ZAGADNIENIA OGÓLNE

POJĘCIE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Prawo   międzynarodowe   –   normy   prawne,   które   wyrosły   na   podłożu   stosunków
międzynarodowych i są ich odbiciem.
Prawo międzynarodowe – jest zespołem norm regulujących stosunki między państwami →
niepełna definicja

1. podmiot → państwo
2. funkcja → regulowanie stosunków międzynarodowych

Prawo międzynarodowe – zespół norm regulujących stosunki międzynarodowe w
szerokim  znaczeniu, tzn.  stosunki  miedzy   państwami  oraz państwami  a innymi
podmiotami   (tzn.   różnymi,   niezależnymi   od   siebie   i   nie   podlegającymi   jakiejś
wspólnej władzy państwowej podmiotami).

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE A PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE

P.m. prywatne – prawo wewnętrzne poszczególnych państw → zespół norm wskazujących
na   system   prawny   właściwy   do   zastosowania   w   dany+m   przypadku   (normy
kompetencyjne/kolizyjne).

NAZWA P.M.

–

prawo międzynarodowe publiczne

–

prawo narodów → naród jako synonim państwa

–

Law of Nations <ang>, droit des gens <fr>, Völkerrecht <niem>.

FUNKCJE (PRZEDMIOT) PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Najważniejsze zadania:

1. utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
2. tworzenie reguł współpracy państw

Regulowanie stosunków zewnętrznych państw:

1.

określa sytuację państwa w stosunku do innych państw (

tzw. prawa zasadnicze

)

2.

ustala 

ogólne zasady postępowania

 (np. zasada nieagresji)

3.

reguluje konkretne stosunki

 miedzy państwami

4.

ustala 

formy wzajemnych stosunków

 (min. prawo konsularne, dyplomatyczne)

5.

reguluje 

zasięg terytorialny

 państw

6.

ustala   reguły   postępowania  

na   obszarach   nie   podlegających   niczyjej   władzy

(np. przestrzeń kosmiczna)

Oddziaływanie na stosunki wewnętrzne państw:

–

coraz   szerszy   zasięg   koniecznej   regulacji

  (związany   głównie   z   postępem

technicznym,   internacjonalizacją,   globalizacją),   np.   kwestie   ochrony   środowiska,
komunikacji.

–

konieczność uregulowania w prawie wewnętrznym

 takich spraw jak immunitet

dyplomatyczny

–

normy dotyczące praw człowieka, pracownika i in.



sposób   oddziaływania   na   stosunki   wewnętrzne   →  

brak   bezpośredniego

regulowania

, chyba że umowa coś takiego wprowadza (np. prawo UE)

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE (= OBRÓT MIĘDZYNARODOWY)

Stosunki   międzynarodowe  –   szerokie   znaczenie   –   stosunki   społeczne   (międzyludzkie)
przekraczające granice jednego państwa. Uczestnicy to: 
1. państwa   i   organizacje   nie   podlegające   władzy   →   stosunki   o   charakterze   jakby

urzędowym
→

stosunki międzynarodowe

2. osoby fizyczne i osoby prawne → stosunki nie mające charakteru urzędowego

1

Obrót międzynarodowy  – całokształt stosunków utrzymywanych przez podmioty prawa
międzynarodowego.
Polityka międzynarodowa danego państwa określana jest przez:
–

interes państwa

–

możliwości realizacji celów politycznych

Nauka o stosunkach międzynarodowych
–

nie tylko aspekt prawny

–

też ekonomiczny, socjalny, historyczny, geograficzny i in.
→

nie   można   badać   prawa   międzynarodowego   w   oderwaniu   od   stosunków
międzynarodowych, gdyż prowadziłoby to do formalizmu.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

1. ZASADA RÓWNOŚCI (FORMALNEJ) PODMIOTÓW
2. TWORZENIE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO (BRAK USTAWODAWCY)

→

podstawą obowiązywania normy p.m. jest zgoda (wyraźna lub dorozumiana) danego
państwa, obojętnie w jakiej formie wyrażona

→

niesformalizowane i zdecentralizowane

→

poprzez   zawarcie   umowy   lub   stosowanie   danej   praktyki   (prawo   zwyczajowe)   →
partykularyzm prawa

→

w San Francisco w 1945 r. delegacja Filipin wystąpiła z wnioskiem, by ONZ mogła
ustanawiać prawa bezwzględnie wiążące → nie przeszło.

−

Rada Bezpieczeństwa wydaje decyzje – tj. akty stosowania prawa na podstawie

Karty NZ, a nie tworzenia

−

UE – rozporządzenia są wiążące, ale tylko w państwach członkowskich

3.

PRZYMUS W P.M. (BRAK ZORGANIZOWANEGO PRZYMUSU)

→

potępienie   wojny,   przy   jednoczesnej   próbie   budowy   międzynarodowego   aparatu
przymusu (1-wsza – Liga Narodów – nieudana) → teraz ONZ – ma prawo stosowania
przymusu (sankcji) na podstawie decyzji Rady Bezpieczeństwa, ale tylko dla obrony
lub przywrócenia pokoju, ale nie w przypadku każdego naruszenia.

→

wg S.E. Nahlik – 

3 rodzaje sankcji w p.m.:

(1)

sankcje   natury   psychologicznej

  –   np.   poprzez   formalna   rezolucję   czy

orzeczenie organu międzynarodowego

(2)

sankcje  natury  odwetowej

  –  stosowane  indywidualnie   lub  z  pomocą   innych

państw → retorsje i represalia

(3)

sankcje zorganizowane

 – stosowane przez właściwy organ międzynarodowy

∗

sankcje 

organizacyjne

 (np. wydalenie z organizacji)

∗

sankcje 

gospodarcze

∗

sankcje 

polityczne

∗

sankcje 

wojskowe

→

stosowanie   tych   sankcji   napotyka   na   trudności   rzeczywistej   realizacji   (np.   słabe
państwo, czy brak sprawnego działania ONZ)

4. BRAK OBOWIĄZKOWEGO SĄDOWNICTWA MIĘDZYNARODOWEGO

→

kiedyś tylko sądy polubowne (arbitrażowe), ad hoc

→

teraz → 

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

 w Hadze (ONZ) – statut MTS

stanowi część   karty  ONZ,  ale  można  nie   być   w ONZ,  ale   być   stroną  statutu  (np.
Szwajcaria do 2000)

→

Trybunał Arbitrażowy

 → możliwość natychmiastowego procedowania.

−

stały

  –   Haga   –   na   podstawie   konwencji   haskiej   o   pokojowym   rozstrzyganiu

sporów (stały sekretariat, listy arbitrów, stały regulamin)

−

ad hoc

  – państwa mają wpływ na skład i procedurę → z reguły podpisuje się

umowę o nazwie Kompromis i określa reguły arbitrażu i arbitrów.

→

sądy   międzynarodowe   nie   mają   kompetencji   obowiązkowej   →   państwa   muszą
wyrazić zgodę, a jeśli ją wyrażą wyrok jest bezwzględnie obowiązujący.

2

−

po   zaistnieniu   sporu

  –   zgoda   ex   post   albo   poprzez   umowę   albo   dwa   akty

jednostronne (np. uznanie powództwa, czyli zgoda na sądzenie sprawy przez MTS
lub TA)

−

przed zaistnieniem sporu

:

∗

klauzula   sporu

(MTS)/

arbitralna

(TA)   →   jeśli   powstaną   spory   na   tle

interpretacji lub stosowania danej umowy

∗

klauzula   fakultatywna

  –   MTS   art.   36   §   2   statutu   –   możliwość   złożenia

deklaracji (jest ich ok. 60), że dane państwo wyraża zgodę na kompetencje
MTS dla sporów z innym państwem, które też złożyło taką deklarację → MTS
wydaje najpierw wyrok kompetencyjny, tzn. sprawdza czy jest kompetentny
do rozpatrywania sprawy.

5. STOSOWANIE P.M. I JEGO MOC WIĄŻĄCA

→

SKUTECZNOŚĆ → choć jest słaba organizacja przymusu i brak sądownictwa to jednak
państwa stosują normy p.m.

→

P.M. jest PRAWEM → bo wszystkie państwa uznają jego istnienie i moc prawną (do
p.m. odwołuje się Karta NZ). Nawet państwa, które łamią p.m. nie negowały jego
istnienia.

STRUKTURA

 

I

 

CHARAKTER

 

NORM

 

WSPÓŁCZESNEGO

 

PRAWA

MIĘDZYNARODOWEGO

Normy 

powszechne

 i 

partykularne

 (wielostronne lub bilateralne)

→ w razie kolizji – lex specialis derogat legi generali.

Sprzeczne   prądy   w   p.m.

  (L.   Ehrlich)   –  

istnienie   norm   z   różnych   okresów

historycznych i norm rożnie interpretowanych

.

Ius cogens

 → większość norm to ius dispositivum, ale niektóre uznawane są za ius cogens,

tzn. takie, które są wyrazem interesów całej społeczności:

•

konwencja   wiedeńska   o   prawie   traktatów   –  

art.   53   –   określa   istnienie   takich

norm, jeśli zgodzą się wszystkie

 

państwa

•

kontrowersyjny   katalog,   ale:

  zasada   nieagresji,   zakaz   interwencji,   prawo   do

samostanowienia, niektóre normy humanitarne (zakaz ludobójstwa)

Hierarchia norm p.m.:

–

jednakowa moc wiążąca

–

lex specialis derogat legi generali i lex posterior derogat legi priori

.

→

ale

:



istnienie 

ius cogens



Karta NZ – art. 103

 – pierwszeństwo mają zobowiązania wynikające z Karty, a

potem   z   innych   umów   →   umowa   o   charakterze   jakby   konstytucyjnym
(

zobowiązania członków ONZ musza być zgodne z kartą NZ

)

P.M. A PRAWO WEWNĘTRZNE. STOSOWANIE P.M. WEWNĄTRZ PAŃSTWA

–

rozwiązania teoretyczne

–

rozwiązania normatywne (ujęte w dwojaki sposób):

1.

wychodząc od norm powszechnego prawa międzynarodowego  →  czyli co p.m.
stanowi w tej materii

2.

wychodząc   od   prawa   wewnętrznego   →  co   prawo   wewnętrzne   stanowi,   ale   na
przykładzie konkretnego państwa

Dualizm

 – p.m. i prawo wewnętrzne to dwa zupełnie odmienne systemy prawne, więc nie

można   stosować   p.m.   wewnątrz   państwa.   Należy   je   przetransformować   w   prawo
wewnętrzne.

3

http://notatek.pl/prawo-miedzynarodowe-wyklady?notatka