Aktywa i pasywa

Aktywa i pasywa

Literatura:
1.

Cicha A.: Nowa terminologia ustawy o rachunkowości. Problemy rachunkowości 2001 nr 5, s. 12 – 17.

Gałdzińska B., Kutera M.: Klasyfikacja aktywów według znowelizowanej ustawy o rachunkowości.
Problemy rachunkowości 2001 nr 5, s. 3 – 11.

Gmytrasiewicz M., Karmańska A.: Rachunkowość finansowa. Difin: Warszawa 2004, s. 459 – 497.

Krzywda D. Terminologia ustawy o rachunkowości. SKwP: Warszawa 2001, s. 7 – 36.

Sojak S., Stankiewicz J.: Podstawy rachunkowości. TNOiK Dom Organizatora: Toruń 2004, s. 32 – 38.

nieŜek E. (red.):Wprowadzenie do rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna: Kraków 2004, s. 29 – 34, 37 – 39.

Zeszyty Metodyczne Rachunkowości 2002 nr 1, s. 7 – 20.

Dyspozycje:
1.

Majątek (kapitał) w rachunkowości jednostki prowadzącej księgi rachunkowe (pojęcie, sposób ujęcia,
równanie bilansowe w ujęciu jednostkowym i własnościowym)

Aktywa:

−

pojęcie

−

klasyfikacja według kryteriów czasowego i rodzajowego

−

aktywa trwałe (pojęcie, składniki)

−

aktywa obrotowa (pojęcie, składniki)

−

aktywa rzeczowe (pojęcie, składniki)

−

aktywa finansowe (pojęcie, składniki)

−

aktywa pozostałe (pojęcie, składniki)

Wartości niematerialne i prawne (pojęcie, rodzaje)

rodki trwałe (pojęcie, rodzaje)

Zapasy (pojęcie, rodzaje)

NaleŜności (pojęcie, rodzaje)

Inwestycje (pojęcie, rodzaje)

Rozliczenia międzyokresowe (pojęcie, rodzaje)

Instrumenty finansowe (pojęcie, rodzaje)

10.

Pojęcia: jednostki powiązane, jednostki pozostałe

11.

Pasywa:

−

pojęcie,

−

klasyfikacja

12.

Kapitał własny (pojęcie, rodzaje)

13.

Zobowiązania (pojęcie, rodzaje)

Prowadzenie przez jednostkę (podmiot) jakiejkolwiek działalności, w tym zwłaszcza działalności

gospodarczej wymaga dysponowania określoną bazą:

•

osobową (ludzką),

•

materialną (nazywaną majątkiem, kapitałem).

Majątek (kapitał) jednostki :

⇒

materialna podstawa umoŜliwiająca prowadzenie działalności (baza materialna);

⇒

składa się z wielu róŜnych składników (środków, zasobów), które są finansowane z róŜnych źródeł;

⇒

zgodnie z obowiązującą w rachunkowości metodą (zasadą) bilansową rozpatrywany jest:

•

dwustronnie (z dwóch róŜnych punktów widzenia, jako aktywa i pasywa) oraz

•

wartościowo i równowaŜnie (aktywa = pasywa).

Wielkość (wartość) i struktura majątku (rozpatrywanego zarówno z punktu widzenia kryterium

rzeczowego, jak i kryterium finansowego) winna być dostosowana do potrzeb jednostki, uwarunkowanych

charakterem (specyfiką) i rozmiarami prowadzonej przez nią działalności.

MAJĄTEK (KAPITAŁ) JEDNOSTKI W RACHUNKOWOŚCI

KRYTERIUM

RZECZOWE (PRZEDMIOTOWE)

Z jakich zasobów majątek się składa?
(czas pozostawania pod kontrolą jednostki,
postać i funkcja)

KRYTERIUM

FINANSOWE (PODMIOTOWE)

Skąd majątek pochodzi?
Kto majątek sfinansował?
Kto ma prawo własności do majątku jednostki?
Kto wyposaŜył jednostkę w majątek i na jak długo?

RÓWNANIE BILANSOWE

(zasada równowagi bilansowej)

AKTYWA

PASYWA
(kapitał własny + zobowiązania)

lub

AKTYWA – ZOBOWIĄZANIA

(aktywa netto)

KAPITAŁ WŁASNY

PODEJŚCIE JEDNOSTKOWE – większe znaczenie przypisuje się aktywom niŜ pasywom

PODEJŚCIEWŁASNOŚCIOWE – największe znaczenie przypisuje się kapitałowi własnemu

Przykład wyjaśniający zasadę równowagi bilansowej ?

Jan Kowalski dysponując kapitałem własnym o łącznej wartości 20.000,- zł, który przechowywał na

rachunku bankowym (18.000,- zł) i w postaci gotówki (2.000,- zł) postanowił załoŜyć firmę handlową. Po
załatwieniu stosownych formalności podjął działania mające mu umoŜliwić rozpoczęcie działalności
operacyjnej (handel artykułami spoŜywczymi):
1.

zapłacił przelewem 10.000,- zł za nabyty lokal przeznaczony na sklep

zapłacił przelewem 8.000,- zł za nabyte składniki wyposaŜenia sklepu (lady, regały, wagi, kasa fiskalna)

nabył za gotówkę papier opakunkowy i jednorazowe worki foliowe o łącznej wartości 1.000,- zł

nabył towary o wartości 4.000,- zł przeznaczone do dalszej sprzedaŜy, za które zapłata ma nastąpić w ciągu
3 tygodni

z powodu barku własnych środków zaciągnął kredyt gotówkowy o wartości 4.000,- zł

opłacił gotówką rachunek za wcześniej nabyte towary.

Sytuacja majątkowo-finansowa Jana Kowalskiego:

AKTYWA

PASYWA

Stan początkowy

rachunek bankowy
gotówka
razem

18.000

2.000

20.000

kapitał własny

razem

20.000

20.000

lokal
rachunek bankowy
gotówka
razem

10.000

8.000

2.000

20.000

kapitał własny

razem

20.000

20.000

lokal
inne środki trwałe
gotówka
razem

10.000

8.000

2.000

20.000

kapitał własny

razem

20.000

20.000

lokal
inne środki trwałe
materiały
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

20.000

kapitał własny

razem

20.000

20.000

lokal
inne środki trwałe
materiały
towary
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

4.000
1.000

24.000

kapitał własny
zobowiązania

razem

20.000

4.000

24.000

lokal
inne środki trwałe
materiały
towary
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

4.000
5.000

28.000

kapitał własny
kredyt bankowy
zobowiązania

razem

20.000

4.000
4.000

28.000

Stan końcowy

lokal
inne środki trwałe
materiały
towary
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

4.000
1.000

24.000

kapitał własny
kredyt bankowy

razem

20.000

4.000

24.000

Aktywa - kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe

w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Aktywami są zasoby majątkowe spełniające jednocześnie cztery warunki:

powstały w wyniku przeszłych zdarzeń (zdarzenia, w wyniku których powstały mogą być róŜne, ale

powinny być zgodne z prawem oraz udokumentowane);

poddane są kontroli sprawowanej przez jednostkę (jednostka sprawuje nad nimi kontrolę, moŜe o nich

decydować); zdolność do sprawowania kontroli moŜe wynikać z:

jakiegoś tytułu własności (akt własności, umowa darowizny),

innego tytułu prawnego (umowa leasingu finansowego);

Kontrolowane przez jednostkę mogą być równieŜ aktywa nie stanowiące jej własności!

posiadają wiarygodnie określoną wartość (jednostka, na podstawie stosownych dokumentów moŜe określić

ich aktualną wartość);

w przyszłości (według przewidywań kierownika jednostki) dostarczą jednostce korzyści ekonomicznych

(korzyści ekonomiczne najczęściej wiąŜą się z moŜliwością ich wykorzystania w działalności operacyjnej,

obniŜenia kosztów oraz zamiany na środki pienięŜne lub ich ekwiwalenty).

Aktywa składają się z wielu zasobów majątkowych róŜniących się między sobą bardzo wieloma cechami,

takimi jak np.:

→

czas pozostawania pod kontrolą (w dyspozycji) jednostki

→

postać, w jakiej występują (wygląd zewnętrzny)

→

pełniona funkcja w prowadzonej przez jednostkę działalności (przeznaczenie, rola)

→

trwałość (okres uŜytkowania)

→

wartość

→

właściwości fizyczne (cięŜar, długość, szerokość, pojemność)

→

miejsce uŜytkowania ( np. działalność podstawowa, czy teŜ pomocnicza)

→

sposób uŜytkowania ( np. ochrona procesów, przetwarzanie, oddziaływanie na przedmioty pracy).

W celu ułatwienia analizy struktury rzeczowej aktywów i zapewnienia porównywalności danych w czasie

i w przestrzeni, wszystkie jednostki prowadzące rachunkowość w postaci ksiąg rachunkowych (w ramach grup

posiadających wyraźną specyfikę: banki, zakłady ubezpieczeniowe, pozostałe) mają obowiązek klasyfikowania

aktywów w ten sam sposób (według identycznych kryteriów, wśród których nadrzędną rolę odgrywają czas

pozostawania pod kontrolą jednostki oraz postać, w jakiej występują i pełniona przez nie funkcja w

prowadzonej przez jednostkę działalności).

W jednostkach prowadzących księgi rachunkowe, innych niŜ banki i zakłady ubezpieczeniowe, aktywa

dzieli się w pierwszym rzędzie – biorąc pod uwagę głównie kryterium czasu pozostawania pod kontrolą

jednostki, ale nie tylko – na:

•

aktywa trwałe

•

aktywa obrotowe.

AKTYWA TRWAŁE

−

(aktywa uŜytkowane trwale, tj. dłuŜej niŜ trwa jeden cykl produkcyjny, zuŜywające się stopniowo,

pozostające pod kontrolą jednostki dłuŜej niŜ jeden rok, zwykle o znacznej wartości jednostkowej)

−

aktywa jednostki nie zaliczane w niej do aktywów obrotowych;

AKTYWA OBROTOWE

−

(aktywa zuŜywające się w jednym cyklu produkcyjnym, pozostające pod kontrolą jednostki zasadniczo nie

dłuŜej niŜ jeden rok, zmieniające swoją postać naturalną w krótkim czasie)

−

część aktywów jednostki, które w przypadku:

aktywów rzeczowych - są przeznaczone do zbycia lub zuŜycia w ciągu 12 miesięcy od dnia

bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeŜeli trwa on

dłuŜej niŜ 12 miesięcy;

aktywów finansowych - są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od

dnia bilansowego lub od daty ich załoŜenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pienięŜne;

naleŜności krótkoterminowych - obejmują ogół naleŜności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub

część naleŜności z innych tytułów nie zaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w

ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego;

rozliczeń międzyokresowych - trwają krócej niŜ 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Innym waŜnym kryterium klasyfikacji aktywów, jednolitym dla wszystkich jednostek prowadzących księgi

rachunkowe niezaleŜnie od ich specyfiki, jest podział rodzajowy, uwzględniający jednocześnie postać, w jakiej

występują zasoby majątkowe oraz pełnione przez nie funkcje w prowadzonej przez jednostkę działalności,

pozwalający wyodrębnić:

•

aktywa finansowe

•

aktywa rzeczowe (materialne)

•

pozostałe, w tym wartości niematerialne i prawne.

AKTYWA FINANSOWE :

aktywa pienięŜne

instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki

wynikające z kontraktu (umowne) prawo do otrzymania aktywów pienięŜnych (niektóre naleŜności i

niektóre inwestycje)

wynikające z kontraktu (umowne) prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na

korzystnych warunkach;

Inaczej rzecz mówiąc do aktywów finansowych (które moŜna utoŜsamiać z inwestycjami finansowymi)

oprócz aktywów pienięŜnych zalicza się inne krótkoterminowe i długoterminowe aktywa finansowe.

AKTYWA RZECZOWE:

rodki trwałe

rodki trwałe w budowie

zaliczki na środki trwałe w budowie

zapasy.

AKTYWA POZOSTAŁE:

wartości niematerialne i prawne

długo- i krótkoterminowe naleŜności nie zaliczane do aktywów finansowych i rzeczowych

długo- i krótkoterminowe inwestycje nie zaliczane do aktywów finansowych

rozliczenia międzyokresowe (długo- i krótkoterminowe).

AKTYWA

TRWAŁE

aktywa jednostki niezaliczane do aktywów obrotowych:

OBROTOWE

część aktywów jednostki , do których zalicza się:

•

wartości niematerialne i prawne

prawa majątkowe:

autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne,
licencje, koncesje

prawa do wynalazków, patentów, znaków
towarowych, wzorów uŜytkowych, wzorów
zdobniczych

know - how

*nabyte przez jednostkę
*zaliczane do aktywów trwałych
*nie zaliczane do inwestycji
*nadające się do gospodarczego wykorzystania
*przeznaczone do uŜywania na potrzeby jednostki
*o przewidywanym okresie ekonomicznej uŜyteczności
dłuŜszym niŜ rok

nabyta wartość firmy

koszty zakończonych prac rozwojowych

•

aktywa rzeczowe

rodki trwałe:

nieruchomości:

^grunty, prawo uŜytkowania wieczystego gruntu
^budowle (obiekty inŜynierii lądowej i wodnej)
^budynki
^będące odrębną własnością lokale
^spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
^spółdzielcze prawo do lokalu uŜytkowego

urządzenia techniczne i maszyny

rodki transportu

inne rzeczy

ulepszenia w obcych środkach trwałych

inwentarz Ŝywy

*zaliczane do rzeczowych aktywów trwałych i zrównanych z
nimi
*nie zaliczane do inwestycji
*o przewidywanym okresie ekonomicznej uŜyteczności
dłuŜszym niŜ rok
*kompletne
* zdatne do uŜytku
*przeznaczone na potrzeby jednostki

rodki trwałe w budowie

zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich
budowy, montaŜu lub ulepszenia juŜ istniejącego środka trwałego

zaliczki na środki trwałe w budowie

•

aktywa rzeczowe (zapasy)

przeznaczone do zbycia lub zuŜycia
w  ciągu  12  miesięcy  od  dnia  bilansowego  lub  w  ciągu
normalnego  cyklu  operacyjnego  właściwego  dla  danej
działalności, jeŜeli trwa on dłuŜej niŜ 12 miesięcy:
-

materiały nabyte w celu zuŜycia na własne potrzeby

wytworzone lub przetworzone przez jednostkę

*produkty  gotowe  (wyroby  lub  usługi)    zdatne  do
sprzedaŜy lub
*półprodukty oraz produkty w toku
*towary  nabyte  w  celu  sprzedaŜy  w  stanie
nieprzetworzonym

! Cykl działalności operacyjnej jednostki - okres
upływający

pomiędzy

nabyciem

materiałów

wykorzystywanych

procesie

gospodarczym,

realizacją powstałych z nich produktów w formie
pienięŜnej lub uzyskaniem za nie instrumentu, który
łatwo jest zrealizować w formie pienięŜnej.

•

naleŜności długoterminowe:

naleŜności
*nie zaliczone do aktywów finansowych
*które stają się wymagalne (zapadalne) po upływie 12

miesięcy od dnia bilansowego

•

naleŜności krótkoterminowe:

ogół naleŜności z tytułu dostaw i usług

całość lub część naleŜności z innych tytułów

*nie zaliczonych do aktywów finansowych
*które stają się wymagalne (zapadalne) w ciągu 12

miesięcy od dnia bilansowego

•

inwestycje długoterminowe:

aktywa posiadane w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych
wynikających z:

^ przyrostu ich wartości,
^uzyskania z nich przychodów w formie odsetek,
dywidend  (udziałów  w  zyskach)  lub  innych  poŜytków  (w
tym  z transakcji handlowej):

nieruchomości i wartości niematerialne i prawne,
które nie są uŜytkowane przez jednostkę

długoterminowe  aktywa  finansowe  -    aktywa
finansowe  płatne  i  wymagalne  (zapadalne)  lub
przeznaczone  do  zbycia  po  upływie  co  najmniej  12
miesięcy  od  dnia  bilansowego  lub  od  daty  ich
załoŜenia, wystawienia lub nabycia:

*instrumenty  kapitałowe  wyemitowane  przez  inne  jednostki
(udziały, akcje, inne papiery wartościowe)
*wynikające z kontraktu prawo do:
   ^otrzymania aktywów pienięŜnych (udzielone poŜyczki)
   ^wymiany  instrumentów  finansowych  z  inną  jednostką  na

korzystnych warunkach

inne

•

inwestycje krótkoterminowe:

aktywa posiadane w celu osiągnięcia z nich korzyści
ekonomicznych wynikających z:

^ przyrostu ich wartości,
^uzyskania z nich przychodów w formie odsetek,
dywidend  (udziałów  w  zyskach)  lub  innych  poŜytków
(w      tym  z transakcji handlowej):

krótkoterminowe  aktywa  finansowe  -  płatne  i
wymagalne  (zapadalne)  lub  przeznaczone  do
zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego
lub  od  daty  ich  załoŜenia,  wystawienia  lub
nabycia:

*aktywa pienięŜne
*instrumenty  kapitałowe  wyemitowane  przez  inne
jednostki (udziały, akcje, inne papiery wartościowe)
*wynikające z kontraktu prawo do:
   ^otrzymania

aktywów

pienięŜnych

(udzielone

poŜyczki)
^wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką

na korzystnych warunkach

inne

•

długoterminowe rozliczenia międzyokresowe -czynne:

z tytułu odroczonego podatku dochodowego

inne (kosztów, przychodów)

•

krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe -

czynne (kosztów, przychodów)

Uwzględniając jednocześnie kryterium czasu pozostawania pod kontrolą jednostki oraz kryterium postaci,

w jakiej występują i pełnionych funkcji w prowadzonej przez jednostkę działalności zasoby majątkowe

(aktywa) moŜna podzielić na sześć grup.

Klasyfikacja aktywów

jednocześnie ze względu na kryteria czasu pozostawania pod kontrolą jednostki oraz

postaci, w jakiej występują i funkcji, jakie pełnią w prowadzonej przez jednostkę działalności

AKTYWA

TRWAŁE

OBROTOWE

FINANSOWE

płatne i wymagalne lub przeznaczone do
zbycia po upływie co najmniej 12 miesięcy
od dnia bilansowego lub od daty ich
załoŜenia,

wystawienia

lub

nabycia

(długoterminowe aktywa finansowe)

płatne  i  wymagalne  lub  przeznaczone  do
zbycia  w  ciągu  12  miesięcy  od  dnia
bilansowego  lub  od  daty  ich  załoŜenia,
wystawienia

lub

nabycia

(krótkoterminowe aktywa finansowe)
albo aktywa pienięŜne

RZECZOWE

środki trwałe

środki trwałe w budowie

zaliczki na środki trwałe w budowie

przeznaczone  do  zbycia  lub  zuŜycia  w
ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub
w  ciągu  normalnego  cyklu  operacyjnego
właściwego  dla    danej  działalności,  jeŜeli
trwa on dłuŜej niŜ 12 miesięcy  - zapasy

POZOSTAŁE
(INNE)

wartości niematerialne i prawne

całość  lub  część  naleŜności  z  tytułów  nie
zaliczonych  do  aktywów  finansowych,
które  stają  się  wymagalne  co  najmniej  po
upływie 12 miesięcy od  dnia bilansowego
(naleŜności długoterminowe)

inwestycje

długoterminowe

nie

zaliczane do aktywów finansowych

długoterminowe

rozliczenia

międzyokresowe

ogół  naleŜności  z  tytułu  dostaw  i  usług
oraz  całość  lub  część  naleŜności  z  innych
tytułów  nie  zaliczonych  do  aktywów
finansowych,  a  które  stają  się  wymagalne
w ciągu 12 miesięcy od  dnia bilansowego
(naleŜności krótkoterminowe)

inwestycje

krótkoterminowe

nie

zaliczane do aktywów finansowych

krótkoterminowe

rozliczenia

międzyokresowe

Aktywa pienięŜne - posiadane przez jednostkę:

•

krajowe środki płatnicze (pieniądze będące w kraju prawnym środkiem płatniczym - waluta polska oraz

pełniące funkcję płatniczą: czeki, weksle, czeki podróŜnicze, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne

dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie polskiej)

•

zagraniczne środki płatnicze:

waluty obce (pieniądze nie będące w kraju prawnym środkiem płatniczym oraz międzynarodowe

jednostki rozrachunkowe, jak SDR - jednostka rozrachunkowa Międzynarodowego Funduszu

Walutowego, EURO - europejska jednostka walutowa)

dewizy (pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki podróŜnicze, akredytywy, polecenia wypłat,

przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych)

•

inne aktywa finansowe (np. naliczone odsetki od aktywów finansowych).

Pojęcie i klasyfikacja inwestycji

INWESTYCJE

aktywa

posiadane

celu

osiągnięcia

korzyści

ekonomicznych

wynikających z:

przyrostu ich wartości,

uzyskania z nich przychodów w
formie

odsetek,

dywidend

(udziałów w zyskach) lub innych
poŜytków, w tym równieŜ z
transakcji handlowej

DŁUGOTERMINOWE

KRÓTKOTERMINOWE

FINANSOWE

długoterminowe

aktywa

finansowe (udziały, akcje; inne
papiery wartościowe, np. dłuŜne -
m.in. obligacje -stwierdzające
wierzytelności

pienięŜne,

zamienne na akcje, z prawem
pierwszeństwa

akcji;

udzielone poŜyczki; inne, np.
jednostki

uczestnictwa

otwartych

funduszach

inwestycyjnych,

certyfikaty

inwestycyjne,

instrumenty

pochodne - opcje, kontrakty
terminowe, np. depozyty powyŜej
12 miesięcy)

aktywa pienięŜne

inne

krótkoterminowe

aktywa

finansowe  (udziały,  akcje,  inne
papiery  wartościowe,  udzielone
poŜyczki,  inne,  np.  depozyty
poniŜej 12 miesięcy)

NIEFINANSOWE (materialne)

nieruchomości oraz

wartości niematerialne i prawne,

które nie są uŜytkowane przez
jednostkę, lecz posiadane celu
uzyskania

nich

korzyści

ekonomicznych;
-

inne długoterminowe (np. złoto,
diamenty)

inne krótkoterminowe (np. złoto,

diamenty)

Pojęcie i klasyfikacja naleŜności

NALEśNOŚCI - wynikające z
przeszłych

zdarzeń

prawo

otrzymania

wiadczeń

wiarygodnie określonej wartości,
które spowodują powstanie innych
aktywów jednostki

DŁUGOTERMINOWE

KRÓTKOTERMINOWE

stanowiące

odrębną

pozycję

bilansową:
-

wiąŜą się z cyklem operacyjnym
jednostki (z tytułu dostaw i usług)
lub

nie wynikają z kontraktów (np. z
tytułu podatków, dotacji, ceł,
ubezpieczeń

społecznych

zdrowotnych) lub

sporne (dochodzone na drodze
sądowej) lub

inne

tytułów

nie

zaliczonych

aktywów finansowych, a które
stają się wymagalne po upływie 12
miesięcy od dnia bilansowego:

•

od jednostek powiązanych

•

od pozostałych jednostek

z tytułu dostaw i usług:

•

od jednostek powiązanych (do
12 miesięcy i powyŜej 12
miesięcy)

•

od pozostałych jednostek (do 12
miesięcy i powyŜej 12 miesięcy)

z innych tytułów nie zaliczonych
do aktywów finansowych, a które
stają się wymagalne w ciągu 12
miesięcy od dnia bilansowego:

•

od jednostek powiązanych

•

od pozostałych jednostek

zaliczane do aktywów finansowych:

wynikające z kontraktu i

stanowiące prawo do otrzymania
aktywów pienięŜnych i

nabyte w celu inwestycyjnym
(osiągnięcia

korzyści

ekonomicznych)

np.

udzielone

poŜyczki

długoterminowe

np.

udzielone

poŜyczki

krótkoterminowe

zaliczane do aktywów rzeczowych i
innych kategorii aktywów niŜ
wymienione wcześniej - zaliczki

zaliczki na środki trwałe w
budowie

zaliczki

wartości

niematerialne i prawne

zaliczki na dostawy

Pojęcie i klasyfikacja instrumentów finansowych

IN S TR UM EN T Y FIN AN S O W E

K O N T RA K T Y  ( U M O W Y ),  K T Ó R E  P O W O D U JĄ   P O W ST A N I E  A K T YW Ó W
FIN A N SO W Y C H   U   J E D N E J  Z E   S T R O N   I   Z O BO W IĄ Z A Ń   F IN A N SO W Y C H   L U B
IN S T RU M E N T Ó W

K A PIT A O W Y C H

D R U G I EJ

Z E

ST R O N ,

PO D

W A RU N K I EM ,

J E D N O Z N A CZ N I E

W Y N IK A JĄ

N IC H

S K U T K I

G O SP O D A RCZ E , B E Z W Z G L Ę D U N A T O , CZ Y W Y K O N A N I E Z N I CH P RA W
L U B

Z O BO W IĄ Z A Ń

M A

CH A RA K T E R

W A RU N K O W Y

,CZ Y

B EZ W A R U N K O W Y

S K U T K I W B ILA N S A C H S T R O N U M O W Y

A K T Y W A P A S YW A

a k ty wa

fina ns o we

( inw e st ycje

fin a nso we)

zo bo wia za n ia

fi na ns o we

ins t ru me nty

k a pi ta lo we

aktywa pienięŜne

instrumenty kapitałowe
wyemitowane przez inne
jednostki

wynikające z kontraktu
(umowne) prawo do
otrzymania aktywów
pienięŜnych (niektóre
naleŜności i niektóre
inwestycje)

wynikające z kontraktu
(umowne) prawo do wymiany
instrumentów finansowych z
inną jednostką na korzystnych
warunkach

zobowiązanie jednostki
(wynikające z umowy)do:

wydania aktywów
finansowych lub

wymiany instrumentu
finansowego z inną jednostką,
na niekorzystnych warunkach

kontrakty, z których wynika
prawo do majątku danej
jednostki, pozostałego po
zaspokojeniu (udziały) lub
zabezpieczeniu wszystkich
wierzycieli, a takŜe

zobowiązanie się jednostki do
wyemitowania lub
dostarczenia własnych
instrumentów kapitałowych

(opcje na akcje własne, warranty
- prawa poboru)

Rozliczenia międzyokresowe

Rozliczenia
międzyokresowe -
operacje dotyczące
innych okresów niŜ
te w których
zaistniały

(zostały

dokonane)

Kosztów

- koszty
niewspółmierne do
przychodów
zrealizowanych w
okresie ich
poniesienia

Przychodów

- przychody
dotyczące innych
okresów niŜ ten, w
którym zostały
zrealizowane oraz
przychody wątpliwe

Podatku

dochodowego

- są skutkiem
przejściowych
róŜnic między
księgową i
podatkową
wartością aktywów i
pasywów

Kategoria bilansowa

Długo
terminowe -
okres
rozliczania rat
jest dłuŜszy od
1 roku

Czynne

nierozliczone
koszty poniesione
w poprzednich
okresach lub

koszty poniesione
w danym okresie

a dotyczące
okresów przyszłych;
(koszty związane z
przychodami, które
będą osiągane w
przyszłości)

przychody
dotyczące danego
okresu, które mają
być zrealizowane w
przyszłości;
( przyszłe
zwiększenia
naleŜności lub
zmniejszenia
zobowiązań
wynikające z
osiągniętych lub
inaczej pozyskanych
przychodów)

aktywa z tytułu
odroczonego
podatku
dochodowego

Krótko
terminowe -
okres
rozliczania rat
nie przekracza
1 roku

Długo
terminowe -
okres
rozliczania rat
jest dłuŜszy od
1 roku

Bierne

koszty dotyczące
danego okresu,
które będą
poniesione w
przyszłości;
(prawdopodobne
zobowiązania
przypadające na
dany okres ,
wynikające z
wykonania na rzecz
jednostki lub z
obowiązku
wykonania w
przyszłości wobec
innych jednostek
ś

wiadczeń

związanych z
bieŜącą
działalnością;
rezerwy na koszty
przyszłych okresów)

przychody
przyszłych okresów
-
równowartość
otrzymanych lub
naleŜnych od innych
jednostek zasobów
majątkowych z
róŜnych tytułów, a
dotyczących
przyszłych okresów
oraz przychody
wątpliwe;
(przychody
zrealizowane w
danym okresie , a
dotyczące
przyszłych okresów
oraz wątpliwe)

rezerwa na podatek
dochodowy

Krótko
terminowe -
okres
rozliczania rat
nie przekracza
1 roku

PASYWA

ogół źródeł finansowania (pochodzenia) majątku, czyli kapitałów (funduszów)

prawo wałasności, wymagalność

WŁASNE

niewymagalne, bezzwrotne, bezterminowe

OBCE (zobowiązania)

wymagalne, zwrotne, terminowe

reprezentują prawa właścicieli do części wartości

majątku (nie do poszczególnych jego składników)

wniesionej na stałe, na cały okres istnienia jednostki;

zobowiązanie jednostki, która zarządza określonym

majątkiem wobec jej właścicieli wymagające spłaty

(rozliczenia) dopiero w momencie likwidacji jednostki

część wartości majątku danej jednostki czasowo

finansowana przez inne jednostki

FUNKCJE:

załoŜycielska (minimalna wartość kapitału

niezbędna do załoŜenia podmiotu)

gwarancyjna (kapitał absorbuje straty, źródło

pokrycia strat)

prewencyjna (miara wypłacalności i

bezpieczeństwa podmiotu)

finansowa (bezzwrotne źródło finansowania

majątku podmiotu)

wyrównawcza/kompensacyjna (umoŜliwia

kompensowanie bieŜących strat i zachowanie

ciągłości wypłat dywidendy)

pomiarowa (podstawa naliczania dywidend0

reprezentacyjna (miernik kondycji finansowej

podmiotu)

limitowania

wyznacznika podziału zysku

FUNKCJE:

finansowania

KAPITAŁY (FUNDUSZE) WŁASNE

według pochodzenia

POWIERZONE

wniesione (powierzone) przez właścicieli

momencie

załoŜenia

jednostki,

ewentualnie potem uzupełniane

SAMOFINANSOWANIA

wypracowane przez jednostkę w postaci zysku w trakcie

prowadzonej przez nią działalności

wynik finansowy

kapitał (fundusz) podstawowy

zapasowe

rezerwowe

(z aktualizacji
wyceny i
pozostałe)

z lat

ubiegłych

z roku

bieŜącego

przedsiębiorstwa
państwowe

fundusz
załoŜycielski

fundusz

przedsiębiorstwa

spółdzielnie

fundusz
udziałowy

fundusz zasobowy

spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością

kapitał
zakładowy
(udziałowy)

kapitał zapasowy

spółki akcyjne

kapitał
zakładowy

kapitał zapasowy

spółki komandytowo-
akcyjne

kapitał
zakładowy

kapitał zapasowy

spółki jawne,
partnerskie,
komandytowe

kapitał wspólników

spółki cywilne

kapitał wspólników

przedsiębiorstwa osób
fizycznych

kapitał właściciela

FUNDUSZE OBCE

(wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które
spowodują wykorzystanie juŜ posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki)

według stopnia wymagalności i pochodzenia (tytułów)

zobowiązania

rezerwy (zobowiązania,
których termin
wymagalności lub kwota
nie są pewne) na
zobowiązania

długoterminowe
(zobowiązania nie
zaliczane do
krótkoterminowych)

krótkoterminowe
(ogół zobowiązań z tytułu
dostaw i usług oraz całość
lub część pozostałych
zobowiązań, które stają się
wymagalne w ciągu 12
miesięcy od dnia
bilansowego)

rozliczenia
międzyokresowe bierne
(przychodów, kosztów,
podatku dochodowego,
inne)

z tytułu odroczonego
podatku dochodowego

wobec jednostek
powiązanych

ujemna wartość firmy

na świadczenia emerytalne
i podobne (d, k)

wobec pozostałych
jednostek:
*kredyty i poŜyczki
*z tytułu emisji

dłuŜnych papierów
wartościowych

*inne finansowe
*inne

wobec pozostałych
jednostek:
*kredyty i poŜyczki
*z tytułu emisji dłuŜnych

papierów wartościowych

*inne finansowe
* z tytułu dostaw i usług

(k, d)

*zaliczki otrzymane na

dostawy

*wekslowe
*z tytułu podatków, ceł,

ubezpieczeń , innych
ś

wiadczeń

*z tytułu wynagrodzeń
*inne

inne (d, k)

pozostałe (d, k)

fundusze specjalne
(zobowiązania jednostki
do wykorzystania
specjalnie
wyodrębnionych środków
na ściśle określony cel)

Zobowiązania finansowe - zobowiązanie jednostki (wynikające z umowy) do:

wydania aktywów finansowych lub

wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach

Zobowiązania warunkowe - obowiązek wykonania świadczeń, których powstanie jest uzaleŜnione od

zaistnienia określonych zdarzeń (aktywa pozabilansowe).