Podstawy prawoznawstwa
Wykład 5

05.11.2013

© W o j t e k

S t r o n a

1 | 3

Rodzaje norm postępowania

Ze względu na sposób określania adresata normy dzielimy

Normy generalne – określają adresata nazwą generalną

Normy indywidualne – określają adresata nazwą indywidualną, czyli taką, która wymienia
adresata z imienia i nazwiska

Przykład normy generalnej
Art. 11.1
Art. 18. 3
Przykłady normy indywidualnej
Art. 14 ust.1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy

Ze względu na sposób określania zachowania adresata normy dzielimy

Normy abstrakcyjne – określają zachowanie się nakazane czy zakazane w sposób
niezindywidualizowany np. nie wolno zabijać człowieka, trzeba zapłacić podatek od
nieruchomości.

Normy konkretne – określają zachowanie się nakazane czy zakazane w sposób
zindywidualizowany, np. nie wolno zabić Kowalskiego, każdy musi zapłacić 30 zł za wdychanie
świeżego powietrza w dniu 06.0.666.

Przykłady normy abstrakcyjnej
Art. 161 Kodeksu Pracy

**TIP ** CECHA CHARAKTERYSTYCZNA Normy wyżej wymienione krzyżują się ze sobą
**TIP** Na egzaminie podanie normy, wyjaśnienie dlaczego tak ją kategoryzujemy

Ze względu na to, dla kogo normodawca stanowi normy postępowania dzielimy

Autonomiczne- normy stanowione przez normodawcę dla samego siebie ( np. normy
moralne )

Heteronomiczna – normy stanowione przez normodawcę dla innych podmiotów

Zakres zastosowania norm

Zakres zastosowania danej normy- klasa możliwych przyszłych sytuacji, w których norma znajduje
zastosowanie ( a więc dany adresat lub adresat o określonych cechach spotyka się z przewidzianymi
przez normę okolicznościami ).

Podstawy prawoznawstwa
Wykład 5

05.11.2013

© W o j t e k

S t r o n a

2 | 3

Zakres zastosowania danej normy zawiera:

1.

Wskazanie adresata normy oraz jego cechy:

•

Jego wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną, sytuację majątkową, sytuację zawodową
itp.

2.

Może także szczegółowo wskazywać :

•

Cel działania podmiotu prawa ( w celu obalenia ustroju , w celu przywłaszczenia, w
celu zawarcia umowy ) ,

•

Sposób działania( jeżeli umowa zawarta została na czas określony .. w sposób
szczególnie zuchwały.. przez włamanie.. w porozumieniu z innymi )

3.

Stany, zjawiska lub wydarzenia w stosunku do adresata zewnętrzne:

•

Mogą to być określenia pewnych zachowań ludzkich: „Jeżeli na licytacji nikt nie
przystąpił do przetargu..”

•

Mogą to być stany lub zjawiska wynikające z działania praw przyrody,
funkcjonowania gospodarki itp. ( np. powódź, stan zagrożenia epidemiologicznego )

4.

Okoliczności

•

Miejsce działania – „miejsce publiczne” ; „na terenie zakładu pracy”

•

Czas, moment działania – „ w czasie wojny” ; „po złożeniu zeznać przez oskarżonego”

Zakres normowania

Zakres normowania danej normy- klasa możliwych przyszłych zachowań adresata nakazywanych
albo zakazywanych przez daną normę.

Sposoby postępowania w zakresie normowania formułowane są w różny sposób

•

Wskazanie nazwy wymaganego postępowania

•

Wskazanie bardzo ogólnej charakterystyki wymaganego postępowania ( art. 148 § 1 KK )

•

Wskazanie szerszych opisów zachowań, niekiedy kazuistycznie ( art. 163 Kodeksu Karnego )

Norma postępowania

Adresat -> Okoliczności

->

Nakaz/Zakaz -> Zachowanie się

Zakres zachowania

-----------

Zakres normowania

**TIP**Pytanko na egzamin
Norma „student w czasie sesji zobowiązany jest przystąpić do egzaminu w terminie* , podaj zakres
zastosowania(klasa studentów) i normowania(ma obowiązek przystąpić w terminie).

Norma prawna

Norma prawna

Norma prawna

Norma prawna

Norma postępowania ustanowiona ( lub uznana ) przez kompetentny organ władzy publicznej.

Podstawy prawoznawstwa
Wykład 5

05.11.2013

© W o j t e k

S t r o n a

3 | 3

Koncepcja pary norm sprzężonych

Jeżeli w systemie obowiązuje norma N1, która coś zakazuje lub nakazuje, a nie obowiązuje
jednocześnie norma, która by komuś innemu nakazywała w ujemny sposób reagować na
niezrealizowanie normy N1, to norma N1 nazywana jest lex imperfecta

Art. 23 KRIO

Norma sankcjonowana

   Norma sankcjonująca

Jeśli nie ma takiej pary to norma nazywa się lex imperfecta.

Art. 206 Kodeksu Karnego
Kto zawiera małżeństwo, pomimo ,że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Norma sankcjonowana
N1: Każdemu pozostającemu w związku małżeńskim zakazuje się zawierania małżeństwa.
Norma sankcjonująca
N2: Sąd w okolicznościach naruszenia art. 206 KK ma nakaz ukarania sprawcy karą grzywny, karą
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Norma lex imperfecta -norma dla której w systemie prawnym, prawodawca nie ustanowił normy
sankcjonującej.

Normy interwencyjne

W układzie społecznym normy sankcjonujące nie funkcjonują samodzielnie.

Zanim bowiem dojdzie do zastosowania takiej normy ( czego oczywistym prawarunkiem jest
niezrealizowanie normy sankcjonowanej przez jej adresata) , konieczne jest niekiedy zrealizowanie
bardzo długiego łańcucha norm, które można nazwać normami interwencyjnymi.

Normy postsankcjonujące

Normy postsankcjonujące nakładają na określone podmioty ( głownie organy państwa ) obowiązek
zareagowania na zrealizowane normy sankcjonującej ( np. nakładają obowiązek na organy
penitencjarne, by – po spełnieniu pewnych dodatkowych warunków wezwały skazanego do odbycia
kary). Bez funkcjonowania tego rodzaju norm norma sankcjonująca na ogół nie miałaby realnej
doniosłości.