Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
Monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
ALEKSANDRA DĘBSKA
RAPORT WSTĘPNY
1. Co to jest proces monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
Monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w odzyskiwaniu i
utrzymaniu samodzielności życiowej to proces śledzenia postępów rozumianych jako zmiany
twarde i miękkie, zachodzące w osobie podejmującej działania nakierowane na reintegrację
społeczną i zawodową, prowadzony w celu wzmacnianiu u tej osoby efektu odzyskiwania i
utrzymania samodzielności życiowej.
Wyjaśnienie kluczowych pojęć:
Proces – monitorowanie jest zadaniem rozciągniętym w czasie, które rozpoczyna się w momencie
wykazania przez osobę motywacji do zmian własnej sytuacji i zawarcia z nią kontraktu, nastawionego
na odzyskiwanie samodzielności życiowej, rozumianej jako wychodzenie z bezdomności a kończy się
w momencie nie tylko odzyskania ale i utrzymywania przez osobę monitorowaną samodzielności
ż
yciowej
Ś
ledzenie – wymaga (zespołu) osób zaangażowanych w ten proces oraz rzetelnych i miarodajnych
narzędzi do rejestracji zmian
Zmiany twarde – zmiany „zewnętrzne”, namacalne, obserwowalne
Zmiany miękkie – zmiany „wewnętrzne”, nienamacalne, obserwowalne jedynie przy użyciu
konkretnych narzędzi
Samodzielność życiowa – stan pełnej niezależności psychologicznej, finansowej, zawodowej i
społecznej, rozpatrywany w pięciu sferach:
socjalno-bytowej
zawodowej
psychologicznej
społecznej
zdrowotnej.
2. Cel monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w odzyskiwaniu i
utrzymaniu samodzielności życiowej
Celem monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest prowadzenie
działań pozwalających na wzmacnianie u osoby monitorowanej efektu odzyskiwania i utrzymywania
samodzielności życiowej poprzez:
a) kontrolowanie ilości podejmowanych przez monitorowaną osobę działań:
-
czy osoba monitorowana wykonuje zadania, do których się zobowiązała
-
czy osoba monitorowana realizuje zadanie zgodnie z planem
b) analizę postępów, czyli uchwycenie jakości zmian zachodzących w osobie
-
czy poprzez swoje działania osoba monitorowana osiąga efekty
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
-
czy uzyskane efekty są zgodne z założonymi (czy rozwijają osobę, czy rokują na zmianę jej
sytuacji i odzyskanie i utrzymanie samodzielności życiowej)
-
czy w osobie następują postępy, rozumiane jako zmiany twarde i miękkie
-
w jakich sferach zachodzą te zmiany
-
na ile zmiany zachodzące są trwałe
c) dostosowywanie kierunku działania do indywidualnych potrzeb osoby monitorowanej poprzez
rekomendację ewentualnych zmian w kierunku pracy:
-
czy osoba podąża odpowiednią dla siebie drogą
-
czy należy zmodyfikować kierunek działań
-
w jaki sposób należy zmodyfikować kierunek działań
-
w jakich sferach należy zmodyfikować kierunek i rodzaj podejmowanych działań
-
jaki cel został osiągnięty dzięki podejmowanym zadaniom.
3. Funkcja monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
Metoda monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością pełni cztery
zasadnicze funkcje:
1.
zarządzającą: osoby monitorujące sprawdzają, na ile osoba monitorowania wywiązuje się z
zadań, których realizacji się podjęła
2.
diagnozującą: osoby monitorujące sprawdzają, na ile osoba monitorowania w swojej pracy
podąża we właściwym kierunku, czy realizowane przez nią cele pokrywają się z założonymi
3.
edukacyjną: osoba monitorowania uzyskuje informacje zwrotne na temat czynionych przez
siebie postępów a także informacje na temat swojego ewentualnego regresu, zyskując tym
samym większą wiedzę na temat własnego funkcjonowania
4.
wspierającą: osoba monitorowania jest wzmacniana w elementach, które przynoszą zamierzony
efekt i zbliżają ją do samodzielności życiowej a także otrzymuje akceptację przy modyfikacji i
określeniu tych obszarów własnych działań, które z powodu niskiej efektywności powinny ulec
zmianie.
4.Obszary monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
Monitorowanie postępów oznacza uchwycenie zmian zachodzących w osobie monitorowanej, w
każdej z pięciu sfer dotyczącej odzyskiwania samodzielności życiowej, czyli w sferze socjalno-
bytowej, zawodowej, zdrowotnej, społecznej oraz psychologicznej. W celu skutecznego
monitorowania zmian należy dla każdej ze sfer określić konkretne wymiary, które będą znamionowały
zmiany a także wskaźniki, tworzące continua, w odniesieniu do których należy ułożyć konkretne
narzędzia. Sfery, ich wymiary a także wskaźniki zostały podane w poniższej tabeli.
SFERA
WYMIARY MONITOROWANIA
W DANEJ SFERZE
WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
SFERA
WYMIARY MONITOROWANIA
W DANEJ SFERZE
WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM
Socjalno-
bytowa
- miejsce zamieszkania
- dochód: wysokość, regularność (czasowy, stały) i
ź
ródła dochodu
- sposób funkcjonowania w placówce lub miejscu
zamieszkania, zakres pełnionych ról
- zobowiązania finansowe, stopień występowania
zadłużeń
- sytuacja prawna: karalność, stan cywilny, prawo do
lokalu
- objęcie Indywidualnym Programem Wychodzenia z
Bezdomności
- objęcie pomocą instytucjonalną: pomoc rządowa,
pozarządowa, ośrodka pomocy społecznej, placówek
specjalistycznych
- schronienie vs mieszkalnictwo
- brak dochodu vs stały dochód, całkowita
zależność finansowa vs niezależność finansowa
- bierność vs aktywność, mała ilość pełnionych
ról vs duża ilość pełnionych ról
- zadłużenia vs brak zobowiązań finansowych
- karalność vs niekaralność, wyroki pozbawienia
wolności vs brak wyroków, nieustabilizowany
stan cywilny vs ustabilizowany stan cywilny, brak
prawa do lokalu vs prawo do lokalu
- nie objęcie Indywidualnym Programem
Wychodzenia z Bezdomności vs objęcie
Indywidualnym Programem Wychodzenia z
Bezdomności
- korzystanie z pomocy instytucjonalnej vs nie
korzystanie z pomocy instytucjonalnej)
Zawodowa - zatrudnienie: forma, rodzaj, czas
- rodzaj kontaktu i forma korzystania z pośrednictwa
pracy u doradcy zawodowego
- podnoszenie kwalifikacji: kursy, szkolenia
- wskrzeszanie nawyku pracy: warsztat, staż, firma
socjalna
- wykształcenie
- umiejętności poszukiwania pracy
- aktywne poszukiwanie pracy
- umiejętność utrzymania się na rynku pracy
- umiejętności zawodowe
- status na rynku pracy
- brak zatrudnienia vs stałe zatrudnienie
- nie korzystanie z pośrednictwa pracy vs
korzystanie z pośrednictwa pracy
- nie podnoszenie kwalifikacji vs podnoszenie
kwalifikacji
- brak nawyku pracy vs posiadanie nawyku pracy
- niskie wykształcenie vs wysokie wykształcenie
- brak umiejętności poszukiwania pracy vs
wysokie umiejętności poszukiwania pracy
- brak aktywnego poszukiwania pracy vs aktywne
poszukiwanie pracy
- brak umiejętności utrzymania się na rynku pracy
vs pełna umiejętność utrzymania się na rynku
pracy
- brak umiejętności zawodowych vs duże
umiejętności zawodowe
- osoba bezrobotna vs osoba legalnie zatrudniona
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
SFERA
WYMIARY MONITOROWANIA
W DANEJ SFERZE
WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM
Zdrowotna - dostęp doświadczeń zdrowotnych
- kontakt z lekarzem: systematyczne diagnozowanie
stanu zdrowia i stosowanie się do zaleceń lekarza
- występowanie niepełnosprawności, starania o
orzeczenie o stopniu niepełnosprawności
- stan zdrowia, przebieg leczenia
- występowanie uzależnienia i uczestnictwo w
różnych formach terapii odwykowych
- “bariery funkcjonalne”: ograniczenia zdrowotne
utrudniające funkcjonowanie w placówce lub miejscu
zamieszkania
- brak dostępu do świadczeń zdrowotnych vs
pełny dostęp do świadczeń zdrowotnych
- brak kontaktu z lekarzem vs stały kontakt z
lekarzem, nie diagnozowanie stanu zdrowia vs
regularne diagnozowanie stanu zdrowia
- niepełnosprawność vs pełna sprawność, brak
orzeczenia o stopniu niepełnosprawności vs
posiadanie orzeczenia o stopniu
niepełnosprawności
- pogarszanie się stanu zdrowia vs poprawa stanu
zdrowia
- uzależnienie vs brak uzależnienia, brak walki z
uzależnieniem vs walka z uzależnieniem
- występowanie barier funkcjonalnych vs brak
barier funkcjonalnych
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
SFERA
WYMIARY MONITOROWANIA
W DANEJ SFERZE
WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM
Społeczna - relacje z rodziną
- relacje ze znajomymi i przyjaciółmi spoza
ś
rodowiska
- poziom integracji z osobami ze środowiska osób
bezdomnych
- relacje ze współmieszkańcami
- relacje z personelem placówki
- relacje ze znajomymi ze środowiska
- relacje w miejscu pracy
- umiejętności społeczne: odnajdywanie się w
społeczeństwie
- pełnienie ról społecznych
- przynależność do grup: kościelnych, grup wsparcia,
stowarzyszeń
- stopień aktywności w życiu społecznym
- sposób spędzania wolnego czasu, zakres aktywności,
bogactwo zainteresowań
- brak relacji z rodziną vs trwałe relacje z rodziną
- brak relacji ze znajomymi, przyjaciółmi spoza
ś
rodowiska vs trwałe relacje ze znajomymi,
przyjaciółmi spoza środowiska)
- wysoka integracja ze środowiskiem osób
bezdomnych vs niska integracja ze środowiskiem
osób bezdomnych)
- nie satysfakcjonujące relacje ze
współmieszkańcami vs satysfakcjonujące relacje
ze współmieszkańcami
- nie satysfakcjonujące relacje z personelem
placówki vs satysfakcjonujące relacje z
personelem placówki
- nie satysfakcjonujące relacje ze znajomymi ze
ś
rodowiska vs satysfakcjonujące relacje ze
znajomymi ze środowiska
- brak relacji w miejscu pracy vs trwałe relacje w
miejscu pracy
- brak umiejętności społecznych vs występowanie
umiejętności społecznych
- ograniczona liczba pełnionych ról społecznie vs
wielorodność pełnionych ról
- brak przynależności do grup vs przynależność
do grup
- brak aktywności w życiu społecznym vs pełna
aktywność w życiu społecznym
- brak aktywności własnej vs duża aktywność
własna, brak zainteresowań vs bogactwo
zainteresowań
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
SFERA
WYMIARY MONITOROWANIA
W DANEJ SFERZE
WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM
Psychologi
czna
- poziom samooceny
- poczucie wywierania wpływu na swoje życie
- zaufanie do siebie
- umiejętności interpersonalne
- funkcjonowanie w sferze emocjonalnej
- nierozwiązane problemy natury psychologicznej
- sposób postrzegania odpowiedzialności za wyjście z
sytuacji
- stopień uzależnienia od pomocy: utrwalenie
bezradności, rezygnacja ze zmiany własnego życia
- stan psychofizyczny
- zadowolenie z różnych sfer życia
- sposób reakcji na problem
- zmiana perspektywy czasowej organizującej życie z
przeszłości czy teraźniejszości na przyszłość
- niska samoocena vs wysoka samoocena
- brak wpływu na własne życie vs wysokie
poczucie wpływu na własne życie
- brak zaufania do siebie vs pełne zaufanie do
siebie
- niskie umiejętności interpersonalne vs wysokie
umiejętności interpersonalne
- deficyty w sferze emocjonalnej vs zasoby w
sferze emocjonalnej
- występowanie problemów natury
psychologicznej vs brak problemów natury
psychologicznej
- obarczanie odpowiedzialnością innych vs
przyjmowanie odpowiedzialności na siebie
- wysokie uzależnienie od pomocy vs niskie
uzależnienie od pomocy
- zły stan psychofizyczny vs bardzo dobry stan
psychofizyczny
- niskie zadowolenie z różnych sfer życia vs
wysokie zadowolenie z różnych sfer życia
- nie konstruktywne sposoby rozwiązania
problemu vs konstruktywne sposoby rozwiązania
problemu
- koncentracja na przeszłości vs koncentracja na
przyszłości
5. Częstotliwość monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
Monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością przebiega czteroetapowo i
wymaga wykorzystywania tych samych narzędzi, na każdym z etapów. Każdy z etapów
monitorowania stawia sobie inny cel:
a)
diagnoza sytuacji - zbadanie stanu wyjściowego klienta przed rozpoczęciem jakichkolwiek
działań nakierowanych na reintegrację
cel: określenie stanu początkowego, który będzie punktem odniesienia dla późniejszych pomiarów
b)
wstępny pomiar zmian - pomiar zmian w połowie działań nakierowanych na reintegrację
cel: sprawdzenie, czy działania są podejmowane, wstępne sprawdzenie jakości zachodzących zmian,
rekomendacje do ewentualnej zmiany kierunku podejmowanych działań
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
c)
końcowy pomiar zmian – zbadanie stanu końcowego, po zakończeniu działań nakierowanych na
reintegrację
cel: określenie jakości zmian i ich wpływu na sytuację życiową osoby monitorowanej
d)
ostateczny pomiar zmiań – w momencie odzyskania samodzielności życiowej
cel: sprawdzenia trwałości zamian, które zaszły w osobie monitorowanej.
6. Narzędzia monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
W celu przygotowania narzędzi do monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej można się posłużyć skalami już
istniejącymi i/lub stworzyć nowe narzędzia. Szczególnie przy tworzeniu nowych narzędzi należy
pamiętać, iż powinny być one:
wystandaryzowane
rzetelne
miarodajne
pozwalające na dokonywanie porównań
powinny mierzyć to, co mają mierzyć.
Podczas kompletowania narzędzi do monitorowania ważne jest również dobieranie ich ze
ś
wiadomością, iż inne narzędzia powinny służyć do pomiaru zmian „twardych” a inne do zmian
„miękkich”. Wszystkie narzędzia powinny zostać zbudowane w oparciu wskaźniki zmian na
continuum, podane przy wymiarach monitorowania w pięciu sferach: socjalno-bytowej, zawodowej,
zdrowotnej, społecznej i psychologicznej.
.
Narzędzia rekomendowane do monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej to:
skale psychologiczne
kwestionariusze
wywiad ustrukturalizowany
obserwacja uczestnicząca
narzędzia do autoewaluacji
dokumenty ewaluacyjne podsumowujące wszystkie podejmowane przez osoby monitorowaną
działania nastawione na odzyskiwanie samodzielności życiowej
7. Osoby zaangażowane w monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
Ze względu na wielopłaszczyznowość monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej ważne jest nie tylko stworzenie
odpowiednich narzędzi pomiarowych ale także przygotowanie zespołu monitorującego. W celu
efektywnego przygotowania zespołu ważne jest podjęcie następujących kroków:
przemyślane wybranie zespołu monitorującego
przekazanie wystandaryzowanych narzędzi do pomiaru postępów wraz ze wskazaniem, zmian
w jakich obszarach one dotyczą
przeszkolenie poszczególnych członków zespołu monitorującego w taki sposób, aby znali
swoje zadania, role i cel działań
Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy
Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno
ś
ci
Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda
ń
sk
tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl
podzielnie konkretnych obszarów monitorowania na poszczególnych członków zespołu
monitorujące, w celu uniknięcia powielania się pomiarów
wyznaczenie lidera monitorowania, odpowiedzialnego za koordynowanie całości zadań i
ś
ledzenie ich prawidłowego przebiegu.
W proces monitorowania zaangażowane są różne osoby, które, w odniesieniu do konkretnych sfer,
stają się źródłem informacji o zmianach zachodzących w monitorowanej osobie. Do osób tych należą:
osoba podlegająca monitorowaniu (autoewaluacja)
osoby pozostające w środowisku osoby monitorowanej, stanowiące istotne źródło informacji o
zachodzących zmianach (współpracownicy, mieszkańcy, przełożeni, członkowie rodziny)
pracownicy zaangażowani w działania reintegracyjne (szkoleniowcy, instruktorzy, asystenci
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością)
osoby monitorujące.
8. Generalne zasady monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej
Dla rzetelności działań monitorujących niezwykle ważne jest ustalenie już od samego początku
jasnych dróg monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i sposobów ich
oceny. Osoba podlegająca monitorowaniu przed rozpoczęciem monitorowania powinna być
poinformowana o:
celach monitorowania
sposobach i narzędziach monitorowania
osobach, które będą prowadziły monitorowanie
swoich prawach do zapoznawania się z wynikami monitorowania.
Monitorowanie powinno przyjmować formę uczestniczącą, jak najmniej kojarzącą się osobie
monitorowanej z kontrolą. Powinny jej dokonywać osoby, do których osoba monitorowana ma
zaufanie. Powinien być to proces od początku zbudowany na konkretnych zasadach.