1

Koncepcja

NDT-Bobath

Baby / Adult

(NeuroDevelopmental Treatment)

Wykład 1

Informacje organizacyjne

Kontakt:
[e-mail]
-AWF pawilon III pok. 116; tel. [phone]

Zajęcia seminaryjne:
- strój sportowy, obuwie zmienne
- opaska na oczy, obuwie sportowe na zewnątrz- zajęcia na

AWF - Bobath dorośli

- realizowanie zajęć w swoich grupach

Egzamin:

- zakres
– forma

- minimum zaliczeniowe: 65% poprawnych odpowiedzi

Twórcy koncepcji Bobath

•

Dr Berta Bobath, Dr Karel Bobath

•

Metoda ta ma charakter neurorozwojowy.

•

Bazą do pracy i stosowania tej metody jest

znajomość rozwoju neurofizjologicznego

człowieka.

Koncepcja Bobath

dorośli pacjenci

(IBITA 1995)

•

Postępowanie obejmujące badanie

•

i leczenie ludzi z zaburzeniami

napięcia, ruchu i funkcji

spowodowanych uszkodzeniem CSN.

•

Postępowanie terapeutyczne jest

dostosowane indywidualnie do

problemów i potrzeb pacjenta.

•

Podstawowym celem terapii (leczenia)

jest optymalne przywrócenie

wszystkich funkcji.

•

„Ta koncepcja jest otwarta dalej się

rozwija (…)”.

B. Bobath 1984

•

Aktualne dziś, jutro,…

•

Nowa wiedza, nowe wyniki badań

naukowych np. w dziedzinie

neurofizjologii umożliwiają nam dalszą

naukę i rozwijanie koncepcji z korzyścią

dla pacjentów.

Reedukacja funkcji

Polega na przywróceniu pacjentowi:

-

umiejętności wykonywania aktywności

ukierunkowanej na osiągnięcie

konkretnego celu w sposób ekonomiczny

- umiejętności zmiany zachowania

adekwatnie do zmiany okoliczności

i środowiska.

2

Do zasad głównych koncepcji

NDT Bobath należą

•

Prawidłowe mechanizmy kontroli

postawy

•

Warunki dowolnej i funkcjonalnej

aktywności

Normalny ruch

•

Normalny ruch

(np.: zmiana pozycji, chód)

charakteryzuje się różnorodnością,

wielowariantowością, zmiennością-tak

aby w konkretnej sytuacji optymalnie

zrealizować aktywność ruchową.

•

Terapeuta odnosząc się do normalnego

ruchu orientuje się w patologii.

Normalny ruch

•

Zależny jest od zdrowego systemu

nerwowo-mięśniowego;

•

(prawidłowe przyjmowanie bodźców

zewnętrznych i wewnętrznych, ich zintegrowanie

oraz adekwatna i skoordynowana odpowiedź CSN).

•

Pozwala osiągnąć zamierzony cel

•

Rozwija się poprzez interakcję osoby ze

środowiskiem

Normalny ruch jest:

•

Celowy

•

efektywny

•

ekonomiczny

•

automatyczny /

zautomatyzowany/
•

zamierzony

(swobodny)
•

Obdarzony

różnorodnością

Normalny ruch zależy od:

•

rozumienia

•

motywacji

•

prawidłowego funkcjonowania narządów

zmysłów

•

siły

•

napięcia

•

percepcji

•

mobilności

•

koordynacji

•

doświadczeń ruchowych

•

……

Czynniki wpływające

na normalny ruch

•

Wewnętrzne – mobilność, siła mięśniowa,

napięcie mięśniowe, przyzwyczajenia,

budowa anatomiczna, samopoczucie w

momencie realizowania zadania

ruchowego,…

•

Zewnętrzne - otoczenie (znane/nieznane),

(przewidywalne/ zaskakujące), cechy

zdania (znane/nieznane), (przewidywalne/

zaskakujące), pora dnia, czas,...

3

Podstawą normalnego ruchu jest

prawidłowy centralny mechanizm

kontroli statyki tułowia.

Co składa się na prawidłowy

mechanizm kontroli postawy?

•

Reakcje nastawcze

•

Reakcje równoważne – umożliwiają utrzymanie środka ciężkości

ponad płaszczyzną podparcia - pozwalają utrzymać/odtworzyć

równowagę.

•

Umiejscowienie (placing)- Jest możliwością reagowania na ruch

wykonywany przez inną osobę bez konieczności wydawania przez nią

słownych poleceń, tak żeby nowo uzyskaną pozycję wyjściową

dokładnie utrzymać.

Warunki dowolnej

i funkcjonalnej aktywności…

I. Normalne napięcie

mięśniowe –

normotonus

•

Prawidłowe napięcie musi

być na tyle wysokie, abyśmy

mogli przeciwdziałać sile

ciężkości, a równocześnie na

tyle niskie, aby umożliwiało

na selektywny ruch.

•

Prawidłowe napięcie musi

umożliwiać wykonanie

dopasowanych,

skoordynowanych i płynnych

ruchów.

Napięcie mięśniowe

•

Prawidłowe napięcie jest jednym

•

z warunków funkcjonalnej

aktywności dowolnej.

•

Miarą napięcia jest opór przeciwko

ruchowi pasywnemu.

(WHO)

Napięcie zależne jest od wielu

czynników:

•

stopnia zautomatyzowania danej

czynności ruchowej;

•

czynniki otoczenia

(np.: środowisko

znane/nieznane, oświetlenie, temperatura, etc);

•

płaszczyzna podparcia;

•

pozycje wyjściowych;

•

szybkości wykonania

(tempa);

•

bólu;

•

emocji

Zaburzenia napięcia

•

Hypotonus

•

Hypertonus

4

Spastyczność

•

Wg. Definicji WHO jest zależnym

od szybkości oporem w czasie

ruchu biernego.

II. Unerwienie zwrotne (recyprokalne) –

odpowiada za prawidłową

synchronizację pracy agonistów,

antagonistów i synergistów.

III. Automatyczne wzorce ruchowe –

powstają na bazie prawidłowych

doświadczeń sensomotorycznych.

Warunki dowolnej

i funkcjonalnej aktywności…

Koncepcja

NDT-Bobath Adult

wykład II

Punkty kluczowe

•

Obszary zlokalizowane w obrębie ciała

wykazujące swoistą gęstość

receptorów,

•

Poprzez punkty kluczowe terapeuta

może kontrolować przebieg ruchu,

przeprowadzać facilitację

(torowanie)

lub inhibicję

(hamowanie)

odpowiedzi

organizmu.

Punkty kluczowe

CPK

PPK

PPK

PPK

PPK

DPK

DPK

DPK

DPK

PPK

Punkty kluczowe-

wykorzystanie

•

podczas badania

•

do pozycjonowania

(układania, zmian pozycji)

•

jako czuciowa informacja zwrotna

(Feedback)

•

do orientacji w linii środkowej ciała

•

do reedukacji równowagi

•

do oddziaływania na napięcie mięśniowe

•

do torowania fizjologicznych wzorców

ruchowych

5

Koncepcja NDT- Bobath -

zasady terapii

•

Rozpoczynamy terapię tak wcześnie jak to

jest możliwe,

•

Terapeuta pracuje z pacjentem indywidualnie,

•

Podczas terapii uwzględniamy porażone części

ciała,

•

Osiąganie samodzielności pacjentów w

zakresie takich czynności dnia codziennego

jak: toaleta, higiena, ubieranie się, spożywanie

posiłków etc.. ,

Koncepcja NDT- Bobath -

zasady terapii

•

Terapię rozpoczynamy od

normalizacji napięcia,

•

torowanie prawidłowych wzorców

ruchowych,

•

pacjent aktywnie uczestniczy w

terapii,

•

motywowanie pacjenta poprzez

terapię rozwiązywania problemów.

Koncepcja NDT- Bobath -zasady

terapii

•

Facilitację prowadzimy od części

proksymalnych ku dystalnym poprzez pracę na

odpowiednich punktach kluczowych (mostek,

kręgosłup, barki, miednica,…),

•

prowadzenie pacjenta odbywa się przez 24

godziny w ciągu doby

(uwzględnić wszystko co wpływa

na pacjenta- środowisko, opiekunowie),

•

zaproponować pacjentowi tyle pomocy ile

trzeba i tak mało jak to możliwe.

Koncepcja NDT- Bobath -zasady

terapii

•

Koncepcja zespołu interdyscyplinarnego

terapeutycznego

(możliwie najpełniejszy powrót

funkcji)

–

lekarz, pielęgniarki, fizjoterapeuta,

logopeda, neuropsycholog, …

(wspólne ustalanie

celów i strategii terapii, prawidłowy sposób

prowadzenia pacjenta),

•

pacjent jest usprawniany jako cały człowiek.

Ochrona stawu barkowego

•

Staw barkowy powinien być zawsze

uwzględniany procesie rehabilitacji,

•

Bolesny bark dotyka około 70% wszystkich

pacjentów z hemiplegią (WHO),

•

Jak wskazują wyniki badań przyczyną

bolesnego barku jest często nieprawidłowa

obsługa pacjenta,

•

Prawidłowo prowadzona terapia (koncepcja

24) terapia może zapobiec bólowi barku.

Liniowość (alignment)

•

Konieczna dla utrzymania prawidłowej

postawy oraz skoordynowanego,

ekonomicznego i celowego przebiegu

ruchu,

•

Wszystkie części narządu ruchu

(kości,

więzadła, torebki stawowe, ścięgna, mięśnie, etc..)

muszą w każdej chwili

(postawa/wzorzec

ruchowy)

znajdować się względem siebie

w ściśle określonym położeniu.

6

Percepcja ciała

Percepcja obejmuje wszystkie mechanizmy, które

biorą udział w przetwarzaniu bodźców danej,

aktualnej sytuacji- włączając plastyczność

zmysłów- wysoki poziom organizacji- odpowiednie

systemy pamięci i zdolności odtwarzania pamięci”

Dr F. Affolter

Percepcja ciała

Percepcja obejmuje mechanizmy, które

przetwarzają docierające do nas

bodźce i pozwalają nam się

zorientować w aktualnej sytuacji.

Percepcja oznacza zrozumienie

otoczenia (środowiska) i nas samych.

O problemach z percepcją ciała

wnioskujemy na podstawie zachowania

pacjenta

Zaburzenia percepcji ciała

•

Pacjenci z zaburzeniami percepcji

ciała często są błędnie oceniani

jako pacjenci bez motywacji czy

niechętni do terapii.

•

Często decyzja (błędna) o zmianie

terapeuty, lub wręcz zaniechanie

terapii w chwili gdy pacjent

niechętnie współpracuje.

Zaburzenie percepcji ciała

•

Terapeuci powinni rozpoznać

zaburzenia percepcji ciała oraz dać

pacjentom czas do nauki. Powinni

zagwarantować systematyczną

terapię.

Koncepcja Bobath

Czego powinniśmy unikać

•

Podwyższonego zagłówka łóżka w leżeniu na

plecach,

•

miękkich poduszek, zbyt miękkich

materacy, łóżek wodnych,

•

uchwytów przy łóżku,

•

twardego podparcia stóp,

•

przedmiotów w ręce

niedowładnej/porażonej,

•

infuzji w obrębie strony

niedowładnej/porażonej.

Plastyczność

„Jest to zdolność wszystkich komórek

na każdym poziomie ich rozwoju, do

zmiany każdego aspektu ich fenotypu,

jako odpowiedzi na odchylenie od

normy w ich warunkach wewnętrznych

lub otoczeniu.”

Brown & Hardmann 1987

7

Plastyczność

„Neuroplastyczność jest procesem, który odgrywa

dużą rolę w odbudowywaniu uszkodzonego CSN. W

tym wypadku następuje reorganizacja na poziomie

synaps jak i neuronów (...) z uwagi na silne

torowanie tych procesów przez bodźce wstępujące

jest ważne, aby torować plastyczność

odpowiednimi wyzwaniami (zadaniami).”

Annunciato N.

Problemy pacjentów z hemiplegią w

odniesieniu do normalnego ruchu

Czynniki potrzebne do realizacji

normalnego ruchu

/

patologia

•

Normalny ruch możliwy jest dzięki

prawidłowemu funkcjonowaniu wielu

czynników:

•

Napięcie mięśniowe

•

Siła mięśniowa

•

Ruch selektywny

•

Zrozumienie zadania (na poziomie

zarówno werbalnym jak i

niewerbalnym)

Czynniki normalnego ruchu -

patologia

•

Koordynacja

•

Równowaga

•

Czucie

•

Ruchomość

•

Percepcja

•

Motywacja

ICF

Międzynarodowa Klasyfikacja

Funkcjonowania,

Niepełnosprawności i Zdrowia

International Classification of Human

Functioning, Disability and Health

World Health Organization, 2001 (rezolucja WHA54.21).

Czym jest ICF?

•

Jedna z międzynarodowych klasyfikacji zdrowotnych WHO.

•

Uzupełnia ICD-10 (International Statistical Classification of Disease and

Related Health Problems), najstarszą klasyfikację zdrowotną WHO.

•
•

Ujednolicona i standartowa struktura opisująca stany zdrowotne /związane ze

zdrowiem. ICF łączy różne aspekty dotyczące osób w danych stanach

zdrowotnych, np. określa, jakie czynności osoba z daną chorobą może

wykonywać, a jakich nie. Klasyfikacja ICF opisuje te elementy pod względem

struktur ciała jak również realizowania ról społecznych.

•

Standard opisu i oceny zdrowia oraz niepełnosprawności. Stanowi rewizję

poprzedniego systemu ICIDH (International Classification of Impairments,

Disabilities and Handicaps) z 1980 r. W ICF GŁÓWNA UWAGA ZOSTAŁA

PRZENIESIONA Z IDEI KONSEKWENCJI CHOROBY NA KOMPONENTY

ZDROWIA.

•
•

ICF stawia na równi wszelkie choroby i stany zdrowotne niezależnie od

przyczyn, a także charakteru fizycznego lub psychicznego (np. depresji).

8

Zastosowania ICF

•

kliniczne

•

badawcze

•

statystyczne

•

społeczne

•

edukacyjne

Cele ICF

•

ustalenie wspólnego języka opisu zdrowia i

stanów związanych ze zdrowiem – poprawa

komunikacji między użytkownikami

(pracownicy

służby zdrowia, ubezpieczyciele, badacze, społeczeństwo, …)

•

umożliwienie porównań danych

(kraje, czas,

dyscypliny opieki zdrowotnej…)

•

dostarczenie naukowej podstawy do

zrozumienia i analizy zdrowia oraz

związanych ze zdrowiem stanów oraz

czynników determinujących

•

ustalenie systemowego wzoru kodów dla

zdrowotnych systemów informacyjnych

Właściwości ICF

•

Jest strukturą, pozwalającą

zorganizować dane i informacje na temat

praktycznego funkcjonowania człowieka

jak również informacje o ewentualnych

ograniczeniach tych funkcji

•

Klasyfikacja ta podzielona jest na dwie

części:

•

1: Funkcjonowanie i Niepełnosprawność

2: Komponenty czynników wynikających z kontekstu

•

Struktury – anatomiczne części ciała

organy, kończyny i ich części.

•

Funkcje – fizjologiczne/ psychologiczne

funkcje ciała

(układów anatomicznych)

•

Aktywności – wykonanie zadania lub

czynności przez daną osobę np.: zmiana

pozycji, czynności manualne etc.

•

Uczestnictwo

(partycypacja)

– branie udziału

osoby w danym obszarze życia/ sytuacji

życiowej na podłożu odczuwania cielesnego,

psychicznego i duchowego.

Choroba /

zaburzenie

Funkcje i struktury –

uszkodzenie / zaburzenie

ICD - 10

Czynniki osobiste

Przeszkody / czynniki

ułatwiające

Aktywności

- utrudnienia

Partycypacja

- ograniczenia

Czynniki zewnętrzne

Przeszkody / czynniki

ułatwiające

ICF

Funkcjonowanie

i niepełnosprawność

Czynniki

wynikające z

kontekstu

ICF

Funkcjonowanie i

Niepełnosprawność

Komponenty czynników

wynikających z kontekstu

części

komponenty

Funkcje ciała i

struktury

Aktywności i

uczestnictwo

Czynniki

środowiskowe

Czynniki

osobiste

Utrudnienia

i bariery

Zmiany w

funkcjach

ciała

Zmiany w

strukturach

ciała

zdolnośc

i

wykonanie

Poziom

y

1

2

3

4

Poziom

y

1

2

3

4

Poziom

y

1

2

3

4

Poziom

y

1

2

3

4

Poziom

y

1

2

3

4

Domeny/

kategorie

Kwalifikacj

e/

rozdziały

9

Kodowanie ICF

•

ICF służy do kodowania różnych stanów zdrowotnych

oraz powiązanych ze zdrowiem.

•

Komponenty:

•

funkcje ciała b

•

struktury ciała s

•

aktywność i partycypacja d

•

czynniki środowiskowe e

•

Do litery b, s, d, e dodane są kody numeryczne: numer

rozdziału (jedna cyfra), drugi poziom (dwie cyfry) i

trzeci oraz czwarty poziom (po jednej cyfrze każdy).

Kodowanie ICF

•

Kody uzupełniane są kwalifikatorem (zmienną objaśniającą), który oznacza poziom

zdrowia (tzn. wagę problemu). Kwalifikatory są kodowane jako jedna, dwie lub

więcej cyfr po przecinku.

•

Bez kwalifikatorów, kody nie są ważne.

•

np.: kwalifikator (zmienna objaśniająca) dla komponenty FUNKCJA:

Funkcje organizmu są kodowane przy pomocy jednego kwalifikatora, który

wskazuje na zakres problemu (upośledzenia/uszkodzenia). Obecność problemu

(upośledzenia/uszkodzenia) można określić jako ubytek lub brak, zmniejszenie,

dodatek lub nadmiar, albo odchylenie.

•

Komponenty są klasyfikowane według skali:

•
•

xxx.0 BEZ problemu (nie ma, brak, nieistotne,… )

0-4%

•

xxx.1 ŁAGODNY problem (drobne, niewielkie,…)

5-24%

•

xxx.2 UMIARKOWANY problem (średnie, spore,...)

25-49%

•

xxx.3 POWAŻNY problem (duże, ekstremalne, …)

50-59%

•

xxx.4 CAŁKOWITY problem (pełne, …)

96-100%

•

xxx.8 nie wymienione

•

xxx.9 nie stosowane

Kodowanie ICF

http://www.who.int/classifications/icfbrowser/

1. Funkcje mentalne /

Struktury systemu nerwowego

2. Funkcje czuciowe i ból /

Oko, ucho i związane z nimi struktury

3. Funkcje głosu i mowy /

Struktury zaangażowane w głos i mowę

4. Funkcje systemów sercowo-naczyniowego, hematologicznego,

immunologicznego i oddechowego /

Struktury systemów sercowo-naczyniowego, immunologicznego i

oddechowego

5. Funkcje systemów trawienia, metabolicznego i endokrynnego /

Struktury związane z systemami trawienia, metabolicznego i

endokrynnego

6. Funkcje moczowo-płciowe i reprodukcyjne /

Struktury związane z systemami moczowo-płciowym i reprodukcyjnymi

7. Funkcje nerwowo- mięśniowe i związane z ruchem /

Struktury odpowiedzialne za ruch

8. Funkcje skóry i innych związanych z nią struktur /

Skóra i związane z nią struktury

FUNKCJE

10

IBITA

Struktura szkoleń

koncepcji NDT-Bobath

International Bobath

Instructors Training Association

•

IBITA rok powstania: 1984

•

Obecnie IBITA zrzesza ponad 240

członków z 26 krajów

www.ibita.org

Kontakt IBITA

IBITA Sekretariat: Paul Kroonenburg

Address: Keizer Karelweg 82, 1185

HW Amstelveen,

The Netherlands

Telephone: [phone]

Fax: [phone] / [phone]

E-mail:

[e-mail]

11

CELE i MISJA IBITA

•

Planowanie, organizowanie i

przeprowadzanie na całym świecie kursów

dla specjalistów

(np.: fizjoterapeutów, terapeutów

mowy, lekarzy, pielęgniarek…)

w zakresie badania i

terapii pacjentów z uszkodzeniem CSN,

•

ustalanie statutów i wytycznych

dotyczących nauczania koncepcji Bobath na

całym świecie,

•

ciągła interakcja i dalsze szkolenie

obecnych instruktorów,

•

szkolenie i uznawanie przyszłych

instruktorów,

•

nauczanie i praktyka kliniczna bazuje na

aktualnym stanie wiedzy w zakresie m.in.

biomechaniki, neurofizjologii, nauczania

motorycznego, która jest integrowana

ramach koncepcji Bobath,

Instruktorzy IBITA

•

Basic Course Instructor,

uprawniony do

prowadzenia kursów podstawowych koncepcji

Bobath;

•

Advanced Course Instructor,

uprawniony do prowadzenia kursów podstawowych

i rozwijających koncepcji Bobath;

•

Senior Instructor,

uprawniony do

prowadzenia kursów podstawowych i

rozwijających koncepcji Bobath oraz do

certyfikowania instruktorów wszystkich trzech

poziomów.

IBITA - struktura szkoleń

•

Kursy podstawowe – 3 tygodnie

(2 części)

110 godzin (1h=60min)

Proporcja instruktor/ student: 1/10 max 1/12

•

Kursy rozwijające – 1 tydzień

•

Kursy specjalistyczne

(np. urazy czaszkowo-

mózgowe)

IBITA w Polsce

•

2002 – pierwszy kurs podstawowy

uznany przez IBITA

•

2005 Pierwszy kurs rozwijający

uznany przez IBITA

Piśmiennictwo



Bobath B. Adult hemiplegia: evaluation and treatment. Heinemann, London,

1990.



Bobath B. The treatment of meuromuscular disorders by improwing

patterns of coordination. Physiotherapy, 1969, 55(1); 18-22.



Boemer B. Materiały szkoleniowe Bobath 2003.



Davies M.P. "Step to follow" Springer, 1993.



Davies M.P. "Right in the middle" Springer, 1993.



Johansson Barbro B, „Brain plasticity and Stroke Rehabilitation, The Willis

Lecture Stroke, 2000.



Kossut M. Mechanizmy plastyczności mózgu, PWN, W-wa, 1994.



www.who.org

, 2009.



www.ibita.org

, 2009.