XIV Konferencja Naukowa – Korbielów 2002

„Metody Komputerowe w Projektowaniu i Analizie Konstrukcji Hydrotechnicznych”

System grzewczy z gruntowym akumulatorem energii

cieplnej - wyniki eksperymentów

Andrzej Wita

1

Andrzej Balcerzak

2

Dorota Mirosław-Świątek

3

1.

WSTĘP

W ostatnich latach obserwuje się wdrażanie coraz bardziej efektywnych technologii

pozyskiwania energii odnawialnej. W praktycznych zastosowaniach najpoważniejszym
problemem jest sezonowy i losowy charakter tych źródeł energii. Wzajemne dopasowanie
wydajności źródła energii do również zmiennego zapotrzebowania na energię to właściwie
jest problem efektywnego magazynowania energii. Jednym ze sposobów taniego magazy-
nowania energii cieplnej w ilości mającej znaczenie gospodarcze są akumulatory grun-
towe. Światowe badania i wykonane instalacje demonstracyjne wskazują na możliwość od-
zyskania nawet do 85 % energii w cyklu rocznym. Niezależnie od możliwości zastosowa-
nia sezonowego magazynowania w systemach wykorzystujących energię odnawialną, bar-
dzo ważnym kierunkiem zastosowań jest wykorzystywanie energii odpadowej powstającej
w niektórych procesach technologicznych. W takich przypadkach możliwe jest wykorzy-
stanie akumulatora energii w cyklach dostosowanych do charakteru procesu technologicz-
nego.

W niniejszej publikacji przedstawia się doświadczalny system grzewczy wykorzy-

stujący kolektory słoneczne i gruntowy akumulator energii cieplnej wykonany w Stacji Ba-
dawczej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Borowej Górze koło Serocka.
Projekt ten został wykonany na zamówienie Departamentu Geologii Ministerstwa Ochrony
Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa a sfinansowany przez Narodowy Fundusz
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (umowa nr 09/96/W-50/NE-PO-TX/D z
5.12.1996 r.).

2.

CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU OGRZEWANIA

Budynek Stacji Badawczej jest budynkiem parterowym, wolnostojącym, niepodpiw-

niczonym. Posiada część laboratoryjną i biurową. Całkowita powierzchnia budynku wyno-
si 340 m

2

natomiast kubatura 1078 m

3

.

___________________________________________

1

Dr inż., Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór, IMGW Warszawa

2

Mgr inż., Zakład Geotechniki, IMGW Warszawa

3

Dr , Katedra Inżynierii Wodnej i Rekultywacji Środowiska, SGGW Warszawa

229

Akumulator gruntowy stanowią cztery sekcje z których każda składa się z 12 piono-

wych wymienników o średnicy 2” i długości 21 m. Wymienniki rozmieszczono w regular-
nej siatce kwadratowej o boku 4 m. Łączna długość wymienników wynosi 1008 mb zaś ob-
jętość akumulatora (gruntu): 16500 m3. Położenie akumulatora względem budynku oraz
schemat połączeń hydraulicznych wymienników przedstawiono na rysunku 1a. Zastosowa-
no wymienniki typu koncentrycznego składające się z dwóch rur umieszczonych jedna w
drugiej. W fazie magazynowania energii cieplnej podgrzana woda (lub inny nośnik) do-
starczana jest za pomocą rury wewnętrznej o średnicy 1" , wypływa w dolnej części
zaślepionej rury zewnętrznej (średnica 2") i przemieszczając się do góry ogrzewa ją oraz
otaczający grunt. W fazie odzyskiwania energii z gruntu czynnik krążący w akumulatorze
przemieszczając się wzdłuż ścianki bocznej rury zewnętrznej ogrzewa się ciepłem
zgromadzonym w gruncie otaczającym wymiennik. W ramach sekcji wymienniki połączo-
no szeregowo. Źródłem energii zasilającym akumulator są kolektory słoneczne typu USD o
powierzchni łącznej 62,92 m2 (22 sztuki po 2,86 m2). Układ hydrauliczny kolektorów sta-
nowi obieg zamknięty a energia przekazywana jest do akumulatora za pomocą wymien-
nika ciepła lub do pompy ciepła. Układ hydrauliczny akumulatora gruntowego stanowią
dwa niezależne obiegi zamknięte zasilające po dwie sekcje akumulatora. Układ hy-
drauliczny ogrzewania budynku jest zasilany z pompy ciepła. Ruch nośnika energii we
wszystkich układach hydraulicznych jest wymuszony.

Zapotrzebowanie na energię cieplną budynku Stacji Badawczej określono na po-

ziomie 27,7 kW. Pompa ciepła powinna zapewniać około 70% całego zapotrzebowania na
energię cieplną budynku czyli winna mieć moc około 20 kW. Projekt przebudowy
uwzględniał istniejącą kotłownię gazową, możliwość przełączania zasilania systemu
grzewczego na pompę ciepła i piec gazowy, a także parametry czynnika grzewczego
obiegu instalacji CO 55/40

C wymuszone zastosowaniem pompy ciepła.

Rozdzielnia systemu grzewczego umożliwia przełączanie systemu na różne tryby

pracy z zależności od okoliczności:
zasilanie akumulatora gruntowego energią uzyskaną z kolektorów słonecznych,
odzyskiwanie energii cieplnej z akumulatora gruntowego i przekazywanie jej za pomocą
pompy ciepła do systemu centralnego ogrzewania,
dołączenie pieca gazowego jako źródła uzupełniającego w przypadku zwiększonego za-
potrzebowania na energię spowodowanego niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi
lub rozładowaniem akumulatora.

Połączenia hydrauliczne pomiędzy pionowymi wymiennikami wykonano za pomocą

rur preizolowanych typu FINPOL. Na rysunkach 1a i 1b przedstawiono schematycznie
połączenia hydrauliczne pomiędzy kolektorami, akumulatorem i rozdzielnią. W sekcji I
występuje inny schemat przepływu czynnika transportującego energię co wynika z faktu,
że połączenia wykonano przed rozpoczęciem projektu. System zaworów umożliwia
sterowanie sekcjami, wyłączanie z użytku poszczególnych sekcji np. w związku z awarią,
koniecznością wymiany lub montażu czujników itp. Zastosowana pompa ciepła posiada
moc znamionową 4,85 kW natomiast jej moc grzewcza wynosi 20,5 - 24,3 kW.
Usytuowanie pompy w systemie umożliwia pobieranie przez nią energii cieplnej z aku-
mulatora lub z kolektorów jako źródła dolnego. Z drugiej strony pompa ciepła zasila insta-
lację centralnego ogrzewania budynku laboratoryjnego. W związku z tym, że temperatura

230

czynnika grzewczego na wyjściu pompy ciepła nie przekracza 55

C musiał być zmody-

fikowany system ogrzewania budynku.

rozdzielnia

A

B

C

D

F

G

kolektory słoneczne

akumulator gruntowy

budynek laboratoryjny

0 1 2 3 4 5 m

Rys.1a. Schemat ogólny systemu ogrzewania w Borowej Górze

231

Do rozdzielni

A

B

C

D

Oznaczenia

- wymiennik gruntowy

- czujnik temperatury

- zawór

- akumulatory gruntowe

I/A

I/B

II/A

II/B

Rys.1b. Schemat połączeń wymienników w akumulatorze gruntowym

3.
KOMPUTEROWY SYSTEM MONITOROWANIA SYSTEMU

W drugim etapie projektu wykonano komputerowy system pomiarowy, umożliwiający

monitorowanie przebiegu procesu akumulowania energii w gruncie i jej odzyskiwania.
Podstawowe funkcje systemu pomiarowego to:
automatyczny pomiar temperatury i przepływu w instalacji hydraulicznej kolektorów, aku-
mulatora, pompy ciepła i centralnego ogrzewania,
archiwizacja wyników pomiarów,
wizualizacja pomiarów,
sterowanie pomiarami (ustawianie interwału czasu pomiędzy pomiarami, zapis pomiarów
do plików, itp.)
przekazywanie wyników pomiarów na odległość za pomocą modemu komunikacyjnego.

W systemie pomiarowym zastosowano czujniki platynowe typu PT-100 oraz ciepło-

mierze typu Supercal. Pomiary są wykonywane niezależnie dla trzech grup czujników
dołączonych do oddzielnych koncentratorów, a wyniki pomiarów są gromadzone w we-
wnętrznej pamięci koncentratorów i pobierane na żądanie użytkownika. Koncentratory po-

232

siadają zasilanie własne dzięki czemu są odporne na przerwy w dostawie energii z sieci
energetycznej. Na rysunku 2 przedstawiono schematycznie omawiany system pomiarowy.

koncentrator #2
akumulator

czujnik #1
czujnik #2

czujnik #n

koncentrator #3
kolektory

czujnik #1
czujnik #2

czujnik #n

koncentrator #1
budynek

czujnik #1
czujnik #2

czujnik #n

komputer pomiarowy

modem komunikacyjny

linia telefoniczna
komputer zdalny

Rys.2. Schemat ideowy komputerowego systemu pomiarowego

Czujniki dołączone są do koncentratorów, które wykonują pomiary niezależnie

z ustalonym odstępem czasu i przechowują wyniki pomiarów w swojej własnej pamięci.
Każdy koncentrator może przechować do około 12000 pojedynczych pomiarów. Koncen-
trator nr 1 obsługuje czujniki umieszczone w budynku, koncentrator nr 2 czujniki
w instalacji hydraulicznej akumulatora gruntowego, a koncentrator nr 3 czujniki dla
kolektorów słonecznych.

W systemie zainstalowano 4 standardowe ciepłomierze w celu kontrolowania przepły-

wu energii. Po jednym ciepłomierzu w połączeniach hydraulicznych do dwóch części aku-
mulatora, jeden na połączeniu hydraulicznym kolektorów słonecznych oraz na wyjściu z
pompy ciepła i wejściu do centralnego ogrzewania. Wszystkie są zlokalizowane w budyn-
ku laboratoryjnym. Na wyświetlaczach ciepłomierzy można odczytywać ilość energii prze-
pływającej przez przewód hydrauliczny, na którym zostały zainstalowane. Dodatkowo są
one wykorzystywane w automatycznym systemie pomiarowym jako przepływomierze.

Aktualnie automatyczny system pomiarowy wykonuje standardowo następujące czynności:
pomiar co 15 minut i zapis wyników w pamięci koncentratorów,
codzienny odczyt zawartości pamięci koncentratorów i zapis do plików tekstowych na dys-
ku komputera pomiarowego.

Aby wykonać dobowy odczyt zawartości pamięci koncentratorów komputer samoczynnie
włącza się codziennie o ustalonym czasie (godzina 0:05). Po wykonaniu odczytu kompu-
ter wyłącza się samoczynnie. System jest tak skonfigurowany, że w każdej chwili można
uruchomić zdalnie komputer za pomocą czuwającego modemu i wykonać następujące
czynności:

- zmienić częstość pomiarów i inne parametry (zmiana plików konfiguracyjnych dla

koncentratorów),

- kopiować pliki z wynikami pomiarów z dysku komputera pomiarowego,
- uruchomić program inicjujący odczyt zawartości pamięci koncentratorów,

233

- uruchomić program pomiarów bieżących umożliwiający zdalną obserwację systemu.

Eksperymentując z systemem pomiarowym opracowano oprogramowanie umożli-

wiające automatyczne przesyłanie plików archiwalnych pocztą elektroniczną na adres
pracowników IMGW działających w projekcie. Równocześnie wysyłany był przez pewien
czas eksperymentalnie komunikat o wykonanych czynnościach na telefon komórkowy.
Oprogramowania sprawdzono w praktyce z zadowalającymi wynikami. Przeprowadzano
również eksperymenty z wysyłaniem kilku wybranych wyników pomiarów na telefon
komórkowy.

4.

EKSPERYMENT BADAWCZY MAGAZYNOWANIA I ODZYSKIWANIA
ENERGII

1. Wyniki monitorowania magazynowania energii w 1998 r.

W sezonie letnim 1998 roku rozpoczęto magazynowanie energii cieplnej w akumula-

torze gruntowym. Ten etap eksperymentu trwał od 17 lipca do 5 października 1998 r. W
okresie około 2,5 miesiąca (78 dni) kolektory słoneczne dostarczyły 30,2 GJ (8390 kWh)
energii do systemu. Wartość ta została zmierzona za pomocą ciepłomierza usytuowanego
przed wymiennikiem ciepła przekazującym energię do obiegu akumulatora Średnio w
trakcie eksperymentu pozyskiwano około 107,5 kWh w ciągu doby. W sumie według po-
miarów za pomocą ciepłomierzy w akumulatorze zgromadzono 29,16 GJ (8100 kWh). Jest
to wartość nieco mniejsza niż energia odebrana z kolektorów z uwagi na sprawność pły-
towego wymiennika ciepła. Zbiorcze wyniki monitorowania systemu grzewczego za po-
mocą ciepłomierzy z całego eksperymentu (1998-1999) zamieszczono w tabeli 1. Kolumna
tabeli 1 oznaczona jako A1 zawiera dane dla pierwszej części akumulatora (sekcje I/A i
I/B na rysunku 1b). Odpowiednio kolumna A2 dotyczy drugiej części akumulatora (sekcje
II/A i II/B) natomiast kolumna A1+A2 zawierają dane dla całego akumulatora.

W trakcie eksperymentu prowadzonego w 1998 r. sprawdzano praktycznie kompute-

rowy system monitorowania oraz komunikację z IMGW w Warszawie. Za pomocą
modemu i linii telefonicznej system monitorowany był zdalnie, a co kilka dni, również tym
samym sposobem, przesyłano dane pomiarowe zgromadzone w komputerze w Borowej
Górze. W trakcie trwania eksperymentu były okresy wadliwego działania systemu po-
miarowego stąd w tabeli 1 zaprezentowano tylko poprawnie zmierzony przepływ energii w
systemie grzewczym. Ponadto system pomiarowy uruchomiono w lipcu a gromadzenie
energii rozpoczęto w czerwcu 1998 r. Przerwy pomiarów są widoczne również na za-
prezentowanych w dalszej części wykresach.

234

Tabela 1 Zbiorcze zestawienie transferu energii w systemie od czerwca 1998 do września
1999 r. (wyniki odczytywane z ciepłomierzy)

magazynowanie energii

odzyskiwanie energii

miesiąc

A1

A2

A1+A2 kolekt.

A1

A2

A1+A2

PC

kWh

kWh

kWh

kWh

kWh

kWh

kWh

kWh

magazyn. 1998

1273

4136

5409

5556

odzysk 1998/99

4209

5832

10041

31864

magazyn. 1999

7460

10870

18330

21224

suma

9417

17013

26430

29613

4209

5832

10041

31864

2. Wyniki monitorowania w sezonie zimowym 1998 i letnim 1999 r.

Druga faza eksperymentu rozpoczęła się w październiku 1998 roku na początku sezo-

nu grzewczego 1998/1999. Odzyskiwanie energii cieplnej z akumulatora trwało do maja
1999 r. W tym miesiącu sporadycznie odzyskiwano energię z gruntu w niewielkich ilo-
ściach i równocześnie rozpoczęła się faza magazynowania. Tak więc nie było typowej fazy
spoczynkowej akumulatora. W miesiącu październiku wprowadzono do układu hydraulicz-
nego kolektorów słonecznych płyn niezamarzający zamiast wody, która dotychczas była
nośnikiem energii w układzie hydraulicznym kolektorów podczas eksperymentu. Pozwoli-
ło to na dalsze próby pozyskiwania energii cieplnej bez obawy zniszczenia kolektorów
w przypadku nagłego wystąpienia ujemnych temperatur. Dzięki temu również w okresie
jesiennym nie wystąpiła typowa faza spoczynku akumulatora, a energia była pozyskiwana
z kolektorów również w listopadzie. Energię do celów grzewczych odzyskiwano od 14
października 1999 r. Od 22 października do 1 listopada pracowały zarówno kolektory sło-
neczne pozyskując energię jak i pompa ciepła odzyskując energię z akumulatora.

Tak jak w poprzednim roku energia cieplna przemieszczająca się w systemie była

monitorowana za pomocą standardowych ciepłomierzy oraz komputerowego systemu po-
miarowego. Odczyty z ciepłomierzy wykonywane były raz dziennie w dni robocze, a ich
wyniki zbiorcze dla całego eksperymentu przedstawiono w tabeli 1. W okresie od
2 października 1998 do 1 października 1999 r pozyskano 19.918 kWh z kolektorów sło-
necznych, w gruncie zmagazynowano 16.910 kWh i odzyskano 10.041 kWh.
Równolegle działał system pomiarów automatycznych. Na podstawie wstępnie opracowa-
nych pomiarów automatycznych sporządzono kilka wykresów charakteryzujących działa-
nie systemu w badanym okresie. Dobowe wartości energii magazynowanej i odzyskiwanej
z akumulatora przedstawiono na rysunku 3. Na wykresie tym przedstawiono wyniki z całe-
go okresu pomiarów automatycznych. W lecie 1999 r maksymalną wartość dobową energii
magazynowanej w akumulatorze uzyskano w dniu 20 lipca (221 kWh). Wartości ponad
175 kWh uzyskano 18, 19, 22 lipca, 5, 25, 26 sierpnia oraz 4, 5, 6, 8, 9, 12 września.
Maksymalny dobowy odbiór energii z akumulatora wystąpił w dniu 12 grudnia 1998 r i
wynosił około 233 kWh. Duże wartości odzysku energii (powyżej 175 kWh) miały miejsce
również w okresach od 19 do 26 listopada 1998, od 12 do 15 stycznia 1999 r. i od 15 do 18
lutego 1999 r. W sezonie grzewczym 1999/2000 nie przekroczono odbioru 150 kWh na
dobę.

235

Dobowe wartości energii uzyskanej na wyjściu z kolektorów kolektory i pompy ciepła
przedstawia rysunek 4. Maksymalną ilość energii z kolektorów (255 kWh) uzyskano
20 lipca 1999r. Wartości ponad lub zbliżone do 225 kWh uzyskiwano również w ostatniej
dekadzie lipca, ostatniej dekadzie sierpnia i w pierwszej dekadzie września 1999 r.
Znaczące ilości energii uzyskano jeszcze podczas kilku słonecznych dni pod koniec
października i na początku listopada przy czym 1 listopada był dniem wyjątkowym pod
tym względem. W tym dniu dzięki słonecznej pogodzie z kolektorów pozyskano około 109
kWh z czego 70 kWh zostało przekazanych do akumulatora, a z akumulatora odzyskano
37 kWh dla celów grzewczych. Rysunek 5 przedstawia wykres mocy dwóch części aku-
mulatora, kolektorów słonecznych i pompy ciepła w dniu 1 listopada. Podobny wykres
przygotowano dla 20 lipca czyli dla dnia, w którym pozyskano najwięcej energii z kolek-
torów słonecznych (rysunek 6). W tym dniu energia była odbierana z kolektorów przez
około 9 godzin przy stosunkowo wysokiej mocy przekraczającej 30 kW przez około 5
godzin. W dniu 1 listopada 1999 r. okres odbioru energii z kolektorów był krótszy (nieco
ponad 6 godzin) przy znacznie niższym poziomie uzyskiwanej mocy ( ponad 15 kW przez
5 godzin) oraz innym kształcie wykresu mocy.

1999-01-01

1999-03-01

1999-05-01

1999-07-01

1999-09-01

1999-11-01

2000-01-01

1998-09-01

1998-11-01

0

25

50

75

100

125

150

175

200

225

1998-08-13

En

er
gi
a

[k
W
h]

akum magazyn.

akum. odzysk

Rys.3. Dobowe wartości energii magazynowanej lub odzyskiwanej z akumulatora

236

1999-01-01

1999-03-01

1999-05-01

1999-07-01

1999-09-01

1999-11-01

2000-01-01

1998-09-01

1998-11-01

0

25

50

75

100

125

150

175

200

225

250

275

1998-08-13

En
er
gi

aa
[K
W

h]

kolektory

pompa ciep ła

Rys.4. Dobowe wartości energii uzyskiwane na wyjściu pompy ciepła i kolektorów

słonecznych

-20,00

-15,00

-10,00

-5,00

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

0:00

2:00

4:00

6:00

8:00

10:00

12:00

14:00

16:00

18:00

20:00

22:00

0:00

czas

m

oc

[

kW

]

akumulator

kolektory

pompa ciepła

Rys.5. Moc kolektorów słonecznych, akumulatora i pompy ciepła w dniu

1 listopada 1999 r. na podstawie pomiarów automatycznych

237

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

8:00

9:00

10:00

11:00

12:00

13:00

14:00

15:00

16:00

17:00

18:00

czas

m

o

c

[k

W]

akumulator

kolektory

Rys.6. Moc kolektorów słonecznych i moc przekazywana do akumulatora w dniu 20 lip-

ca 1999 r. na podstawie pomiarów automatycznych

Automatyczny system pomiarowy umożliwia śledzenie wielu parametrów procesu

magazynowania i odzyskiwania energii. Między innymi analizowano średnie dobowe tem-
peratury zasilania i powrotu cieczy będącej nośnikiem energii w akumulatorze. W obu
częściach akumulatora zmiany mają podobny charakter. W okresie magazynowania ener-
gii, temperatura nośnika płynącego do akumulatora wzrasta od około 14°C na początku
tego okresu do około 20°C w końcu fazy magazynowania. Sporadycznie w dniach o dużym
nasłonecznieniu osiągano temperaturę ponad 22°C . W tym samym czasie temperatura
cieczy powracającej z akumulatora wzrasta od około 6°C do 14°C w końcowej fazie
magazynowania. W okresie odzyskiwania energii z gruntu średnia temperatura nośnika
powracającego z akumulatora jest wyższa niż płynącego do akumulatora. Temperatura
cieczy powracającej zmieniała się od około 14°C do około 6°C na wiosnę pod koniec fazy
odzysku. W pierwszym okresie (październik, listopad) spadek temperatury był znaczny,
natomiast od lutego można zaobserwować stabilizację na poziomie 6°C. Świadczy to o wy-
korzystaniu zgromadzonych zasobów energii w pierwszym okresie i korzystaniu z energii
naturalnie napływającej do akumulatora w drugim okresie fazy odzysku. Interesujące jest
również zestawienie maksymalnej mocy chwilowej uzyskiwanej z kolektorów oraz mak-
symalnej temperatury nośnika powracającego z kolektorów. Na rysunku 7 przedstawiono
je w okresie od 1 maja 1999 r. do 14 listopada 1999 r. Maksymalna temperatura jaką
osiągnęła ciecz powracająca z kolektorów, wynosiła 64°C w dniu 31 sierpnia 1999 r. Rów-
nież w dniu 20 lipca 1999 r (w tym dniu uzyskano maksymalną ilość energii z kolektorów
w ciągu jednej doby) nośnik powracający z kolektorów osiągnął bardzo wysoką tempera-
turę - około 60°C. Maksymalną moc z kolektorów uzyskano 27 sierpnia 1999 r. i wynosiła
ona prawie 48 kW. Niewiele mniejszą moc, bo około 45 kW, dały kolektory 26 paździer-
nika 1999 r. a więc w czasie, w którym w poprzednim sezonie kolektory były wyłączone.

238

9 9 - 0 6 - 0 1

9 9 - 0 8 - 0 1

9 9 - 1 0 - 0 1

9 9 - 1 1 - 0 1

0 0 - 0 1 - 0 1

9 9 - 0 5 - 0 1

9 9 - 0 9 - 0 1

9 9 - 0 7 - 0 1

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 5

6 0

6 5

9 9 - 0 4 - 2 4

te

m

p

e

ra

tu

ra

[

C

],

m

o

c

[

kW

]

m a k s y m a ln a m o c

m a k s y m a ln a t e m p e ra t u ra

Rys.7. Maksymalna dobowa temperatura nośnika energii powracającego z kolektorów

oraz maksymalna moc uzyskana z kolektorów podczas magazynowania w 1999

3.

4.3.

Analiza kosztów ogrzewania

Obliczenia efektywności ogrzewania systemu zainstalowanego w Borowej Górze wy-

konano korzystając z ręcznych i automatycznych pomiarów energii dostarczanej i odbiera-
nej z akumulatora gruntowego, odbieranej z kolektorów słonecznych oraz dostarczanej do
centralnego ogrzewania z pompy ciepła. Pomiary były wykonywane codziennie w okresie
od 2 października 1998 r. do 1 października 1999 r. Pomiędzy 08.06.98 i 2.10.98 oraz od
29.04.99 do 08.06.99 energia cieplna magazynowana była w akumulatorze gruntowym,
a w okresie 01.10.98 do 05.05.99 energia cieplna była pobierana z akumulatora grun-
towego.

W tabeli 2 zestawiono wskaźniki kosztów pozyskania energii z akumulatora grun-

towego. Współczynnik wydajności pompy zdefiniowany jako stosunek energii uzyskanej z
pompy ciepła do sumy dostarczonej do niej energii elektrycznej i energii zużytej na pracę
pomp obiegowych), wyniósł 2,61. Koszt ogrzania 1 m

2

powierzchni budynku dla pompy

ciepła wyniósł 16,12 zł natomiast koszt ogrzania 1 m

2

powierzchni budynku gazem

wyniósł 24, zł. Całkowity koszt wytworzenia

1kWh energii cieplnej przy zastosowaniu

pompy ciepła wyniósł 0,17 zł, a przy ogrzewaniu gazowym 0,09 zł.

239

Tabela 2 Wskaźniki kosztów pozyskania energii cieplnej z akumulatora

Stosunek energii uzyskanej z pompy ciepla do energii włożonej

2,61

Łącznie energia zużyta na ogrzanie na 1m

2

powierzchni (220 m

2

)

144 kWh

Łącznie energia zużyta na 1m

3

kubatury (670 m

3

)

47,5 kWh

Koszt energii na ogrzanie 1 m

2

powierzchni

16,12 zł

Koszt energii na ogrzanie 1 m

3

kubatury

5,29 zł

Koszt uzyskania 1kWh

0,17 zł

5.

PODSUMOWANIE

Przedstawiony system ogrzewania z wykorzystaniem kolektorów słonecznych, pompy

ciepła i gruntowego akumulatora energii cieplnej ma charakter eksperymentalny jak rów-
nież demonstracyjny. Zainteresowani zastosowaniem podobnych rozwiązań mogą bez-
pośrednio zapoznać się z systemem oraz uzyskać dodatkowe informacje i wskazówki. Ob-
liczone wskaźniki kosztów eksploatacyjnych dla systemu są obiecujące i należy się spo-
dziewać, że koszty stałe będą coraz bardziej korzystne. Autorzy projektu opracowali
projekt dalszej rozbudowy systemu i jego unowocześnienia. Przewiduje on zastosowanie
ogniw fotowoltaicznych i małych generatorów wiatrowych w celu uniezależnienia się od
zewnętrznego zasilania oraz usprawnienie systemu pomiarowego i udostępniania danych.
W ramach promocji została opracowana internetowa strona WWW poświęcona projektowi,
która jest zamieszczona na serwerze Ośrodka Technicznej Kontroli Zapór Instytutu Mete-
orologii i Gospodarki Wodnej (

http://www.otkz.pol.pl./projekt_nf/index.htm)

.

6.

LITERATURA

[1] Wita A., Balcerzak A. Mirosław-Świątek D. (2000): Określenie efektywności ekolo-
gicznego systemu ogrzewania wykorzystującego magazynowanie energii cieplnej w grun-
cie. Materiały Badawcze IMGW. Seria: Inżynieria wodna, nr 12

0.0.1

STRESZCZENIE

Główna barierą uniemożliwiającą powszechne wykorzystanie energii odnawialnych jest lo-

sowy charakter występowania energii wiatru, słonecznej itp. Rozwiązanie
problemu tkwi w efektywnym magazynowaniu energii. Obiecujące wyniki eks-
perymentów uzyskano magazynując znaczne ilości energii cieplnej w akumula-
torach gruntowych. W referacie przedstawia się zakończony w roku 2000
projekt badawczy wykorzystania gruntowego akumulatora energii cieplnej oraz
kolektorów słonecznych w systemie grzewczym. System został uruchomiony na
jesieni 1997 r. w budynku laboratoryjnym IMGW w Borowej Górze koło Seroc-
ka. W ramach projektu obserwowano działanie systemu przez dwa lata. Obiekt

240

był monitorowany za pomocą komputerowego systemu pomiarowego, a uzy-
skane wyniki przedstawiono w referacie w postaci tabel i wykresów.

Heating system with thermal energy storage

in the ground - results of field experiments

0.0.2

SUMMARY

Random character of solar and other renewal energies is the main obstacle in common

utilisation of renewal energy. The solution of the problem is in an effective
thermal energy storage. Interesting and promising results have been obtained
while storing thermal energy in the ground. A study on application of thermal
energy storage in the ground and solar collectors in the heating system is
presented in this report. System was implemented in autumn 1997 in laboratory
building of the Institute of Meteorology and Water Management in Borowa
Góra near Serock. The system was tested during two years. Special computer
monitoring system was used to collect and transmit data. Results of monitoring
are presented in this article as tables and graphs.

241