Dysfunkcje seksualne i dewiacyjne zachowania seksualne

Zachowania seksualne, dysfunkcje i zaburzenia
Poglądy na to co jest w życiu seksualnym normalne, a co już nie jest normą, zmniejszają
się w zależności od czasu i miejsca.
To co w jednym społeczeństwie jest uznawane za dewiację, to gdzie indziej uważa się za
normę.
W przeszłości potępiano seks przedmałżeński, masturbację, seks oralny oraz
homoseksualizm. Obecnie większość ludzi traktuje takie zachowania jako zupełnie
naturalne.
Obecnie praktyki seksualne w naszym społeczeństwie są bardziej różnorodne niż dawniej,
co doprowadziło do rozszerzenia pojęcia normy seksualnej.
Przyjmuje się, że istnieją 3 podstawowe kategorie problemów seksualnych:
a) Dysfunkcje seksualne
b) Parafilie (zaburzenia preferencji seksualnych)
c) Transeksualzim

Prawidłowe funkcjonowanie seksualne
Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet reakcja seksualna przebiega w trzech fazach:
Faza pożądania
Faza pobudzenia erotycznego
Orgazm

W wyniku dysfunkcji seksualnej w każdej z nich może dochodzić do zaburzeń
uniemożliwiających odbycie prawidłowego stosunku seksualnego.

Dysfunkcja seksualna może wystąpić:
W fazie pożądania (obniżony poziom fantazji i zainteresowań w zakresie aktywności
seksualnej lub ma miejsce zupełny ich brak)
W fazie podniecenia (mężczyzna nie może osiągnąć lub utrzymać wzwodu, a u kobiet nie
dochodzi do zwilżenia i nabrzmienia narządów płciowych mimo adekwatności sytuacji
seksualnej)
W fazie orgazmu (u kobiet może wystąpić zupełny jego brak, u mężczyzn zaś może
wystąpić przedwczesny wytrysk)

Dysfunkcje seksualne

Funkcje seksualne uwarunkowane są czynnikami:
Biologicznymi
Psychologicznymi
Społecznymi

Na zachowania seksualne człowieka wpływają:
Zewnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe
Hormony
Neurohormony
Dynamiczne czynniki intrapsychiczne
Relacje interpersonalne

1 Z 7

Warunki społeczno-ekonomiczne
Czynniki kulturowe

Zakłócenie któregokolwiek z tych czynników może prowadzić do zaburzenia funkcji
seksualnych.

c.d. Dysfunkcje seksualne

Powtarzające się epizody dysfunkcji seksualnej stają się źródłem niepokoju i obaw co do
własnej wydolności seksualnej, które nasilają i podtrzymują tę dysfunkcję.

Dysfunkcje seksualne dzielimy na:

Pierwotne (t. j. utrzymujące się od początku aktywności seksualnej)
Wtórne (t. j. pojawiające się po okresie prawidłowego funkcjonowania)
Sytuacyjne (tzn. ograniczone do określonego partnera lub sytuacji)

Dysfunkcje w zakresie wzwodu u mężczyzn

Polega na powtarzającej się niezdolności do osiągnięcia lub utrzymania
wzwodu w celu odbycia stosunku seksualnego. Stan ten bywa nieraz
przyczyną upokorzeń i frustracji, bowiem w większości kultur sprawność
seksualna jest wyznacznikiem samooceny. Brak wzwodu może doprowadzić do
poczucia braku własnej wartości i depresji. W takich przypadkach mężczyzna
myśli, czy i tym razem nie uda mu się osiągnąć wzwodu, co pomyśli partnerka.
Te obawy jeszcze bardziej utrudniają utrzymanie wzwodu.

Dysfunkcje w zakresie wzwodu mogą być:
Pierwotne (nigdy nie mieli wzwodu lub nie mogli go przedłużyć na tyle aby odbyć
stosunek)
Wtórne (utracili tę zdolność)
Sytuacyjne (mężczyzna osiąga wzwód tylko z wybranymi partnerkami)
Globalna (brak erekcji niezależnie od partnerki i okoliczności)

Jednorazowe niepowodzenie w żadnym wypadku nie świadczy o dysfunkcji wzwodu.
Może się to przytrafić w chwilach zdenerwowania lub zmęczenia. O dysfunkcji mówimy
tylko wtedy, gdy brak wzwodu powtarza się. Każdy mężczyzna od czasu do czasu może
cierpieć na brak wzwodu lub jego zanik przed odbyciem stosunku.

Dysfunkcje w zakresie wzwodu u mężczyzn
Większość mężczyzn okresowo miewa wytrysk przedwczesny, czyli wcześniej niż
życzyłaby sobie partnerka. Nie nazywamy tego jednak wytryskiem przedwczesnym. O
przedwczesnym wytrysku mówimy wtedy, gdy mężczyzna przejawia stałą niezdolność do
kontroli wytrysku. Jest to najczęstszy problem seksualny u mężczyzn.

Wyróżnia się następujące rodzaje zaburzeń wytrysku:
Zbyt przedwczesny wytrysk Aby zdefiniować przedwczesny lub opóźniony
Przedwczesny wytrysk wytrysk, nie zależy kierować się określonym

2 Z 7

Zbyt wczesny wytrysk przedziałem czasowym i mówić, że wytrysk przed
Wytrysk opóźniony upływem 30 sek. jest przedwczesny, a po 30 min.
Brak wytrysku - opóźniony.

Przedwczesny wytrysk nieleczony może prowadzić do wtórnej dysfunkcji w zakresie
wzwodu.
Zaburzenia wytrysku mogą prowadzić do nieudanego współżycia seksualnego ze
wszystkimi tego konsekwencjami.
Mężczyzna, który zakłada i boi się, że dozna wytrysku przy pierwszym pobudzeniu
seksualnym, zazwyczaj doprowadzi do tego.
Wytrysk opóźniony jest problemem niż wytrysk przedwczesny i mówimy wówczas, gdy
mężczyzna ma znaczne trudności w osiągnięciu orgazmu podczas stosunku. Odroczenie
orgazmu u mężczyzn nie stawia ich w uprzywilejowanej pozycji, bo partnerka może czuć
się odrzucona lub nieatrakcyjna seksualnie.

Dysfunkcje w zakresie orgazmu u kobiet

Są kobiety, którym nie udaje się osiągnąć trzeciej fazy reakcji seksualnej, jaką jest
orgazm. Łatwość z jaką poszczególne kobiety przeżywają orgazm układa się na
kontinuum. Na jednym końcu mieszczą się kobiety, którym do osiągnięcia orgazmu
wystarczy silna fantazja erotyczna i nie potrzebują żadnej fizycznej stymulacji. Inne kobiety
szczytują podczas intensywnej gry miłosnej, a jeszcze inne dochodzą do orgazmu
podczas stosunku seksualnego. Wreszcie są kobiety, które nie są w stanie osiągnąć
orgazmu bez długotrwałego i intensywnego drażnienia łechtaczki.
Ocenia się, że około 10% dorosłych kobiet, nigdy nie osiągnęło orgazmu, mimo licznych
sytuacji, podczas których doznawały stymulacji seksualnej – anorgazmia.
Wg Andersona kobiety, które nie przeżywają orgazmu często odczuwają silny popęd
seksualny, a gra miłosna sprawia im przyjemność.

Brak orgazmu ma charakter:
Pierwotny (nigdy nie miała orgazmu)
Wtórny (utraciła zdolność przeżywania orgazmu)
Sytuacyjny (osiąganie orgazmu podczas masturbacji, a nie występuje podczas stosunku
seksualnego).

Jest to jedna z najczęstszych dysfunkcji seksualnych u kobiet oceniana na około 30-80%
populacji, aczkolwiek w ostatnich latach zauważa się wyraźną poprawę w wyniku wzrostu
poziomu uświadomienia seksualnego.
Najczęstsze przyczyny: zaburzenia nerwicowe, depresyjne, hormonalne, choroby
somatyczne, leki, stres, zaburzenia seksualne partnera.

Leczenie dysfunkcji seksualnych

Szacuje się, że około 80% mężczyzn wykazuje różnego rodzaju dysfunkcje seksualne.
Około 50% małżeństw cierpi z powodu jakiegoś problemu seksualnego. Przeważnie tłem
problemów seksualnych jest całościowy kontekst relacji pomiędzy dwojgiem osób. Kiedy
pojawiają się problemy we współżyciu seksualnym, wiele innych aspektów wzajemnego

3 Z 7

związku dwojga ludzi zaczyna się rozpadać i szwankować (i na odwrót).
Seksuolodzy często obserwują, że kryją się za nimi bardzo zasadnicze komplikacje we
wzajemnych relacjach: trudności związane z miłością, czułością, szacunkiem, uczciwością
i.t.p.
Rozwiązanie tych problemów pozwala na pełniejszy rozkwit więzi seksualnej.
W okresie ostatniego ćwierćwiecza poczyniono znaczne postępy w leczeniu problemów w
zakresie orgazmu i pobudzenia seksualnego mających podłoże psychologiczne.
Brak poprawy po krótkoterminowej terapii stwierdza się jedynie u około 25% pacjentów.
Leczenie polega głównie na usunięciu wszystkich przyczyn leżących u podłoża lub
podtrzymujących zahamowanie pożądania seksualnego (konflikty małżeńskie, depresja,
zmiana przyjmowanych leków z powodu innych schorzeń). Niekiedy konieczne jest
zastosowanie leczenia hormonalnego.

c.d. Leczenie dysfunkcji seksualnych

Bezpośrednia terapia seksualna polegająca na:

Inaczej definiowanym problemie, nie nazywa się ich „nerwicą”, ani „chorobą” lecz
„dysfunkcją o ograniczonym zakresie”.
Osoby poddawane bezpośredniej terapii seksualnej ćwiczą swe zachowania seksualne
pod systematycznym kierunkiem terapeutów.
Otrzymują fachwy przepis, wyjaśniający, jak problem rozwiązać i razem ćwiczą określone
zachowania seksualne.
Podstawową zasadą jest, że pacjentów nie leczy się indywidualnie lecz od początku
traktuje się ich jako parę.

W przypadku braku podniecenia u kobiet i dysfunkcji w zakresie wzwodu u

mężczyzn główną strategią bezpośredniej terapii seksualnej jest koncentracja zmysłowa
opierająca się na założeniu, że lęk podczas stosunku blokuje możliwość osiągnięcia
podniecenia i przeżywania przyjemności.

c.d. Leczenie dysfunkcji seksualnych

Wytrysk przedwczesny – wyjaśnia się pacjentowi mechanizm przedwczesnej ejakulacji, a
udzielenie wsparcia i porada niekiedy okazują się wystarczające. Zaleca się zwiększenie
częstości współżycia, co pozwala zmniejszyć napięcie seksualne.

Technika „stop-start” wg Masters i Johnson – polega na stymulacji prącia ręcznie lub w
trakcie stosunku, aż do chwili, gdy pacjent czuje, że za chwilę dojdzie do wytrysku.
Sygnalizuje to partnerce, która przerywa pobudzanie na 20-30 sekund. Partnerzy
powtarzają to ćwiczenie początkowo pobudzając prącie ręką, a następnie podczas
współżycia, przerywając trzykrotnie stosunek. Podczas czwartego pobudzenia może już
dojść do orgazmu. Powtarzając ten sposób kilkakrotnie, pacjent uczy się kontrolować
podniecenie seksualne (przez 5-10 minut, a nawet dłużej) w ponad 95% przypadków.

Farmakoterapia:

SSRI – (paroksetyna 20-40 mg) lub (sertralina 50-100 mg) na noc skutecznie zapobiega
przedwczesnemu wytryskowi.

4 Z 7

Dewiacje seksualne

Kiedy wybór obiektu seksualnego jest tak zaburzony, że upośledza zdolność do
prawidłowego erotycznego związku miedzy dwoma osobami płci przeciwnej mówimy o
dewiacji seksualnej.

Dewiacje seksualne obejmują cały szereg niezwykłych obiektów i sytuacji wywołujących u
niektórych osób podniecenie seksualne.

Do najczęściej występujących dewiacji zaliczamy:
a) Podniecanie się na widok damskiej bielizny, czy pantofelków
b) Zadawanie i doznawanie bólu
c) Oglądactwo

Do bardziej osobliwych dewiacji zaliczamy:
a) Upodobanie do ludzkich odchodów (kał lub mocz)
b) Zwłok ludzkich
c) Amputowanych kończyn

Rodzaje dewiacji seksualnych

Wyróżniamy 3 kategorie dewiacji seksualnych:

1) odczuwanie podniecenia seksualnego wobec obiektów nieożywionych i preferencja
takich obiektów np.:

Fetyszyzm (kontakt z częściami ubiorów)
Transwestytyzm (satysfakcja w wyniku przebierania się w odzież drugiej płci)
Ciswestytyzm (ubieranie się w odzież własnej płci, ale typową dla innego wieku
biologicznego)
Ekskrementofilia (kontakt z kałem)
Homeowestytyzm (ubieranie się w odzież tej samej płci)
Pigmalionizm (podniecenie seksualne na widok np. rzeźby, obrazu)
Pirolagnia (satysfakcja seksualna na widok pożaru)
Retifizm (odmiana fetyszyzmu a fetyszem są wyroby ze skóry)
Urolagnia (kontakt z moczem drugiej osoby)
Wampiryzm (kontakt z krwią partnerów w formie jej wypijania)

2) odczuwanie podniecenia seksualnego w sytuacjach związanych z cierpieniem i
upokarzaniem:

Sadyzm (satysfakcja seksualna w wyniku zadawania cierpienia)
Masochizm (przyjemność w wyniku odczuwania cierpienia, bólu, upokorzenia, dręczenia)
Biczowanie (chłostanie ciała)
Flagellantyzm (biczowanie partnera)
Zoosadyzm (satysfakcja seksualna z dręczenia zwierząt)

5 Z 7

c. d. Rodzaje dewiacji seksualnych

3) odczuwanie podniecenia seksualnego wobec partnerów nie wyrażających zgody na
współżycie seksualne oraz preferencja takich partnerów:
Ekshibicjonizm (obnażanie się przed partnerami płci przeciwnej)
Oglądactwo (podglądanie narządów płciowych płci przeciwnej i czynności seksualnych)
Kaudalezizm (pokazywanie własnej, darzonej uczuciem, nagiej partnerki innym
mężczyznom)
Ocieractwo (dotykanie członkiem kobiet w sytuacji tłoku)
Pedofilia (kontakty z dziećmi)

Inne zachowania dewiacyjne

Eksauderyzm (podsłuchiwanie przebiegu stosunku innych osób)
Gerontofilia (stosunek z partnerem w wieku starczym)
Heterochromofilia (stosunki z partnerem o innym kolorze skóry)
Klismafilia (osiąganie orgazmu w następstwie wlewu do odbytu)
Nekrofilia (stosunek ze zwłokami)
Partenofilia (satysfakcja seksualna w kontakcie z dziewicą)
Sodomia (stosunki ze zwierzętami)
Tanatofilia (satysfakcja seksualna w trakcie marzeń o własnej śmierci, pogrzebie)
Triolizm (układ – 2 kobiety z 1 mężczyzną lub 2 mężczyzn z jedną kobietą)

Zaburzenia identyfikacji płciowej

Transseksualizm – nie jest dewiacją, lecz wybrykiem natury polegającym na tym, że
człowiek, który ma zakodowana płeć w mózgu w następstwie zaburzeń hormonalnych w
życiu płodowym zostaje wyposażony w garnitur atrybutów anatomicznych płci przeciwnej.
Zdiagnozowanie przez lekarzy transseksualizmu jest podstawą do zmiany metryki
urodzenia i przeprowadzenia kuracji hormonalnej oraz operacji zmiany płci.
Szacuje się, że w Polsce: 1 transseksualny chłopiec rodzi się na 57 tys., 1 transseksualna
dziewczyna na 17 tys.
Koszty zmiany płci wynoszą: 12-20 tys.

Nietypowa orientacja seksualna

Orientacji seksualnej samej w sobie nie należy uważać za zaburzenie.
Homoseksualizm – polega na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez kontakt z partnerem
tej samej płci.

Wyróżnia się różne postacie homoseksualizmu:
a) Pederastia (stosunki doodbytnicze)
b) Efebofilia (starszy mężczyzna i chłopiec)
c) Korofilia (starsza kobieta i dziewczyna)
d) Miłość lesbijska (kobieta z kobietą)

6 Z 7

Homoseksualizm w ocenie większości badaczy obejmuje 5% populacji.

Podsumowanie

Wyróżniamy 3 podstawowe kategorie problemów seksualnych: dysfunkcje seksualne,
dewiacje i transseksualizm.
Reakcje seksualne kobiet i mężczyzn przebiegają podobnie i składają się z 3 faz:
pragnienia erotycznego z pobudzeniem, podniecenia seksualnego i orgazmu. Każda z faz
może ulec zaburzeniu, a także mogą być zaburzone wszystkie 3 fazy.
O dysfunkcji seksualnej mówimy wtedy, gdy zakłócenie dotyczy popędu seksualnego,
podniecenia seksualnego lub orgazmu. U kobiet są to: brak wystarczającego popędu, brak
podniecenia w czasie stosunku, rzadko występujący orgazm lub jego brak. U mężczyzn są
to: przedwczesny wytrysk lub opóźniony wytrysk lub zaburzenia wzwodu członka.
Dysfunkcje seksualne można wyleczyć stosując bezpośrednią terapię seksualną oraz
koncentrację zmysłową.

Dewiacje seksualne polegają na odczuwaniu pożądania seksualnego wobec obiektów
niezwykłych lub dziwacznych.
Dewiant odczuwa pożądanie seksualne wobec obiektów innych niż człowiek – zwykle są
to fetysze.
Inną dewiacją jest transwestytyzm.
Do dewiacji zalicza się sadomasochizm oraz ekshibicjonizm, pedofilię, podglądactwo, czyli
czerpią satysfakcję seksualną wobec partnerów, którzy nie wyrazili zgody na kontakt
seksualny.
Dewiacje trwają nieraz do końca życia, a wynikać mogą z wytworzenia więzi emocjonalnej,
wzmocnionej i nasilonej w wyniku określonych fantazji seksualnych na temat obiektu.
Dewiacje są bardzo trudne do wyleczenia. Niekiedy pewne, pozytywne efekty osiąga się
stosując techniki z kręgu terapii behawioralnej i kastracji hormonalnej.
Transseksualizm, to zaburzenie, w którym mężczyzna przekonany jest, że w
rzeczywistości jest kobietą uwięziona w męskim ciele lub odwrotnie. Transseksualista dąży
do pozbycia się własnych narządów płciowych i życia zgodnie z rolą seksualną właściwą
dla płci przeciwnej.

7 Z 7