Równowaga gospodarcza .

Modele równowagi w gospodarce

Wykład 8

dr Katarzyna Szarzec

1

Wykład 8

LITERATURA zalecana, w szczególności:

- Podstawy ekonomii / red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział 9, 
ss. 246 – 279. 
- A. Baszyński, D. Piątek, K. Szarzec, Makroekonomia. Rynek w  
gospodarce (ćwiczenia i przykłady), 2007, rozdział 5. 
- M. Nasiłowski, System rynkowy, rozdział 11, ss. 231 – 244.

Podstawowy model AD-AS

P 

AS 

AD 

  P

E 

 E 

• Popyt globalny (AD) – łączna 

wartość dóbr i usług, jaką nabywcy 
decydują się zakupić w danych 
warunkach i czasie

– zależy od: ogólnego poziomu cen 

(P), wysokości dochodów ludności

2

Y 

Y

E 

  P

E 

0 

• Podaż globalna (AS) – łączna wartość 

dóbr i usług, jaką producenci decydują 
się wytworzyć w danych warunkach i 
czasie

– zależy od: zasobów czynników 

produkcji i efektywności ich 
wykorzystania, ogólnego poziomu 
cen, kosztów produkcji. 

Równowaga…

• Równowaga makroekonomiczna – stan, w 

którym globalny popyt równy jest globalnej 
podaży. 

3

podaży. 

• Równowaga ogólna – równoczesna 

równowaga na rynkach czynników 
produkcji i produktów.

Model keynesowski i neoklasyczny

• Rożne założenia – różne wnioski…..
• Malejąca krzywa globalnego popytu – prawo 

popytu. 

• Spór o kształt krzywej globalnej podaży:

– model ekonomii neoklasycznej – pionowa krzywa 

4

– model ekonomii neoklasycznej – pionowa krzywa 

globalnej podaży. 

– model keynesowski – pozioma krzywa globalnej 

podaży. 

• Wertykalny lub horyzontalny przebieg krzywej 

globalnej podaży mają zasadnicze znaczenie dla 
wniosków o równowadze gospodarczej.

Model 

keynesowski 

(krótki okres)

P

AS

AD

AD'

P

AS

AD

AD'

E'

Model 

neoklasyczny

(długi okres)

5

Y

Y

P

0

E

E'

Y

Y

E

E

0

Y

P

E'

Model neoklasyczny – makroanaliza w 

oparciu o mikrofundamenty

•

Analiza działań podmiotów gospodarczych na 
rynku konkurencji doskonałej:

– identyfikacja ich celów gospodarczych, 
– rekonstrukcja ich wiedzy i oczekiwań, 
– ustalenie warunku optymalności 

6

– ustalenie warunku optymalności 

podejmowanych działań.

•

Analiza  makroekonomiczna prowadzona jako 
agregacja działań pojedynczych racjonalnych 
podmiotów na wszystkich rynkach (dóbr, 
kapitału, pracy).

Model neoklasyczny – założenia

• Wszystkie podmioty gospodarujące (przedsiębiorstwa i 

gospodarstwa domowe) są racjonalne i zmierzają do 
maksymalizacji swoich zysków lub użyteczności;

• Wszystkie rynki są doskonale konkurencyjne – ceny i 

płace doskonale elastyczne;

• Wszystkie podmioty  mają doskonałą znajomość 

warunków rynkowych i cen przed przystąpieniem do 

7

warunków rynkowych i cen przed przystąpieniem do 
wymiany (wiedza);

• Wymiana następuje, gdy na wszystkich rynkach zostały 

ustalone ceny, przy których następuje oczyszczenie 
rynku;

• Oczekiwania podmiotów są stabilne. 

Konkluzja: rynki zawsze powracają do równowagi 

(oczyszczają się). 

3 składowe modelu neoklasycznego:

• Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia 

i produkcji

• Prawo rynków Say’a

8

• Prawo rynków Say’a

• Ilościowa teoria pieniądza

Klasyczna teoria wyznaczania zatrudnienia 

i produkcji

• krótkookresowa funkcja produkcji – maksymalna wartość 

produkcji, jaką przedsiębiorstwa mogą wytworzyć z danej 
wielkości nakładów czynników wytwórczych

Y=A f(K,L)

• Właściwości funkcji produkcji:

9

• Właściwości funkcji produkcji:

– dla danych wartości A i K, istnieje dodatnia korelacja między 

zatrudnieniem (L) i produktem (Y)

– malejące przychody dla zmiennego nakładu tj. siły roboczej (L) –

wzrost zatrudnienia wiąże się z malejącym produktem krańcowym  
siły roboczej;

– przesuwa się w górę, jeśli zwiększa się nakład kapitału (K) i/ lub 

następuje wzrost produkcyjności nakładów (wzrost wartości A –
ulepszenie technologiczne)

Funkcja produkcji

Y=Af(K,L)

Y

Y’=A’f(K,L)

–

10

L

Y 

–

produkt 

K – kapitał 

L – praca 

A – wskaźnik łącznej 
produkcyjności 
czynników wytwórczych 
(technologia)

Rynek pracy_1

• Popyt na pracę (LD) – wynika z funkcji produkcji i jest 

odwrotnie proporcjonalny do realnej stawki płac (w/P). 

• Podaż pracy (LS) – praca jest dla osób ją wykonujących 

zajęciem „przykrym”, dlatego podaż pracy rośnie (maleje) 
wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych. 

11

wraz ze wzrostem (spadkiem) płac realnych. 

• Odchylenia od stanu równowagi (LD ≠ LS) są 

automatycznie korygowane przez zmianę realnej stawki 
płac – równowaga oznacza stan pełnego wykorzystania 
zdolności wytwórczych.

• Bezrobocie ma charakter dobrowolny.

Rynek pracy_2

w/P 

LS 

LD 

  w/P

2 

LD<LS 

LD – popyt na pracę

12

L

 

  w/P

E 

E 

0 

  w/P

1 

  w/P

2 

LD>LS 

LS – podaż pracy

w/P – stawka płacy 
realnej

L – zasób siły roboczej

Prawo rynków Say’a

• prawo rynków J.B. Saya (1803):

Trzeba zaznaczyć, że wykończony produkt z tą samą chwilą 
umożliwia zbyt innym produktom w całej wysokości swej 
wartości. (…) Sam fakt stworzenia jakiegoś produktu 
otwiera w tejże chwili zbyt innemu produktowi.

13

• Zgodnie z prawem rynków: produkcja (globalna podaż) 

wytwarza na siebie dostateczny popyt globalny, tzn. 
wartość produkcji jest równa wartości dochodów, które są 
bezpośrednio lub pośrednio w całości wydawane na 
nabycie wytworzonego produktu.

Rynek kapitałowy – oszczędności i inwestycje_1

• Oszczędności gospodarstw (S), będące odłożonym na 

przyszłość popytem, są rosnącą funkcją stopy procentowej 
(r). 

• Inwestycje przedsiębiorstw (I) są malejącą funkcją r. 
• Elastyczne stopy procentowe uniemożliwiają – za pomocą 

systemu bankowego – wystąpienie trwałych rozbieżności 

14

systemu bankowego – wystąpienie trwałych rozbieżności 
inwestycji i oszczędności. 

• Odchylenia od stanu równowagi (I≠S) są natychmiast 

korygowane za pomocą zmian stopy procentowej –
przedsiębiorcy inwestują dokładnie tyle, ile oszczędności 
zgromadziły gospodarstwa domowe, a więc oszczędności 
automatycznie przekształcają się w inwestycje.

Rynek kapitałowy…_2

r 

S 

I 

   r

2 

I<S 

I – inwestycje

15

I, S 

  r

E 

E 

0 

   r

1 

2 

I>S 

S – oszczędności

r – stopa procentowa

Ilościowa teoria pieniądza

• Założenia:

– gospodarka funkcjonuje na poziomie produkcji 

potencjalnej

– zwyczaje płatnicze są w krótkim okresie stałe, czyli 

V

=constans

• Równanie wymiany Irvinga Fishera:

16

• Równanie wymiany Irvinga Fishera:

M • V= P • Y

p

gdzie:
M – ilość pieniądza w obiegu (nominalna)
V – szybkość obiegu pieniądza
P – przeciętny poziom cen towarów i usług
Y

p

– realny dochód narodowy określający rozmiar 

dokonywanych transakcji towarowych (realny produkt 
potencjalny)

Wnioski z równania Fishera

• Neutralność pieniądza – zmiany w podaży pieniądza 

nie mają wpływu na wielkości realne w gospodarce 
np. na produkcję, zatrudnienie, realną stopę 
procentową

17

procentową

• Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, przeciętny 

poziom cen w gospodarce jest proporcjonalny do 
nominalnego zasobu pieniądza w obiegu, czyli: 
poziom cen w gospodarce będzie rósł na skutek 
zwiększania podaży pieniądza. 

Model neoklasyczny – podsumowanie_1

• Model neoklasyczny (ujęcie podażowe) – długookresowa 

analiza

• opis procesu tworzenia produktu, w którym kluczową rolę 

odgrywają tzw. dostosowania cenowe; 

• wytworzony w gospodarce produkt jest równy 

produktowi potencjalnemu (efektywny popyt jest 

18

produktowi potencjalnemu (efektywny popyt jest 
dostateczny do wchłonięcia całej wytworzonej przy 
pełnym wykorzystaniu czynników wielkości produkcji);

• równowaga makroekonomiczna ustalana jest 

natychmiastowo poprzez dostosowania giętkich cen i płac:

– jakiekolwiek zmiany globalnego popytu prowadzą do 

takich zmian przeciętnego poziomu cen i 
proporcjonalnych zmian płac nominalnych, że realne 
płace i realny produkt nie ulegną zmianie.

Model neoklasyczny – podsumowanie_2

• Wnioski: 

– neutralność pieniądza;

– szkodliwość interwencjonizmu państwowego 

(polityki dyskrecjonalnej fiskalnej i 
monetarnej), 

19

monetarnej), 

– doktryna leseferyzmu, czyli ograniczonej roli 

państwa w gospodarce (państwo w roli „stróża 
nocnego”, minimum państwa w gospodarce).

Model neoklasyczny – podsumowanie_3

P

AS

AD

E

AD'

20

Y

Y

P

0

E

E'

Model keynesowski – założenia

Krytyka i zakwestionowanie:
• prawa rynków Saya; 
• elastyczności cen i płac;
• równoważenia się rynku przy Y

p

Założenia:

21

Założenia:
• analiza krótkookresowa;
• sztywność (lepkość) cen i płac – rynek konkurencji 

niedoskonałej (monopole, ZZ);

• niepełne wykorzystanie czynników produkcji;
• inwestycje głównie zależą od psychologicznej skłonności 

do inwestowania, a w mniejszym – od stopy procentowej.

Model keynesowski – wnioski_1

• Model keynesowski (ujęcie popytowe, krótkookresowe) 
• opis procesu tworzenia produktu, w którym kluczową rolę 

odgrywają tzw. dostosowania ilościowe – równowaga 
makroekonomiczna ustalana jest powoli poprzez zmiany 
zapasów i wielkości produkcji;

• przebieg krzywej globalnej podaży:

– „odwrócona  litera L”, 

22

– „odwrócona  litera L”, 
– horyzontalny fragment tej krzywej – krzywa AD może przecinać 

krzywą AS przy różnym poziomie produkcji.

• równowaga na rynku towarów i usług może wystąpić gdy 

Y

f

‹

Y

p

(bo nadmierna skłonność do oszczędzania prowadzi 

do spadku C i są niedostateczne inwestycje);

• przy stabilnym poziomie cen i płac przedsiębiorcy są 

gotowi dostarczyć dowolną ilość towarów i usług pod 
warunkiem, że znajdzie się na nie odpowiedni popyt.

Model keynesowski – wnioski_2

• rola państwa

:

– konieczność interwencji państwa 

zmierzającej do pobudzenia globalnego 
popytu;

23

popytu;

– bardziej skuteczna jest polityka fiskalna 

niż monetarna (patrz: model IS-LM)

„Nasz” model makroekonomiczny

P

LAS

AD

Krótki okres –
keynesowski

24

Y

Y

P

0

E

1

P

1

SAS

Długi okres –
neoklasyczny

Krzywa zagregowanej podaży

• Krótkookresowa krzywa zagregowanej 

podaży (SAS) – ceny i płace nie są zupełnie 
sztywne, więc krzywa SAS jest nachylona 
dodatnio. 

25

dodatnio. 

– wzrost produkcji wywołuje w krótkim okresie 

tylko niewielki wzrost cen. 

• Długookresowa krzywa podaży (LAS) 

ilustruje produkt potencjalny, niezależny od 
przeciętnego poziomu cen.

Wstrząsy (szoki) makroekonomiczne

• Źródła niestabilności (wstrząsy/ szoki gospodarcze) –

przyczyny wywołujące wahania koniunkturalne (zmiany w 
PKB, bezrobociu, inflacji):

– pozytywnie i negatywnie oddziałujące na gospodarkę;

• Popytowy szok makroekonomiczny – źródłem mogą być: 

polityka gospodarcza państwa, zmiany podaży pieniądza, 

26

polityka gospodarcza państwa, zmiany podaży pieniądza, 
nagła zmiana nastrojów inwestorów lub gustów 
konsumentów; wpływa na położenie krzywej AD. 

• Podażowy szok makroekonomiczny - źródłem mogą być: 

polityka państwa, klęski żywiołowe, zmiany cen surowców 
(kryzys naftowy), wahania kosztów produkcji czy 
przełomowe innowacje w zakresie technologii produkcji; 
wpływa na położenie krzywej SAS i LAS. 

Szoki popytowe

LAS

AD'

E

3

SAS'

AD

E

4

P

P

2

Szoki podażowe

P

LAS'

P

2

SAS

E

2

LAS

27

Y

Y

P

E

1

SAS

E

2

E

4

Y

1

Y

2

0

P

1

Y

Y

P

0

AD

E

1

SAS'

P

1

E

2

Y

P’

Kryzysy naftowe_1

• 1973-74 (czynnik polityczny: embargo OPEC na 
dostawy ropy naftowej do USA i Europy Zach. – „broń 
naftowa”), 

• 1978-80 (rewolucja w Iranie), 

• 1989-90  (inwazja Iraku na Kuwejt) 

28

EFEKTY: 

recesja i inflacja

-4,00%

-2,00%

0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

8,00%

1

9

7

0

1

9

7

1

1

9

7

2

1

9

7

3

1

9

7

4

1

9

7

5

1

9

7

6

1

9

7

7

1

9

7

8

1

9

7

9

1

9

8

0

1

9

8

1

1

9

8

2

1

9

8

3

1

9

8

4

1

9

8

5

1

9

8

6

1

9

8

7

1

9

8

8

1

9

8

9

1

9

9

0

1

9

9

1

1

9

9

2

1

9

9

3

1

9

9

4

1

9

9

5

1

9

9

6

1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

Tempo zmian PKB w USA, 
rok poprzedni=100

Kryzysy naftowe_2

Wg modelu MFW, wzrost ceny baryłki ropy o 10$ 
powoduje spadek tempa światowego PKB o 3/5 punktu 
procent. w roku następnym

- 2005 r. – 67$ za baryłkę, to wzrost o 30$ w okresie roku

-IV 2008r. – 110$ za baryłkę

29

-IV 2008r. – 110$ za baryłkę

- VIII 2008r. – ok. 150$

Dlaczego nie było
kryzysu naftowego?

Dlaczego nie było kryzysu naftowego? (1)

1. Wzrosty są duże, ale są 

stopniowe – w 1979 r. cena 
wzrosła dwukrotnie w okresie 6 
m-cy, w 2005 – trwało to 18 m-
cy: podmioty się dostosowały

2. Relatywna cena ropy (w 

30

2. Relatywna cena ropy (w 

porównaniu do innych dóbr, 
surowców) nie jest aż tak 
wysoka

3. Współczesne gospodarki 

bardziej opierają się na potędze 
umysłu i mikrochipach niż 
ropie

Dlaczego nie było kryzysu…? (2)

4. Amerykanie konsumują ropy  

relatywnie mniej niż w latach 
70., tyle, że kraje rozwijające 
konsumują aż nadto.. 

5. Wzrasta cena ropy, bo wzrasta 

popyt (Chiny!), a nie z powodu 

31

popyt (Chiny!), a nie z powodu 
ograniczenia podaży

6. Nie tylko OPEC wydobywa ropę 

7. Słaby USD 

8. Alternatywne źródła energii

Opracowanie: The Economist

„Podsumowanie podsumowań”

• „Nasz” model:

– krótki okres: keynesowski

– długi okres: neoklasyczny

• Porównania modeli z/w na:

32

– założenia: podmiot gospodarczy, mechanizm rynkowy

– poziom równowagi makroekonomicznej 

– źródła niestabilności gospodarki

– interwencja państwa w gospodarce

• Inne założenia → inne wnioski i rekomendacje…

Pytania…?

dr Katarzyna Szarzec

33