Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Prof. dr hab. n. med. Wojciech Piekoszewski
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Prof. dr hab. n. med. Wojciech Piekoszewski
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Rola związków powierzchniowo czynnych (tenzydów)
w kosmetykach
obniżanie napięcia powierzchniowego
rozpraszanie substancji nierozpuszczalnych w wodzie
(emulsje)
zwilżanie powierzchni
usuwanie zabrudzeń i solubilizacja
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Detergenty
Związki (preparaty) tworzące pianę, które są
wykorzystane mycia prania i czyszczenia
Związki powierzchniowo czynne charakteryzują się
właściwościami:
myjącymi
emulgującymi
zwilżającymi
dyspergującymi
pianotwórczymi
solubilizującymi
przeciwdronoustrojowymi
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Budowa związków powierzchniowo czynne
Część hydrofobowa (lipofilna) – 10-20 węglowa
łańcuch alifatyczny lub alkiloaromatyczny,
nierozpuszczalna w wodzie, rozpuszczalna
w tłuszczach (faza olejowa)
Część hydrofilowa (lipofobowa) – wykazuje
powinowactwo do fazy wodnej, jest nierozpuszczalna
w wodzie.
Zawiera grupy: hydroksylowe (-OH), sulfonowe (-SO
3
H)
karboksylowe (-COOH), aminowe (-NH
2
)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Cząsteczki amfifilowe – związki zbudowane z części
hydrofobowej i hydrofilowej
ONa
O
C
CH
3
(CH
2
)
16
COONa
Stearynian sodu
Część hydrofobowa
lipofilowa
Część hydrofilowa
lipofobowa
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Efekt działania środków powierzchniowo czynnych
zależy od proporcji pomiędzy częścią hydrofilową
i hydrofobową
Polarność każdego środka powierzchniowego określa
stała równowagi hydrofilowo-hydrofobowej (HLB)
Przykładowe wartości HLB
rozpuszczalne w wodzie emulgatory O/W
– 8 do 15
detergenty
- 12 do 15
dobrze rozpuszczalne solubilizatory
- 12 do 18
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Podział środków powierzchniowo czynnych ze względu
na budowę części hydrofilowej
kationowe i anionowe
amfoteryczne
niejonowe
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Kationowe środki powierzchniowo czynne
N
R
2
R
2
R
Z
+
X
-
N
+
X
-
Sól tetraalkiloamoniowa
Pochodna pirydyny
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Kationowe środki powierzchniowo czynne
mają małe zastosowanie jako emulgatory ze względu
na dużą toksyczność
stosowane jako środki przeciwbakteryjne
Nie wolno ich łączyć w jednym preparacie
z emulgatorami anionowymi bo prowadzi to do złamania
emulsji!
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Anionowe środki powierzchniowo czynne
sole kwasów tłuszczowych (mydła) R-COO
-
Me
+
sole monoestru kwasu siarkowego(VI) z alkoholami
tłuszczowymi R-O-SO
3
-
Me
+
sole kwasów alkilobenzenosulfonowych
sole wodorosiarczanów(VI)
alkilowych
SO
3
-
Na
+
OSO
3
-
Na
+
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Amfoteryczne środki powierzchniowo czynne substancje
o budowie soli wewnętrznej, w zależności od pH środowiska
stają się związkami kationowymi lub anionowymi.
W skład kosmetycznych amfotenzydów wchodzi
fragment: aminokwasu, betainy lub alkiloamidobetainy.
R-NH
2
-(CH
2
)
n
-COO
+
-
aminokwas
NH-(CH
2
)
2-3
-N
O
R
CH
3
COO
CH
3
-
+
alkiloaminobetaina
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Amfoteryczne środki powierzchniowo czynne
Niekiedy reszta alkoholu wielowodorotlenowego lub łańcuch
polioksyetylenowy (R-X(CH
2
CH
2
O)
n
H) związany jest z fragmentem
lipofilowym tenzydu R mostkiem estrowym (X = -COO-) lub amidowym
(X = -CON(H)-)
O
O
OH
n
polieteroalkohol
Emulgatorami amfoterycznymi są również żelatyna, kazeina i lecytyna.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Solubilizatory
Silnie hydrofilowe preparaty myjące lub piorące
mocznik
dimetyloacetamid
benzoesan sodu
polisorbaty (tween)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Związki powierzchniowo czynne
Zastosowanie substancji powierzchniowo czynnych
w kosmetyce
tenzydy kationowe
– środki o działaniu
przeciwdrobnoustrojowym (konserwanty, dezodoranty preparaty do
pielęgnacji jamy ustnej i pielęgnacji włosów)
tenzydy anionowe
– stosowane jako mydła, detergenty, emulgatory
amfotenzydy
– wykazują dobre właściwości pieniące i myjące (w
szamponach spełniają dodatkowo rolę środków
przeciwdrobnoustrojowych)