Erling Roland, Gaute Auestad and Grete S. Vaaland
Uniwersytet w Stavanger
Centrum Badań Behawioralnych
Bullying
Scenariusz zajęć
2
Cele nauczania:
A.
Zrozumienie definicji i różnych przejawów bullyingu.
B.
Otrzymanie informacji na temat występowania bullyingu, wpływu urbanizacji, rozmiaru szkoły
i liczebności klasy, a także wieku i płci uczniów.
C.
Poznanie charakterystyki ofiar i sprawców bullyingu.
D.
Zrozumienie podstawowych mechanizmów bullyingu.
A.
Bullying
Powszechnie stosowaną definicję bullyingu można odnaleźć w tekście, jest ona także zilustrowana
i omówiona w filmie. Bardzo ważną rzeczą jest, aby dobrze zrozumieć czynnik „nierównowagi sił”, jako
że w zasadniczy sposób pozwala on odróżnić bullying od konfliktu, w jaki zaangażowane są dwie
strony o podobnym statusie siły. Umożliwia to wypracowanie odpowiedniego modelu interwencji.
Film koncentruje się na dwóch formach bullyingu twarzą w twarz, tj. na wykluczeniu i bullyingu
fizycznym, ale porusza także problem bullyingu werbalnego. Artykuł poświęcony jest najczęstszym
formom bullyingu, ale dotyka również kwestii bullyingu elektronicznego, który w szerszym wymiarze
omawiany jest w dalszych rozdziałach książki.
Poza dyskusją nad wymienionymi formami bullyingu, dobry sposób prezentacji problemu stanowią
scenki dramatyczne z podziałem na role.
B.
Rozpowszechnienie
Ta część poświęcona jest dyskusji nad metodą diagnozy występowania bullyingu: anonimowe
kwestionariusze przeznaczone dla uczniów; omówienie definicyjnego kryterium „raz na tydzień lub
częściej” w ustalaniu ofiar i sprawców bullyingu.
Na podstawie tej metody można ustalić, iż procent chłopców będących sprawcami bullyingu jest trzy
razy wyższy od dziewczyn. W tej części zajęć można podjąć dyskusję nad kwestią, czy wykorzystane
metody badawcze nie zaniżają zaangażowania dziewcząt w bullying.
Warto również zadać pytanie o to, w jakim wieku i jak dojrzali powinni być uczniowie, aby móc
odpowiedzieć ze zrozumieniem na zadane pytania.
3
C.
Charakterystyka
Bardzo ważną kwestią jest zrozumienie przez uczniów, iż indywidualne cechy uczniów stanowią
czynnik ryzyka, ale nie przesądzają o bullyingu. Warto w tym momencie dyskusji przyjrzeć się ofiarom
ukazanym na filmie.
W dalszej części, ważną sprawą jest podkreślenie mechanizmów przyczyn i skutków związanych
z bullyingiem zwłaszcza w odniesieniu do ofiar. Na przykład niepokój i strach stanowią czynniki ryzyka
stania się ofiarą bullyingu, ale są jednocześnie konsekwencją bycia ofiarą.
Charakterystyka powinna zatem zostać omówiona w odniesieniu do tematu mechanizmów.
D.
Główne mechanizmy
Programy prewencyjne i interwencyjne w obrębie programu Zero opierają się na teoretycznym
założeniu, że bullying stanowi głównie agresję proaktywną. Ponieważ tego rodzaju agresja
stymulowana jest przez perspektywę społecznej korzyści, np. władza nad ofiarą i intensyfikacja więzi
grupowej wśród sprawców (Roland & Idsøe, 2001), a także poprzez status wewnątrz grupy
rówieśniczej ustanawiany poprzez agresję (Roland, 2007; Salmivalli i in., 1996), program Zero
ukierunkowany jest na osłabienie tak rozumianej społecznej korzyści i zwiększenie znaczenia korzyści
wynikającej z pozytywnego zachowania.
Zatem dwie główne formy agresji – proaktywna i reaktywna – powinny zostać dokładnie
przeanalizowane. Tekst i przykłady można znaleźć w Module 1, film natomiast zawiera dodatkowe
komentarze.
Następnie należy przedyskutować znaczenie „trzeciej siły”, tj. obserwatorów bullyingu. Moduł 1. i film
są tutaj punktem odniesienia.
Na końcu, należy poruszyć kwestię rozhamowania wśród sprawców bullyingu za sprawą działania
w grupie oraz omówić proces dehumanizacji ofiary i techniki usprawiedliwiające działania sprawców.
Omówienie aspektu grupowego stanowi dobry punkt wyjścia do pracy nad kolejnym modułem
poświęconym zagadnieniom interwencji, w których wspólnota działania odgrywa podstawowe
znaczenie.