GATUNKI PRASOWE


GATUNKI PRASOWE

Gatunki prasowe to zindywidualizowane podstawowe struktury pełniące właściwe tylko im zadanie w procesach komunikowania masowego. Występują w sposób powtarzalny w publikacjach prasowych, radiowych i telewizyjnych, a także w przekazach internetowych.

Przy klasyfikacji gatunków prasowych istotnym elementem jest ich forma. Na formę składa się: styl językowy, kompozycja i układ, ukształtowanie graficzne, sposób ujęcia tematu oraz rola i udział podmiotu autorskiego .

Rzadko można spotkać czysty gatunek, jest on zawsze skażony synkretycznością. Tzw. „czyste”, klasyczne gatunki pojawiają się obecnie niezbyt często. Rozwój technologiczny mediów, szybkości i zasięg przekazu doprowadził do mieszania się cech i konwencji gatunkowych. Proces ten objął nie tylko gatunki stricte dziennikarskie, ale doprowadził do mieszania się cech wypowiedzi dziennikarskiej.

System gatunków prasowych można podzielić na dwa podsystemy: pierwszy obejmuje gatunki informacyjne, drugi - publicystyczne.

Gatunki informacyjne pełnią przede wszystkim funkcję powiadamiania. Pozwalają tekstom przekazywać wiadomości w sposób najbardziej zwarty i rzeczowy oraz możliwie najbliższy faktom, zjawiskom czy wydarzeniom. Dają możliwość rozszerzenia wiedzy odbiorcy o świecie.

Gatunki publicystyczne podporządkowane są funkcji interpretacyjnej i perswazyjnej; służą wyjaśnianiu rzeczywistości. Pozwalają pogłębiać już posiadaną wiedzę oraz wywoływać intelektualne i emocjonalne reakcje na przedstawiane fakty.

Gatunki informacyjne:

- wzmianka

- notatka prasowa

- wiadomość prasowa

- zapowiedź

- sylwetka prasowa

- wywiad prasowy

- reportaż

- sprawozdanie

Wzmianka

Przypisuje się jej status najmniejszego informacyjnego gatunku prasowego i traktuje jako formę powiadamiania o pojedynczym fakcie lub zdarzeniu. Ze względu na sposób funkcjonowania wyróżniamy dwa zasadnicze rodzaje wzmianki:

  1. autonomiczną- publikowaną jako osobna wypowiedź

  2. seryjną- publikowaną w zbiorze analogicznych wypowiedzi

Wzmianka autonomiczna ma nieskomplikowaną strukturę, która tworzą tytuł i korpus złożony z jednego akapitu. Ma za zadanie podanie wiadomości o pojedynczym zdarzeniu, dlatego charakterystyczne dla niej jest wybiórcze i rzeczowe widzenie świata. Pod względem stylistycznym cechuje ją lakoniczność oraz precyzja wysławiania, którą zapewnia leksyka z określonego kręgu tematycznego, nazwy własne oraz przejrzyste konstrukcje syntaktyczne.

Wzmianki układane w serie mogą posiadać strukturę dwusegmentową (tytuł i korpus) lub jednosegmentową, obejmującą korpus z wyróżnionym składnikiem incipitowym. Opatrywane s ą odrębną ramą tekstową, która odnosi się do całego zbioru. Pod względem stylistycznym wzmianka seryjna nie różni się od klasycznej autonomicznej. Cechuje ja precyzja wysławiania, skrótowość i rzeczowość.

Notatka prasowa

Powszechnie traktowana jest jako odmiana wzmianki szczegółowej wzbogaconej o dodatkowe fakty szczegółowe. Notatka najczęściej stanowi wypowiedź dwusegmentową. W odróżnieniu od wzmianki opatrzona jest nagłówkiem, który składa się zazwyczaj z nadtytułu i tytułu właściwego. Korpus tworzą dwa lub trzy akapity, skomponowane zgodnie z zasadą odwróconej piramidy. Najistotniejszą część tekstu stanowi nagłówek. Powinien jasno i zwięźle informować o treści całości.

Notatka, podobnie jak wzmianka, przedstawia świat aspektowo, w określonej perspektywie, nadając relacji kształt przekazu obiektywnego. Dominują fakty, czasem zachodzi potrzeba zderzenia dwóch różnych punktów widzenia, by zachować wrażenie bezstronności relacji. Istotna jest precyzja i zwięzłość wysławiania. Jest najbardziej prostym przekazem, w którym brak miejsca na refleksję, komentarze, czy wyszukaną stylistykę.

Wiadomość prasowa

Jest gatunkiem informacyjnym zbliżonym do notatki. Ma ona, jak mówi Walery Pisarek, „możliwie szybko poinformować odbiorcę o tym, co, kto, gdzie, kiedy, jak, dlaczego, z jakim skutkiem zrobił”. Nagłówek wiadomości ma więc za zadanie w możliwe skondensowanej formie poinformować o tym, co się zdarzyło. Pierwszy akapit, zwany lidem, ma zawierać informację najważniejsze i najbardziej atrakcyjne. W dalszej części tekstu powinny się znaleźć różnorodne, coraz mniej istotne szczegóły. W ten sposób realizuje się w wiadomości kompozycyjna zasada odwróconej piramidy.

Wiadomość powinna podawać w sposób obrazowy, jasny i przystępny informacje

o sprawach i wydarzeniach najbardziej aktualnych i interesujących dla czytelnika. Podstawowa intencje tekstu stanowi w miarę precyzyjne i wszechstronne powiadomienie o określonym wycinku rzeczywistości.

O kształcie stylistycznym wypowiedzi decydują: szablonowość, obiektywność, brak ekspresywności i perswazyjności, obrazowość i fachowość. Dominują zdania pojedyncze rozwinięte oraz podrzędnie złożone.

Często w wiadomości pojawiają się gry słowne, zawarte w tytule, mające na celu zwrócenie uwagi czytelnika. W celu zwiększenia pozoru obiektywności wykorzystywane są cytaty wypowiedzi uczestników zdarzeń lub fragmenty tekstów urzędowych.

Zapowiedź (zajawka)

Nie jest czystą informacją i nie zawsze odsyła do tekstów informacyjnych, ale mimo wszystko zaliczana jest do dziennikarskich tekstów informacyjnych. Uznawana jest za gatunek ważny ze względu na usytuowanie (pierwsza strona gazety), ekonomię wysławiania i funkcje. Zapowiedź powiadamia o pojedynczym wydarzeniu, a przez odesłanie do poszerzonych tekstów informuje jednocześnie o zawartości gazety. Wypowiedź zapowiadająca inny tekst ma skupić uwagę czytelnika najpierw na sobie, a potem zachęcić go do czytania tekstu właściwego.

Zapowiedź najczęściej zbudowana jest z: tytułu o funkcji informacyjnej i formie zawiadomienia lub oznajmienia, korpusu złożonego z jednego lub kilku zdań komunikujących o zdarzeniu i formuły odsyłającej do tekstu właściwego. Zdarza się, że w zapowiedź stanowi fragment tekstu właściwego i formuły odsyłającej do jego pełnej wersji wewnątrz numeru.

Podstawowe warianty budowy zapowiedzi:

  1. nagłówek + formuła odsyłająca;

  2. nagłówek + lid + formuła odsyłająca;

  3. nagłówek + lid + jeden lub dwa akapity korpusu + formuła odsyłająca;

Sylwetka prasowa

Jest to gatunek zasadniczo informacyjny, choć nie pozbawiony elementów publicystycznych (elementów wartościowania). W prasie funkcjonuje jako wypowiedź prezentująca osobę. Zakres opisu jest zróżnicowany, może obejmować zarówno wygląd zewnętrzny, formy działalności zawodowej, społecznej lub artystycznej, jak i charakterystykę osobowości. Sylwetka łączy w sobie różne gatunki użytkowe m.in. gatunki dziennikarskie takie jak zapowiedź, artykuł publicystyczny, czy reportaż lub wywiad. Ze względu na możliwość przybierania różnych kształtów formalnych, za prymarne cechy gatunkowe sylwetki uznać trzeba przedstawienie i zarekomendowanie określonego człowieka ukazane w określonej perspektywie.

  1. We wstępnym podziale gatunku można uwzględnić przedstawienie osób zmarłych lub żyjących. Wyodrębniamy w ten sposób: grupę sylwetek utrzymanych w poetyce wspomnień oraz wypowiedzi odnoszące się do osób żyjących, jawiące się jako spokrewnione z charakterystyką, biogramem, ankieta personalna, czy życiorysem.

Sylwetka- wspomnienie

W grupie wypowiedzi wspomnieniowych wyróżniamy wypowiedzi informujące o śmierci danego człowieka i zawierające jego prezentacje oraz wypowiedzi drukowane w rocznicę śmierci.

Stylistykę tego typu sylwetki wyróżnia szablonowość. Stałym składnikiem tekstów SA formuły wykorzystywane w nekrologach: po ciężkiej chorobie zmarł…; odszedł..Warto też zwrócić uwagę na ekspresywność związaną z użyciem waloryzujących epitetów. W tego typu wypowiedziach stosuje się leksykę oficjalną, wyspecjalizowaną.

Sylwetki odnoszące się do osób żyjących:

Sylwetka-anons

Krótka wypowiedź, która przedstawiając określoną osobę, zachęca do lektury innego tekstu lub obejrzenia programu telewizyjnego związanego w określony sposób z charakteryzowana osobą.

Sylwetka w formie artykułu publicystycznego

Wśród tekstów tego rodzaju mieszczą się niezbyt rozbudowane wypowiedzi prasowe o utrwalonej formie tekstowego kolażu. Sylwetka-artykuł obejmuje:

- wypowiedź główną w kształcie artykułu publicystycznego z rozbudowanym nagłówkiem i korpusem- całość staje się zarysem prezentowanej osoby;

- zdjęcia z podpisami, który uzupełniają ów wizerunek o znaczące szczegóły;

- wypowiedzi portretowanej osoby;

Sylwetka jako składnik tekstu informacyjnego

Pojawia się na łamach prasy bardzo często. Najczęściej przybiera kształt krótkiego akapitu, który w miarę wiernie odtwarza strukturę i stylistykę notatki biograficznej. Tekst utrzymany jest w tonie sprawozdawczym, z dominacją faktów przekazywanych przy pomocy leksyki fachowej i oficjalnej.

Sylwetka zamknięta w formie wywiadu

Tego typu sylwetka obejmuje następujące trwałe składniki:

- formułę zawierającą dane personalne portretowanej osoby;

- notkę biograficzną;

- zbiór wypowiedzi tworzących schemat wywiadu-ankiety;

Zawartość tekstu świadczy o tym, że podstawą jego zredagowania była rozmowa z prezentowana osobą. Portret tworzony jest za pośrednictwem jej wypowiedzi. Tego typu sylwetki często wykorzystywane są w prasie do przedstawienia znanej osoby w sposób niezobowiązujący i zabawny.

Sylwetka w kształcie biogramu

Charakterystycznym rysem tego typu tekstów jest bliskie pokrewieństwo z biogramem i życiorysem oraz szablonowość związana zarówno ze składem i układem części, jak i ze sposobami wysłowienia niektórych segmentów.

Wśród stylistycznych wyróżników tej odmiany sylwetki mieszczą się następujące cechy: szablonowość; precyzja i dokumentaryzm związane z użyciem nazw własnych i dat; oficjalność środków leksykalnych i składniowych.

Wywiad prasowy

Wywiad prasowy definiowany jest jako przeznaczona do publikacji rozmowa dziennikarza z osoba publiczną. Przyjmuje się, że twórcą wywiadu prasowego była James Gordon Benett, a pierwszym wywiadem jego rozmowa z pocztmistrzem z Buffalo, opublikowana w „New York Herald” 13 października 1835r.

Wywiad rozwinął się z innych literackich form dialogowych, a forma dialogowa występuje również w innych gatunkach dziennikarskich (reportażu, artykule, felietonie itp.). Najważniejsze jego cechy gatunkowe związane są z dialogowym charakterem tekstu. Istotny wpływ na kształt wypowiedzi mają przede wszystkim relacje między uczestnikami (dziennikarzem i jego interlokutorem), związek z sytuacja oraz jedność tematyczna.

Konwencja gatunkowa przewiduje określone role dla uczestników wywiad: dziennikarz z reguły stawia pytania, a udzielający wywiadu odpowiada przedstawicielowi prasy.

Za podstawowe cele wywiadu uznaje się informacje o faktach, które mogą zainteresować potencjalnych czytelników, tworzenie portretu pewnej osoby, pozyskanie czytelników i kształtowanie ich opinii, a nawet postaw. W wywiadzie mamy do czynienia z mieszaniem się konwencji wysłowienia potocznego i oficjalnego, subiektywnego i obiektywnego, stereotypowego i oryginalnego.

Odwołanie się do rodzajów rozmowy daje możliwość wprowadzenia następujących rozróżnień typologicznych wywiadu: wywiad w formie rozmowy (ciąg pytań i odpowiedzi), wywiad w postaci konwersacji ( wielotematyczny z luźno kojarzonymi pytaniami), wywiad w formie kontrowersji (podkreślający sprzeczność poglądów i stanowisk).

Reportaż

W prasoznawstwie uznawany za gatunek dziennikarski relacjonujący rzeczywiste fakty i wydarzenia. Reportaż powinien dotyczyć zdarzeń i problemów aktualnych ( znanych dziennikarzowi z autopsji, relacji świadków lub z dokumentów), ale dopuszcza się odwołania do historii.

Ze względu na środek przekazu wyróżniamy: reportaż prasowy, radiowy, telewizyjny i fotoreportaż. Tematyka stwarza możliwość wprowadzenia następujących odmian: reportaż podróżniczy, zagraniczny, sądowy, kryminalny, interwencyjny, wojenny, naukowy, historyczny i produkcyjny.

Podstawowy układ kompozycyjny reportażu fabularnego skalda się z:

- wstępu, który wprowadza w wydarzenia i zapoznaje z bohaterami

- zawiązania akcji (konfliktu)

- rozwiązania konfliktu

- zakończenia, w którym reporter umieszcza własne uwagi i spostrzeżenia

W zakresie sposobu prezentacji wydarzeń reportaż powinien cechować się obiektywizmem, rzetelnością i wiernością wobec przedmiotu narracji. Z drugiej strony reportaż jest subiektywny, zawiera ocenę, opinie autora na dany temat (niekiedy jedynie sugestie). Reportaż może zawierać cytaty, wypowiedzi świadków zdarzenia, tematem reportażu może być wszystko, co przykuwa uwagę, ważny jest problem i bohater.

K. Wolny-Zmorzyński dokonał doprecyzowania cech gatunkowych reportażu. Wśród wyróżników tego gatunku wymienia:

1. „Wybór aktualnego, ważkiego tematu - problemu, sprawy, a w odniesieniu do historycznych tematów odkrycie nowych dokumentów rzucających światło na przedstawione wydarzenia.”

2. „… proces zbierania materiałów - dokumentów, ustalenie faktów, spotkania z ludźmi w terenie, w ich środowisku lub organizowanie spotkań z nimi w naturalnym środowisku reportera.”

3. „… literacka forma opracowania zebranych dokumentów (ustalonych faktów)”, zawierająca w sobie następujące elementy:

- „stosowanie środków artystycznych właściwych dla wypowiedzi literackiej”,

- „zachowanie klimatu i kolorytu sprawy w celu odtworzenia atmosfery specyficznej dla danego środowiska”,

- „wzięcie pod uwagę argumentów obu stron spornych i wydobycie ich przy pomocy form podawczych: dialogów, monologów, relacji, prezentacji, przytaczania sądów, opinii, głosów w dyskusji, itp.”,

- „cytowanie materiału dokumentalnego (dowodowego)”,

- „charakterystyka postaci (portret)”,

- „charakterystyka środowiska społecznego, naturalnego, kolorytu miejsca i czasu (czasoprzestrzeń)”,

- „wplatanie małych form literackich - tekstów w tekście (opowiadań, gawęd, pieśni, przysłów, itp.)”,

- „włączenie tekstów dokumentalnych, fragmentów listów, dzienników, pamiętników, akt urzędowych, sprawozdań, itp.”,

- „relacja reportera jako obserwatora, uczestnika wydarzeń, świadka, czy rekonstruktora ich przebiegu”,

- „opis podróży, sytuacji, oddanie autentycznego klimatu spotkania”,

- „zrelacjonowanie i prezentacja rozmowy lub na jej podstawie historii wydarzeń i ich skutków”,

- „ewentualny komentarz (niekonieczny, bo sam układ materiału i dialogi powinny wystarczająco oddać klimat przedstawianej sprawy i oczywistość racji spornych stron)”.

Sprawozdanie

Sprawozdanie to tekst relacjonujący o charakterze informacyjnym, pisany z perspektywy uczestnika ukazywanych wydarzeń, syntetyczny, ukazujący w uporządkowany sposób dane wydarzenie-następstwo czasowe części składowych czy porządek realizacji powziętych zamierzeń. Zazwyczaj odnosi się do oficjalnej działalności wybranej instytucji, często przybiera charakter dokumentu.

Gatunek ten wymaga precyzyjnej i dość konwencjonalnej kompozycji, jak również stylistyki, opartej z reguły na wyliczeniu i rzeczowości. Operuje streszczenie oraz opowiadaniem. Sprawozdanie powinno mieć obiektywny charakter, zawierać informacje przedstawiające miejsce, czas i bohaterów zdarzenia- ukazać jego tło. Swą forma bliskie jest reportażowi i protokołowi.

Ze względu sytuację prezentowana w tekście sprawozdania podzielić można na:

- sporządzone na odpowiednich formularzach (nie pojawiające się raczej w tekstach prasowych);

- przyjmujące postać korespondencji;

- mające formę notatki;

- właściwe sprawozdanie;

Cechy sprawozdania:
-krótka prezentacja miejsce wydarzeń, czasu i bohaterów
- tło zdarzeń
- perspektywa czasowa (przedstawienie faktów z pewnego dystansu)
- częste równoważniki zdań, styl rzeczowy i skrótowy
- charakter obiektywny, dane podlegające sprawdzeniu
- autor jako świadek zdarzeń (z możliwością formułowania własnych wniosków, opinii, ocen).

Elementy budowy:
- tytuł
- nakreślenie tła zdarzenia
- przedstawienie najistotniejszych faktów w kolejności chronologicznej
- podsumowanie i ewentualna ocena prezentowanych zdarzeń
- miejscowość oraz data sporządzenia sprawozdania
- podpis autora sprawozdania.

Gatunki publicystyczne:

- komentarz prasowy

- felieton

- recenzja

- esej

Komentarz prasowy

Artykuł publicystyczny omawiający aktualne wydarzenia. Komentarz jest samodzielnym gatunkiem publicystycznym, posiadającym własne wyznaczniki gatunkowe, choć wewnętrznie jest bardzo zróżnicowany i blisko spokrewniony z innymi gatunkami publicystycznymi, zwłaszcza felietonem i recenzją.

Ze względu na relacje z tekstami informacyjnymi i status wypowiedzi wyróżnić można:

- komentarz autonomiczny: samodzielny, niezespolony z informacją;

- komentarz nieautonomiczny: wpleciony w tekst informacji

Biorąc pod uwagę sposób formułowania opinii komentarze sklasyfikować można jako bezpośrednie, które jasno określają rodzaj opinii oraz jego twórcę (odpowiadają na pytania jaka opinia na dany temat jest formułowana oraz czyja to opinia) oraz pośrednie (wykorzystujące opinie ekspertów, cytowanie opinii publicystów innych gazet, czy ujawniające stanowiska uczestników zdarzeń).

Ze względu na charakter opinii, postawę emocjonalna nadawcy i dominującą barwę stylistyczną przekazu mamy do czynienia z:

- komentarzem stonowanym: rzeczowym, opartym na argumentacji, przybliżającym czytelnikowi określone zdarzenie;

- komentarzem satyrycznym: pokazującym określone zjawisko w krzywym zwierciadle, ośmieszającym i krytykującym przez wyolbrzymienie lub kontrast;

- komentarzem ironicznym: interpretującym zdarzenia krytycznie z zastosowaniem pozorów aprobaty;

- komentarzem żartobliwym: eksponującym humorystyczna stronę opisywanego zjawiska, sprowadzającym krytykę do poziomu zabawy;

Relacje miedzy wymienionymi typami komentarzy przedstawiają się następująco: komentarze autonomiczne są z reguły bezpośrednie i stonowane, komentarze nieautonomiczne mogą mieć charakter analogiczny. W obrębie prasy funkcjonują wszelkie odmiany adaptacyjnej formy komentarza. Im zazwyczaj przypisuje się satyryczne i żartobliwe intencje.

Felieton

Znaleźć można wiele definicji tegoż gatunku. Jerzy Jarzębski do kategorii felietonu zalicza „krótkie, cykliczne utwory, publikowane w środkach masowego komunikowania, które ze względu na sposób konstruowania świata przedstawionego można umieścić na pograniczu literatury i publicystyki”.

Felieton jako prasowa forma wypowiedzi zrodził się we Francji na początku XIX w. Do czasopisma „Jurnal de Debats” zaczęto dołączać rozrywkowy dodatek „Feuilleton”, którego tytuł znaczy tyle, co „listek, świstek, kartka”. Z czasem felieton stał się publicystycznym gatunkiem wypowiedzi uprawianym przez wielu wybitnych autorów.

Zewnętrzne wyznaczniki felietonu stanowią: stałe miejsce w piśmie, tytuł zbioru tekstów, różnorodne formy graficznego wyróżnienia tekstu lub jego fragmentu, sygnowanie wypowiedzi podpisem (często pseudonimem) oraz niewielkie rozmiary wypowiedzi.

Felieton zbliża wypowiedź prasowa do formy literackiej. Jego tematem są aktualne problemy, które wydały się autorowi na tyle ważne i interesujące, że postanowił je przedstawić i skomentować tak, aby włączyć je w porządek znaczeń ogólnych. Jedną z cech wewnętrznych tego gatunku jest tematyczna i formalna dowolność. Felietonista sam dokonuje wyboru tematy, odsłania swoje osobiste zainteresowanie nim, stara się przedstawić subiektywne rozumienie spraw. Język felietonu jest barwny, pełen zaskakujących pomysłów i skojarzeń. Felietonista posługuje się ujęciem satyrycznym, ironią oraz hiperbolizacją, by mocniej zobrazować swój punkt widzenia. Obok cech charakterystycznych dla języka artystycznego pojawiają się wypowiedzi kolokwialne, wyjęte z mowy potocznej, a obok niemal naukowej argumentacji występuje całkowita swoboda skojarzeń.

Felieton nie ma na calu prezentowania faktów, są one jedynie punktem wyjścia do uogólnionej refleksji and zjawiskami politycznymi, społecznymi czy kulturalnymi. Zrodził się jako cykliczna wypowiedź prasowa i taką pozostał do dziś, jednakże odnalazł swoje miejsce również w innych mediach: w radiu i w telewizji.

Recenzja

Recenzja jako gatunek prasowy jest omówieniem (sprawozdawczym lub krytycznym) konkretnego utworu literackiego, przedstawienia teatralnego, filmu, audycji radiowej, wystawy, koncertu lub pracy naukowej, prezentowanym w środkach masowego przekazu.

Jest gatunkiem subiektywnym. Jej autor odpowiada za wybór przedmiotu i ukazanie go w odpowiedniej perspektywie, kierując się własnymi kryteriami oceny, mającymi wszakże zazwyczaj szersze uzasadnienie. Recenzja wiąże się z życie kulturalnym i naukowym zbiorowości, odnosi się zazwyczaj do aktualnych zjawisk wchodzących w jego zakres, służy podjęciu dyskusji nad nimi. Pojawia się w niej język specjalistyczny i wiedza z dziedziny, z która wiąże się omawiany przedmiot.

Struktura i kompozycja recenzji:
1. Element informacyjny - uwzględniający autora dzieła sztuki, rozprawy naukowej czy scenariusza, tytuł, datę powstania, wydawnictwo, dziedzinę wiedzy czy sztuki medium; a w przypadku sztuk teatralnych, filmowych, telewizyjnych - ogólne dane o reżyserze, scenografii, muzyce i wykonawcach.
2. Element analizy krytycznej, która obejmuje ocenę problematyki utworu, dobór i układ materiału, interpretację tematyczną.
3. Element oceniający - dodatnie i ujemne strony dzieła, stanowisko autora i reżysera, zachęta odbiorcy do przeczytania lub obejrzenia dzieła.

Recenzja może skupić się na całości omawianego zjawiska lub na jego wybranym fragmencie. Generalnie widoczne jest w takich tekstach dążenie do ujęcia istoty przedmiotu recenzji i zarazem ukazanie całościowego jego charakteru. Recenzent stara się dotrzeć do logiki omawianego przedmiotu, wydobyć określone prawidłowości. By to uczynić musi poddać dany przedmiot analizie i interpretacji, często z wykorzystaniem porównania go z innymi podobnymi przedmiotami.

Ze względu na sposób prezentowania tematu recenzje możemy podzielić na:

- informacyjne: ukazujące problemowy aspekt danego zjawiska, recenzent operuje w tym przypadku głównie opisem, streszczeniem lub charakterystyką;

- felietonowe: z rozbudowaną perspektywą tematyczna i problemową;

- eseistyczne: skupiające się na przedmiotowym punkcie spojrzenia, wyrażeniu osobistego stosunku do przedmiotu recenzji;

Esej

Esej zaklasyfikować można do wypowiedzi o charakterze refleksyjnym (choć pojawiają się w nim elementy informacyjne). Już sama różnorodność tekstów określanych mianem eseju wskazuje na kłopoty z jego definiowaniem.

Nazwa „esej” wywodzi się z francuskiej tradycji filozoficznej, z dzieła XVI-wiecznego humanisty Michaela Montaigne'a Essais i znaczy tyle co „próba”. W ten sposób myśliciel określał specyficzna drogę docierania do prawdy. Obecnie esej określa się mianem szkicu, niezbyt rozbudowanego. Charakter eseju zależy do tematu. Można mówić o esejach filozoficznych, naukowych, publicystycznych bądź krytycznych. forma ta wiąże się z refleksja nad problemem, wokół którego skupiają się myśli eseisty- to właśnie owa refleksyjność i związana z nią metoda ukształtowania wypowiedzi wyróżnia esej.

Sytuuje się on na pograniczu literatury. Wyróżnia go estetyczna funkcja języka: eseista stara się przykuć uwagę czytelnika specyfika formy tekstu i jej kunsztownością. W gatunku tym rzeczywistość pozaliteracka i rzeczywistość fikcji współistnieją na tych samych prawach.

Esej wyróżnia podmiotowa perspektywa. Ujawnia on osobowość autora, jego zaangażowanie w roztrząsaną problematykę, odwołuje się do jego doświadczeń i skali wartości. Kompozycja eseju ma charakter luźny, niesystematyczny: jego punkt wyjścia jest z reguły niezobowiązujący (choć nie przypadkowy) i zawiera ukazanie sytuacji wywołującej temat eseju. Esej nie respektuje zasady linearnego wykładu ( może charakteryzować się powracaniem niektórych wątków). Również jego zakończenie nie musi przynosić żadnych konkluzji czy podsumowania.

Bibliografia:

  1. Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin 2004.

  2. Pisarek W., Nowa retoryka dziennikarska, Kraków 2002.

  3. Magdoń A., Reporter i jego warsztat, Kraków 2000.

  4. Kuziak M., Rzepczyński S., Jak pisać?, Bielsko-Biała 2000.

  5. Wolny-Zmorzyński K., Reportaż - jak go napisać?, Rzeszów 1995

Pisarek W., Nowa retoryka dziennikarska, Kraków 2002, s. 163.

Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin 2004, s. 114

Zbigniew Bauer oraz Janina Fras zaliczają wywiad do gatunków informacyjnych zastrzegając, że jest on „skomplikowanym gatunkiem informacyjnym”.

Magdoń A., Reporter i jego warsztat, Kraków 2000, s. 87.

Podobnie jak wywiad zaliczany do „skomplikowanych gatunków informacyjnych”.

Wolny-Zmorzyński K., Reportaż - jak go napisać?, Rzeszów 1995, s. 12 - 15.

Jarzębski J., Głos w dyskusji o felietonie, „Zeszyty Prasoznawcze”, z. 3, 1978.


Wyszukiwarka