Choroby alergiczne skóry
Alergeny - substancje, które powodują stan nadmiernego pobudzenia układu immunologicznego.
W zależności od źródła pochodzenia - alergeny roślinne/zwierzęce.
Najczęstsze alergeny: pyłki kwitnących drzew, krzewów, traw, zbóż i chwastów, kurz, roztocza,
sierść, wełna, pierze, pleśnie, mleko, jaja, sery, czekolada, kakao, pomidory, owoce cytrusowe, ryby.
Alergen może przedostać się do organizmu różnymi drogami:
•
przez skórę/spojówki,
•
wraz z wdychanym powietrzem do błony śluzowej górnych dróg oddechowych i oskrzeli,
•
przez błonę śluzową przewodu pokarmowego.
Typy reakcji alergicznej:
1.
natychmiastowy z udziałem immunoglobulin klasy IgE (choroby atopowe),
2.
cytotoksyczny,
3.
kompleksów immunologicznych z udziałem immunoglobulin klasy IgG i IgM,
4.
opóźniony (komórkowy) z udziałem limfocytów T występujący w kontaktowym
zapaleniu skóry.
Cechy nadwrażliwości typu I
•
degranulacja komórek tucznych i bazofilów,
•
uwalniane mediatory (głównie histamina) odpowiedzialne są objawy kliniczne,
•
przykłady chorób: astma oskrzelowa, katar sienny, pokrzywki skóry, wstrząs anafilaktyczny.
•
Charakteryzuje się szybkim wystąpieniem objawów:
o
po 15-20 min po ekspozycji może pojawić się: pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy,
wydzielina z nosa, skurcz oskrzeli i biegunka;
o
reakcja może być opóźniona o 10-12 h.
Nadwrażliwość typu IV:
•
Przewaga reakcji komórkowej z udziałem limfocytów T
•
Źródłem nacieków komórkowych w skórze są cytokiny produkowane przez limfocyty T,
komórki Langerhansa i keratynocyty
•
odmiany: kontaktowa, tuberkulinowa ,ziarniniakowa
Pokrzywka:
niejednorodny zespół objawów, którego wspólną cechą jest występowanie wykwitu pierwotnego
w postaci bąbla pokrzywkowego.
Pokrzywki dzielimy na:
•
alergiczne i niealergiczne – ze względu na mechanizm powstawania:
o
alergiczna – I mechanizm wg. Gella i Coombsa; alergenami są pokarmy, sub.
wziewne, drobnoustroje, leki
o
niealergiczna - bezpośrednia degranulacja komórki tucznej
•
ostre i przewlekłe – ze względu na czas trwania objawów chorobowych.
Pokrzywka ostra – Utricaria acuta:
•
występuje u 20-30% populacji, częściej u dzieci
•
K:M 3:2
•
50% przypadków ma podłoże alergiczne
•
wykwity pojawiają się szybko i znikają po kilku godzinach lub kilku dniach – max. 6tyg.
•
najczęściej pokarmy
o
mleko, orzechy, cytrusy – IgE
o
truskawki – uwalniają histaminę
o
tuńczyk, makrela – zawiera histaminę
•
UWAGA !!! jeżeli obrzęk naczynioruchowy obejmuje górne drogi oddechowe, może
spowodować zagrażające życiu zwężenie krtani
•
wysiewowi zmian towarzyszą niekiedy nudności, wymioty, bóle brzucha lub biegunka –
szczególnie w przypadku alergenów pokarmowych,
•
u 5% chorych przechodzi w postać przewlekłą.
Pokrzywka przewlekła:
•
rzadziej występująca postać pokrzywki, typowa dla osób dorosłych – ok. 2-4%
•
wykwity nawracają w okresie dłuższym niż 6 tyg
•
25% - mechanizm alergiczny
•
zmiany skórne bardzo szybko się cofają po usunięcia czynnika wywołującego.
Czynniki wywołujące:
o
pokarmy, leki, pyłki roślin
o
zakażenie organizmu (np. grzybice)
o
stres
o
aspiryna
o
nowotwory
o
choroby ogólnoustrojowe
Pokrzywka kontaktowa:
•
odmiana pokrzywki wywołana przez kontaktowe bodźce zewnętrzne,
•
mechanizm alergiczny i niealergiczny,
•
zmiany pokrzywkowe powstają kilkanaście minut po zetknięciu z czynnikiem uczulającym:
sierścią zwierząt, roślinami, pokarmami, niektórymi lekami.
•
Do tej odmiany pokrzywki zaliczamy odczyny po ukąszeniach owadów.
•
U osób bardzo wrażliwych na jady owadów pokrzywka kontaktowa może przybrać nasiloną,
uogólnioną postać wstrząsu anafilaktycznego.
Pokrzywki fizykalne:
•
wywołane są czynnikami fizycznymi prowadzącymi bezpośrednio do degranulacji
mastocytów,
•
zaliczamy do nich:
o
dermografizm,
o
pokrzywkę z zimna,
o
pokrzywkę słoneczną,
o
pokrzywkę z ucisku,
o
pokrzywkę cholinergiczną.
•
Pokrzywka z zimna:
o
spadek temperatury - chorzy reagują na wyjście z domu zimą, na nagłe ochłodzenie
ciała latem, wywołane np. skokiem do jeziora ( wstrząs)
o
Patomechanizm alergiczny i niealergiczny.
o
D: test z kostką lodu/zanurzenie kończyny w wodzi o tem. 5-8st. na 10-15min
•
Pokrzywka słoneczna:
o
powstaje pod wpływem promieni słonecznych,
o
bąble pojawiają się w kilka minut po naświetlaniu, także w miejscach osłoniętych
ubraniem, utrzymują się kilka godzin.
•
Dermografizm – pokrzywka wywołana mechanicznie:
o
W wyniku silnego potarcia skóry lub ucisku, po kilkunastu sekundach do kilku minut
po zadziałaniu bodźca na skórze pojawiają się zaczerwienienia przybierające kształt,
który odwzorowuje sposób zadziałania bodźca.
o
Może występować u ludzi zdrowych.
o
Dermografizm patologiczny: w miejscu zadziałanie bodźca występuje rumień, bąble
pokrzywkowe oraz świąd.
•
Pokrzywka z ucisku:
o
przedłużający się ucisk mechaniczny powoduje uwolnienie mediatorów
z komórki tucznej i powstawanie bąbli pokrzywkowych,
o
D: próba klockowa
•
Pokrzywka cholinergiczna:
o
Wywołana jest nadwrażliwością na acetylocholinę (substancja wydzielana m.in. przez
włókna nerwowe gruczołów potowych).
o
W chwili spocenia dochodzi do wysiewu bardzo licznych, drobnych bąbli
pokrzywkowych.
o
Zmiany nawracać mogą przez wiele lat.
o
Wyzwala - spocenie spowodowane wysiłkiem fizycznym, gorącą kąpielą,
spożywaniem posiłków, emocjami.
•
Obrzęk naczynioruchowy (Quinckego):
o
odmiana pokrzywki o głębokim umiejscowieniu,
o
gwałtowny przebieg,
o
zmiany lokalizują się głównie na twarzy, w okolicy narządów płciowych, na dłoniach,
błonach śluzowych górnych dróg oddechowych.
Diagnostyka:
•
WYWIAD
•
poziom IgE
•
punktowe testy skórne
•
dieta eliminacyjna - aspirynowa
•
próby ekspozycyjne/prowokacyjne
Leczenie pokrzywki:
1.
unikanie czynników wywołujących
2.
blokowanie receptorów swoistych dla histaminy – leki przeciwhistaminowe
3.
blokowanie uwalniania receptorów reakcji zapalnej – GKS, cyklosporyna
Leczenie szczególnych odmian pokrzywki:
o
wstrząs anafilaktyczny: dożylnie adrenalina, GKS, l. p-histaminowe, Ca, intubacja
o
p. aspirynowa – dieta eliminacyjna
o
dermografizm – H1 i H2 blokery
o
p. z ucisku - NLPZ
Wyprysk – Eczema
•
wyróżniamy postać ostrą, podostrą i przewlekłą,
•
mechanizm alergiczny oraz niealergiczny:
o
IV mechnizm nadwrażliwości - alergiczny
o
zmiana pH, zniszczenie płaszcza lipidowego →stymulacja keratynocytów, wydzielenie
cytokin- niealergiczny
•
Postać ostra – obraz kliniczny:
o
obrzęk wywołany wzrostem przepuszczalności naczyń oraz nagromadzeniem
komórek zapalnych,
o
zmiany rumieniowe, grudki wysiękowe, pęcherzyki (zlewanie wykwitów)
•
Postać podostra – obraz kliniczny :
o
dominuje przesączanie i tworzenie strupów,
•
Postać przewlekła – obraz kliniczny :
o
przeważa nadmierne rogowacenie, złuszczanie i pogrubienie naskórka -
ZLISZAJOWACENIE
o
suchość skóry, pęknięcia, nadżerki, łuszczenie.
•
Najczęstsze postaci wyprysku:
o
kontaktowy
o
potnicowy
o
łojotokowy
o
pieniążkowaty
o
podudzia
Wyprysk kontaktowy alergiczny:
jest reakcją zapalną skóry, powstającą w wyniku kontaktu z alergenem,
dochodzi do rozwoju typowej reakcji alergicznej typu IV (wg Gella i
Coombsa),
wyróżnia się postać ostrą oraz przewlekłą.
o
Mechanizm immunologiczny wyprysku:
fazę indukcji - prezentacja przez komórki Langerhansa, powstanie uczulonych
limfocytów T
fazę pełnoobjawową - dochodzi do powstania odczynu o charakterze
wyprysku; zależna od limfocytów T
o
Najczęstszymi czynnikami wywołującymi kontaktowe alergiczne zapalenie skóry są:
chrom (zapałki, farby i barwniki, cement, beton),
nikiel, kobalt (ozdoby, elementy ubioru, np. guziki),
formaldehyd,
barwniki – farby do włosów, ubrania, kable,
terpentyna,
guma,
kosmetyki.
o
Rozpoznanie:
Charakterystyczny obraz wykwitów.
Próby ekspozycyjne polegające na nałożeniu na skórę alergenów i odczycie
zmian po 48-72 godzinach – testy płatkowe
Należy różnicować z wypryskiem niealergicznym, łuszczycą, AZS
Wyprysk kontaktowy niealergiczny:
kontaktowe zmiany wypryskowe wywołane czynnikami drażniącymi,
uszkodzenie skóry substancjami drażniącymi powoduje zniszczenie
naturalnej bariery ochronnej naskórka ( lipidów i kwaśnego odczynu pH).
W wyniki działania substancji drażniących dochodzi do uwalniania
z keratynocytów cytokin - gł. IL-1, TNF, które powodują ekspresję cząstek
adhezyjnych na keratynocytach-ICAM1 i śródbłonku naczyń,
zmiany skórne zbliżone do zmian w wyprysku alergicznym.
Wyprysk pieniążkowaty:
o
Choroba zwykle ma związek z zakażeniem wewnątrzustrojowym,
najczęściej nie udaje się ustalić jej przyczyny.
o
Zmiany skórne są liczne i dobrze odgraniczone od otoczenia.
o
Wykwitem pierwotnym są drobne grudki, oraz pęcherzyki wypełnione przejrzystą
treścią surowiczą.
o
Skóra jest zaczerwieniona, łuszcząca.
o
Pojawia się świąd w okolicy zmian.
o
Leczymy ogniska zakażenia!
Wyprysk potnicowy:
o
występowanie zmian pęcherzykowych różnych rozmiarów, głównie na dłoniach
i stopach,,
o
udowodniono powiązanie ostrej postaci choroby z grzybicą stóp,
o
przebieg choroby może mieć charakter ostry lub przewlekły,
o
w łagodnej postaci schorzenia dominuje złuszczanie naskórka,
o
leczymy współistniejącą grzybicę!
Wyprysk podudzi:
o
podłożem są żylaki podudzi i ud,
o
wykwitem pierwotnym są dobrze odgraniczone pęcherzyki i grudki - może dojść
do uogólnienia zmian skórnych.
Leczenie wyprysku:
o
ustalić i wyeliminować czynnik wywołujący!!!: rękawice, kremy ochronne
o
GKS miejscowo, gdy ustanie sączenie
o
Leczenie ogólne: l. przeciwhistaminowe, wapń, kwas askorbinowy, GKS
GKS - działanie:
o
immunosupresyjne, przeciwzapalne, naczynioskurczowe, przeciwproliferaacyjne
Dobór preparatów zależy od:
o
siły działania
o
lokalizacji ( większe wchłanianie – moszna, krocze, twarz) wykwitów
o
rodzaju i rozległość zmian skórnych
o
wieku
o
rodzaju podłoża
Ze względu na siłę działania wyróżnia się 4 grupy:
o
grupa 1: słabe
o
grupa 2: średnie;
o
grupa 3: mocne;
o
grupa 4: bardzo mocne
Działania niepożądane:
o
odwracalne ścieńczenie, odbarwienie naskórka
o
zaniki skórne, rozstępy, teleangiektazje
o
trądzik
o
hirsutyzm
o
nadkażenia
o
alergia kontaktowa
o
upośledzone gojenie się ran
Osutki polekowe
•
zmiany skórne wywołane lekami stosowanymi miejscowo lub systemowo,
•
mają rozmaity kształt i nasilenie,
•
mogą powstawać w wyniku mechanizmów immunologicznych oraz nieimmunologicznych,
•
nie mają zazwyczaj charakterystycznych cech dla poszczególnych specyfików,
•
różne leki dają takie same objawy,
•
ten sam lek może wywołać różne zmiany skórne.
Niektóre ze zmian nasuwają od razu podejrzenie związku z lekami:
1.
rumień trwały
2.
rumień wielopostaciowy
3.
toksyczna nekroliza naskórka
4.
erythema nodosum
5.
zmiany krwotoczne
Zmiany mogące sugerować związek z lekami:
1.
zmiany pokrzywkowe i obrzękowe
2.
zmiany wypryskowe
3.
zmiany przypominające liszaj płaski
4.
zmiany fotoalergiczne i fototoksyczne -
5.
zmiany pęcherzykowe i pęcherzowe
6.
zmiany krostkowe
7.
zmiany trądzikowe - kortykosteroidy, doustne środki antykoncepcyjne, izoniazyd, lit,
haloperidol
8.
łysienie - chemioterapeutyki, leki przeciwkrzepliwe, doustne środki antykoncepcyjne,
retinoidy, piroksykam
9.
zmiany paznokciowe - fluorouracyl, leki przeciwmalaryczne, sole srebra, sole złota,
zydowudyna
Niektóre leki wywołują bardzo charakterystyczne zmiany - specyficzne dla danego związku:
•
wykwity pęcherzowe, pęcherzowo-ropne i bujające - jod i brom
•
zmiany rumieniowo-krwotoczne - ampicylina
