~ 36 ~

ANATOMIA I FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

O S M O R E G U L A C J A I W Y D A L A N I E

BILANS WODNY CZŁOWIEKA

Osmoregulacja to regulacja stężenia związków rozpuszczalnych w płynach ustrojowych oraz zachowanie równowagi
wodnej, prowadzące do utrzymania homeostazy organizmu.
Związkami wykorzystywanymi jako główne produkty wydalania są amoniak (zwierzęta amonioteliczne), mocznik
(zwierzęta ureoteliczne) i kwas moczowy (zwierzęta urykoteliczne).

UKŁAD WYDALNICZY CZŁOWIEKA

WODA

źródła

straty

- pokarm
- woda metaboliczna wytworzona

w wyniku utleniania
biologicznego

- pobierana przez powierzchnię

ciała

- powierzchnią ciała
- z moczem
- parowanie z dróg
oddechowych
- układ pokarmowy

nadnercze

lewa
tętnica

kielich

lewa nerka

tętnica
brzuszna

moczowody

pęcherz
moczowy

ujście
cewki
moczowej

Pęcherz moczowy jest zbiornikiem na mocz o pojemności ok. 0,5

mózg

ucisk moczu

na ścianki pęcherza

(mechanoreceptory)

rdzeń kręgowy
(cz. krzyżowa)

odruch warunkowy, nabyty; informacje analizuje mózg
odruch bezwarunkowy, wrodzony; informacje analizuje niż

BUDOWA I FUNKCJE NEFRONU

Nefron jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną nerek

W nefronie odbywa się:
a) filtracja
b) resorpcja
c) sekrecja


Procesy te prowadzą do powstania moczu ostatecznego

~ 37 ~

Pęcherz moczowy jest zbiornikiem na mocz o pojemności ok. 0,5-0,8l.

mózg

mięsień zwieracz cewki moczowej

rdzeń kręgowy
(cz. krzyżowa)

odruch warunkowy, nabyty; informacje analizuje mózg
odruch bezwarunkowy, wrodzony; informacje analizuje niższe piętro układu nerwowego

Nefron jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną nerek

Procesy te prowadzą do powstania moczu ostatecznego.

mięsień zwieracz cewki moczowej

wydalenie

sze piętro układu nerwowego

FILTRACJA
a) odbywa się w kłębuszku naczyniowym
b) polega na przekazaniu z krwi do nefronu wszystkiego oprócz krwinek i białek
c) odbywa się na zasadzie dyfuzji

Przystosowania:
a) nabłonek jednowarstwowy
b) ciśnienie filtracyjne – wytworzone dzięki różnicy w śr

(minimum 40 mm Hg – spadek poniżej tej wartości grozi bezmoczem)

Dzięki filtracji organizm zostaje oczyszczony ze szkodliwych substancji. W jej wyniku powstaje mocz pierwotny
izotoniczny względem krwi. Zawiera wszystkie składniki krwi, oprócz krwinek i białek, czyli m.in. wodę, glukozę,
aminokwasy, jony.
W ciągu doby powstaje 120l moczu pierwotnego.


RESORPCJA
a) odbywa się w kanalikach krętych I rzędu (obowiązkowa) i II rzędu (nadobowiązkowa)
b) polega na zwrotnym wchłanianiu substancji wartościowych dla organizmu
c) wymaga dostarczenia energii

Przystosowania:
a) obecność mitochondriów w komórkach nabłonka nefronu
b) zwiększenie powierzchni resorpcji – mikrokosmki
c) długość pętli Henlego
d) przeciwprądowy przepływ moczu w pętli Henlego
e) przeciwprądowy przepływ krwi względem moczu

Wychodzące jony Na

+

i Cl

-

zmieniają właściwości osmotyczne roztworu otaczającego kanalik

części zstępującej kanalika.

Efektem resorpcji jest odzyskanie wartościowych substancji.

~ 38 ~

odbywa się w kłębuszku naczyniowym

polega na przekazaniu z krwi do nefronu wszystkiego oprócz krwinek i białek

wytworzone dzięki różnicy w średnicach tętniczki doprowadzającej i odprowadzającej

spadek poniżej tej wartości grozi bezmoczem)

Dzięki filtracji organizm zostaje oczyszczony ze szkodliwych substancji. W jej wyniku powstaje mocz pierwotny

. Zawiera wszystkie składniki krwi, oprócz krwinek i białek, czyli m.in. wodę, glukozę,

W ciągu doby powstaje 120l moczu pierwotnego.

odbywa się w kanalikach krętych I rzędu (obowiązkowa) i II rzędu (nadobowiązkowa)

ga na zwrotnym wchłanianiu substancji wartościowych dla organizmu

obecność mitochondriów w komórkach nabłonka nefronu

mikrokosmki

rądowy przepływ moczu w pętli Henlego

przeciwprądowy przepływ krwi względem moczu

zmieniają właściwości osmotyczne roztworu otaczającego kanalik

skanie wartościowych substancji.

ednicach tętniczki doprowadzającej i odprowadzającej

Dzięki filtracji organizm zostaje oczyszczony ze szkodliwych substancji. W jej wyniku powstaje mocz pierwotny –

. Zawiera wszystkie składniki krwi, oprócz krwinek i białek, czyli m.in. wodę, glukozę,

odbywa się w kanalikach krętych I rzędu (obowiązkowa) i II rzędu (nadobowiązkowa)

zmieniają właściwości osmotyczne roztworu otaczającego kanalik – „ciągną” wodę z

Próg nerkowy – określa zdolność resorpcyjną nerki dla określonej substancji
160mg/100ml krwi).

Wzrost poziomu glukozy powyżej 160 mg/100ml krwi oznacza pozostawienie części glukozy w moczu
cukromoczem (glikozurią).

SEKRECJA
a) odbywa się w kanalikach krętych II rzędu
b) polega na przekazaniu z krwi do nefronu (przy udziale energii):

- antybiotyków
- sulfonamidów
- hormonów steroidowych (hormony płciowe, hormony kory nadnerczy
- steroidów anabolicznych
- jonów H

+

, NH

4

+

, K

+

Efektem sekrecji jest oczyszczenie krwi z elementów zbędnych, utrzymanie pH krwi, zakwaszenie moczu.
W jej wyniku powstaje mocz ostateczny, w ilości ok. 1,5l na dobę.

nabłonek kanalika krętego I r

~ 39 ~

określa zdolność resorpcyjną nerki dla określonej substancji (np. dla glukozy

Wzrost poziomu glukozy powyżej 160 mg/100ml krwi oznacza pozostawienie części glukozy w moczu

a) odbywa się w kanalikach krętych II rzędu
b) polega na przekazaniu z krwi do nefronu (przy udziale energii):

hormonów steroidowych (hormony płciowe, hormony kory nadnerczy)

Efektem sekrecji jest oczyszczenie krwi z elementów zbędnych, utrzymanie pH krwi, zakwaszenie moczu.
W jej wyniku powstaje mocz ostateczny, w ilości ok. 1,5l na dobę.

nabłonek kanalika krętego I rzędu

nabłonek kanalika krętego II rzędu

np. dla glukozy próg nerkowy =

Wzrost poziomu glukozy powyżej 160 mg/100ml krwi oznacza pozostawienie części glukozy w moczu, co skutkuje

Efektem sekrecji jest oczyszczenie krwi z elementów zbędnych, utrzymanie pH krwi, zakwaszenie moczu.

nabłonek kanalika krętego II rzędu

EPO

NERKI – FUNKCJE I KONTROLA JEJ PRACY

Funkcje nerki:
a) oczyszczanie krwi
b) utrzymanie właściwych stężeń jonów
c) utrzymanie właściwego stopnia uwodnienia
d) utrzymanie właściwego ciśnienia osmotycznego krwi
e) produkcja erytropoetyny (EPO)

nerka

Czynniki wpływające na pracę nerki:
a) stopień uwodnienia organizmu
b) temperatura środowiska
c) wysiłek fizyczny
d) ciśnienie krwi

~ 40 ~

EPO

FUNKCJE I KONTROLA JEJ PRACY

b) utrzymanie właściwych stężeń jonów
c) utrzymanie właściwego stopnia uwodnienia

ia osmotycznego krwi

czerwony

pobudzenie

szpik

erytropoezy

kostny

(produkcja erytrocytów)

erytrocytów)

~ 41 ~

renina

aldosteron

hormon natriuretyczny

(ANP)

wazopresyna (ADH)

spadek ciśnienia krwi

NERKA

angiotensynogen

(aparat przykłębuszkowy)

(α-globulina osocza)

angiotensyna

KORA NADNERCZY

resorpcja Na

+

wydalanie wody z moczem (diureza)

usuwanie jonów Na

+

(natriureza)

SERCE

wzrost ciśnienia krwi

Hormon natriuretyczny

ma działanie antagonistyczne do działania układu

renina-angiotensyna-aldosteron

.

PODWZGÓRZE

otworzenie kanałów
wodnych (akwaporyn)

zwiększenie resorpcji wody

w kanale zbiorczym

zmniejszenie objętości moczu;
wzrost ciśnienia tętniczego krwi

TRZUSTKA

(komórki β wysepek Langerhansa)

obniżenie poziomu cukru we krwi

brak

wzrost poziomu

przekroczenie progu

cukromocz

insuliny

cukru we krwi

nerkowego dla glukozy

(glikozuria)

Zad. Jak spożyty etanol wpływa na ilość wydzielanego moczu?

Alkohol powoduje hamowanie wydzielania wazopresyny przez podwzgórze. Brak wazopresyny skutkuje
zamknięciem kanałów wodnych – akwaporyn – w kanale zbiorczym, co pociąga za sobą zmniejszoną resorpcję
wody z moczu. Zmniejszona resorpcja powoduje wydalanie dużych ilości rozcieńczonego moczu – moczówkę
prostą.

~ 42 ~

SKŁADNIKI MOCZU OSTATECZNEGO

Składnik

moczu

Wydalanie

(g/24h)

woda

600-2500

mocznik

33,0

kwas moczowy

0,6

kreatynina

1,0

siarczany

2,0

fosforany

1,7

chlorki

7,0

amoniak

0,7

potas

2,5

sód

6,0

wapń

0,2

magnez

0,2

DIAGNOSTYCZNA FUNKCJA MOCZU

a) duża ilość wydalanego moczu (moczówka prosta)

- brak insuliny - cukrzyca
- brak wazopresyny (ADH)

b) krwinki w moczu

- uszkodzenie mechaniczne
- stan zapalny (zakażenie bakteryjne) kłębuszków nerkowych

c) zwiększona ilość steroidów anabolicznych

- przyjmowanie dopingu

d) zwiększona ilość progesteronu

- ciąża

TM,

®

& Copyright © 2011 by Adrian Drożdż. All rights reserved