31 marca 2014, Zagadnienia wydawnicze i księgarskie , Lechowski

Temat :

PISMA DRUKARSKIE – KRÓJ I STOPIEŃ CZCIONKI

Pisma drukarskie

– to utrwalone w czcionkach, matrycach i nośnikach cyfrowych znaki graficzne

(litery, cyfry, znaki specjalne), z których składa się tekstu do druku. Ich kształt wpływa na czytelność
tekstu oraz stanowi element estetyczny książki.

Wśród znaków pisma wyróżnia się litery:



Podrzędne

(minuskuły, tekstowe)



Wersalikowe

(majuskuły)



Kapitalikowe

(kształt wersalikowy, a wielkość tekstowa)

Elementem wyróżniający poszczególne pisma jest ich krój – są niezliczone typy i odmiany krojów
pism drukarskich.

Pisma drukowe dzielą się na 4 klasy:



Antykwy (pismo romańskie)



Pisma gotyckie



Pisanki (naśladujące pismo odręczne)



Ksenotypy (hybrydy)

Wszystkie występują w odmianie:



Prostej i pochyłej (kursywa; używana do pisania obcych słów)



Szeryfowej i bezszeryfowej (poprzeczne lub ukośne zakończenia kresek tworzących litery

Przykład :

A – bezszeryfowe;

A B C – Szeryfowe



Grubość kresek : cienkie-grube



Szerokość znaków : wąskie – szerokie

Czytelność tekstu a także objętość książki uzależniona jest m.in. od:

 kroju i stopnia pisma
 gęstości składu

Stopień pisma = wielkość czcionki, wyrażona w punktach typograficznych

1 pkt = 1: 2660 część metra, czyli 0,3759 mm

Petit – 8 pkt
Garmond – 10 pkt
Cycero – 12 pkt

Gęstość składu

– liczba liter na danej powierzchni tekstu, zależna m.in. od sposobu justowania, czyli

wypełnienia odstępów międzywyrazowych i międzywierszowych (tzw. justunkiem)

Interlinia

– odstępy pomiędzy wierszami (zwykle o grubości równej stopniowi pisma w wierszu,

interlinia 1- punktowa, tzw. firet)

Zwykle książki drukuje się pismem 10-punktowym, z 2 punktową interlinią

TECHNOLOGIA PRODUKCJI KSIĄŻKI:

1. SKŁADANIE TEKSTU oraz FOTOREPRODUKOWANIE
2. WYTWARZANIE FORM DRUKOWYCH
3. DRUKOWANIE
4. OPRAWIANIE

1. SKŁADANIE TEKSTU…

…proces zestawiania czcionek i justunku w wyrazy, wiersze, szpalty i kolumny. Jego wynikiem jest
forma drukowa służąca powielaniu tekstu.

Współcześnie dominuje składanie elektroniczne, dotyczy nie czcionek tylko cyfrowych nośników
znaków, tzw. fontów.

Fotoreprodukowanie – przy użyciu skanerów

Skład

– wynik procesu składanie

Szpalta

– skład tekstowy przed łamaniem, zawierający dowolną liczbę wierszy, zwykle przeznaczony

do wykonania odbitki przeznaczonej do korekty

Łamanie

– formowanie kolumn (z tytułami, odstępami, ilustracjami, paginacją itp.) wg określonego

formatu ze szpalt, klisz itp. (wykonuje łamacz albo metrampaż), jest rezultatem „przełamania
szpalty”.

Kolumna

– sformowany, przełamany skład zecerski lub układ klisz, odpowiadający jednej stronicy

książki lub innego druku, długość i szerokość kolumny stosowane są do formatu książki. Rozróżnia się
kolumny jedno- dwu- bądź wielołamowe

Łam

- określona liczba wierszy złożonego tekstu wraz z ilustracjami, tabelami itp. dostosowana do

długości kolumny, w książkach jest z reguły układ jednołamowy. Stąd określenie „na łamach”

Reguły edytorskie :



Proporcje szerokości do długości kolumny, tzw. złoty podział, ca 1:1,618, np. 11:17 cm



Marginesy : lewy (grzbietowy), górny, boczny (zewnętrzny), dolny



Proporcje części: 2 : 3 : 4 : 6

2. WYTWARZANIE FORM DRUKOWYCH…

Forma drukowa

– zestaw elementów drukujących i niedrukujących na wspólnym nośniku,

przystosowanym do przenoszenia farby drukowej na podłoże w procesie drukowania

Forma drukowa pierwotna : oryginał składu drukarskiego (matryca), stosowana do początku XIX
wieku

Forma drukowa wtórna : odlew stereotypowy (kopia) składu (matrycy)

3. DRUKOWANIE…

Drukowanie (niem. Druck = nacisk) – czynność wielokrotnego sporządzania na papierze lub innym
materiale odbitek z formy drukarskiej przy użyciu farb drukarskich.

Wyróżnia się :



Techniki drukowania



Sposób drukowania



Rodzaj drukowania



Odmiany drukowania

Podstawowe techniki drukowania:

Techniki drukowania – metody drukowania określone wzajemnym położeniem elementów
drukujących i nie drukujących na formie drukowej

Technika drukowania wypukłego

Forma drukowa zawiera wypukłe elementy drukujące. Elementy niedrukujące, w stosunku di ich
powierzchni są wklęsłe. Podczas drukowania tylko elementy drukujące są pokrywane farbą i
przenoszone pod naciskiem na zadrukowany materiał. Pochodne rodzaje : typografia.

Typografia (gr. Typos – odbicie) to :

1. sztuka drukarska, drukarstwo
2. rodzaj drukowania wypukłego, który polega na bezpośrednim przenoszeniu obrazu z formy
drukowej na podłoże (np. papier) pod wpływem nacisku
3. Dział grafiki użytkowej obejmujący zagadnienia związane z estetyką i sztuką książki

Technika drukowania wklęsłego

Powierzchnię formy drukowej stanowią elementy niedrukujące, natomiast elementy drukujące sa w
stosunku do tej płaszczyzny wklęsłe. Farba wypełnia tylko wklęsłe elementy drukujące, które pod
dużym naciskiem przenoszą obraz na podłoże.

Do technik druku wklęsłego należy większość technik graficznych, np. miedzioryt, staloryt, akwaforta,
akwatinta, itp.

Technika Drukowania płaskiego

Elementy drukujące i niedrukujące formy drukowej znajdują się na jednej płaszczyźnie. Dzięki
odpowiedniej obróbce technologicznej formy drukujące przyjmują farbę drukarską, przenosząc obraz
na podłoże, a formy niedrukujące – nie.

Pochodne (rodzaje) techniki druku płaskiego: litografia, offset, światłodruk

ODRĘBNE TECHNIKI DRUKOWANIA

Technika od komputera do maszyny drukowej (offsetowej) (computer to press = ctpress)

Dane cyfrowe przenosi się metodami reprograficznymi (przez naświetlanie) na płyty lub folie
zamocowane na cylindrach maszyny drukowej, tworząc z nich formy drukowe (folie, klisze, płyty) z
których można uzyskać wiele odbitek.

To nie jest technika drukowania cyfrowego, ponieważ drukowanie jest analogowe, tak jak w zwykłej
maszynie offsetowej.

Technika drukowania cyfrowego

Oparta jest o metodę reprografii cyfrowej czyli reprodukcji (digitalizacji, odtwarzania) oryginałów bez
wykonywania klasycznych form drukowych. Obraz oryginału wprowadza się do pamięci komputera
tworząc obraz cyfrowy, który przekazywany jest na podłoże.

Ograniczenia: opłacalność tylko w przypadku niskich nakładów (do 1 tys. Egz.), ograniczony format,
gramatura papieru, stosowania farb ozdobnych

Zastosowanie : publikacje naukowe, skrypty, materiały konferencyjne, promocyjne, itp. Nie ma
zastosowania przy wysokonakładowych książkach i prasie

4. OPRAWIANIE KSIĄŻEK…

Oprawa – każdy rodzaj okładki związanej z wkładem książki za pomocą zabiegów introligatorskich.
Materiały do oprawy : płótno, półpłótno (na grzbiecie), skóra, półskórek (skóra na grzbiecie i
narożnikach)

Obecnie : tzw. oprawy nakładowe, twarde ( kartonowe), wykonywane dla całego lub części nakładu
przez drukarnię.

Rodzaje opraw książkowych :



Broszurowa (miękka) – miękka okładka kartonowa



Półtwarda – okładka kartonowa o wysokiej gramaturze, oklejona płótnem lub folią z
tworzywa sztucznego



Twarda – dwie karty teksturowe obciągnięte płótnem, folią, papierem lub skórą.

Oprawą książek zajmuje się introligatorstwo. (dawniej rzemiosło, obecnie dział przemysłu
poligraficznego)



przemysłowe



rzemieślnicze i artystyczne (dyplomy, księgi pamiątkowe, wyd. bibliofilskie)



kartograficzne (mapy, plany, ilustracje)

Inny podział opraw książkowych:



Papierowa



Półpłócienna – płócienny grzbiet z okładkami pokrytymi papierem



Płócienna



Półskórzana - skórzany grzbiet z okładkami pokrytymi papierem lub płótnem



Skórzana