Rynek, popyt, podaż. Teoria optimum konsumenta
I. Teoria użyteczności a równowaga konsumenta
Wyjaśnia sposób funkcjonowania konsumenta na rynku. Oparta jest na funkcji
użyteczności. Teoria użyteczności zakłada dążenie konsumenta do
maksymalizacji zadowolenia z konsumpcji dóbr.
UŻYTECZNOŚĆ
Jest sumą zadowolenia, jaką osiąga konsument z posiadania lub konsumpcji dóbr.
Umowną jednostką użyteczności jest util.
FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI
Wyjaśnia zależność między ilością konsumowanych dóbr a poziomem satysfakcji
uzyskiwanej w wyniku tej konsumpcji. Funkcja użyteczności ma postać:
),
...,
,
,
(
N
Z
Y
X
f
TU
⇒
gdzie: TU – użyteczność całkowita, f – zależność funkcyjna użyteczności od struktury
koszyka dóbr, X,Y,Z,....N – ilość poszczególnych dóbr w koszyku konsumpcji.
Jednoczynnikowa funkcja konsumpcji rozważa zależność między poziomem zadowolenia z
konsumpcji dobra X a ilością konsumpcji tego dobra przy założeniu ceteris paribus
odnośnie pozostałych dóbr
Każdy konsument podejmujący decyzje posiada własną funkcję użyteczności, która
charakteryzuje się pewnymi ogólnymi cechami:
1. konsument woli posiadać więcej niż mniej (funkcja użyteczności jest u większości
konsumentów rosnąca),
2. krańcowa użyteczność jest malejąca, ponieważ każdy dodatkowy procent
konsumpcji powoduje coraz mniejszy przyrost użyteczności.(I prawo Gossena).
Użyteczność marginalna (MU) informuje o ile zmieni się użyteczność całkowita (TU) z
konsumpcji dobra przy zmianie wielkości konsumpcji o jednostkę, czyli:
;
X
Q
TU
MU
∆
∆
=
Konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą w punkcie, w którym MU = 0
Konsument dążąc do maksymalizacji użyteczności całkowitej konsumpcji dąży do
zmaksymalizowania różnicy między użytecznością osiąganą z konsumpcji dóbr a
ponoszonymi w związku z tą konsumpcją nakładami. Różnica ta największa jest
w punkcie zrównania się współczynników kierunkowych funkcji użyteczności i
funkcji wydatków:
,
)
(
X
X
X
X
Q
P
Q
Q
TU
∆
⋅
∆
=
∆
∆
gdzie:
MU
Q
TU
X
=
∆
∆
- współczynnik kierunkowy funkcji użyteczności konsumpcji dobra X,
X
X
X
Q
P
Q
∆
⋅
∆
)
(
- współczynnik kierunkowy funkcji wydatków na dobro X.
Z przekształcenia powyższych równań wynika, iż konsument osiąga maksymalną
użyteczność z konsumpcji dobra X, gdy użyteczność marginalna równa jest cenie dobra
X. Konsument będzie zwiększał zakupu dobra X do momentu zrównania się MU z ceną
dobra X.
W sytuacji, gdy konsument przeznacza swój dochód na dwa dobra X i Y, sytuacją
optymalną dla niego jest, gdy użyteczności marginalne obu dóbr zrównują się. W
przypadku uwzględnienia różnic w cenach dobra X i Y, konsument osiąga najwyższą
użyteczność całkowitą, gdy względne użyteczności marginalne zrównują się,
czyli:
.
:
lub
,
Y
X
Y
X
Y
Y
X
X
P
P
MU
MU
P
MU
P
MU
=
=
W punkcie równowagi konsumenta dochodzi do wyrównania użyteczności
krańcowych konsumowanych dóbr w przeliczeniu na jednostkę pieniężną. Jest
to zasada ekwimarginalizmu (II prawo Gssena).
II. Teoria krzywych obojętności a równowaga konsumenta
Podstawą decyzji konsumenta jest uporządkowany system preferencji, czyli
założenie:
1. Kompletności preferencji – konsument wie czego chce, a czego nie,
2. Przechodniości preferencji, tzn., że jeżeli konsument woli dobro A od dobra B i dobro B
od dobra C, to woli też dobro A od dobra C,
3. Nienasyconości zadowolenia konsumenta.
KRZYWA OBOJĘTNOŚCI
Jest graficzną prezentacją różnych kombinacji konsumpcji dwóch dóbr dających
konsumentowi taki sam poziom użyteczności. W odczuciu konsumenta dobra na krzywej
użyteczności są substytutami. Stosunek, zgodnie Z którym konsument jest skłonny
zastąpić jedno dobro dobrem drugim nazywa się marginalną stopą substytucji (MRS).
MRS jest współczynnikiem nachylenia krzywej obojętności, czyli:
,
X
Y
Q
Q
MRS
∆
∆
−
=
ponieważ TU dla danej krzywej obojętności jest stała, to zmiana TU musi być równa 0. W
związku z tym zmianę użyteczności całkowitej na danej krzywej obojętności można
przedstawić jako:
.
0
=
⋅
∆
+
⋅
∆
=
∆
X
X
Y
Y
MU
Q
MU
Q
TU
po przekształceniu równania mamy:
.
Y
X
X
Y
Y
X
MU
MU
MRS
Q
Q
MU
MU
=
⇒
∆
∆
−
=
CECHY KRZYWYCH OBOJĘTNOŚCI
1. krzywe obojętności mają nachylenie ujemne,
2. jest ich nieskończenie wiele,
3. nie mogą się przecinać,
4. są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych,
5. im są dalej oddalone od początku układu współrzędnych, tym reprezentują wyższy
poziom użyteczności,
6.
stosunek, zgodnie z którym jedno dobro może być zastępowane przez drugie wyraża
prawo malejącej marginalnej stopy substytucji: Wraz ze zmniejszaniem się
udziału dobra Y i wzrostem dobra X w strukturze konsumpcji, maleje
skłonność konsumenta do zastępowania dobra Y dobrem X. Przy niższym
poziomie dobra Y konsument jest skłonny poświęcić większą ilość
dodatkowych jednostek dobra X, by zwiększyć konsumpcję dobra Y o
jednostkę
MAPA KRZYWYCH OBOJĘTNOŚCI
Uporządkowany przez konsumenta zbiór wszystkich potencjalnie możliwych alternatyw
konsumpcyjnych.
LINIA BUDŻETOWA (BL)
Reprezentuje zbiór możliwych dla konsumenta alternatyw wyboru dóbr w warunkach
wyznaczonych poziomem cen i dochodu pieniężnego, czyli:
.
Y
Y
X
X
P
Q
P
Q
BL
+
=
Przy założeniu, iż cały dochód wydatkujemy na dobro X lub na dobro Y, to:
.
Y
Y
X
X
Q
BL
P
a
Q
BL
P
=
=
Ponieważ zmiana BL=0, to nachylenie linii budżetowej wyraża stosunek:
.
MRS
MU
MU
P
P
P
P
Q
Q
Y
X
Y
X
Y
X
X
Y
=
=
⇒
=
∆
∆
−
Punkt równowagi konsumenta wyrażony przez powyższy warunek znajduje się w
punkcie styczności krzywej obojętności z linią budżetową. Konsument
maksymalizuje użyteczność całkowitą konsumpcji dóbr X i Y, gdy przy założonych
poziomach cen oraz dochodów, jego marginalna stopa substytucji zrównuje się z relacją
ceny dobra X do ceny dobra Y oraz relacją marginalnej użyteczności dobra X z
marginalną użytecznością dobra Y.
KRZYWA CENA-KONSUMPCJA
Jest to geometryczny zbiór punktów równowagi konsumenta, które odpowiadają
wszystkim poziomom cen przy niezmienności dochodów i preferencji konsumenta. Jest
ona podstawą wyprowadzenia krzywej indywidualnego popytu konsumenta. Suma
indywidualnych krzywych popytu konsumentów daje krzywą popytu rynkowego.
IV. Popyt i determinanty popytu
POPYTNA na dane dobro
Jest to ilość dobra, jaką nabywcy chcą i są w stanie nabyć po określonej cenie i w
określonym czasie, tzw. popyt efektywny
PRAWO POPYTU
Mówi, iż popyt jest zależnością odwrotnie proporcjonalną między ceną a ilością dobra,
którą nabywcy chcą i są w stanie nabyć przy założeniu, iż inne elementy charakteryzujące
sytuację rynkową nie ulegną zmianie (ceteris paribus).
RODZAJE POPYTU
1. Popyt funkcjonalny – wynikający z cech użytkowych dobrach, jest funkcją wartości
użytkowej dobra,
2. Popyt niefunkcjonalny – wynika z oddziaływania tzw. efektów zewnętrznych: owczego
pędu, snobizmu, Veblena,
3. Popyt spekulacyjny
http://notatek.pl/optimum-konsumenta?notatka