Korony – stałe uzupełnienia protetyczne
Wpisany przez Monika Dynerowicz
piątek, 05 listopada 2010 13:59
Korony i mosty należą do stałych uzupełnień protetycznych, to znaczy są umieszczone
trwale na uzębieniu i nie mogą być zdejmowane bez pomocy lekarza. Wszystkie stałe
odbudowy protetyczne można podzielić na dwie grupy: uzupełnienia jednoczłonowe oraz
wieloczłonowe. Uzupełnienia jednoczłonowe rekonstruują jeden tylko pojedynczy ząb –
głównie jego koronę, natomiast przy odbudowach wieloczłonowych możliwa jest
odbudowa kilku brakujących lub zniszczonych zębów leżących w sąsiedztwie poprzez
umieszczenie mostu opartego na zębach ograniczających lukę. Materiałami używanymi
do produkcji koron i mostów są stopy metali, ceramika (ostatnio obok porcelany używa
się tlenku cyrkonu, który oprócz efektu estetycznego zapewnia także wysoką
biokompatybilność), materiały kompozytowe, poliwęglany, celuloidy, szkło
fluoro-apatytowe oraz akryl.
- Więcej na temat mostów - w artykule:
mosty - stałe uzupełnienia protetyczne
.
Ze stopów metali używane są stopy złota, stopy srebrnopalladowe, chromoniklowe,
niklochromowe, stopy tytanowe jak i stal chromoniklowa. Stopy metali zapewniają odbudowom
trwałość i wytrzymałość na bodźce mechaniczne działające na nie podczas żucia i innych
czynności wykonywanych przez układ stomatognatyczny, natomiast nie są one polecane do
wykonywania uzupełnień w obrębie zębów przednich, ponieważ nie zapewniają one
wystarczającego efektu kosmetycznego, a tym samym komfortowego samopoczucia pacjenta.
Dlatego też uzupełnienia wykonane z metali stosowane są w trudno widocznych miejscach.
Ponadto metale mają zdolność przewodzenia prądu elektrycznego oraz ciepła, co może mieć
niekorzystny wpływ na stan zdrowia osoby leczonej. Do tworzyw zapewniających wysoką
estetykę wykonanej pracy protetycznej należą porcelana, materiały kompozytowe oraz akryl.
Porcelana oraz kompozyty mogą być stosowane jako materiały samodzielne w tworzeniu
odbudowy długoczasowej, natomiast akrylu używa się jedynie jako tworzywa do pokrycia
powierzchni widocznych powierzchni pracy, aby zapewnić jej wysoką estetykę. W ostatnich
latach coraz popularniejszym materiałem staje się tlenek cyrkonu, który zapewnia nie tylko
odporność na czynniki mechaniczne i wysoka estetyczność pracy, ale także wysoka
niekompatybilność do tkanek zęba.
Korony
Korony protetyczne są często stosowanymi odbudowami pojedynczych zniszczonych zębów,
1 / 6
Korony – stałe uzupełnienia protetyczne
Wpisany przez Monika Dynerowicz
piątek, 05 listopada 2010 13:59
których dalsze leczenie poprzez zakładanie wypełnień nie jest możliwe. Korony klasyfikowane
są ze względu na kilka cech; powszechnie stosowane podziały uwzględniają zasięg objęty
przez odbudowę oraz jej objętość, stosunek korony do tkanek przyzębia, oraz materiał, z
którego odbudowa została wykonana. Korony mogą być osadzane na niektórych zębach z
dużymi powierzchniami wypełnień oraz na zębach po leczeniu kanałowym – dla wzmocnienia
ich struktury stosowane są ćwieki z włókna szklanego.
Biorąc pod uwagę zasięg i objętość koron dzieli się je na:
• korony częściowe, które służą do pokrycia tylko części korony klinicznej zęba
• korony osłaniające, które stosuje się do pokrycia całej korony zęba
• korony całkowite, czyli zęby ćwiekowe, które służą nie tylko pokryciu ale i odbudowie zrębu
zniszczonego zęba.
Ze względu na położenie odbudowy względem dziąsła wyróżniamy:
• korony poddziąsłowe, które wnikają do wnętrza kieszonki dziąsłowej
• korony dodziąsłowe, które sięgają wyłącznie do brzegu dziąsła
• korony naddziąsłowe, które znajdują się nad brzegiem dziąsła
Uwzględniając kształt brzegu korony od strony dziąsłowej wydzielono:
• korony schodkowe – wymagają wykonania stopnia przy szlifowaniu korony zęba
naturalnego
• korony bezschodkowe – do których wykonanie schodka nie jest potrzebne.
Pod względem materiału, z jakiego dana odbudowa została wykonana wyróżniono:
I) korony jednolite – są wytwarzane tylko z jednego rodzaju tworzywa
• metalowe
• ceramiczne
• kompozytowe
• akrylowe
II) korony złożone (kosmetyczne) – produkowane z więcej niż jednego rodzaju tworzywa,
przy czym ich widoczna strona licowana jest materiałami, które mają kolor imitujący barwę zęba
naturalnego, co zapewnia wysoką estetykę, do grupy koron złożonych zaliczamy:
• korony licowane ceramiką, np. porcelaną
• korony licowane akrylem
• korony licowane kompozytami
Wybór rodzaju korony zależny jest od warunków panujących w jamie ustnej pacjenta, miejsca
jej umiejscowienia – dla odbudowy widocznych zębów szczególnie ważna jest estetyka,
natomiast dla zębów mało widocznych wytrzymałość mechaniczna, decyzja o rodzaju korony
zależna jest także od możliwości finansowych osoby leczonej. Każdy rodzaj korony wymaga
odmiennego wykonania szlifowania zęba oraz zastosowania różnych materiałów mocujących.
2 / 6
Korony – stałe uzupełnienia protetyczne
Wpisany przez Monika Dynerowicz
piątek, 05 listopada 2010 13:59
Korony częściowe
Służą do pokrycia jedynie części korny zęba naturalnego, jeżeli obejmują one swoim zasięgiem
połowę korony zęba nazywa się je półkoronami, natomiast te obejmujące ¾ korony zęba
koronami trzyćwiercowymi. Korony te wykonywane są w taki sposób, że powierzchnię licową
stanowi ząb naturalny, dlatego zapewniony jest efekt estetyczny. Korony częściowe
wykonywane są ze stopów 22- lub 23-karatowych, obecnie są rzadko stosowane jako
samodzielne uzupełnienia, mogą one natomiast stanowić część mostu, która łączy jego przęsło
z filarem.
Wskazania:
• odbudowa zębów przednich i przednio-bocznych
• odbudowa zębów, które maja zachowaną stronę licową
• odbudowa zębów niedotkniętych próchnicą po stronie bocznej
• jako element łączący przęsła mostu krótkiej długości z filarem np. w mostach typu Maryland
Przeciwwskazania:
• zęby za krótkie lub zbyt płaskie – brak możliwości uzyskania retencji
• obecność wielu ubytków pochodzenia próchnicowego
• obecność wypełnień, które sąsiadowałyby z brzegiem korony
• duża skłonność do próchnicy
• niewystarczająca higiena jamy ustnej
Preparacja korony zęba pod koronę częściową wymaga wykonania rowków bocznych
równoległych do osi długiej lub powierzchni licowej korony – rowki muszą być równoległe także
w stosunku do siebie. Opracowanie wymaga również połączenia rowków bocznych poprzez
rowek poprzeczny, który umieszcza się na powierzchni żującej lub brzegu siecznym zęba.
Ponadto należy opracować schodek na powierzchni językowej / podniebiennej pod kątem
prostym – musi on biec w linii równoległej do brzegu dziąsła i połączyć się z rowkami bocznymi.
Zamiast schodka można także zastosować wrąbek utworzony pod kątem 45 stopni.
Korony osłaniające
Korony osłaniające nazywane są także koronami pochewkowymi lub jacketowymi / żakietowymi
(z ang. jacket crown). Mogą one być użyte jako odbudowy samodzielne, ale stosuje się je także
jako składowe mostu. Jako korony osłaniające mogą być stosowane zarówno korony jednolite
jak i złożone. Opracowanie koron jednolitych z tlenku cyrkonu zapewniło im odporność
mechaniczną i estetykę, dzięki czemu można je stosować w dowolnym miejscu łuku zębowego,
co było niemożliwe przy zastosowaniu koron metalowych, które nie posiadały wystarczających
walorów estetycznych i były stosowane do odbudowy miejsc mało widocznych. Korony złożone
mogą być stosowane w dowolnym miejscu jako korony osłaniające.
Korony lane jednolite metalowe
3 / 6
Korony – stałe uzupełnienia protetyczne
Wpisany przez Monika Dynerowicz
piątek, 05 listopada 2010 13:59
Korony te odlewane są indywidualnie z różnych stopów metali. Ze względu na niską estetykę
stosowane są jedynie dla zębów mało widocznych, zwłaszcza trzonowców. Ich zaletą jest duża
wytrzymałość mechaniczna na działanie sił żucia. Są one stosowane także jako człony mostów,
zwłaszcza gdy przęsła są znacznej długości. Korony metalowe są koronami schodkowymi,
opracowany stopień jest najmniejszej szerokości w porównaniu z koronami złożonymi
licowanymi oraz pełnoceramicznymi, dlatego też tkanki zęba zostają usunięte w mniejszym
stopniu niż w przypadku koron złożonych.
Korony osłaniające jednolite ceramiczne
Ten rodzaj koron wykonuje się głównie z porcelany, obecnie istnieją materiały z dużą
zawartością porcelany oraz dodatków, które nadają jej większą odporność mechaniczną w
stosunku do porcelany niewzbogaconej. Obecnie wiodącymi rodzajami porcelany używanej w
protetyce stomatologicznej jest porcelana szklana ( z dodatkiem leucytu) oraz porcelana
aluminiowa, dzięki której stosowanie rusztowań metalowych w strukturze korony zostało
wyeliminowane. Coraz popularniejsze stają się także korony pełnoceramiczne wytwarzane z
tlenku cyrkonu, ze względu na wysoką estetykę, wytrzymałość i biozgodność. Korony
pełnoceramiczne zapewniają najlepszą szczelność brzeżną oraz są najmniej niekorzystne dla
tkanek przyzębia ze wszystkich rodzajów koron.
Korony pełnoceramiczne zapewniają długotrwały efekt estetyczny jak również mniejszą adhezję
płytki nazębnej niż ma to miejsce w przypadku szkliwa zębów naturalnych, dlatego też
powstawanie na nich osadów oraz kamienia nazębnego jest utrudnione. Materiały ceramiczne
wykorzystywane w produkcji koron jednolitych ceramicznych można podzielić na:
• systemy z podbudową twardą
• ceramikę laną
• ceramikę tłoczoną
• ceramikę warstwową
• ceramikę tworzoną komputerowo – CAD (Computer Aided Design) – poprzez odpowiednie
zaprogramowanie ruchów laserów wycinających odpowiednia koronę z bloczka tworzywa
ceramicznego
Korona pełnoceramiczna jest rodzajem korony schodkowej, można ją stosować zarówno dla
zębów żywych jak i martwych.
Wskazania:
• kosmetyczna odbudowa zniszczonej korony zęba, zwłaszcza umiejscowionego w odcinku
przednim
• poprawienie estetyki zębów przebarwionych, martwych oraz zębów o uszkodzonej
powierzchni szkliwnej
• odbudowa zębów o zaburzonym rozwoju, o za małych rozmiarach
• korekta zbyt szerokich przestrzeni międzyzębowych
• poprawa warunków zwarciowych w niektórych typach zgryzu
Przeciwwskazania:
• zbyt krótkie lub za mocno spłaszczone zęby
4 / 6
Korony – stałe uzupełnienia protetyczne
Wpisany przez Monika Dynerowicz
piątek, 05 listopada 2010 13:59
• zgryz głęboki, który uniemożliwia wytworzenie odpowiednio dużej przestrzeni dla ściany
korony pełnoceramicznej
• zęby posiadająca zbyt duże wypełnienia – nie zapewniają one odpowiedniej wytrzymałości
mechanicznej
• zbyt niski wiek – szlifowanie zęba pod koronę u dzieci i młodzieży stwarza
niebezpieczeństwo uszkodzenia miazgi zęba, np. jej przegrzanie i rozwój procesu zapalnego
Przy opracowywaniu korony zęba naturalnego pod koronę pełnoceramiczna konieczne jest
zebranie grubszej warstwy tkanej niż przy wykonywaniu korony lanej z metalu. Schodek
przydziąsłowy preparowany pod koronę pełnoceramiczną powinien leżeć pod dziąsłem od
strony przedsionka jamy ustnej oraz nad dziąsłem od stron stycznych i podniebiennej /
językowej. Szlifując koronę zęba naturalnego należy zwrócić szczególną uwagę na
zniwelowanie wcięć oraz ostrych brzegów, ponieważ są one przyczyna tworzenia się napięć
mechanicznych w nałożonej koronie pełnoceramicznej, co zmniejsza jej wytrzymałość
mechaniczną i może prowadzić do powstania pęknięć. Korony ceramiczne barwi się
dopasowując odcień do barwy zębów sąsiadujących – powstała odbudowa nie wyróżnia się
wyglądem od koron zębów naturalnych.
Korony złożone
Korony złożone licowane akrylem / kompozytem
Korony licowane akrylami, materiałami kompozytowymi lub innymi tworzywami sztucznymi
zapewniają zarówno wysoką estetykę jak i wytrzymałość. Ze względu na dobry efekt
kosmetyczny mogą być stosowane praktycznie jako uzupełnienia brakujących zębów każdego
rodzaju. Atutem koron złożonych licowanych akrylem / kompozytem jest mniejszy koszt w
porównaniu do koron złożonych licowanych porcelaną czy też koron pełnoceramicznych. Ząb
pod korony złożone opracowuje się podobnie jak pod korony lane jednolite, jednak należy
zebrać więcej tkanki od strony przedsionkowej, tak, aby możliwe było umieszczenie na warstwie
metalu warstwy licowej. Preparując ząb pod koronę złożoną licowaną akrylem należy pamiętać
o wykonaniu schodka przydziąsłowego, zwłaszcza od strony przedsionkowej. W koronach
złożonych, do których licowania używa się akrylu zalecane jest opracowanie schodka, który leży
dodziąsłowo od strony przedsionka, ponieważ wyznacza to granicę, do jakiej ma sięgać
tworzywo, a także zapobiega nadmiernemu uwypukleniu powierzchni przedsionkowej korony,
co mogłoby wywołać ucisk na przyzębie i stany chorobowe. Należy unikać sytuacji, w której
tworzywo akrylowe sięga aż do kieszonki dziąsłowej, ponieważ jest to częsta przyczyna
podrażnień i zapaleń przyzębia – akryl nasiąkając w jamie ustnej tworzy podłoże sprzyjające
wzrostowi bakterii oraz grzybów, zwłaszcza z rodzaju Candida albicans.
Korony złożone licowane ceramiką
Korony złożone licowane ceramiką są polecane do odbudowy zębów przednich ze względu na
doskonały efekt estetyczny – są praktycznie nieodróżnialne od zębów naturalnych. Korony
powlekane ceramiką stanowią podłoże trudniejsze do zasiedlania przez bakterie i grzyby,
ponieważ mikroorganizmy te charakteryzują się małą zdolnością adhezji do tych tworzyw w
porównaniu z naturalnym szkliwem. Ze względu na grubą warstwę ceramiki napalanej na
5 / 6
Korony – stałe uzupełnienia protetyczne
Wpisany przez Monika Dynerowicz
piątek, 05 listopada 2010 13:59
armaturze metalowej konieczne jest opracowanie szerokiego stopnia przydziąsłowego, co
wiąże się z dużą utratą tkanek zęba. Stopień jest najszerszy od strony przedsionkowej,
podobnie jak przy preparacji pod korony pełnoceramiczne, natomiast szerokość od strony
pozostałych stron ma wymiary takie jak dla koron lanych metalowych. Przy napalaniu ceramiki
na rusztowanie metalowe stosuje się powlekanie metalu warstwami tworzyw, które zapobiegają
jego przezieraniu przez warstwę ceramiki. Przeciwwskazaniem do zastosowania koron
licowanych ceramiką jest zbyt mała retencja ze względu na zbyt niskie lub płaskie korony, a
także młody wiek pacjenta, ponieważ u ludzi młodych występują komory zębów o dużych
rozmiarach, co ze względu na konieczność znacznego oszlifowania zęba zwiększa
prawdopodobieństwo przegrzania miazgi zęba. Ze względu z intensywnym opracowaniem
tkanek zęba istnieje ryzyko powikłań, takich jak termiczne uszkodzenie miazgi prowadzące do
jej zapalenia, uszkodzenie zębów sąsiednich, tkanek miękkich w obrębie przyzębia, języka,
warg czy policzków.
Korony teleskopowe
Korony teleskopowe są nazywane także koronami podwójnymi, ponieważ składają się z dwóch
koron. Koronę wewnętrzna opracowana jest z metalu i jest koroną schodkową, natomiast
zewnętrzna zwykle korona laną metalową lub metalową licowaną. Ściany korony wewnętrznej
muszą być równoległe do siebie - kształt cylindra. Korony wewnętrzne są wytwarzane
fabrycznie i dostosowywane do kształtu zęba. Korona zewnętrzna może zostać wykonana
oddzielnie lub być połączona na stałe z protezą. Korony teleskopowe stosowane są jako
podparcia dla protez częściowych uzupełniających znaczne braki uzębienia, a także do protez
szkieletowych i całkowitych. Ponadto są one polecane przy rozszczepach podniebienia, gdy
występuje skierowanie zębów filarowych do wewnątrz. Korony teleskopowe stosowane jako
podparcie przy protezach częściowych wpływają znacząco na ich stabilizację, minimalizują
ruchy rwące, ciągnące i chwiejące przy protezach z klamrami oraz wspomagają równomierne
obciążenie osiowe zęba filarowego przez siły żucia.
Bibliografia:
1. Lehrbuch der zahnärztlichen Prothetik, Reinhard Marxkors, wydanie 4. rozszerzone 2007,
Deutscher Zahnärzte Verlag
2. Kompromisse und Grenzen in der Prothetik, Harald Schrenker, Spitta Verlag GmbH &
Co. KG 2003
3. Protetyka stomatologiczna podręcznik dla studentów, Eugeniusz Spiechowicz, wydanie
6. uaktualnione i rozszerzone, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2008
4. Delmar's dental assisting: a comprehensive approach, Donna J. Phinney,Judy H.
Halstead
5. Review of Fixed Partial Dentures, C. Pradeep Kumar, Jaypee Brothers Publishers 2006
6. Zahnärztliche Propädeutik:Einführung in die Zahnheilkunde, Klaus M. Lehmann, E.
Hellwig, H.-J. Wenz, wydanie 11 poprawione I poszerzone 2009, Deutscher Zahnärzte Verlag
7. http://www.dentalfind.com
6 / 6