ENERGETYKA ORGANIZMU

CZŁOWIEKA

Człowiek energię czerpie z procesów chemicznych

zachodzących we wnętrzu organizmu w wyniku

spalania dostarczanych mu produktów

żywnościowych i tlenu. Wytwarzana energia

w komórkach mięśniowych tylko w 20-25% jest

energią mechaniczną (i to w przypadku obciążeń

ekstremalnych), pozostała część jest energią

cieplną.

Procesy rozkładu

złożonych

związków

organicznych

zachodzące

w organizmie to

katabolizm,

a procesy syntezy

to

anabolizm.

Całość przemian biochemicznych
i towarzyszących im przemian energii,
zachodzących w komórkach organizmów
nazywamy przemianą materii –

metabolizmem.

Lavoisier, twierdził że podczas wdechu i wydechu
wytwarzane jest ciepło i mierzył je w aparacie
(kolorymetrze).

Ilość energii wytworzonej mierzy się w:

- 1 kcal = 1000 cal
- 1 kcal = 4,1868 kJ
- 1000 kcal = 4,1868 MJ

Wydatek energetyczny człowieka składa się
z następujących trzech składowych:

- podstawowej przemiany materii (PPM),

- całkowitej przemiany materii (CPM),

- roboczej przemiany materii (RPM).

Podstawowa przemiana materii

jest to najniższy poziom

przemian energetycznych zachodzących w ustroju człowieka
pozostającego w warunkach zupełnego spokoju fizycznego,
psychicznego, na czczo oraz w optymalnym mikroklimacie
(odpowiednia temperatura, wilgotność). Średnio u dorosłego
wynosi 1 kcal na 1 kg m.c. w ciągu godziny. Spoczynkowa
przemiana materii jest wyższa o 10% od ppm.
Uwolniona energia ppm jest zużywana przez organizm na
podtrzymywanie życia, podstawowe procesy życiowe:
- oddychanie,
- pracę serca,
- krążenie krwi,
- odbudowę,
- wzrost komórek i tkanek,
- napięcie mięśni,
- czynność wydalniczą i wydzielniczą,
- pracę układu nerwowego,
- utrzymanie stałej ciepłoty ciała.

Podstawowa Przemiana Materii

(PPM)

=

spoczynkowy wydatek

energetyczny

OZNACZANIE PODSTAWOWEJ PRZEMIANY MATERII

PPM można wyznaczyć wykonując pomiary metodą
bezpośrednią lub pośrednią albo obliczyć za pomocą teorii.

METODA BEZPOŚREDNIA

oznaczania PPM polega na

zmierzeniu w kalorymetrze ilości wydzielanego przez organizm
ludzki ciepła, równocześnie określeniu ilości zużytego tlenu
oraz wytworzonego CO

2

i H

2

O.

METODA POŚREDNIA

polega na obliczeniu ilości zużytego

przez organizm tlenu (1l tlenu wytwarza 4,825 kcal)
i wytworzonego CO

2

ze znanej ilości zużytego tlenu drogą

przeliczeń wylicza się ilość kcal wydatkowaną w ciągu doby
przez badany organizm.

Stosunek objętości wydzielonego CO

2

do zużytego tlenu

w procesie spalania określa się mianem współczynnika
oddechowego WO (RQ respiratory quotient) i jego wartość
zależy od spalanego substratu.

CZYNNIKI MODYFIKUJĄCE PODSTAWOWĄ
PRZEMIANĘ MATERII

Wielkość PPM zależy od:

- stopnia aktywności poszczególnych narządów ciała np.
wątroba – jej udział w ppm stanowi 27%, mózg nieco
mniej (19%) a mięśnie jeszcze mniej (18%),
- masy ciała (im wyższa masa tym mniejsza ppm ale to
zależy od powierzchni skóry),
- wzrost – osoby o wyższym wzroście mają wyższą
przemianę materii,
- tempo wzrostu i budowy tkanek – przyrosty masy ciała
są najniższe pomiędzy 2-5 rokiem życia, stają się coraz
większe, a maximum osiągają w okresie pokwitania to
podnosi ppm oraz zapotrzebowanie na składniki
budulcowe,

- wieku (u dzieci wzrost 0-2 lata, powolny spadek, wzrost
w okresie dojrzewania i powolny spadek, u dorosłych po
21 roku życia spadek o 2% na każde 10 lat życia, w miarę
podnoszenia się granicy wieku 65-70 lat spada),

- płci – u kobiet w stosunku do powierzchni skóry jest
niższa o 7%, co wynika z mniejszej ilości tkanki
mięśniowej a większej tłuszczowej, różnice w płci
ujawniają się około 10 roku życia w zapotrzebowaniu
energetycznym,

- stanów fizjologicznych kobiet – w czasie menstruacji
wzrasta, przed miesiączką a potem spada do minimum,
w czasie ciąży wzrasta proporcjonalnie do przyrostu masy
ciała, w 5-6 miesiącu ciąży o 7-10%, a później nawet od
25%, przy laktacji nie ulega zmianom,

-

sposób żywienia się i tryb życia,

- gruczołów dokrewnych (hormonów) – przy nadczynności
tarczycy wzrasta o 80%, przy niedoczynności spada o 30-
40%, adrenalina podnosi,

- napięcia układu nerwowego – przy intensywnej pracy
mózgu zwiększa się o 4% szczególnie jeśli połączona jest
z dużymi emocjami,

- klimatu (w tropikach mniejsza o 10-20%, na dalekiej
północy wyższa o 20%, znaczna wysokość nad poziomem
morza – wzrasta, pora roku – mniejsza w zimie),

- leki – np. amfetamina, b-blokery stosowane
w nadciśnieniu tętniczym obniżają ppm,

- geny – różnice ± 10% pomiędzy osobnikami o tych samych
parametrach mogą wynikać z genów,

- temperatury – w niskich temperaturach utrata ciepła
jest większa i ppm ulega wzmożeniu,

- niektóre stany chorobowe – w chorobie z gorączką
wartość ppm zwiększa się proporcjonalnie do wzrostu
temperatury. Zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się
o 12% na każdy ºC powyżej normy,

- w czasie niedożywienia i głodu – ppm zmniejsza się.

Istnieją tablice, z których można odczytać dokładne
wartości PPM, z uwzględnieniem podanych wyżej
parametrów.

Do celów ergonomicznych wystarczy zapamiętać, że PPM
wynosi u dorosłego zdrowego człowieka 4,184 kJ · kg wagi
ciała

-1

· godz.

-1

.

J.A.Harris i F.G.Benedict skorelowali PPM z masą ciała,
wzrostem i wiekiem, uzyskując następujące zależności:

PPM (mężczyźni) = 230 + (58 · M) + (21 · W) – (28 · wiek)

PPM (kobiety) = 2680 +

(40 · M) + (8 · W) – (20 · wiek)

gdzie:
PPM – Podstawowa Przemiana Materii (w kJ/24 godz.),
wiek – lata,
M- masa ciała (kg),
W- wzrost (cm).

CA

Ł

KOWITA PRZEMIANA MATERII

oznacza wszystkie wydatki energetyczne
(bez względu na warunki bytowania
organizmu) wraz z tymi, które odnoszą się
do podstawowej przemiany materii. Jest
wyższa od podstawowej i w ciągu dnia
może się wahać bardzo znacznie, zależnie
od wielu czynników, a przede wszystkim
od pracy mięśniowej.

CA

Ł

KOWITA PRZEMIANA MATERII (CPM)

suma wszystkich wydatków energetycznych
w ustroju. Można obliczyć wartość ppm i dodać
10% tej wartości na swoiste dynamiczne
dzia

ł

anie pożywienia oraz dodać wydatki

związane z aktywnością fizyczną. Można też
obliczyć indywidualne ca

ł

kowite zapotrzebowanie

energetyczne mnożąc wartość spoczynkowego
uk

ł

adu energetycznego ppm przez wspó

ł

czynnik

aktywności fizycznej:

CPM = PPM x wspó

ł

czynnik aktywności fizycznej

(1,4; 1,6; 1,75 (standardowy); 2,0; 2,2; 2,4).

PONADPODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII

jest to energia wykorzystywana do wykonywania
pracy zawodowej, do czynności (np. ubieranie
się).

Roboczy wydatek energetyczny

jest odmianą

ca

ł

kowitej przemiany materii , tyle że ściśle

związana z pracą zawodową.

Ponadpodstawowa Przemiana Materii (PPPM) = energia
przeznaczona na pracę + energia na wykonywanie
czynności + energia na przyswajanie pokarmów

Wiele czynników ma wpływ na ppm ale decydujący ma
aktywność fizyczna człowieka. Praca fizyczna zwiększa
zapotrzebowanie bardziej niż praca siedząca.

Na ilość energii pppm mają wpływ:
- wiek,
- masa ciała,
- warunki klimatyczne.

Np. do wykonywania tych samych czynności w wysokich
temperaturach potrzeba mniej energii niż w niskich.

CZYNNIKI MODYFIKUJĄCE PONADPODSTAWOWĄ
PRZEMIANĘ MATERII

► Na wysokość tej przemiany wp

ł

ywa stopień natężenia

wysi

ł

ków fizycznych oraz wielkość różnic między

temperaturą otoczenia, a temperaturą optymalną dla
organizmu w danych warunkach. U ludzi ciężko
pracujących ppm może zwiększyć się nawet 10-krotne.

► U m

ł

odzieży aktywnej fizyczne wzrasta przemiana

materii nawet więcej niż u osobników ciężko pracujących
bo zbiega się też z osiągnięciem masy cia

ł

a,

► Czynności fizyczne poza godzinami pracy zawodowej –

aktywność ma

ł

a 1,4 lub 1,5 ppm, średnia 1,7 ppm, duża

2,4 ppm,

► Swoiście dynamicznie dzia

ł

anie pokarmu – po spożyciu

bia

ł

ek zwiększa się o 25%, t

ł

uszczów o 5-10%,

węglowodanów 6%, a mieszanego 10%,
► Ciężar cia

ł

a i jego sk

ł

ad - w czasie np. wchodzenia po

schodach ciężar cia

ł

a jest ważny bo wydatki energetyczne

są proporcjonalne do masy cia

ł

a; sk

ł

ad cia

ł

a inny jest u

atletów i inny u oty

ł

ych, pozycja cia

ł

a – więcej energii

poch

ł

ania praca stojąca,

► Wiek – wp

ł

ywa na zmniejszenie, ale jest to skorelowane

ze spadkiem aktywności fizycznej, spadkiem ppm,
zmniejszoną wydajnością mięśni,
► Warunki klimatyczne – niska temperatura obniża,
wyższa wilgotność zwiększa,
► Warunki bytowania – odleg

ł

ość od pracy, czas, sposób

dotarcia do pracy,
► Podczas pracy umys

ł

owej z silnymi uczuciami – stres

niepokój, zdenerwowanie.

METODY OCENY WYDATKU

ENERGETYCZNEGO NA

STANOWISKACH PRACY

Metody oznaczania wydatku energetycznego
wykorzystywane mogą być w celu oznaczenia wielkości
metabolizmu ogólnego przy ocenie obciążenia
termicznego organizmu, przy oszacowaniu kosztu
energetycznego określonych prac, aktywności
sportowych, lub ca

ł

kowitego kosztu energetycznego

dzia

ł

alności cz

ł

owieka w ciągu doby (tzw. dobowego

wydatku energetycznego).

Różnią się stopniem dok

ł

adności oraz techniką

przeprowadzania oznaczenia. Oparte są na pomiarze
zmian czynnościowych, jakie zachodzą w uk

ł

adach,

odgrywających decydującą rolę w dostosowaniu
organizmu do wykonywania wysi

ł

ku fizycznego

o zróżnicowanym natężeniu.

W zależności od techniki przeprowadzania

oznaczenia możemy wyróżnić:

metody oceny

wydatku

energetycznego

pomiarowe

szacunkowe

METODY POMIAROWE

1

. Pomiar częstości skurczów serca

– metodę tą należy traktować

jako możliwość przeprowadzenia kompleksowej oceny obciążenia
pracą, w szerokim s

ł

owa tego znaczeniu. Na częstość skurczów serca

wp

ł

ywa bowiem nie tylko ciężkość pracy fizycznej (wielkość

obciążenia pracą fizyczną) wyrażona ilością wydatkowanej energii
w kJ lub kcal, ale również warunki środowiska pracy, takie jak
mikroklimat gorący, ha

ł

as oraz czynniki emocjonalne. Dodatkowym

utrudnieniem w stosowaniu tej metody jest konieczność
przeprowadzenia pomiarów tętna w trakcie wykonywania czynności
zawodowych, bez ich przerywania na czas pomiaru. Jest to związane
z restytucją tętna po przerwaniu wysi

ł

ku fizycznego, najszybszą

w okresie pierwszych 3 minut, i w związku z tym możliwością
pope

ł

nienia b

ł

ędu pomiarowego. Istnieje zatem konieczność

zastosowania aparatury do pomiarów częstości skurczów serca
metodą telemetryczną.

METODY POMIAROWE

2.

Metoda kalorymetrii pośredniej

– należy do najdok

ł

adniejszych

metod pomiarowych. Wymaga zastosowania aparatury
umożliwiającej pomiar wielkości minutowej wentylacji p

ł

uc oraz

pobór próbek powietrza wydechowego, w celu jego analizy pod
względem zawartości tlenu i dwutlenku węgla. Wielkości te s

ł

użą do

obliczenia zużycia tlenu w jednostce czasu oraz tzw. ilorazu
oddechowego RQ, w konsekwencji do oznaczenia równoważnika
energetycznego jednego litra poch

ł

oniętego tlenu i wyliczenia

wielkości ca

ł

kowitego wydatku energetycznego w czasie wykonywania

czynności zawodowej. Pomijając skomplikowaną procedurę
przeliczania poszczególnych wartości wielkość wydatku
energetycznego można obliczyć w uproszczony sposób ze

wzoru

Consolazio:

E = V0

2

· 5,0

gdzie:
E – wydatek energetyczny w kcal/min.
VO

2

– zużycie lenu na minutę

METODY POMIAROWE

3. Wielkość wydatku energetycznego można określić
również na podstawie

pomiaru wielkości minutowej

wentylacji p

ł

uc

stosując

wzór Datta-Ramanathana:

E = V

E(STPD)

· 0,21

gdzie:
E – wydatek energetyczny w kcal/min
V

E

– minutowa wentylacja p

ł

uc w l/min STPD

METODY POMIAROWE

4.

Zastosowanie mierników

– stanowią dla pracownika

dodatkowe obciążenie, a w niektórych przypadkach
utrudnia mu wykonywanie czynności zawodowych
w sposób w jaki to zwykle czyni lub czynić powinien.
Pewne trudności może sprawiać również zapewnienie
prawid

ł

owej analizy, istnieje bowiem niebezpieczeństwo

hiperwentylacji – ubytków powietrza poprzez
nieszczelności, niew

ł

aściwie za

ł

ożoną pó

ł

maskę lub

ustnik. W konsekwencji stwarza to możliwość pope

ł

nienia

b

ł

ędów pomiarowych trudnych do uchwycenia

bezpośrednio na stanowisku pracy.

Wszystkie pomiary na danym stanowisku dokonujemy tą
samą metodą, a gdy porównujemy stanowiska między
sobą zasada ta obowiązuje również w tym wypadku.
Niedopuszczalne jest bowiem stosowanie różnych metod
pomiarowych przy poszczególnych czynnościach
wykonywanych przez pracownika. Warunkiem
prawid

ł

owego przeprowadzenia oznaczenia

i wiarygodności otrzymanych wyników jest wybór
w miarę możliwości jednej z najdok

ł

adniejszych metod,

ścis

ł

e przestrzeganie metodyki pomiarowej jak również

doświadczenie osoby wykonującej pomiary.

METODY SZACUNKOWE

oznaczenie wydatku energetycznego na podstawie
rodzaju aktywności, rodzaju wykonywanego zawodu czy
tabel zawierających zgrupowane czynności zawodowe
dostarczają niedok

ł

adnych informacji i stwarzają ryzyko

pope

ł

nienia znacznego b

ł

ędu, nawet rzędu 30%. Nie

wymagają jednak zbadania miejsca pracy,
a jedynie informacji o technicznym wyposażeniu i
organizacji pracy.

0,7 – 1,4

0,8 – 1,4

Poligrafia

Zecer (r

ę

czny)

Introligator

0,9

1,4

1,4

2,17

2,15

Komunikacja

Kierowca samochodu osobowego

Kierowca autobusu

Motorniczy tramwaju

Kierowca wózka widłowego

Kierowca

ż

urawia

4,31

3,92

4,77

4,46

1,44

Hutnictwo stali

Wytapiacz

Rozlewacz

Wsadowy

Formierz

Suwnicowy

Wielko

ść

wydatku energetycznego

(podano warto

ś

ci

ś

rednie lub zakresy w kcal/min netto)

Zawód

Przykładowe wielko

ś

ci wydatku energetycznego w zale

ż

no

ś

ci od

wykonywanego zawodu

1,0 – 1,4

1,0 – 1,4

1,4 – 1,8

0,7 – 1,0

0,7 – 1,7

Inne zawody

Laborant

Nauczyciel

Sprzedawczyni

Sekretarka

Mechanik precyzyjny

2,28

4,38

2,55

2,20

6,05

4,16

1,95

Prace portowe

Operator wie

ż

y wyładowczej

Ta

ś

mowy

D

ź

wigowy

Lukowy

Operator wie

ż

y załadowczej

Zasypowy

Wagowy

Wielko

ść

wydatku energetycznego

(podano warto

ś

ci

ś

rednie lub zakresy w kcal/min netto)

Zawód

Przykładowe wielko

ś

ci wydatku energetycznego w zale

ż

no

ś

ci od

wykonywanego zawodu

2,2 – 3,5

3,8 – 5,0

4,8 – 6,2

9,4 – 10,9

3,8 – 5,3

Hutnictwo

ż

elaza i stali

Prace przy spu

ś

cie surówki

Naprawa pospustowa rynny

Szuflowanie

ż

u

ż

la

Przygotowanie kadzi odlewniczych,

odbijanie, usuwanie

ż

u

ż

la i narostu

Wykładanie kadzi odlewniczych cegł

ą

ogniotrwał

ą

3,7

2,7

2,6

3,1 – 7,0

1,9 – 2,4

2,2

Przemysł budowlany

Mieszanie cementu

Układanie cegieł (3,8 kg)

Noszenie cegieł

Tynkowanie

Malowanie wn

ę

trz

Tapetowanie

Wielko

ść

wydatku energetycznego

(podano warto

ś

ci

ś

rednie lub zakresy w kcal/min)

Czynno

ść

Przykładowe wielko

ś

ci wydatku energetycznego przy wykonywaniu

niektórych czynno

ś

ci

2,0 – 3,0

4,0 – 5,3

1,0 – 2,0

Prace domowe

Ś

cieranie kurzu, mycie okien,

prasowanie bielizny, zamiatanie

Froterowanie szczotk

ą

, trzepanie

dywanów, mycie podłogi

Gotowanie na stoj

ą

co, zmywanie

naczy

ń

, szycie na maszynie

9,5

8,5

4,6

8,9

Le

ś

nictwo

Obcinanie gał

ę

zi siekier

ą

Obcinanie korzeni siekier

ą

Odkorowywanie drzewa

- latem

- zim

ą

0,8 – 2,1

1,5 – 4,0

2,8 – 4,5

1,9 – 3,5

Przemysł metalowy

Spawanie

Toczenie

Ś

lusarskie prace monta

ż

owe

Roboty blacharskie

Wielko

ść

wydatku energetycznego

(podano warto

ś

ci

ś

rednie lub zakresy w kcal/min)

Czynno

ść

Przykładowe wielko

ś

ci wydatku energetycznego przy wykonywaniu

niektórych czynno

ś

ci

METODA CHRONOMETRAŻOWO -

TABELARYCZNA

Jest to szacunkowa metoda oceny wydatku
energetycznego i kategorii ciężkości pracy opracowana
przez G. Lehmanna i wsp. Jest prosta, nie wymaga
stosowania aparatury i nie wp

ł

ywa na przebieg pracy na

ocenianym stanowisku. Polega na określeniu wydatku
energetycznego dla poszczególnych czynności
zawodowych na podstawie sumy energii potrzebnej do
utrzymania postawy cia

ł

a, jego ruchu oraz energii

wydatkowanej przy aktywności poszczególnych grup
mięśniowych.

Szacując wydatek energetyczny przy wykonywaniu danej
czynności dodaje się do wielkości wydatku
energetycznego związanego z zachowaniem postawy cia

ł

a

i jego ruchu wielkość wydatku energetycznego
związanego z zaangażowaniem grup mięśni i stopnia ich
obciążenia pracą. Uzyskany w ten sposób wydatek
energetyczny mnoży się przez czas trwania czynności
otrzymując wartość wydatku energetycznego na daną
czynność zawodową. Suma wydatku energetycznego na
poszczególne czynności tworzy wydatek energetyczny na
zmianę roboczą podzielony przez czas jej trwania daje
średni wydatek energetyczny na minutę na danym
stanowisku.

PRAKTYCZNE UWAGI DOTYCZĄCE ZASAD
POSTĘPOWANIA NA OCENIANYM STANOWISKU:

1. do oceny należy wybrać taki dzień, w którym
obciążenie pracownika jest przeciętne i typowe dla
danego stanowiska;
2. należy szczegó

ł

owo zapoznać się z badanym

stanowiskiem pracy i wykonywanymi tam czynnościami;
3. dokonując podzia

ł

u pracy na poszczególne czynności

zawodowe należy zwrócić uwagę, aby by

ł

y one jednolite

pod względem wydatkowanej energii i nadawa

ł

y się do

oddzielnego traktowania;
4. opis czynności zawodowych na danym stanowisku
powinien zawierać wszystkie informacje u

ł

atwiające

korzystanie z tabel dotyczących postawy cia

ł

a

pracownika, jego ruchu, zaangażowania kończyn górnych
i tu

ł

owia;

PRAKTYCZNE UWAGI DOTYCZĄCE ZASAD
POSTĘPOWANIA NA OCENIANYM STANOWISKU:

5. jeżeli pracownik dźwiga, przesuwa ciężary lub pracuje ciężkimi
narzędziami należy zanotować ich masę;
6. chronometraż i opis czynności musi obejmować pe

ł

ną zmianę

roboczą

ł

ącznie z przerwami, a także z dojściem i zejściem ze

stanowiska pracy, jeżeli jest to zaliczone do czasu pracy;
7. jeżeli praca wykonywana jest w systemie zmianowym, a zakres
wykonywanych czynności na poszczególnych zmianach jest różny,
oceny wydatku energetycznego należy dokonać na każdej ze zmian
i zaznaczyć, której zmiany dotyczy oszacowana wielkość;
8. w przypadku czynności cyklicznie wykonywanych w czasie zmiany
roboczej przy zachowaniu tego samego czasu trwania czynności
i podobnej technologii produkcji, można obserwację przeprowadzić
w czasie trwania 3-4 cykli i otrzymane wielkości przeliczyć
uwzględniając ilość cykli wykonywanych w czasie trwania zmiany.

Efektywny wydatek energetyczny zależny od
postawy cia

ł

a i jego ruchu

1,26

2,09

2,09

2,51

3,35

0,3

0,5

0,5

0,6

0,8

Siedz

ą

ca

Kl

ę

cz

ą

ca

Przykucni

ę

ta

Stoj

ą

ca

Stoj

ą

ca w pochyleniu

Wydatek energetyczny

kcal/min. kJ/min.

Postawa ciała i jego
ruch

Efektywny wydatek energetyczny zależny od zaangażowania grup
mięśni i stopnia ich obciążenia pracą

10,47 – 16,75

16,75 – 25,12

25,12 – 35,59

35,59 – 48,15

2,5 – 4,0

4,0 – 6,0

6,0 – 8,5

8,5 – 11,5

Praca mi

ęś

ni ko

ń

czyn i tułowia

lekka

ś

rednia

ci

ęż

ka

bardzo ci

ęż

ka

6,28 – 8,37

8,37 – 10,47

10,47 – 12,56

1,5 – 2,0

2,0 – 2,5

2,5 – 3,0

Praca obu ramion

lekka

ś

rednia

ci

ęż

ka

2,93 – 5,02

5,02 – 7,12

7,12 – 9,21

0,7 – 1,2

1,2 – 1,7

1,7 – 2,2

Praca jednego ramienia

lekka

ś

rednia

ci

ęż

ka

1,26 – 2,51

2,51 – 3,77

3,77 – 5,02

0,3 – 0,6

0,6 – 0,9

0,9 – 1,2

Praca palców, r

ę

ki i przedramienia

lekka

ś

rednia

ci

ęż

ka

Wydatek energetyczny

kcal/min. kJ/min.

Rodzaj i ci

ęż

ko

ść

pracy

Przyk

ł

ad karty oceny wydatku energetycznego

Data

: …………………………………………………

Zak

ł

ad

: ………………………………………………...

Wydzia

ł

: …………………………………………………

Oddzia

ł

: …………………………………………………

Stanowisko

: …………………………………………………

P

ł

eć

: …………………………………………………

Czas pracy

: np. 6

45

– 15

15

(510 minut)

Zmiana

: …………………………………………………

Charakterystyka stanowiska:

Należy krótko scharakteryzować stanowisko pracy. Można np.
wyszczególnić sprzęt jakim pos

ł

uguje się pracownik (zaznaczyć ciężar

narzędzia), oszacować odleg

ł

ości jakie pracownik pokonuje, dystans

na jakim przenosi ciężary, określić organizację pracy tzn, czy pracuje
sam czy w zespole, w jakiej pozycji wykonywana jest praca, czy rytm
pracy narzucony jest pracą maszyny czy jest regulowany przez
samego pracownika. Zawarte informacje powinny u

ł

atwić ocenę

wysi

ł

ku fizycznego na danym stanowisku pracy.

690,0

384,0

48,0

9,0

90,0

0,6+1,7=2,3

0,5+2,7=3,2

1,6

0,3

0,8+2,2=3,0

300

120

30

30

30

1.

Bie

żą

ca obsługa maszyny

/pozycja stoj

ą

ca, lekka praca

ramion/

2.

Prace remontowe /pozycja
przykucni

ę

ta, ci

ęż

ka praca obu

ramion/

3.

Przej

ś

cie mi

ę

dzy obiektami

/chodzenie po równej drodze bez
obci

ąż

enia/

4.

Przerwy w pracy /pozycja
siedz

ą

ca/

5.

Prace porz

ą

dkowe /pozycja

stoj

ą

ca w pochyleniu,

umiarkowana praca obu ramion/

WE efekt. w
kcal na
czynno

ść

WE efekt. w
kcal/min.
czynno

ś

ci

Czas trwania
czynno

ś

ci w

minutach

Czynno

ść

zawodowa

7548,2

1802,8

14,8

3,5

5112,1

1221,0

10,0

2,4

Nazwa
stanowiska

kJ

kcal

kJ

kcal

kJ

kcal

kJ

kcal

Na zmian

ę

Na
minut

ę

Na zmian

ę

Na
minut

ę

Całkowity

Efektywny

Wydatek energetyczny

Stanowisko

Stopień ciężkości pracy fizycznej

Podstawą oceny ciężkości pracy (wielkości obciążenia praca fizyczną)
jest ilość energii wydatkowanej na wykonywanie pracy fizycznej (w
kcal lub zgodnie z obowiązującym uk

ł

adem SI w kJ, 1kcal =

4,1868kJ), czyli wielkość tzw. wydatku energetycznego.

Wykonywanie takiej samej pracy fizycznej przez kobiety wymaga
o oko

ł

o 20% mniejszego wydatku energetycznego w porównaniu z

wartościami stwierdzanymi u mężczyzn. Jeżeli wartości zawarte
w tabelach, stosowanych przy szacunkowej ocenie wydatku
energetycznego, są wartościami uzyskiwanymi przez mężczyzn, to
aby otrzymać wartości odpowiadające kobietom dane zamieszczone
w tabelach należy pomnożyć przez wspó

ł

czynnik o wartości od 0,8

(dla kobiet niskich i szczup

ł

ych) do 0,85 (dla kobiet wysokich o silnej

budowie). Tak przeliczone wartości można dopiero wykorzystać do
oceny stopnia ciężkości pracy.

Stopień ciężkości pracy fizycznej w zależności od wielkości
efektywnego wydatku energetycznego (wg. H. Frauendorfa i
U. Kobryna)

1,7

1,7 – 6,3

6,3 – 8,8

8,8 – 10,5

10,5

838

838 – 2933

2933 – 4190

4190 – 5028

5028

0,4

0,4 – 1,5

1,5 – 2,1

2,1 – 2,5

2,5

200

200 – 700

700 – 1000

1000 – 1200

1200

Bardzo lekka

Lekka

Ś

rednio ci

ęż

ka

Ci

ęż

ka

Bardzo ci

ęż

ka

kJ/min.

kJ na zmian

ę

kcal/min.

kcal na zmian

ę

Stopie

ń

ci

ęż

ko

ś

ci

pracy fizycznej

Dla kobiet

Stopień ciężkości pracy fizycznej w zależności od wielkości
efektywnego wydatku energetycznego (wg. H. Frauendorfa i
U. Kobryna)

2,5

2,5 – 7,1

7,1 – 13,0

13,0 – 17,6

17,6

1257

1257 – 3352

3352 – 6285

6285 – 8380

8380

0,6

0,6 – 1,7

1,7 – 3,1

3,1 – 4,2

4,2

300

300 – 800

800 – 1500

1500 – 2000

2000

Bardzo lekka

Lekka

Ś

rednio ci

ęż

ka

Ci

ęż

ka

Bardzo ci

ęż

ka

kJ/min.

kJ na zmian

ę

kcal/min.

kcal na zmian

ę

Stopie

ń

ci

ęż

ko

ś

ci

pracy fizycznej

Dla m

ęż

czyzn

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ ☺

☺

☺

☺