Aktywa i pasywa

Literatura:
1.

Cicha A.: Nowa terminologia ustawy o rachunkowości. Problemy rachunkowości 2001 nr 5, s. 12 – 17.

2.

Gałdzińska B., Kutera M.: Klasyfikacja aktywów według znowelizowanej ustawy o rachunkowości.
Problemy rachunkowości 2001 nr 5, s. 3 – 11.

3.

Gmytrasiewicz M., Karmańska A.: Rachunkowość finansowa. Difin: Warszawa 2004, s. 459 – 497.

4.

Krzywda D. Terminologia ustawy o rachunkowości. SKwP: Warszawa 2001, s. 7 – 36.

5.

Sojak S., Stankiewicz J.: Podstawy rachunkowości. TNOiK Dom Organizatora: Toruń 2004, s. 32 – 38.

6.

Ś

nieżek E. (red.):Wprowadzenie do rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna: Kraków 2004, s. 29 – 34, 37 – 39.

7.

Zeszyty Metodyczne Rachunkowości 2002 nr 1, s. 7 – 20.

Dyspozycje:
1.

Majątek (kapitał) w rachunkowości jednostki prowadzącej księgi rachunkowe (pojęcie, sposób ujęcia,
równanie bilansowe w ujęciu jednostkowym i własnościowym)

2.

Aktywa:

−

pojęcie

−

klasyfikacja według kryteriów czasowego i rodzajowego

−

aktywa trwałe (pojęcie, składniki)

−

aktywa obrotowa (pojęcie, składniki)

−

aktywa rzeczowe (pojęcie, składniki)

−

aktywa finansowe (pojęcie, składniki)

−

aktywa pozostałe (pojęcie, składniki)

3.

Wartości niematerialne i prawne (pojęcie, rodzaje)

4.

Ś

rodki trwałe (pojęcie, rodzaje)

5.

Zapasy (pojęcie, rodzaje)

6.

Należności (pojęcie, rodzaje)

7.

Inwestycje (pojęcie, rodzaje)

8.

Rozliczenia międzyokresowe (pojęcie, rodzaje)

9.

Instrumenty finansowe (pojęcie, rodzaje)

10.

Pojęcia: jednostki powiązane, jednostki pozostałe

11.

Pasywa:

−

pojęcie,

−

klasyfikacja

12.

Kapitał własny (pojęcie, rodzaje)

13.

Zobowiązania (pojęcie, rodzaje)

Prowadzenie przez jednostkę (podmiot) jakiejkolwiek działalności, w tym zwłaszcza działalności

gospodarczej wymaga dysponowania określoną bazą:

•

osobową (ludzką),

•

materialną (nazywaną majątkiem, kapitałem).

Majątek (kapitał) jednostki :

⇒

materialna podstawa umożliwiająca prowadzenie działalności (baza materialna);

⇒

składa się z wielu różnych składników (środków, zasobów), które są finansowane z różnych źródeł;

⇒

zgodnie z obowiązującą w rachunkowości metodą (zasadą) bilansową rozpatrywany jest:

•

dwustronnie (z dwóch różnych punktów widzenia, jako aktywa i pasywa) oraz

•

wartościowo i równoważnie (aktywa = pasywa).

Wielkość (wartość) i struktura majątku (rozpatrywanego zarówno z punktu widzenia kryterium

rzeczowego, jak i kryterium finansowego) winna być dostosowana do potrzeb jednostki, uwarunkowanych

charakterem (specyfiką) i rozmiarami prowadzonej przez nią działalności.

MAJĄTEK (KAPITAŁ) JEDNOSTKI W RACHUNKOWOŚCI

KRYTERIUM

RZECZOWE (PRZEDMIOTOWE)

Z jakich zasobów majątek się składa?
(czas pozostawania pod kontrolą jednostki,
postać i funkcja)

KRYTERIUM

FINANSOWE (PODMIOTOWE)

Skąd majątek pochodzi?
Kto majątek sfinansował?
Kto ma prawo własności do majątku jednostki?
Kto wyposażył jednostkę w majątek i na jak długo?

RÓWNANIE BILANSOWE

(zasada równowagi bilansowej)

AKTYWA

=

PASYWA
(kapitał własny + zobowiązania)

lub

AKTYWA – ZOBOWIĄZANIA

(aktywa netto)

=

KAPITAŁ WŁASNY

PODEJŚCIE JEDNOSTKOWE – większe znaczenie przypisuje się aktywom niż pasywom

PODEJŚCIEWŁASNOŚCIOWE – największe znaczenie przypisuje się kapitałowi własnemu

Przykład wyjaśniający zasadę równowagi bilansowej ?

Jan Kowalski dysponując kapitałem własnym o łącznej wartości 20.000,- zł, który przechowywał na

rachunku bankowym (18.000,- zł) i w postaci gotówki (2.000,- zł) postanowił założyć firmę handlową. Po
załatwieniu stosownych formalności podjął działania mające mu umożliwić rozpoczęcie działalności
operacyjnej (handel artykułami spożywczymi):
1.

zapłacił przelewem 10.000,- zł za nabyty lokal przeznaczony na sklep

2.

zapłacił przelewem 8.000,- zł za nabyte składniki wyposażenia sklepu (lady, regały, wagi, kasa fiskalna)

3.

nabył za gotówkę papier opakunkowy i jednorazowe worki foliowe o łącznej wartości 1.000,- zł

4.

nabył towary o wartości 4.000,- zł przeznaczone do dalszej sprzedaży, za które zapłata ma nastąpić w ciągu
3 tygodni

5.

z powodu barku własnych środków zaciągnął kredyt gotówkowy o wartości 4.000,- zł

6.

opłacił gotówką rachunek za wcześniej nabyte towary.

Sytuacja majątkowo-finansowa Jana Kowalskiego:

AKTYWA

PASYWA

Stan początkowy

rachunek bankowy
gotówka
razem

18.000

2.000

20.000

kapitał własny

razem

20.000

20.000

1.

lokal
rachunek bankowy
gotówka
razem

10.000

8.000

2.000

20.000

kapitał własny


razem

20.000

20.000

2.

lokal
inne środki trwałe
gotówka
razem

10.000

8.000

2.000

20.000

kapitał własny


razem

20.000

20.000

3.

lokal
inne środki trwałe
materiały
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

1.000

20.000

kapitał własny



razem

20.000

20.000

4.

lokal
inne środki trwałe
materiały
towary
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

4.000
1.000

24.000

kapitał własny
zobowiązania



razem

20.000

4.000

24.000

5.

lokal
inne środki trwałe
materiały
towary
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

4.000
5.000

28.000

kapitał własny
kredyt bankowy
zobowiązania


razem

20.000

4.000
4.000

28.000

6.

Stan końcowy

lokal
inne środki trwałe
materiały
towary
gotówka
razem

10.000

8.000

1.000

4.000
1.000

24.000

kapitał własny
kredyt bankowy



razem

20.000

4.000

24.000

Aktywa - kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe

w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Aktywami są zasoby majątkowe spełniające jednocześnie cztery warunki:

1.

powstały w wyniku przeszłych zdarzeń (zdarzenia, w wyniku których powstały mogą być różne, ale

powinny być zgodne z prawem oraz udokumentowane);

2.

poddane są kontroli sprawowanej przez jednostkę (jednostka sprawuje nad nimi kontrolę, może o nich

decydować); zdolność do sprawowania kontroli może wynikać z:

-

jakiegoś tytułu własności (akt własności, umowa darowizny),

-

innego tytułu prawnego (umowa leasingu finansowego);

Kontrolowane przez jednostkę mogą być również aktywa nie stanowiące jej własności!

3.

posiadają wiarygodnie określoną wartość (jednostka, na podstawie stosownych dokumentów może określić

ich aktualną wartość);

4.

w przyszłości (według przewidywań kierownika jednostki) dostarczą jednostce korzyści ekonomicznych

(korzyści ekonomiczne najczęściej wiążą się z możliwością ich wykorzystania w działalności operacyjnej,

obniżenia kosztów oraz zamiany na środki pieniężne lub ich ekwiwalenty).

Aktywa składają się z wielu zasobów majątkowych różniących się między sobą bardzo wieloma cechami,

takimi jak np.:

→

czas pozostawania pod kontrolą (w dyspozycji) jednostki

→

postać, w jakiej występują (wygląd zewnętrzny)

→

pełniona funkcja w prowadzonej przez jednostkę działalności (przeznaczenie, rola)

→

trwałość (okres użytkowania)

→

wartość

→

właściwości fizyczne (ciężar, długość, szerokość, pojemność)

→

miejsce użytkowania ( np. działalność podstawowa, czy też pomocnicza)

→

sposób użytkowania ( np. ochrona procesów, przetwarzanie, oddziaływanie na przedmioty pracy).

W celu ułatwienia analizy struktury rzeczowej aktywów i zapewnienia porównywalności danych w czasie

i w przestrzeni, wszystkie jednostki prowadzące rachunkowość w postaci ksiąg rachunkowych (w ramach grup

posiadających wyraźną specyfikę: banki, zakłady ubezpieczeniowe, pozostałe) mają obowiązek klasyfikowania

aktywów w ten sam sposób (według identycznych kryteriów, wśród których nadrzędną rolę odgrywają czas

pozostawania pod kontrolą jednostki oraz postać, w jakiej występują i pełniona przez nie funkcja w

prowadzonej przez jednostkę działalności).

W jednostkach prowadzących księgi rachunkowe, innych niż banki i zakłady ubezpieczeniowe, aktywa

dzieli się w pierwszym rzędzie – biorąc pod uwagę głównie kryterium czasu pozostawania pod kontrolą

jednostki, ale nie tylko – na:

•

aktywa trwałe

•

aktywa obrotowe.

AKTYWA TRWAŁE

−

(aktywa użytkowane trwale, tj. dłużej niż trwa jeden cykl produkcyjny, zużywające się stopniowo,

pozostające pod kontrolą jednostki dłużej niż jeden rok, zwykle o znacznej wartości jednostkowej)

−

aktywa jednostki nie zaliczane w niej do aktywów obrotowych;

AKTYWA OBROTOWE

−

(aktywa zużywające się w jednym cyklu produkcyjnym, pozostające pod kontrolą jednostki zasadniczo nie

dłużej niż jeden rok, zmieniające swoją postać naturalną w krótkim czasie)

−

część aktywów jednostki, które w przypadku:

-

aktywów rzeczowych - są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia

bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on

dłużej niż 12 miesięcy;

-

aktywów finansowych - są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od

dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne;

-

należności krótkoterminowych - obejmują ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub

część należności z innych tytułów nie zaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w

ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego;

-

rozliczeń międzyokresowych - trwają krócej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Innym ważnym kryterium klasyfikacji aktywów, jednolitym dla wszystkich jednostek prowadzących księgi

rachunkowe niezależnie od ich specyfiki, jest podział rodzajowy, uwzględniający jednocześnie postać, w jakiej

występują zasoby majątkowe oraz pełnione przez nie funkcje w prowadzonej przez jednostkę działalności,

pozwalający wyodrębnić:

•

aktywa finansowe

•

aktywa rzeczowe (materialne)

•

pozostałe, w tym wartości niematerialne i prawne.

AKTYWA FINANSOWE :

-

aktywa pieniężne

-

instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki

-

wynikające z kontraktu (umowne) prawo do otrzymania aktywów pieniężnych (niektóre należności i

niektóre inwestycje)

-

wynikające z kontraktu (umowne) prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na

korzystnych warunkach;

Inaczej rzecz mówiąc do aktywów finansowych (które można utożsamiać z inwestycjami finansowymi)

oprócz aktywów pieniężnych zalicza się inne krótkoterminowe i długoterminowe aktywa finansowe.

AKTYWA RZECZOWE:

-

ś

rodki trwałe

-

ś

rodki trwałe w budowie

-

zaliczki na środki trwałe w budowie

-

zapasy.

AKTYWA POZOSTAŁE:

-

wartości niematerialne i prawne

-

długo- i krótkoterminowe należności nie zaliczane do aktywów finansowych i rzeczowych

-

długo- i krótkoterminowe inwestycje nie zaliczane do aktywów finansowych

-

rozliczenia międzyokresowe (długo- i krótkoterminowe).

AKTYWA

TRWAŁE

aktywa jednostki niezaliczane do aktywów obrotowych:

OBROTOWE

część aktywów jednostki , do których zalicza się:

•

wartości niematerialne i prawne

-

prawa majątkowe:

autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne,
licencje, koncesje

prawa do wynalazków, patentów, znaków
towarowych, wzorów użytkowych, wzorów
zdobniczych

know - how

*nabyte przez jednostkę
*zaliczane do aktywów trwałych
*nie zaliczane do inwestycji
*nadające się do gospodarczego wykorzystania
*przeznaczone do używania na potrzeby jednostki
*o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności
dłuższym niż rok

-

nabyta wartość firmy

-

koszty zakończonych prac rozwojowych

•

aktywa rzeczowe

-

ś

rodki trwałe:

nieruchomości:

^grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu
^budowle (obiekty inżynierii lądowej i wodnej)
^budynki
^będące odrębną własnością lokale
^spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
^spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

urządzenia techniczne i maszyny

ś

rodki transportu

inne rzeczy

ulepszenia w obcych środkach trwałych

inwentarz żywy

*zaliczane do rzeczowych aktywów trwałych i zrównanych z
nimi
*nie zaliczane do inwestycji
*o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności
dłuższym niż rok
*kompletne
* zdatne do użytku
*przeznaczone na potrzeby jednostki

-

ś

rodki trwałe w budowie

zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich
budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego

-

zaliczki na środki trwałe w budowie

•

aktywa rzeczowe (zapasy)

przeznaczone do zbycia lub zużycia
w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu
normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej
działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy:
-

materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby

-

wytworzone lub przetworzone przez jednostkę

*produkty gotowe (wyroby lub usługi) zdatne do
sprzedaży lub
*półprodukty oraz produkty w toku
*towary nabyte w celu sprzedaży w stanie
nieprzetworzonym

! Cykl działalności operacyjnej jednostki - okres
upływający

pomiędzy

nabyciem

materiałów

wykorzystywanych

w

procesie

gospodarczym,

a

realizacją powstałych z nich produktów w formie
pieniężnej lub uzyskaniem za nie instrumentu, który
łatwo jest zrealizować w formie pieniężnej.

•

należności długoterminowe:

należności
*nie zaliczone do aktywów finansowych
*które stają się wymagalne (zapadalne) po upływie 12

miesięcy od dnia bilansowego

•

należności krótkoterminowe:

-

ogół należności z tytułu dostaw i usług

-

całość lub część należności z innych tytułów

*nie zaliczonych do aktywów finansowych
*które stają się wymagalne (zapadalne) w ciągu 12

miesięcy od dnia bilansowego

•

inwestycje długoterminowe:

aktywa posiadane w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych
wynikających z:

^ przyrostu ich wartości,
^uzyskania z nich przychodów w formie odsetek,
dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków (w
tym z transakcji handlowej):

-

nieruchomości i wartości niematerialne i prawne,
które nie są użytkowane przez jednostkę

-

długoterminowe aktywa finansowe - aktywa
finansowe płatne i wymagalne (zapadalne) lub
przeznaczone do zbycia po upływie co najmniej 12
miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich
założenia, wystawienia lub nabycia:

*instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki
(udziały, akcje, inne papiery wartościowe)
*wynikające z kontraktu prawo do:
^otrzymania aktywów pieniężnych (udzielone pożyczki)
^wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na

korzystnych warunkach

-

inne

•

inwestycje krótkoterminowe:

aktywa posiadane w celu osiągnięcia z nich korzyści
ekonomicznych wynikających z:

^ przyrostu ich wartości,
^uzyskania z nich przychodów w formie odsetek,
dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków
(w tym z transakcji handlowej):

-

krótkoterminowe aktywa finansowe - płatne i
wymagalne (zapadalne) lub przeznaczone do
zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego
lub od daty ich założenia, wystawienia lub
nabycia:

*aktywa pieniężne
*instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne
jednostki (udziały, akcje, inne papiery wartościowe)
*wynikające z kontraktu prawo do:
^otrzymania

aktywów

pieniężnych

(udzielone

pożyczki)
^wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką

na korzystnych warunkach

-

inne

•

długoterminowe rozliczenia międzyokresowe -czynne:

-

z tytułu odroczonego podatku dochodowego

-

inne (kosztów, przychodów)

•

krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe -

czynne (kosztów, przychodów)

Uwzględniając jednocześnie kryterium czasu pozostawania pod kontrolą jednostki oraz kryterium postaci,

w jakiej występują i pełnionych funkcji w prowadzonej przez jednostkę działalności zasoby majątkowe

(aktywa) można podzielić na sześć grup.

Klasyfikacja aktywów

jednocześnie ze względu na kryteria czasu pozostawania pod kontrolą jednostki oraz

postaci, w jakiej występują i funkcji, jakie pełnią w prowadzonej przez jednostkę działalności

AKTYWA

TRWAŁE

OBROTOWE

FINANSOWE

płatne i wymagalne lub przeznaczone do
zbycia po upływie co najmniej 12 miesięcy
od dnia bilansowego lub od daty ich
założenia,

wystawienia

lub

nabycia

(długoterminowe aktywa finansowe)

płatne i wymagalne lub przeznaczone do
zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia
bilansowego lub od daty ich założenia,
wystawienia

lub

nabycia

(krótkoterminowe aktywa finansowe)
albo aktywa pieniężne

RZECZOWE

-

środki trwałe

-

środki trwałe w budowie

-

zaliczki na środki trwałe w budowie

przeznaczone do zbycia lub zużycia w
ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub
w ciągu normalnego cyklu operacyjnego
właściwego dla danej działalności, jeżeli
trwa on dłużej niż 12 miesięcy - zapasy

POZOSTAŁE
(INNE)

-

wartości niematerialne i prawne

-

całość lub część należności z tytułów nie
zaliczonych do aktywów finansowych,
które stają się wymagalne co najmniej po
upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego
(należności długoterminowe)

-

inwestycje

długoterminowe

nie

zaliczane do aktywów finansowych

-

długoterminowe

rozliczenia

międzyokresowe

-

-

ogół należności z tytułu dostaw i usług
oraz całość lub część należności z innych
tytułów nie zaliczonych do aktywów
finansowych, a które stają się wymagalne
w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego
(należności krótkoterminowe)

-

inwestycje

krótkoterminowe

nie

zaliczane do aktywów finansowych

-

krótkoterminowe

rozliczenia

międzyokresowe

Aktywa pieniężne - posiadane przez jednostkę:

•

krajowe środki płatnicze (pieniądze będące w kraju prawnym środkiem płatniczym - waluta polska oraz

pełniące funkcję płatniczą: czeki, weksle, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne

dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie polskiej)

•

zagraniczne środki płatnicze:

-

waluty obce (pieniądze nie będące w kraju prawnym środkiem płatniczym oraz międzynarodowe

jednostki rozrachunkowe, jak SDR - jednostka rozrachunkowa Międzynarodowego Funduszu

Walutowego, EURO - europejska jednostka walutowa)

-

dewizy (pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat,

przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych)

•

inne aktywa finansowe (np. naliczone odsetki od aktywów finansowych).

Pojęcie i klasyfikacja inwestycji

INWESTYCJE

-

aktywa

posiadane

w

celu

osiągnięcia

korzyści

ekonomicznych

wynikających z:

-

przyrostu ich wartości,

-

uzyskania z nich przychodów w
formie

odsetek,

dywidend

(udziałów w zyskach) lub innych
pożytków, w tym również z
transakcji handlowej

DŁUGOTERMINOWE

KRÓTKOTERMINOWE

FINANSOWE

-

-

długoterminowe

aktywa

finansowe (udziały, akcje; inne
papiery wartościowe, np. dłużne -
m.in. obligacje -stwierdzające
wierzytelności

pieniężne,

zamienne na akcje, z prawem
pierwszeństwa

do

akcji;

udzielone pożyczki; inne, np.
jednostki

uczestnictwa

w

otwartych

funduszach

inwestycyjnych,

certyfikaty

inwestycyjne,

instrumenty

pochodne - opcje, kontrakty
terminowe, np. depozyty powyżej
12 miesięcy)

-

aktywa pieniężne

-

inne

krótkoterminowe

aktywa

finansowe (udziały, akcje, inne
papiery wartościowe, udzielone
pożyczki, inne, np. depozyty
poniżej 12 miesięcy)

NIEFINANSOWE (materialne)

-

nieruchomości oraz

-

wartości niematerialne i prawne,

które nie są użytkowane przez
jednostkę, lecz posiadane celu
uzyskania

z

nich

korzyści

ekonomicznych;
-

inne długoterminowe (np. złoto,
diamenty)

-

-

-

inne krótkoterminowe (np. złoto,

diamenty)

Pojęcie i klasyfikacja należności

NALEśNOŚCI - wynikające z
przeszłych

zdarzeń

prawo

do

otrzymania

ś

wiadczeń

o

wiarygodnie określonej wartości,
które spowodują powstanie innych
aktywów jednostki

DŁUGOTERMINOWE

KRÓTKOTERMINOWE

stanowiące

odrębną

pozycję

bilansową:
-

wiążą się z cyklem operacyjnym
jednostki (z tytułu dostaw i usług)
lub

-

nie wynikają z kontraktów (np. z
tytułu podatków, dotacji, ceł,
ubezpieczeń

społecznych

i

zdrowotnych) lub

-

sporne (dochodzone na drodze
sądowej) lub

-

inne

-

-

tytułów

nie

zaliczonych

do

aktywów finansowych, a które
stają się wymagalne po upływie 12
miesięcy od dnia bilansowego:

•

od jednostek powiązanych

•

od pozostałych jednostek

-

z tytułu dostaw i usług:

•

od jednostek powiązanych (do
12 miesięcy i powyżej 12
miesięcy)

•

od pozostałych jednostek (do 12
miesięcy i powyżej 12 miesięcy)

-

z innych tytułów nie zaliczonych
do aktywów finansowych, a które
stają się wymagalne w ciągu 12
miesięcy od dnia bilansowego:

•

od jednostek powiązanych

•

od pozostałych jednostek

zaliczane do aktywów finansowych:

-

wynikające z kontraktu i

-

stanowiące prawo do otrzymania
aktywów pieniężnych i

-

nabyte w celu inwestycyjnym
(osiągnięcia

korzyści

ekonomicznych)

np.

udzielone

pożyczki

długoterminowe

np.

udzielone

pożyczki

krótkoterminowe

zaliczane do aktywów rzeczowych i
innych kategorii aktywów niż
wymienione wcześniej - zaliczki

-

zaliczki na środki trwałe w
budowie

-

zaliczki

na

wartości

niematerialne i prawne

-

zaliczki na dostawy

Pojęcie i klasyfikacja instrumentów finansowych

IN S TR UM EN T Y FIN AN S O W E

K O N T RA K T Y ( U M O W Y ), K T Ó R E P O W O D U JĄ P O W ST A N I E A K T YW Ó W
FIN A N SO W Y C H U J E D N E J Z E S T R O N I Z O BO W IĄ Z A Ń F IN A N SO W Y C H L U B
IN S T RU M E N T Ó W

K A PIT A O W Y C H

U

D R U G I EJ

Z E

ST R O N ,

PO D

W A RU N K I EM ,

ś

E

J E D N O Z N A CZ N I E

W Y N IK A JĄ

Z

N IC H

S K U T K I

G O SP O D A RCZ E , B E Z W Z G L Ę D U N A T O , CZ Y W Y K O N A N I E Z N I CH P RA W
L U B

Z O BO W IĄ Z A Ń

M A

CH A RA K T E R

W A RU N K O W Y

,CZ Y

B EZ W A R U N K O W Y

S K U T K I W B ILA N S A C H S T R O N U M O W Y

A K T Y W A P A S YW A

a k ty wa

fina ns o we

( inw e st ycje

fin a nso we)

zo bo wia za n ia

fi na ns o we

ins t ru me nty

k a pi ta lo we

-

aktywa pieniężne

-

instrumenty kapitałowe
wyemitowane przez inne
jednostki

-

wynikające z kontraktu
(umowne) prawo do
otrzymania aktywów
pieniężnych (niektóre
należności i niektóre
inwestycje)

-

wynikające z kontraktu
(umowne) prawo do wymiany
instrumentów finansowych z
inną jednostką na korzystnych
warunkach

zobowiązanie jednostki
(wynikające z umowy)do:

-

wydania aktywów
finansowych lub

-

wymiany instrumentu
finansowego z inną jednostką,
na niekorzystnych warunkach

-

kontrakty, z których wynika
prawo do majątku danej
jednostki, pozostałego po
zaspokojeniu (udziały) lub
zabezpieczeniu wszystkich
wierzycieli, a także

-

zobowiązanie się jednostki do
wyemitowania lub
dostarczenia własnych
instrumentów kapitałowych

(opcje na akcje własne, warranty
- prawa poboru)

Rozliczenia międzyokresowe

Rozliczenia
międzyokresowe -
operacje dotyczące
innych okresów niż
te w których
zaistniały

(zostały

dokonane)

Kosztów

- koszty
niewspółmierne do
przychodów
zrealizowanych w
okresie ich
poniesienia

Przychodów

- przychody
dotyczące innych
okresów niż ten, w
którym zostały
zrealizowane oraz
przychody wątpliwe

Podatku

dochodowego

- są skutkiem
przejściowych
różnic między
księgową i
podatkową
wartością aktywów i
pasywów

Kategoria bilansowa

Długo
terminowe -
okres
rozliczania rat
jest dłuższy od
1 roku

Czynne

-

nierozliczone
koszty poniesione
w poprzednich
okresach lub

-

koszty poniesione
w danym okresie

a dotyczące
okresów przyszłych;
(koszty związane z
przychodami, które
będą osiągane w
przyszłości)

przychody
dotyczące danego
okresu, które mają
być zrealizowane w
przyszłości;
( przyszłe
zwiększenia
należności lub
zmniejszenia
zobowiązań
wynikające z
osiągniętych lub
inaczej pozyskanych
przychodów)

aktywa z tytułu
odroczonego
podatku
dochodowego

Krótko
terminowe -
okres
rozliczania rat
nie przekracza
1 roku

A

k

ty

w

a

Długo
terminowe -
okres
rozliczania rat
jest dłuższy od
1 roku

Bierne

koszty dotyczące
danego okresu,
które będą
poniesione w
przyszłości;
(prawdopodobne
zobowiązania
przypadające na
dany okres ,
wynikające z
wykonania na rzecz
jednostki lub z
obowiązku
wykonania w
przyszłości wobec
innych jednostek
ś

wiadczeń

związanych z
bieżącą
działalnością;
rezerwy na koszty
przyszłych okresów)

przychody
przyszłych okresów
-
równowartość
otrzymanych lub
należnych od innych
jednostek zasobów
majątkowych z
różnych tytułów, a
dotyczących
przyszłych okresów
oraz przychody
wątpliwe;
(przychody
zrealizowane w
danym okresie , a
dotyczące
przyszłych okresów
oraz wątpliwe)

rezerwa na podatek
dochodowy

Krótko
terminowe -
okres
rozliczania rat
nie przekracza
1 roku

P

a

sy

w

a

PASYWA

-

ogół źródeł finansowania (pochodzenia) majątku, czyli kapitałów (funduszów)

prawo wałasności, wymagalność

WŁASNE

niewymagalne, bezzwrotne, bezterminowe

OBCE (zobowiązania)

wymagalne, zwrotne, terminowe

reprezentują prawa właścicieli do części wartości

majątku (nie do poszczególnych jego składników)

wniesionej na stałe, na cały okres istnienia jednostki;

zobowiązanie jednostki, która zarządza określonym

majątkiem wobec jej właścicieli wymagające spłaty

(rozliczenia) dopiero w momencie likwidacji jednostki

część wartości majątku danej jednostki czasowo

finansowana przez inne jednostki

FUNKCJE:



założycielska (minimalna wartość kapitału

niezbędna do założenia podmiotu)



gwarancyjna (kapitał absorbuje straty, źródło

pokrycia strat)



prewencyjna (miara wypłacalności i

bezpieczeństwa podmiotu)



finansowa (bezzwrotne źródło finansowania

majątku podmiotu)



wyrównawcza/kompensacyjna (umożliwia

kompensowanie bieżących strat i zachowanie

ciągłości wypłat dywidendy)



pomiarowa (podstawa naliczania dywidend0



reprezentacyjna (miernik kondycji finansowej

podmiotu)



limitowania



wyznacznika podziału zysku

FUNKCJE:



finansowania

KAPITAŁY (FUNDUSZE) WŁASNE

według pochodzenia

POWIERZONE

wniesione (powierzone) przez właścicieli

w

momencie

założenia

jednostki,

ewentualnie potem uzupełniane

SAMOFINANSOWANIA

wypracowane przez jednostkę w postaci zysku w trakcie

prowadzonej przez nią działalności

wynik finansowy

kapitał (fundusz) podstawowy

zapasowe

rezerwowe

(z aktualizacji
wyceny i
pozostałe)

z lat

ubiegłych

z roku

bieżącego

przedsiębiorstwa
państwowe

fundusz
założycielski

fundusz

przedsiębiorstwa

spółdzielnie

fundusz
udziałowy

fundusz zasobowy

spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością

kapitał
zakładowy
(udziałowy)

kapitał zapasowy

spółki akcyjne

kapitał
zakładowy

kapitał zapasowy

spółki komandytowo-
akcyjne

kapitał
zakładowy

kapitał zapasowy

spółki jawne,
partnerskie,
komandytowe

kapitał wspólników

spółki cywilne

kapitał wspólników

przedsiębiorstwa osób
fizycznych

kapitał właściciela

FUNDUSZE OBCE

(wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które
spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki)

według stopnia wymagalności i pochodzenia (tytułów)

zobowiązania

rezerwy (zobowiązania,
których termin
wymagalności lub kwota
nie są pewne) na
zobowiązania

długoterminowe
(zobowiązania nie
zaliczane do
krótkoterminowych)

krótkoterminowe
(ogół zobowiązań z tytułu
dostaw i usług oraz całość
lub część pozostałych
zobowiązań, które stają się
wymagalne w ciągu 12
miesięcy od dnia
bilansowego)

rozliczenia
międzyokresowe bierne
(przychodów, kosztów,
podatku dochodowego,
inne)

z tytułu odroczonego
podatku dochodowego

wobec jednostek
powiązanych

wobec jednostek
powiązanych

ujemna wartość firmy

na świadczenia emerytalne
i podobne (d, k)

wobec pozostałych
jednostek:
*kredyty i pożyczki
*z tytułu emisji

dłużnych papierów
wartościowych

*inne finansowe
*inne

wobec pozostałych
jednostek:
*kredyty i pożyczki
*z tytułu emisji dłużnych

papierów wartościowych

*inne finansowe
* z tytułu dostaw i usług

(k, d)

*zaliczki otrzymane na

dostawy

*wekslowe
*z tytułu podatków, ceł,

ubezpieczeń , innych
ś

wiadczeń

*z tytułu wynagrodzeń
*inne

inne (d, k)

pozostałe (d, k)

fundusze specjalne
(zobowiązania jednostki
do wykorzystania
specjalnie
wyodrębnionych środków
na ściśle określony cel)

Zobowiązania finansowe - zobowiązanie jednostki (wynikające z umowy) do:

-

wydania aktywów finansowych lub

-

wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach

Zobowiązania warunkowe - obowiązek wykonania świadczeń, których powstanie jest uzależnione od

zaistnienia określonych zdarzeń (aktywa pozabilansowe).