EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII  POZIOM PODSTAWOWY
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA
ZdajÄ…cy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiÄ…zania, precyzyjnie odpowiadajÄ…ce poleceniom zawartym w zadaniach. Odpowiedzi nie-
zgodne z poleceniem (nie na temat) są traktowane jako błędne. Komentarze wykraczające poza zakres polecenia nie podlegają ocenianiu.
Rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w schemacie punktowania, oceniane są zgodnie z zasadami punktacji.
" Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi (jedną prawidłową, inne nieprawidłowe), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich.
" Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.
" Niewłaściwy dobór lub brak współczynników w równaniu reakcji powoduje utratę 1 punktu za zapis tego równania.
" W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie wyniku z jednostką. Błędny zapis jednostki lub jej
brak przy ostatecznym wyniku liczbowym wielkości mianowanej powoduje utratę 1 punktu. W obliczeniach wymagane jest poprawne zaokrągla-
nie wyników liczbowych.
" Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie otrzymuje punktów.
" Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów.
Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje się punktów.
Zapis  Ä™! ,  “! w równaniach reakcji nie jest wymagany.
W równaniach reakcji, w których ustala siÄ™ stan równowagi, brak  Ä! nie powoduje utraty punktów.
Elementy odpowiedzi umieszczone w nawiasach nie sÄ… wymagane.
1
Punktacja
Kryteria oceniania
Uwagi
Oczekiwana odpowiedz
suma-
za umiejętność
ryczna
Za napisanie symboli pierwiastków A i B i określenie położenia tych pierwiastków w układzie
1
okresowym (podanie numeru grupy i numeru okresu): 1
Symbol pier-
Pierwiastek Numer grupy Numer okresu
wiastka 1
A F 17 lub VIIA lub 7A 2 lub II lub drugi
B Ca 2 lub 2A lub II lub IIA 4 lub IV lub czwarty
Za napisanie symbolu pierwiastka i liczby masowej: 1
2
1
Symbol pierwiastka X: Pb Liczba masowa A = 209
Za wypełnienie tabeli: 1
3
Wzór
Charakter wiÄ…zania
substancji
1
N2 kowalencyjne lub atomowe
MgO jonowe
SO2 kowalencyjne spolaryzowane lub atomowe spolaryzowane
Za wskazanie właściwości fluoru i właściwości bromku potasu: Po 1p. za wskaza- 2 x 1
4
nie właściwości
Właściwości bromu: 2, 4
2
każdej substancji.
Właściwości związku bromu z potasem: 5
Za uzupełnienie zdań: 1
5
1. W jednym molu Ca znajduje się 6(,02) 1023 atomów Ca.
1
2. Jeden mol O2 zajmuje w warunkach normalnych objętość 22,4 dm3.
3. 200 gramów Ca to 5 lub 4,99 moli Ca.
2
Numer
zadania
Za napisanie równania reakcji: 1
6a
NH4HCO3 Å»#(ogrzewanie) NH3 + H2O + CO2
Å»#Å»#Å»#
Å»#
Za uzupełnienie zdań: 1
6b
2
Opisana reakcja to reakcja (analizy syntezy wymiany).
Reakcja ta jest (egzotermiczna endotermiczna).
Za metodę rozwiązania, uwzględniającą stechiometrię reakcji oraz objętość molową gazów 1
Należy zwrócić
7
uwagę na zależ-
Za obliczenia i wynik z jednostkÄ…: 179,2 dm3 1
ność wartości
Przykłady rozwiązań:
wyniku końcowe-
go od ewentual-
I sposób
nych wcześniej-
68g
g
MNH = 17 n = = 4 mole
NH3 g szych zaokrągleń.
mol
3
17
mol
Należy uznać za
1 + 3 = 4 mole substratów      2 mole amoniaku
poprawne wszyst-
x moli substratów      4 mole amoniaku
kie wyniki, które
x = 8 moli substratów
sÄ… konsekwencjÄ…
dm3
wiÄ™c Vsubstratów = nVmol = 8 moli Å" 22,4 = 179,2 dm3
przyjętych przez
mol
zdajÄ…cego po-
2
II sposób
prawnych zaokrÄ…-
68g
g gleń.
MNH = 17 n = = 4 mole
NH3 g
mol
3
17
mol
1 mol azotu      2 mole amoniaku
x moli azotu      4 mole amoniaku
x = 2 mole azotu
dm3
wiÄ™c Vazotu = nVmol = 2 mole Å" 22,4 = 44,8 dm3
mol
3 mole wodoru      2 mole amoniaku
x moli wodoru      4 mole amoniaku
x = 6 moli wodoru
dm3
wiÄ™c Vwodoru = nVmol = 6 mole Å" 22,4 =134,4 dm3
mol
więc łączna objętość substratów V = Vazotu + Vwodoru = 44,8dm3 + 134,4 dm3 = 179,2 dm3
3
Za uzupełnienie schematu doświadczenia: 1
8a
Schemat doświadczenia:
KOH
I II
3
Mg(NO3)2 (aq)
NaNO3 (aq)
Za napisanie obserwacji: 1
8b
Probówka I: brak objawów reakcji lub nie zaobserwowano zmian lub nic się nie dzieje lub nie
wytrÄ…ca siÄ™ osad
Probówka II: wytrącił się (biały, galaretowaty) osad lub zmętnienie
Za napisanie równania reakcji lub zaznaczenie, że reakcja nie zachodzi: 1
8c
Probówka I: (reakcja) nie zachodzi
Probówka II: Mg2+ + 2OH Mg(OH)2“!
Uzupełnione 3
Za wybór metod otrzymywania soli:
9
wiersze
 2 p.
Wzór soli Numer metody otrzymywania
2 wiersze
 1 p.
MgSO4 2, 3, 4
2
1 wiersz lub
brak popr. uzu-
MgCl2 1, 2, 4
pełnień
 0 p.
CuCl2 1, 4
Za napisanie równań reakcji: 3 x 1
10
Równanie reakcji I: 2K + 2H2O 2KOH + H2
3
Równanie reakcji II: 2KOH + SO3 K2SO4 + H2O lub KOH + SO3 KHSO4
Równanie reakcji III: 2K + Br2 2KBr
4
Za napisanie, co można zaobserwować, np.: 1
11
(Czerwonobrunatny) tlenek żelaza(III) lub osad lub zawartość probówki rozpuszcza się
w kwasie solnym.
lub Fe2O3 znika podczas ogrzewania z kwasem solnym.
lub Po ogrzaniu (czerwonobrunatny) Fe2O3 rozpuszcza siÄ™ w kwasie solnym (tworzÄ…c prze-
zroczysty lub klarowny roztwór o żółtym lub żółtobrązowym zabarwieniu).
1
Uwaga:
Należy uznać za poprawne wszystkie odpowiedzi, w których zdający wskazuje zużywanie się tlen-
ku żelaza(III) w reakcji z kwasem solnym, np. osad roztwarza się.
Za błędną należy uznać odpowiedz
, w której zdający myli obserwacje z wnioskami i pisze np., że
Fe2O3 reaguje z kwasem solnym.
Za napisanie równania reakcji: 1
12
1
Fe2O3 + 6HCl Å»#(ogrzewanie) 2FeCl3 + 3H2O
Å»#Å»#Å»#
Å»#
Za napisanie stopni utlenienia żelaza: 1
13
FeO·Fe2O3
Wzory związków żelaza FeCO3 Fe2O3
1
(Fe3O4)
Stopnie utlenienia żelaza II III II, III
Za metodÄ™ rozwiÄ…zania, czyli powiÄ…zanie danych z szukanÄ…: W obliczeniach 1
14
mogą być użyte
Za wynik z jednostkÄ…: 70% 1
masy w gramach.
Przykład rozwiązania:
Jeśli zdający uży-
MFe O3 =160 u
je danych liczbo-
2
wych z tablic
mFe 2 Å" 56 u
2
%Fe = Å"100% = Å"100% = 70%
chemicznych,
MFe O3 160 u
2
należy sprawdzić
poprawność obli-
czeń i jeśli są wła-
ściwe przyznać
punkty.
5
Za napisanie równania reakcji: 1
15
1
2Fe2O3 + 3C 4Fe + 3CO2
Za napisane (dowolnym sposobem) równań połówkowych procesu utleniania i redukcji. Nie jest wymaga- 1
16a
ne, aby zdajÄ…cy
SO42- + 4H+ + 2e- SO2Ä™! + 2H2O % x 2
uzgodnił liczbę
C + 2H2O  4e- CO2Ä™! + 4H+
elektronów odda-
lub
nych i przyjętych
+ 2e- w obu równaniach
połówkowych.
0 VI IV IV
C + H2 S O4 (stężony)
Å»#ogrzewanie CO2 + S O2 + H2O
Å»#Å»#Å»#
- 4e-
3
lub
VI IV
S + 2e- S % x 2
0 IV
C - 4e- C
1
Za dobranie współczynników stechiometrycznych:
(1) C + 2 H2SO4 (stężony)
Å»#ogrzewanie (1) CO2 + 2 SO2 + 2 H2O
Å»#Å»#
Å»#
Za napisanie wzorów lub symboli utleniacza i reduktora: 1
16b
Utleniacz: H2SO4 Reduktor: C
6
Za przyporzÄ…dkowanie: 1
17a
Nazwa procesu Numer równania reakcji
Otrzymywanie wapna palonego 4
Palenie siÄ™ gazu w palniku acetylenowo-
2
1
tlenowym
Oddychanie komórkowe organizmów 3
Za ocenę prawdziwości zdań: 1
17b
1. Wszystkie trzy procesy, których nazwy wymieniono w powyższej tabeli przebie-
F
gajÄ… z wydzieleniem energii.
2. Proces otrzymywania wapna palonego, którego równanie reakcji zapisano powy-
P
żej, jest endotermiczny.
3. Dzięki oddychaniu komórkowemu organizmy wytwarzają energię niezbędną do
P
przebiegu procesów życiowych.
Za napisanie wzorów anionów: 1
18
1
Anion wodorowęglanowy: HCO- Anion węglanowy: CO2-
3 3
Za sformułowanie wniosku, np.: 1
19
1
(Rozpuszczalność tlenku węgla(IV)) maleje ze wzrostem temperatury.
Za podanie wzorów: 1
20
1
Wzór substancji, której rozpuszczalność w temperaturze 20ºC jest najwiÄ™ksza: KI
Wzór substancji, której rozpuszczalność w temperaturze 20ºC jest najmniejsza: KNO3
Za odczytanie z wykresu przybliżonej wartości temperatury: Poprawne są 1
21
wszystkie odpo-
Temperatura okoÅ‚o 88 ºC.
1
wiedzi z przedzia-
Å‚u 85-90ºC
7
Za odpowiedz
: Nie 1
22
i uzasadnienie, np.:
W temperaturze 40 ºC rozpuÅ›ci siÄ™ w 50 g wody co najwyżej 80 g KI.
lub Jest za mało wody.
lub Bo jest za niska temperatura.
lub Zostanie przekroczona granica rozpuszczalności.
1
lub Rozpuszczalność jest za niska.
lub Bo rozpuszczalność w 40 ºC wynosi 160 g/100 g wody.
lub wykonanie obliczeń, np.:
160 g KI     100 g H2O
x g KI     50 g H2O
x = 80 g, więc x < 100 g
Za odpowiedz
, np.: 1
23
Aktywność dezynfekcyjna tlenku chloru(IV) (w tym zakresie pH) nie zależy od wartości pH
lub jest stała (a aktywność dezynfekcyjna chloru maleje ze wzrostem pH lub zależy od pH).
1
lub Aktywność dezynfekcyjna tlenku chloru(IV) jest większa od aktywności dezynfekcyjnej
chloru w zakresie pH od ok. 6 do 10.
Za uzupełnienie tabeli: 1
24a
Wzór półstrukturalny (grupowy) Nazwa systematyczna
1
CH3 CH2 CH2 CH2 CH3 (n-)pentan
2
CH3 CH CH2 CH3
2
%
2-metylobutan
CH3
8
Za napisanie wzoru trzeciego izomeru: 1
24b
CH3
%
CH3 C CH3
%
CH3
Za uzupełnienie
Za uzupełnienie równań reakcji:
25
3 równań
 2 p.
CH2=CH2 + Br2 CH2Br CH2Br
Za uzupełnienie
2 równań
CH3 CH3 + Cl2 Ż#światło CH3 CH2Cl + HCl  1 p.
Å»#Å»#
Za uzupełnienie
2
1-0 równań
 0 p.
3
+ Br2 Å»#FeBr
Å»#
Å»#
Br
+ HBr
Za metodÄ™ rozwiÄ…zania, czyli powiÄ…zanie danych z szukanÄ…: 1
Należy zwrócić
26
uwagę na zależ-
mol
1
Za wynik z jednostkÄ…: 0,25
dm3
ność wartości
wyniku końcowe-
Przykłady rozwiązań:
go od ewentual-
nych wcześniej-
I sposób
szych zaokrągleń.
n m m 3g 1
mol mol
cm = i n = więc cm = = = lub 0,25
g
dm3
2
Należy uznać za
V M M Å" V 4
60 Å" 0,2dm3 dm3
mol
poprawne wszyst-
kie wyniki, które
II sposób
sÄ… konsekwencjÄ…
m 3g
n = = = 0,05 mola przyjętych przez
g
M
60
mol zdajÄ…cego po-
0,05 mola      0,2 dm3
prawnych zaokrÄ…-
x moli      1 dm3__
gleń.
9
mol
x = 0,25 mola, więc cm = 0,25
dm3
Za podanie nazw grup funkcyjnych: 1
27
Nazwa grupy funkcyjnej w czÄ…steczce
Nazwa grupy funkcyjnej w czÄ…steczce
mentolu:
1
mentonu:
hydroksylowa lub alkoholowa
ketonowa lub karbonylowa
lub wodorotlenowa
Za ocenę prawdziwości zdań: 1
28a
1. Mentol i menton sÄ… izomerami. F
2. Mentol i menton są pochodnymi tego samego węglowodoru. P
3. Mentol i menton majÄ… strukturÄ™ aromatycznÄ…. F
2
Za ocenę prawdziwości zdań: 1
28b
1. Mentol nie reaguje z sodem metalicznym. F
2. Menton jest produktem Å‚agodnego utleniania mentolu. P
3. Mentol i menton, przy odpowiednio dużym dopływie tlenu, spalają się, tworząc
P
CO2 i H2O.
Za uzupełnienie
Za uzupełnienie zdań:
29
4 zdań  2 p.
Do organicznych związków aromatycznych należy metylobenzen.
Za uzupełnienie
Związek chemiczny, który z zawiesiną wodorotlenku miedzi(II) tworzy roztwór o szafirowym za-
3-2 zdań  1 p.
barwieniu, to propano-1,2,3-triol.
2
Za uzupełnienie
Substancja, która łatwo utlenia się do kwasu propanowego, to propanal. 1-0 zdań  0 p.
Uniwersalny papierek wskaz
nikowy w roztworze metyloaminy zabarwia siÄ™ na kolor niebiesko-
zielony.
1
Za wybór odpowiedzi: B
30 1
10
Za uzupełnienie równań reakcji: Wzory C2H5OH 3 x 1
31
i CH3COO-Na+
O
należy uznać za
katalizator
poprawne.
CH3-CH2-OH
H3C C + H2
H
O
O
katalizator
3
H3C C + H2O
H3C C + CH3OH
O CH3
OH
O
O
H2O
+ CH3-CH2-OH
H3C C
+ NaOH
H3C C
ONa
OCH2CH3
Razem:
50
11