szybko (55%), ale 47% nastawionych sceptycznie respondentów uważa, że ekonomiczne interesy producentów mogą przeważać nad troską o zdrowie konsumentów. Odnośnie kwestii związanych z bezpieczeństwem żywności, niemal 60% konsumentów sądzi, że urzędy publiczne przy podejmowaniu decyzji politycznych biorą pod uwagę najnowsze zdobycze wiedzy naukowej. Niemal połowa ufa urzędom odnośnie informowania opinii publicznej na temat zagrożeń związanych z żywnością. Opinie na temat poprawy bezpieczeństwa żywności w ciągu ostatnich 10 lat były podzielone - niemal połowa respondentów uważa, że władze obecnie radzą sobie właściwie z problemami dotyczącymi ryzyka związanego z bezpieczeństwem żywności.
Źródła informacji
Do większości mieszkańców UE informacje dotyczące zagrożenia zdrowotnego docierają z mediów. Chociaż ludzie łatwiej przypominają sobie usłyszane lub przeczytane wiadomości na temat ryzyka związanego z paleniem tytoniu, otyłością, alkoholem i chorobami zakaźnymi, to jednak ponad 60% konsumentów uświadamia sobie, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy dotarły do nich informacje o niebezpiecznej lub niezdrowej żywności. Spośród respondentów, którzy przypomnieli sobie informacje pochodzące z mediów dotyczące bezpieczeństwa żywności, ponad połowa deklarowała, że na skutek tych informacji zmieniła swój sposób żywienia i unikała spożywania określonych produktów czasowo (37%) lub stale (16%). Jednak ponad 40% osób ignorowało te informacje albo nie poczyniło żadnych zmian pomimo zaniepokojenia. Ta informacja jest ważna dla opracowywania strategii komunikacji ryzyka, ponieważ media spełniają ważną rolę w uświadamianiu konsumentów o ryzyku oraz w procesie motywowania do dokonywania zmian żywieniowych. Okazało się również, że źródłami informacji o ryzyku związanym z niebezpieczną żywnością, które cieszyły się największym zaufaniem, są informacje otrzymane od organizacji konsumenckich, lekarzy oraz naukowców a następnie organy administracji. Informacje podawane przez media były związane z niższym poziomem zaufania a w najmniejszym stopniu konsumenci ufają organizacjom gospodarczym (producentom żywności, rolnikom i handlowcom).
Więcej informacji znajdziesz na stronie internetowej:
European Food Safety Authority Risk Perception: Eurobarometer Survey Report.
http://www.efsa.eu.int/about_efsa/communicating_risk_perception/catindex_en.html
Tłumaczył:
Dr n. med. Janusz Ciok