D

EFICYT

NARODOWY

, nadwyżka wydatków

budżetowych nad dochodami budżetowymi. Rząd
ma obowiązek wskazania źródła pokrycia
deficytu, ponieważ odpowiada za politykę
fiskalną.
Deficyt budżetowy=G-NT(podatki netto)
Istnieje zaraz finansowania deficytu budżetowego
poprzez dodruk pieniędzy.
*deficyt krótkookresowy (koniunkturalny), jeśli
maleje popyt globalny, należy go podtrzymać na
stałym poziomie np. poprzez:
-zwiększenie wydatków budżetowych aż do
osiągnięcia równowagi,
-wydatki budżetowe przyniosą efekt w postaci
powiększania dochodu->zwiększenie wpływów
do budżetu,
-podtrzymując popyt i produkcję,
-w krótkim okresie deficyt jest korzystny.
*deficyt długookresowy (strukturalny),
strukturalna nadwyżka wydatków nad dochodami,
pojawia się problem z finansowaniem deficytu,
rodzi on koszty w gospodarce, ponieważ musi być
czymś sfinansowany.
Sposoby zmniejszania deficytu:
1. zmniejszanie wydatków budżetowych
-restrukturyzacja wydatków, zmniejszenie
wydatków na cele konsumpcyjne a zwiększanie
na cele inwestycyjne.
W krótkim czasie: efekt studzenia-dochody ludzi
zmaleją, skutkiem będzie odebranie przywilejów
odebranym grupom w gospodarce, spadek
dochodu=spadek popytu.
W długim okresie: możliwość obniżenia
podatków, wzrost dochodu rozporządzalnego,
wzrost konsumpcji, inwestycji i wpływów do
budżetu.
2. Zwiększenie wpływów do budżetu
- podwyższenie podatków, dochody
rozporządzalne maleją, maleje konsumpcja,
inwestycje, popyt.
3. Alternatywne źródła: wzrost wpływów do
budżetu z tytułu prywatyzacji, dochody NBP.

Źródła finansowania wydatków państwa:
podatki, zysk z firm państwowych, 3/4 zysku z
NBP, wpływy z opłat skarbowych,
manipulacyjnych, ceł, wpływy z prywatyzacji.

Wzrost stopy podatkowej powoduje z jednej
strony wzrost wpływów budżetowych, z drugiej
jednak zmniejszenie produkcji i dochodu
zapewniających równowagę. Zmniejsza się
bowiem dochód rozporządzalny i konsumpcja.
Dlatego deficyt budżetowy zmniejsza się (lub
zwiększa nadwyżka budżetowa) jednak podobnie
jak w przypadku wzrostu wydatków państwa – w
stopniu mniejszym niż planowany na dany
moment wzrost podatków.

Stopa dyskontowa, oprocentowanie pożyczek
udzielanych przez Bank Centralny innym
bankom; podniesienie stóp procentowych to
restrykcyjna polityka fiskalna; to „karne odsetki”
w razie nieostrożności banku, nie ma tu
charakteru przymusowego; im niższe stopy
procentowe tym dla nas lepiej, bo podaż
pieniądza wzrasta, a stopy podatków na rynku
maleją.

Operacje otwartego rynku
(międzybankowego), zakup lub sprzedaż
papierów wartościowych na otwartym rynku;
najczęściej używane narzędzie; banki pobierają
odsetki od kredytów i papierów wartościowych,
np. obligacji które są bezpieczne; Bank Centralny
może kupować papiery wartościowe, podaż
pieniądza wzrasta (bo gotówka za nie trafia w
formie kredytów na rynek).

Rodzaje podatków:
a) pośrednie, zmieniają wartość ceny pomiędzy
konsumentem a producentem: np. VAT, akcyza
b) bezpośrednie, podatek pobierany z naszych
dochodów; stopa podatków pobieranych od
naszych dochodów wynosi 30%
*PIT – 19%, 32%
*CIT 19%.

Pieniądz, środek płatniczy, który ma zdolność
wyrażania, przechowywania i przekazywania
wartości.
Funkcje pieniądza: *miernika wartości,
*cyrkulacyjna (obiegowa), środek wymiany przy
wymianie w transakcjach kupno-sprzedaż,
*płatnicza, *zwalniania zobowiązań, wiąże się z
obowiązkiem akceptowania pieniądza jako formy
regulowania zob., *tezauryzacyjna, forma
przechowywania wartości-oszczędności,
*pieniądza światowego ($, DM)
Formy pieniądza:
- p. towarowy (kruszcowy, pełnowartościowy),
- p. kredytowy (monety zdawkowe
(podwartościowe), banknoty, p. bankowy, p.
elektroniczny; rodzaje: *p. gotówkowy; *p.
bezgotówkowy-żyrowy, wkładowy, księgowy;
*quasi-pieniądz: surogaty pieniądza mogące
realizować wybrane funkcje pieniądza.

Założenia modelu klasycznego: *długi okres
analizy, *wysoka elastyczność cen („giętkość”
cen), *stan równowagi oznacza zrównoważenie 3
rynków, *produkcja w stanie równowagi jest na
poziomie potencjalnego PKB (Yp).

Budżet państwa jest to plan finansowy
zawierający zestawienie dochodów i wydatków
rządowych związanych z realizacją przyjętej
polityki społecznej i gospodarczej. Jest to po
prostu roczny plan gromadzenia dochodów i
realizacji wydatków przez państwo w związku z
wykonywaniem jego funkcji.

Wzrósł nominalny PKB. Czy to oznacza, że i
realna produkcja wzrośnie? PKB nominalny
oblicza się według nominalnego wartości
pieniądza, natomiast PBK realny według realnej
wartości pieniądza, a więc „oczyszczonej” z
wpływu inflacji. Wzrost nominalnego PKB nie
oznacza od razu wzrostu realnej produkcji,
ponieważ nominalny PKB nie uwzględnia
inflacji, zatem może to świadczyć o wzroście
inflacji.

Baza monetarna H lub M0, czyli zasób
pieniądza wielkiej mocy, jest równa sumie
gotówki w obiegu i gotówki zgromadzonej w
bankach, którą wyemitował Bank Centralny.
H=C+R(c

b

+c

p

)D

Potencjalny PKB – maksymalna wartość
produkcji, która dana gospodarka może
wytworzyć przy zachowaniu stabilności cen; jego
poziom jest wyznaczany przez potencjał
wytwórczy gospodarki, który to zależy od
dostępnego nakładu pracy, kapitału i ziemi; jest to
wielkość produktu jaki wytworzy gospodarka
według modelu wzrostu; przejściowe fluktuacje,
których model wzrostu nie rozpatruje powodują,
że faktyczny produkt odchyla się od
potencjalnego jednak to poziom potencjalny jest
podstawową wielkością, do której faktyczny
produkt powraca gdy fluktuacje ustają
*w pełni wykorzystane zasoby czynników
wytwórczych, *w praktyce szacowanie Yp odnosi
się do wykorzystywania siły roboczej, *jeśli stopa
bezrobocia utrzymuje się na poziomie tzw.
naturalnej stopy bezrobocia to zakłada się, że
produkcja jest na poziomie potencjalnym (w pełni
wykorzystujemy zasoby pracy), *naturalna stopa
bezrobocia określana jest także stopą
nieprzyspieszającą inflacji – NAIRU.
PKB realny – obliczany jest w cenach stałych z
wybranego okresu np. w cenach z wybranego
roku, uzyskujemy go sumując wartość produkcji
wyrażoną w walucie danego kraju skorygowaną z
uwzględnieniem zmian cen jakie nastąpiły
między kolejnymi latami; często nazywany
również realną produkcją ponieważ reprezentuje
łączną produkcję dóbr w gospodarce.
PKB nominalny – PKB wyrażany w cenach
bieżących rynkowych.

Popyt na pieniądz. Wzrost wywołuje:
* zmniejszenie rezerw gotówkowych banków,
* wzrost pieniądza zza granicy,
* wzrost kreacji pieniądza przez system bankowy.
Czynniki determinujące popyt na pieniądz:
* realne:
- wielkość dochodów podmiotów w gospodarce

.

Wzrost dochodu prowadzi do wzrostu popytu,
natomiast spadek dochodów to mniejsze wydatki,
czyli spadek popytu.
- wielkość stopy procentowej, to cena pieniądza,
czyli koszt pozyskania pieniądza. Popyt
oddziałuje na wysokość stopy procentowej
zgodnie z prawem popytu. Jeśli stopa procentowa
rośnie to popyt na pieniądz maleje, a gdy stopa
procentowa maleje to rośnie popyt na pieniądz,
ponieważ nie opłaca się oszczędzać,
oprocentowanie lokat jest bowiem niskie.
* nominalne:
- poziom cen, jeśli ceny rosną, to popyt w ujęciu
nominalnym rośnie, jednak realnie ten popyt jest
taki sam. Natomiast gdy ceny maleją to popyt
nominalny maleje, realnie jednak koszt dóbr jest
taki sam więc popyt też się nie zmienia.

Prawo Okuna opisuje zależność zmian produkcji
i zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym. Zgodnie
z tym prawem poziom produkcji w fazie ekspansji
rośnie szybciej, a w fazie recesji spada szybciej
niż poziom zatrudnienia. Def.: „Na każde 2%
spadku realnego PKB w stosunku do PKB
potencjalnego stopa bezrobocia wzrasta o 1 punkt
procentowy.”.

Linia 45

◦

jest zbiorem punktów, których wartość

na osi poziomej = wartości na osi pionowej.
Punkt przecięcia krzywej AD i linii 45 0 jest
jedynym punktem w którym popyt globalny AD =
dochodowi dlatego punkt E jest punktem
równowagi którym planowane wydatki=
faktycznej produkcji i faktycznemu dochodowi.
Przy każdej innej wielkości produkcji nie równa
się ona popytowi globalnemu. Gdy produkcja i
dochód wynoszą Y 1 popyt globalny jest większy
od produkcji, pojawia się nadwyżka popytu i
plany wydatków przy tej produkcji nie mogą być
zrealizowane.

Efekt wypierania, zjawisko polegające na
zmniejszeniu wielkości inwestycji sektora
prywatnego, spowodowanym zwiększonym
finansowaniem wydatków publicznych deficytem
budżetowym. Pojawia się, gdy powodem
początkowej zmiany wielkości produkcji jest
wzrost wydatków państwa. Dochodzi wtedy do
wzrostu popytu na pieniądz oraz wzrostu stopy
procentowej, a tym samym ograniczenia popytu
inwestycyjnego i konsumpcyjnego sektora
prywatnego. Wypieranie to inaczej zastąpienie
inwestycji prywatnych wydatkami państwa.
G (wydatki państwa) rosną → Y (produkcja)
rośnie → R (oprocentowanie) rośnie → C+I
(wydatki konsumpcyjne i wydatki
inwestycyjne)maleją.

Wyjaśnij dlaczego gdy rośnie stopa procentowa
to popyt konsumpcyjny maleje.
Jeżeli stopa proc. rośnie to koszt pozyskania
pieniądza jest droższy w związku z czym popyt
konsumpcyjny maleje. Ludzie wolą dawać swoje
pieniądze do banku, gdyż tam jest wyższe
oprocentowanie, bo stopa procentowa wzrasta.
Jeżeli rośnie stopa procentowa, to popyt globalny
się zmniejsza, zmniejsza się produkcja i w efekcie
nasze dochody. Dlatego ludzie mniej wydają i
wolą oszczędzać, a to jest jednoznaczne z tym, że
popyt konsumpcyjny maleje.

Podaż pieniądza, to postawienie do dyspozycji
przez instytucje pieniężną zasobów pieniężnych
innej jednostce gospodarującej. Największym
źródłem podaży pieniądza jest jego kreacja przez
system bankowy. (Suma gotówki w obiegu oraz
wkładów w bankach komercyjnych i inwestycjach
budowlanych). Bank Centralny stosuje trzy
narzędzia za pomocą których może wpływać na
podaż pieniądza, są to: A. Rezerwy obowiązkowe
B. Operacje otwartego rynku ( sprzedając
papiery wartościowe zmniejsza podaż pieniądza,
ponieważ przyjmuje część pieniędzy od
nabywców; skupując papiery wartościowe BC
zwiększa podaż pieniądza na rynku, ponieważ
zasila rynek kreowanym przez siebie pieniądzem)
C. Stopa dyskontowa

PNB pokazuje poziom życia obywateli kraju, nawet
tych przebywających za granicą poziom życia w danym
kraju pokazuje PKB.
Wady PNB jako miernika dobrobytu społ.-gosp.:
*nie uwzględnia szarej strefy, *nie mierzy
produkcji gospodarstw domowych, *nie
informuje o rzeczywistych proporcjach podziału
dochodów w gospodarce, *nie informuje o
strukturze produkcji-nie wartościuje
poszczególnych składników produkcji, *nie
ujmuje produkcji tzw. antydóbr albo plagu,
zanieczyszczenia środ.

Popyt inwestycyjny w gospodarce maleje.
Porównaj konsekwencje dla tej gospodarki w
zależności od poziomu wykorzystania zasobów.
Krótki czas: niepełne wykorzystanie zasobów.
Jeśli popyt inw. W gosp. maleje, powoduje to
spadek popytu globalnego, tym samym spadek
produkcji i naszych dochodów. Krzywa AD
przesuwa się w dół.
Długi czas: pełne wykorzystanie zasobów. Jeśli PI
maleje, to krzywa MDS przesuwa się w dół.
Powoduje to, że poziom cen maleje, natomiast
produkcja pozostaje na tym samym poziomie.
Czyli jak widać jest różnica, w krótkim czasie PI
ma wpływ na wielkość prod., natomiast w długim
czasie gdzie zasoby są w pełni wykorzystane, PI
nie ma wpływu na wielkość produkcji tylko na
poziom cen (takie jest nawet założenie
monetarystów).

Płatności transferowe, wydatki państwa w
zamian , za które nie dostaje ono żadnych dóbr
ani usług, np. renty, emerytury, zasiłki dla
bezrobotnych, dotacje dla przedsiębiorstw. PT nie
wliczamy do rku PKB, ponieważ są one już
zawarte w konsumpcji i inwestycjach.

Jak przejść z PKB do PNB?
PNB = PKB + DOCHODY NETTO Z TYTUŁU
WŁASNOŚCI OSIĄGANEJ POZA
GRANICAMI NASZEGO KRAJU

PNN, produkt narodowy netto, DN, wartość
wytworzona w danym roku, jest to to, czym się
dzielimy z innymi państwami.
PNN = PNB – A
A - amortyzacja

D

ŁUG

PUBLICZNY

, zaciąganie kredytów

(zobowiązań) u społeczeństwa. D. nie może
przekroczyć 60% PKB. Deficyt budżetowy jest
bardzo niekorzystny, należy go zmniejszać –
spadek wielkości deficytu doprowadzi do spadku
stóp procentowych.
*narzędziem jest sprzedaż przez państwo
obligacji (osobom fizycznym) o terminie
zapadalności powyżej 1 roku, bonów skarbowych
– krótkoterminowych-rząd ma obowiązek
wykupienia po terminie zapadalności; często
sprzedaż taka wiąże się z efektem „śnieżnej kuli”
- spłata jednych obligacji przez emisję
następnych.
*narzędziem mogą być kredyty w bankach
zagranicznych lub w instytucjach finansowych
zagranicznych.

Deflator, pozwala nam szybko przejść od ujęcia
nominalnego do ujęcia realnego. Nie uwzględnia
szarej strefy, nie uwzględnia również jakości
środowiska naturalnego, wydatki na leczenie
związane z zanieczyszczeniem środowiska.
DEFLATOR = PNB (CENA BIEŻĄCYCH,
UJĘCIE NOMINALNE) / PNB (CENA
STAŁA, UJĘCIE REALNE) * 100

Funkcje Banku Centralnego:
* jest Bankiem banków,

czyli jedynym bankiem

w państwie, który:
- dostarcza pieniądze na rynek
- odpowiada za wartość pieniądza i poziom
inflacji
- prowadzi politykę monetarną w kraju oraz na
rynku międzynarodowym
Oznacza to, że z tytułu emisji papierów
wartościowych i pieniędzy otrzymuje zysk w
wysokości 3/4 zysku przekazuje do budżetu
państwa
- prowadzi rachunek rządu, ale ma zaraz
finansowania deficytu budżetowego!
- w imieniu rządu zaciąga dług publiczny i
zajmuje się spłatą tego zadłużenia.
*

jest

Bankiem Banków:

- sprawuje nadzór nad podległymi bankami,
- chroni system bankowy (Bankowy Fundusz
Gwarancyjny*)
- jest ostatnią instancją kredytodawczą dla
banków komercyjnych,
- prowadzi rachunki bankowe innych banków,
- udziela kredytów refinansowanych
(redyskontowy, lombardowy)
Narzędzia oddziaływania Banku Centralnego:
A. Rezerwy obowiązkowe (obniżenie stopy
rezerw obowiązkowych zwiększa podaż pieniądza
, ponieważ banki mogą większą część
zgromadzonych środków przeznaczyć na akcję
kredytową);
B. Operacje otwartego rynku ( sprzedając
papiery wartościowe zmniejsza podaż pieniądza,
ponieważ przyjmuje część pieniędzy od
nabywców; skupując papiery wartościowe BC
zwiększa podaż pieniądza na rynku, ponieważ
zasila rynek kreowanym przez siebie
pieniądzem);
C. Stopa dyskontowa (jeśli BC podwyższa podst.
stopy proc. zmniejsza popyt pieniądza i
zmniejsza liczbę kredytów udzielanych przez
banki.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny – ma na celu
zapewnienie deponentom środków z posiadanych
rachunków bankowych w przypadku utraty przez
bank możliwości ich zwrotu. Gwarancja BFG jest
ograniczona co do wysokości i obejmuje
zdeponowane środki łącznie z odsetkami
naliczonymi do dnia upadłości banku w
wysokości równowartości 100 000 Euro w 100%
wartości środków gwarantowanych. BFG może
prowadzić również działania profilaktyczne
zapobiegające upadłości banku poprzez
udzielanie bankom pożyczek, gwarancji, poręczeń
na warunkach korzystniejszych do stosowanych
na rynku międzynarodowym. Środku funduszu
pochodzą z obowiązkowych wpłat banków
komercyjnych oraz banku centralnego.

Funkcja oszczędności

- planowane oszczędności

są tą częścią dochodu, której gospodarstwa
domowe nie zamierzały wydać na konsumpcję.
Wykres funkcji oszczędności obrazuje
zamierzone oszczędności przy każdym poziomie
dochodu.
S = A + (1 – C) Y

Funkcja inwestycji. Popyt inwestycyjny oznacza
planowane przez przedsiębiorstwa powiększenie
kapitału trwałego (maszyny) oraz stanu zapasów.
Zakładając, że zamierzone inwestycje I są
wielkością stałą niezależna od bieżącej produkcji
i dochodu.