operator_obrabiarek_skrawa_722[02].Z3.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Paweł Krawczak

Wykonywanie typowych prac na tokarkach 722[02].Z3.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inŜ. Andrzej Zych
mgr inŜ. Marek Olsza

Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Paweł Krawczak

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 722[02].Z3.01
„Wykonywanie typowych prac na tokarkach”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu operator obrabiarek skrawających.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. UŜytkowanie i konserwacja tokarki

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Podstawowe pojęcia związane z procesami toczenia. NoŜe tokarskie

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Ustawianie i ustalanie przedmiotów oraz narzędzi do toczenia

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Dobieranie warunków skrawania

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Toczenie powierzchni czołowych oraz zewnętrznych i wewnętrznych

powierzchni walcowych

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Toczenie rowków i odcinanie

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Toczenie powierzchni stoŜkowych zewnętrznych i wewnętrznych

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Toczenie powierzchni kształtowych

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Nacinanie gwintów

5.9.1. Ćwiczenia

5.10. Specjalne odmiany robót tokarskich

5.10.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator obrabiarek skrawających
722[02].

Poradnik zawiera informacje i wskazówki niezbędne dla efektywnego zorganizowania

procesu kształcenia w jednostce modułowej. Zamieszczono w nim:
–

wymagania wstępne,

–

szczegółowe cele kształcenia,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

wiczenia,

–

ewaluację osiągnięć ucznia,

–

literaturę.
Wymagania wstępne określają umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ukształtowane

przed  rozpoczęciem  pracy  z  poradnikiem.  NaleŜy  zachęcić  uczniów,  aby  zapoznali  się
z wymaganiami  i  ocenili,  czy  je  spełniają.  Spełnienie wymagań wstępnych pozwoli uczniom
na  skoncentrowanie  się  na  kształtowaniu  nowych  umiejętności  potrzebnych  do  zaliczenia
jednostki modułowej.

Szczegółowe cele kształcenia określają umiejętności, jakie uczeń powinien ukształtować

w wyniku procesu kształcenia w tej jednostce modułowej. Przed rozpoczęciem zajęć naleŜy
zapoznać uczniów z celami kształcenia, aby dowiedzieli się, czego się nauczą.

W poradniku zamieszczono takŜe dwa przykładowe scenariusze zajęć. Wskazują one

sposób prowadzenia zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem metod zalecanych w programie
jednostki modułowej.

wiczenia (toŜsame z tymi, które znajdują się w poradniku dla ucznia), zawierają

polecenie, wskazówki do realizacji, zalecane metody nauczania – uczenia się oraz środki
dydaktyczne. Wykonując poszczególne ćwiczenia uczeń powinien ukształtować umiejętności
niezbędne do zaliczenia jednostki modułowej,

Ewaluacja osiągnięć ucznia powinna zostać przeprowadzona z pomocą testu pisemnego

z zadaniami wielokrotnego wyboru oraz testu praktycznego z zadaniem typu próby pracy.
W poradniku dla nauczyciela zamieszczono dwa przykładowe narzędzia pomiaru
dydaktycznego. Wszystkie zadania zamieszczone w testach obejmują treści objęte programem
nauczania oraz sprawdzają, czy uczeń osiągnął załoŜone w jednostce modułowej cele.

Ostatnim elementem poradnika dla nauczyciela jest wykaz literatury. Zawiera on

zarówno pozycje przydatne uczniowi dla pogłębienia wiedzy z zakresu programu jednostki
modułowej, jak i pozycje metodyczne.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne w jednostce modułowej prowadzone były

róŜnymi  metodami  uwzględniającymi  wszystkie  strategie  kształcenia  wielostronnego.
NaleŜy stosować metody z zakresu strategii problemowej (metody problemowe) i operacyjnej
(metody  praktyczne).  Formy  organizacyjne  pracy  powinny  być  zróŜnicowane  począwszy  od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

722[02].Z3

Technologie wytwarzania części maszyn w

procesie obróbki skrawaniem

722[02].Z3.01

Wykonywanie typowych prac

na tokarkach

722[02].Z3.03

Wykonywanie typowych prac na

frezarkach

722[02].Z3.03

Wykonywanie typowych prac na

szlifierkach

722[02].Z3.04

Opracowanie programu

i realizacja obróbki elementów

na obrabiarkach CNC

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować zasady bezpiecznej pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń,

−

dobierać sprzęt ochrony indywidualnej w zaleŜności od prowadzonych prac,

−

posługiwać dokumentacją techniczną,

−

wykonywać pomiary warsztatowe,

−

wyjaśniać podstawowe pojęcia związane z procesem skrawania,

−

rozróŜniać materiały narzędziowe,

−

rozróŜniać narzędzia do obróbki skrawaniem,

−

wyjaśniać budowę i zasadę działania obrabiarek skrawających,

−

wyjaśniać budowę i zasadę działania mechanizmów obrabiarek skrawających,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji technicznej, jak: Polskie Normy, poradniki,

−

analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania,

−

komunikować się i pracować w zespole,

−

samodzielnie podejmować decyzje,

−

dokonywać oceny swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować proces obróbki toczeniem,

−

sklasyfikować narzędzia do toczenia,

−

określić geometrię ostrza noŜa tokarskiego,

−

dobrać ciecze chłodząco-smarujące przy toczeniu, gwintowaniu i obróbce otworów,

−

zaplanować obróbkę wałka i tulei,

−

zamocować przedmioty obrabiane,

−

dobrać warunki skrawania do toczenia,

−

wykonać podstawowe operacje tokarskie,

−

wykonać toczenie powierzchni stoŜkowych zewnętrznych i wewnętrznych,

−

wykonać toczenie powierzchni kształtowych,

−

naciąć gwint,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02]

Moduł:

Technologie wytwarzania części maszyn w procesie

obróbki skrawaniem 722[02].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie typowych prac na tokarkach 722[02].Z3.01

Temat: Toczenie powierzchni walcowych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności toczenia powierzchni walcowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko do wykonywania toczenia zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

dobrać narzędzia skrawające do toczenia powierzchni walcowych,

−

dobrać parametry skrawania do operacji toczenia,

−

wykonać toczenie powierzchni walcowych,

−

ocenić jakość wykonanych operacji.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
–  dokumentacja zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia),
–  tokarka uniwersalna,
–  uchwyty obróbkowe,
–  noŜe tokarskie,
–  przyrządy pomiarowe,
–  wałki stalowe,
–  pisaki,
–  kartki papieru.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Wykonaj toczenie powierzchni walcowej zgodnie z dokumentacją.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WŁAŚCIWA

INFORMACJE
Pytania prowadzące:
1.  W jaki sposób wykonuje się toczenie powierzchni walcowych?
2.  Jakie narzędzia słuŜą do toczenia powierzchni walcowych?
3.  Czym naleŜy się kierować przy wyborze narzędzi?
4.  Jaka jest prawidłowa technika toczenia powierzchni walcowych?
5.  Jakie parametry skrawania naleŜy dobrać do obróbki powierzchni walcowych?
6.  W jakie środki ochrony osobistej naleŜy zabezpieczyć się podczas toczenia?

PLANOWANIE
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności:
1.  Ustal, jakimi narzędziami dokonasz toczenia powierzchni walcowych.
2.  Dobierz parametry skrawania.
3.  Zaplanuj kolejność czynności do wykonania operacji toczenia.
4.  Zaplanuj czynności końcowe po wykonaniu toczenia.

UZGODNIENIE
1.  Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2.  Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1.  Zamocuj narzędzia obróbkowe.
2.  Zamocuj przedmiot obrabiany.
3.  Ustaw parametry skrawania.
4.  Wykonaj toczenie powierzchni walcowych.
5.  Zwróć uwagę na prawidłowość i dokładność twojej pracy.
6.  Utrzymuj ład i porządek na stanowisku pracy.
7.  Zagospodaruj odpady i nieuŜyte materiały.
8.  Uporządkuj stanowisko po wykonaniu ćwiczenia.
9.  Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

SPRAWDZANIE
1.  Czy prawidłowo zostały dobrane narzędzia?
2.  Czy prawidłowo zostały dobrane parametry skrawania?
3.  Czy prawidłowo wykonano toczenie powierzchni walcowych?
4.  Czy utrzymywano ład i porządek na stanowisku pracy?
5.  Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu ćwiczenia?

ANALIZA
Uczniowie  wraz  z  nauczycielem  wskazują,  które  etapy  ćwiczenia  sprawiły  im  najwięcej
trudności.  Nauczyciel  podsumowuje  całe  ćwiczenie,  wskazuje,  jakie  nowe  i  waŜne
umiejętności  zostały  wykształcone,  jakie  wystąpiły  nieprawidłowości  oraz  jak  ich  unikać
w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02]

Moduł:

Technologie wytwarzania części maszyn w procesie
obróbki skrawaniem 722[02].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie typowych prac na tokarkach 722[02].Z3.01

Temat: Toczenie rowków.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania toczenia rowków.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

–

zorganizować stanowisko do toczenia rowków zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

dobrać narzędzia skrawające do toczenia rowków,

−

dobrać parametry skrawania do operacji toczenia,

−

wykonać toczenie rowków,

–

ocenić jakość wykonanych operacji.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
–  dokumentacja zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia),
–  tokarka uniwersalna,
–  uchwyty obróbkowe,
–  noŜe tokarskie,
–  przyrządy pomiarowe,
–  wałki stalowe,
–  pisaki,
–  kartki papieru.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Wykonaj toczenie rowków zgodnie z dokumentacją.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WŁAŚCIWA

INFORMACJE
Pytania prowadzące
1.  W jaki sposób wykonuje się toczenie rowków?
2.  Jakie narzędzia słuŜą do toczenia rowków?
3.  Czym naleŜy się kierować przy wyborze narzędzi?
4.  Jaka jest prawidłowa technika toczenia rowków?
5.  Jakie parametry skrawania naleŜy dobrać do toczenia rowków?
6.  W jakie środki ochrony osobistej naleŜy zabezpieczyć się podczas toczenia?

PLANOWANIE
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności:
1.  Ustal, jakimi narzędziami dokonasz toczenia rowków.
2.  Dobierz parametry skrawania.
3.  Zaplanuj kolejność czynności do wykonania operacji toczenia.
4.  Zaplanuj czynności końcowe po wykonaniu toczenia.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1.  Zamocuj narzędzia obróbkowe.
2.  Zamocuj przedmiot obrabiany.
3.  Ustaw parametry skrawania.
4.  Wykonaj toczenie rowków.
5.  Zwróć uwagę na prawidłowość i dokładność twojej pracy.
6.  Utrzymuj ład i porządek na stanowisku pracy.
7.  Zagospodaruj odpady i nieuŜyte materiały.
8.  Uporządkuj stanowisko po wykonaniu ćwiczenia.
9.  Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

SPRAWDZANIE
1.  Czy prawidłowo zostały dobrane narzędzia?
2.  Czy prawidłowo zostały dobrane parametry skrawania?
3.  Czy prawidłowo wykonano toczenie rowków?
4.  Czy utrzymywano ład i porządek na stanowisku pracy?
5.  Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu ćwiczenia?

ANALIZA
Uczniowie  wraz  z  nauczycielem  wskazują,  które  etapy  ćwiczenia  sprawiły  im  najwięcej
trudności.  Nauczyciel  podsumowuje  całe  ćwiczenie,  wskazuje,  jakie  nowe  i  waŜne
umiejętności  zostały  wykształcone,  jakie  wystąpiły  nieprawidłowości  oraz  jak  ich  unikać
w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. UŜytkowanie i konserwacja tokarki

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagroŜenia dla pracownika występujące podczas pracy na tokarce.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić, jakie zagroŜenia dla pracownika występują podczas pracy na tokarce,
2) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując Ŝadnego

z pomysłów koleŜanek/kolegów),

3) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy,

4) zaprezentować efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

Ćwiczenie 2

Określ czynności związane z konserwacją tokarki, jakie naleŜy wykonać po zakończeniu

pracy na obrabiarce. Wykonaj konserwację tokarki.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować obrabiarkę do wykonania konserwacji przez uczniów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić, jakie czynności związane z konserwacją tokarki naleŜy wykonać po

zakończeniu pracy,

2) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując Ŝadnego

z pomysłów koleŜanek/kolegów),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy,

4) zaprezentować efekty pracy,
5) wykonać konserwację tokarki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

tokarka,

−

rodki do konserwacji tokarki,

−

czyściwo,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Podstawowe pojęcia związane z procesami toczenia.

NoŜe tokarskie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na rysunku przedstawiono nóŜ tokarski. Odpowiedz na pytania: jaki to rodzaj noŜa? Jaki

jest jego symbol? Jaka jest wartość kąta przystawienia tego narzędzia?

Rysunek do ćwiczenia 1 [9].

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania. Przygotować katalogi noŜy tokarskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z rysunkiem,
2)  zastanowić się jaki rodzaj noŜa tokarskiego jest przedstawiony na rysunku,
3)  zastanowić się jaki jest jego symbol,
4)  zastanowić się ile wynosi kąt przystawienia noŜa,
5)  wpisać  wszystkie  pomysły  na  kartce  (burza  mózgów  –  nie  krytykując  Ŝadnego

z pomysłów koleŜanek/kolegów),

6)  uporządkować zapisane pomysły,
7)  zaprezentować efekty pracy,
8)  wziąć udział w podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na rysunku przedstawiono nóŜ tokarski. Nazwij elementy geometryczne noŜa oznaczone

na rysunku.

Rysunek do ćwiczenia 2 [2].

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z rysunkiem,
2) zastanowić się jakie elementy geometrii noŜa tokarskiego zostały przedstawione na

rysunku,

3) wpisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując Ŝadnego

z pomysłów koleŜanek/kolegów),

4)  uporządkować zapisane pomysły,
5)  zaprezentować efekty pracy,
6)  wziąć udział w podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Ustawianie i ustalanie przedmiotów oraz narzędzi do toczenia

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamocuj na tokarce pręt o długości 150 mm i średnicy 20 mm. Obróbka pręta będzie

odbywać się na całej długości.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować wałek stalowy z wykonanymi nakiełkami, obrabiarkę oraz kły tokarskie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zastanowić się w jaki sposób naleŜy zamocować przedmiot obrabiany,
2)  scharakteryzować oprzyrządowanie konieczne do zamocowania przedmiotu,
3)  opisać sposób przygotowania wałka do zamocowania na tokarce,
4)  wpisać  wszystkie  pomysły  na  kartce  (burza  mózgów  –  nie  krytykując  Ŝadnego

z pomysłów koleŜanek/kolegów),

5)  uporządkować zapisane pomysły,
6)  zamocować pręt,
7)  zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy,
8)  brać udział w podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

pręt o długości 150 mm i średnicy 20 mm,

−

kły tokarskie,

−

tokarka,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

Ćwiczenie 2

Zamocuj na tokarce kostkę sześcienną, w której zostanie wywiercony i wytoczony otwór.

W jaki sposób zamocujesz przedmiot obrabiany? W jaki sposób zamocujesz narzędzia
wykorzystywane w procesie obróbkowym: nóŜ tokarski, nawiertak i wiertło z chwytem
stoŜkowym?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zastanowić się w jaki sposób zamocujesz przedmiot obrabiany,
2)  scharakteryzować oprzyrządowanie konieczne do zamocowania przedmiotu,
3)  opisać sposób mocowania przedmiotu,
4)  opisać sposób mocowania narzędzi,
5)  wpisać  wszystkie  pomysły  na  kartce  (burza  mózgów  –  nie  krytykując  Ŝadnego

z pomysłów koleŜanek/kolegów),

6)  uporządkować zapisane pomysły,
7)  zamocować materiał obrabiany,
8)  zamocować narzędzia,
9)  zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy,
10)  wziąć udział w podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Dobieranie warunków skrawania

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz parametry skrawania do wzdłuŜnego toczenia powierzchni zewnętrznej wałka

o średnicy 25 mm wykonanego z aluminium. Narzędzie wykonane jest ze stali szybkotnącej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania. Przygotować tabele parametrów skrawania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z zasadami doboru parametrów skrawania,
2)  dobrać prędkość skrawania dla operacji toczenia,
3)  dobrać posuw,
4)  dobrać obroty wrzeciona,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

–

tabele parametrów skrawania,

–

poradniki,

–

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Dobierz ciecz chłodząco-smarującą do toczenia powierzchni zewnętrznej tulei, wiercenia

otworu w tulei i gwintowania. Tuleja wykonana jest z aluminium. Scharakteryzuj wybraną
ciecz.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania. Przygotować katalogi cieczy obróbkowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z zasadami doboru cieczy chłodząco-smarujących,
2)  dobrać właściwą ciecz do obróbki aluminium,
3)  scharakteryzować wybraną ciecz,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  dokonać oceny wykonanej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5.

Toczenie powierzchni czołowych oraz zewnętrznych
i wewnętrznych powierzchni walcowych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj toczenie powierzchni walcowej zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
przygotować

instrukcje

lub

tekst

przewodni

wykonania

wiczenia

wraz

z  rysunkiem  wałka.  Rysunek  powinien  zawierać  wymiary  tolerowane  i  oznaczenia
chropowatości  powierzchni.  Nauczyciel  powinien  przygotować  narzędzia  obróbkowe,
uchwyty i materiały do toczenia w postaci wałków stalowych wielostopniowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką toczenia powierzchni walcowych,
2)  dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3)  dobrać narzędzia tokarskie,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
5)  zamocować przedmiot obrabiany,
6)  zamocować narzędzia obróbkowe,
7)  wykonać toczenie powierzchni walcowych,
8)  przestrzegać przepisów bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy,
10)  zagospodarować odpady,
11)  dokonać oceny wykonanej pracy,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie,

–

przyrządy pomiarowe,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

−

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj toczenie powierzchni wewnętrznej zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób

jego

wykonania

uwzględnieniem

przepisów

bezpieczeństwa

i  higieny  pracy,  przygotować  instrukcje  lub  tekst  przewodni  do  wykonania  ćwiczenia  wraz
z  rysunkiem  tulei,  w  której  wywiercono  otwór.  Rysunek  powinien  zawierać  wymiary
tolerowane  i  oznaczenia  chropowatości  powierzchni.  Nauczyciel  powinien  przygotować
narzędzia obróbkowe, uchwyty i materiały w postaci tulei z otworem do toczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką toczenia powierzchni wewnętrznych,
2)  dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3)  dobrać narzędzia tokarskie,
4)  dobrać narzędzia do wykonania otworu,
5)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
6)  zamocować przedmiot obrabiany,
7)  zamocować narzędzia obróbkowe,
8)  wykonać toczenie powierzchni wewnętrznych,
9)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
10)  uporządkować stanowisko pracy,
11)  zagospodarować odpady,
12)  dokonać oceny wykonanej pracy,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie,

–

wiertła,

–

tuleje redukcyjne,

–

uchwyt wiertarski,

–

przyrządy pomiarowe,

–

materiał obrabiany z wykonanym otworem,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Toczenie rowków i odcinanie

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj toczenie rowków zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką toczenia rowków,
2)  dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3)  dobrać narzędzia tokarskie,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
5)  zamocować przedmiot obrabiany,
6)  zamocować narzędzia obróbkowe,
7)  wykonać toczenie rowków,
8)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy,
10)  zagospodarować odpady,
11)  dokonać oceny wykonanej pracy,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie,

–

przyrządy pomiarowe,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj przecinanie na tokarce zgodnie z instrukcją wykonania ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób

jego

wykonania

uwzględnieniem

przepisów

bezpieczeństwa

i  higieny  pracy,  przygotować  instrukcje  lub  tekst  przewodni  do  wykonania  ćwiczenia  wraz
z  rysunkiem  wałka  lub  tulei.  Nauczyciel  powinien  przygotować  narzędzia  obróbkowe,
uchwyty i materiały do toczenia w postaci wałka lub tulei.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką przecinania,
2)  dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3)  dobrać narzędzia do wykonania przecinania,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
5)  zamocować przedmiot obrabiany,
6)  zamocować narzędzia obróbkowe,
7)  wykonać przecinanie,
8)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy,
10)  zagospodarować odpady,
11)  dokonać oceny wykonanej pracy,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie przecinaki,

–

przyrządy pomiarowe,

–

materiał obrabiany,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Toczenie powierzchni stoŜkowych zewnętrznych i wewnętrznych

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj toczenie powierzchni stoŜkowej zewnętrznej zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką toczenia stoŜków,
2)  dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3)  dobrać narzędzia tokarskie,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
5)  zamocować przedmiot obrabiany,
6)  zamocować narzędzia obróbkowe,
7)  wykonać toczenie powierzchni stoŜkowej,
8)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy,
10)  zagospodarować odpady,
11)  dokonać oceny wykonanej pracy,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie,

–

przyrządy pomiarowe,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj toczenie powierzchni stoŜkowej wewnętrznej zgodnie dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób  jego  wykonania  z  uwzględnieniem  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,
przygotować  instrukcje lub tekst przewodni do wykonania ćwiczenia wraz z rysunkiem tulei
z wytoczonym otworem stoŜkowym. Przygotować narzędzia obróbkowe, uchwyty i materiały
do toczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką toczenia stoŜków,
2)  dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3)  dobrać narzędzia tokarskie,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
5)  zamocować przedmiot obrabiany,
6)  zamocować narzędzia obróbkowe,
7)  wykonać toczenie powierzchni stoŜkowej wewnętrznej,
8)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy,
10)  zagospodarować odpady,
11)  dokonać oceny wykonanej pracy,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie,

–

przyrządy pomiarowe,

–

tuleje stalowe z otworem,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Toczenie powierzchni kształtowych

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj toczenie powierzchni kształtowej za pomocą wzornika zgodnie dokumentacją

zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób  jego  wykonania  z  uwzględnieniem  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,
przygotować  instrukcje  lub  tekst  przewodni  do  wykonania  ćwiczenia  wraz  z  rysunkiem
wałka.  Nauczyciel  powinien  przygotować  narzędzia  obróbkowe,  uchwytyi  materiały  do
toczenia oraz wzornik powierzchni kształtowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką toczenia powierzchni kształtowych,
2)  dobrać sposób zamocowania przedmiotu obrabianego,
3)  dobrać narzędzia tokarskie,
4)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
5)  zamocować przedmiot obrabiany,
6)  zamocować narzędzia obróbkowe,
7)  wykonać toczenie powierzchni kształtowej,
8)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
9)  uporządkować stanowisko pracy,
10)  zagospodarować odpady,
11)  dokonać oceny wykonanej pracy,
12)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie,

–

wzornik,

–

przyrządy pomiarowe,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj toczenie powierzchni noŜem tokarskim kształtowym zgodnie z dokumentacją

zadania.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób  jego  wykonania  z  uwzględnieniem  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,
przygotować  instrukcje  lub  tekst  przewodni  do  wykonania  ćwiczenia  wraz  z  rysunkiem
wałka. Przygotować narzędzia obróbkowe, noŜe kształtowe, uchwyty i materiały do toczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe tokarskie kształtowe,

–

przyrządy pomiarowe,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Nacinanie gwintów

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj nacinanie gwintu wewnętrznego na tokarce za pomocą gwintownika zgodnie

z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób  jego  wykonania  z  uwzględnieniem  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,
przygotować instrukcje lub tekst przewodni do wykonania ćwiczenia wraz z rysunkiem wałka
z  gwintem  wewnętrznym  po  obu  stronach  o  róŜnych  wielkościach.  Przygotować  narzędzia
obróbkowe,  uchwyty  i  materiały  do  nacinania  gwintu  w  postaci  wałka  stalowego.
Wskazanym  jest,  aby  uczniowie  wykonali  gwint  na  wałku,  na  którym  toczyli  powierzchnie
zewnętrzną, rowki i stoŜek w poprzedniej części materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką nacinania gwintów narzędziami samonaprowadzającymi,
2)  dobrać gwintownik,
3)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
4)  zamocować przedmiot obrabiany,
5)  wykonać gwintowanie otworu,
6)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
7)  uporządkować stanowisko pracy,
8)  zagospodarować odpady,
9)  dokonać oceny wykonanej pracy,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

gwintowniki,

–

oprawka do gwintownika

–

przyrządy pomiarowe,

–

sprawdzian do gwintu,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj nacinanie gwintu noŜem tokarskim zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób  jego  wykonania  z  uwzględnieniem  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,
przygotować instrukcje lub tekst przewodni do wykonania ćwiczenia wraz z rysunkiem wałka
z  gwintem  zewnętrznym  po  obu  stronach  o  róŜnych  wielkościach.  Przygotować  narzędzia
obróbkowe,  uchwyty  i  materiały  do  nacinania  gwintu  w  postaci  wałka  stalowego.
Wskazanym  jest,  aby  uczniowie  wykonali  gwint  na  wałku,  na  którym  toczyli  powierzchnie
zewnętrzną, rowki i stoŜek w poprzedniej części materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką nacinania gwintów noŜem tokarskim,
2)  dobrać nóŜ do gwintów,
3)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
4)  zamocować przedmiot obrabiany,
5)  ustawić wartość skoku gwintu,
6)  wykonać gwintowanie,
7)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
8)  uporządkować stanowisko pracy,
9)  zagospodarować odpady,
10)  dokonać oceny wykonanej pracy,
11)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

noŜe do gwintów,

–

wzornik do gwintów,

–

przyrządy pomiarowe,

–

sprawdzian do gwintu,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.10. Specjalne odmiany robót tokarskich

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj radełkowanie powierzchni zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób jego wykonania z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
przygotować

instrukcje

lub

tekst

przewodni

wykonania

wiczenia

wraz

z rysunkiem wałka, na którym są zaznaczone powierzchnie do radełkowania. Nauczyciel
powinien przygotować narzędzia obróbkowe, uchwyty i materiały do radełkowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką radełkowania,
2)  dobrać radełko,
3)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
4)  zamocować przedmiot obrabiany,
5)  zamocować narzędzie,
6)  wykonać radełkowanie powierzchni,
7)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
8)  uporządkować stanowisko pracy,
9)  zagospodarować odpady,
10)  dokonać oceny wykonanej pracy,
11)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

radełka,

–

przyrządy pomiarowe,

–

wałki stalowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj nawijanie spręŜyny zgodnie z dokumentacją zadania.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób  jego  wykonania  z  uwzględnieniem  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,
przygotować  instrukcje  lub  tekst  przewodni  do  wykonania  ćwiczenia  wraz  z  rysunkiem
spręŜyny.  Nauczyciel  powinien  przygotować  narzędzia  obróbkowe,  uchwytyi  materiały  do
nawijania spręŜyny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką zwijania spręŜyn,
2)  dobrać trzpień,
3)  sprawdzić stan techniczny narzędzi, obrabiarki, uchwytów,
4)  zamocować trzpień,
5)  zamocować klocki drewniane w imaku,
6)  umieścić drut pomiędzy klockami,
7)  wykonać nawijanie spręŜyny,
8)  odpręŜyć spręŜynę,
9)  przestrzegać przepisy bhp w trakcie wykonywania ćwiczenia,
10)  uporządkować stanowisko pracy,
11)  zagospodarować odpady,
12)  dokonać oceny wykonanej pracy,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja zadania,

–

tokarka uniwersalna,

–

uchwyty obróbkowe,

–

trzpienie,

–

drut,

–

klocki drewniane,

–

przyrządy pomiarowe,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie typowych prac
na tokarkach”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 5, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 6, 7, 8, 14, 17, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań w tym 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz do odpowiedzi: 1.a, 2.b, 3.a, 4. c, 5. c, 6. a, 7. a, 8. b, 9. b, 10. a, 11. c,

12. c, 13. a, 14. c, 15. b, 16. c, 17. a, 18. c, 19. a, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia

ucznia)

Kategoria celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Podać ilość ostrzy noŜa tokarskiego

Określić wartość kąta natarcia noŜa
tokarskiego

Zdefiniować pojęcie: powierzchnia
natarcia

Rozpoznać rodzaj noŜa tokarskiego

Rozpoznać rodzaj operacji tokarskich

Dobrać sposób zamocowania
przedmiotów do obróbki ze względu
na dokładność wykonania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić symbol noŜa tokarskiego

Dobrać sposób zamocowania
przedmiotów do obróbki ze względu
na kształt

Rozpoznać metodę toczenia stoŜka

Rozpoznać rodzaj uchwytu
tokarskiego

Dobrać sposób mocowania narzędzi
obróbkowych z chwytem stoŜkowym

Określić, od czego zaleŜy prędkości
skrawania

13 Rozpoznać toczenie poprzeczne

Określić zastosowanie metody
toczenia stoŜka przez przesuniecie
konika

Zdefiniować pojęcie: toczenie
kopiowe

Określić sposób podparcia
gwintownika podczas gwintowania

Dobrać obroty śruby pociągowej do
toczenia gwintu

Dobrać nóŜ tokarski do nacinania
gwintu

19 Rozpoznać operacje radełkowania

20 Rozpoznać nóŜ tokarski wytaczak

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3.  Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
4.  Rozdaj  uczniom  przygotowane  dla  nich  materiały  (instrukcję,  zestaw  zadań  testowych,

kartę odpowiedzi).

5. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie po upływie połowy czasu i na 5 minut przed końcem

sprawdzianu.

7. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj dokładnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.
4.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
5.  Test zawiera 20 zadań.
6.  Do kaŜdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
7.  Zaznacz  prawidłową  według  Ciebie  odpowiedź  wstawiając  literę  X  w  odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.

9. Za kaŜde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.
10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niŜ jednej odpowiedzi -

otrzymujesz zero punktów.

11. UwaŜnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi moŜesz wrócić później.

13. Pamiętaj, Ŝe odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. NóŜ tokarski jest narzędziem

a)  jednoostrzowym.
b)  dwuostrzowym.
c)  czteroostrzowym.
d)  wieloostrzowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Kąt natarcia w noŜu tokarskim moŜe przyjmować wartość

a)  dodatnią lub równą zeru.
b)  dodatnią, ujemną lub równą zeru.
c)  ujemną lub równą zeru.
d)  dodatnią lub ujemną.

3. Powierzchnia natarcia w noŜu tokarskim to powierzchnia

a)  po której spływa wiór oddzielony od przedmiotu obrabianego.
b)  zwrócona do płaszczyzny obrabianej przedmiotu.
c)  pomiędzy krawędzią skrawającą główną i pomocniczą.
d)  pomiędzy częścią chwytową a częścią roboczą.

4. Rysunek przedstawia nóŜ tokarski

a) kształtowy.
b) wygięty.

c) prosty.
d) obwiedniowy.

5. Rysunek przedstawia operację

a)  toczenia poprzecznego.
b)  przecinania.
c)  wytaczania.
d)  nacinania rowków.

6. W przypadku wysokich wymagań dotyczących prostopadłości czy równoległości

powierzchni obrabianych przedmiot mocuje się
a)  w kłach.
b)  w uchwycie tokarskim.
c)  na trzpieniu.
d)  w uchwycie tokarskim i podpiera kłem.

7. NóŜ prosty prawy z częścią roboczą ze stali jest oznaczony symbolem

a)  NNZa.
b)  NNZb.
c)  NNZc.
d)  NNZd.

8. Do zamocowania przedmiotów o kształtach nieregularnych oraz przedmiotów duŜych

takich jak odlewy, odkuwki uŜywa się
a)  uchwytów tokarskich trójszczękowych.
b)  tarcz tokarskich.
c)  trzpieni.
d)  podtrzymek.

9. Rysunek przedstawia operację toczenie stoŜka

a)  z przesunięciem konika w płaszczyźnie poziomej.
b)  z skręceniem suportu narzędziowego.
c)  noŜem kształtowym.
d)  za pomocą wzornika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Rysunek przedstawia uchwyt tokarski

a)  czteroszczękowy z niezaleŜnie ustawianymi szczękami.
b)  czteroszczękowy samocentrujący.
c)  czteroszczękowy zaciskowy.
d)  specjalny, nazywany tarczą tokarską.

11. Narzędzia obróbkowe z chwytem stoŜkowym mocuje się na tokarce

a)  w imaku noŜowym.
b)  w specjalnym uchwycie.
c)  w gnieździe tulei konika.
d)  w uchwycie wiertarskim.

12. Prędkość skrawania podczas toczenia zaleŜy od

a)  średnicy przedmiotu obrabianego.
b)  posuwu oraz prędkości obrotowej przedmiotu obrabianego.
c)  średnicy przedmiotu obrabianego oraz jego prędkości obrotowej.
d)  posuwu.

13. Rysunek przedstawia

a)  toczenie poprzeczne.
b)  toczenie wzdłuŜne.
c)  wytaczanie.
d)  przecinanie.

14. Toczenie stoŜków przez przesunięcie konika w płaszczyźnie poziomej, jest stosowane do

stoŜków
a)  krótkich o duŜej zbieŜności.
b)  bardzo krótkich o bardzo duŜej zbieŜności.
c)  długich o niewielkiej zbieŜności.
d)  bardzo krótkich o bardzo małej zbieŜności.

15. Toczenie kopiowe polega na samoczynnym prowadzeniu noŜa na tokarce wg wzorca,

którym moŜe być
a)  przedmiot.
b)  przedmiot lub wzornik.
c)  wzornik.
d)  szablon.

16. Podczas gwintowania otworów gwintownikami, gwintownik podpiera się

a)  w imaku noŜowym.
b)  w tulei redukcyjnej.
c)  w kle konika.
d)  w suporcie.

17. Podczas toczenia gwintu obroty śruby pociągowej powinny być tak dobrane, aby

jednemu obrotowi przedmiotu odpowiadało przesunięcie suportu
a)  o wartość skoku tocznego gwintu.
b)  o wartość posuwu.
c)  o wartość 1 mm.
d)  wartość średnicy gwintu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................................................

Wykonywanie typowych prac na tokarkach

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test typu „próbra pracy” do jednostki modułowej „Wykonywanie
typowych prac na tokarkach”

Próba pracy ma w zamierzeniu spełnić dwa zadania:

1) sprawdzić stopień opanowania jednej z umiejętności praktycznych, jakie uczniowie

powinni zdobyć przy realizacji jednostki modułowej,

2) przygotować uczniów do zdawania części praktycznej egzaminu zewnętrznego,

potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie operator obrabiarek skrawających.
W tym celu zadanie praktyczne musi być przygotowane w takiej formie, z jaką uczniowie

spotkają  się  na  egzaminie.  Oznacza  to  konieczność  opracowania  zadania  w  sposób
umoŜliwiający  kryterialne  ocenianie  wykonywanych  przez  ucznia  czynności  w  czterech
obszarach:  planowania,  organizowania,  wykonywania  i  prezentowania.  Nauczyciel  powinien
przygotować dokumentację zadania wraz z rysunkiem. Rysunek powinien zawierać wymiary
tolerowane i oznaczenia chropowatości powierzchni. Na rysunku powinny występować rowki
o róŜnej szerokości i głębokości.

Ocenianie:

niedostateczny

do 10 pkt.

dopuszczający

11–12 pkt.

dostateczny

13–14 pkt.

dobry

15–16 pkt.

bardzo dobry

17 pkt.

WyposaŜenie stanowiska do przeprowadzenia próby pracy:

Lp.

WyposaŜenie stanowiska

Tokarka uniwersalna

Instrukcja obsługi i DTR obrabiarki, tabele parametrów skrawania,
Poradnik tokarza

Podkładki do mocowania narzędzi

Narzędzia obróbkowe: róŜnego rodzaju noŜe tokarskie, aby uczeń mógł
dokonać wyboru – w tym nóŜ tokarski przecinak NNPa

Przyrządy pomiarowe: suwmiarka.

Klucze do uchwytu i imaka noŜowego

Czyściwo, szczotki zmiotki, szufelka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Informacja dla ucznia

1. Sprawdź, czy otrzymałeś kompletny arkusz do wykonania zadania. Ewentualne braki

stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.

2. Na arkuszu PLAN DZIAŁANIA wpisz swój numer ewidencyjny PESEL, datę urodzenia

i numer stanowiska.

3. Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem

roboczym i jego wyposaŜeniem. Masz na to 15 minut.

4. Czas rozpoczęcia i zakończenia zadania nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie

miejscu (czas wykonania zadania wynosi 60 minut).

Pamiętaj, Ŝe podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który

obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci Ŝadnych wskazówek.
Nauczyciel interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bhp, ochrony
przeciwpoŜarowej i moŜe w takim przypadku przerwać wykonywanie zadania.

Powodzenia!

Zadanie

Wykonaj toczenie rowków zgodnie z dokumentacją. UłóŜ plan działania niezbędny do

wykonania  zadania.  Dobierz  odpowiednie  narzędzia  skrawające,  pomiarowe  i  przyrządy
potrzebne  do  wykonania  pracy.  Dobierz  parametry  skrawania.  Powierzone  zadanie  wykonaj
dokładnie z zachowaniem zasad bhp. Na wykonanie zadania masz 60 minut.

Instrukcja wykonania zadania
Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:
1.  Przeanalizuj dokładnie treść zadania.
2.  Zapisz w formularzu PLAN DZIAŁANIA:

a)  czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania,
b)  wykaz narzędzi skrawających i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania,
c)  wykaz przyrządów pomiarowych,
d)  obliczone lub dobrane parametry skrawania.

3. Przystąp do zorganizowania stanowiska pracy:

a) zgromadź i rozmieść na stanowisku pracy narzędzia, sprzęt kontrolno-pomiarowy,

i instrukcje niezbędne do wykonania zadania,

b) sprawdź stan techniczny obrabiarki i narzędzi skrawających,
c) dobierz środki ochrony indywidualnej wymagane do bezpiecznego wykonania

zadania.

4. Wykonaj zaplanowane operacje i zabiegi zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy i ochrony przeciwpoŜarowej.

5. Sprawdź jakość wykonanych rowków – wymiary i chropowatość powierzchni

w odniesieniu do rysunku z dokumentacji zadania.

6. Po zakończeniu pracy uporządkuj obrabiarkę, oczyść narzędzia i odłóŜ je na miejsce

składowania, odpady złóŜ w wyznaczonym miejscu.

7. Zgłoś gotowość do prezentacji wykonanego zadania.
8. Zaprezentuj sposób wykonania zadania: omów operacje i zabiegi prowadzące do

wykonania zadania, uzasadnij dobór narzędzi obróbkowych, oceń jakość wykonywanej
pracy w odniesieniu do dokumentacji zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawód: operator obrabiarek skrawających
Symbol cyfrowy zawodu 722[02]
Oznaczenie tematu: …….
Oznaczenia zadania: ………

PESEL

Data urodzenia

Numer stanowiska

dzień miesiąc

rok

PLAN DZIAŁANIA

1. Zapisz czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

2. Wykaz narzędzi skrawających i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania

3. Wykaz przyrządów pomiarowych

4. Parametry skrawania:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie praktyczne

Wykonaj toczenie rowków zgodnie z dokumentacją. UłóŜ plan działania niezbędny do

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA WYKONANIA

Liczba

pkt.
0–1

Czynność 1: zapisanie kolejnych czynności związanych z wykonaniem

zadania

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń uwzględnił w wykazie, co
najmniej 4 z następujących czynności:
–  dobieranie narzędzi obróbkowych,
–  dobieranie parametrów skrawania,
–  dobieranie sposobu zamocowania przedmiotu obrabianego
–  zamocowanie i ustawienie narzędzia,
–  zamocowanie przedmiotu obrabianego,
–  wykonanie rowków,
–  sprawdzenie jakości wykonanych rowków,
–  porządkowanie stanowiska pracy,
–  prezentacja wykonanego zadania.

Czynność 2: sporządzenie wykazu niezbędnych narzędzi skrawających
i przyrządów
Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeŜeli uczeń zapisał, co najmniej:

–  nóŜ tokarski przecinak NNPa,
–  uchwyt tokarski trójszczękowy samocentrujący,
–  kieł tokarski.

Czynność 3: sporządzenie wykazu niezbędnych przyrządów pomiarowych

Kryterium wykonania: 1 pkt –  jeŜeli uczeń zapisał co najmniej:
–  suwmiarka,
–  wzorce chropowatości.

Czynność 4: dobieranie parametrów skrawania

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń zapisał dobrane parametry
skrawania

Suma punktów w obszarze I. Planowanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynność 5: zgromadzenie na stanowisku pracy niezbędnych narzędzi,
przyrządów

kontrolno-pomiarowych

instrukcji

niezbędnych

wykonania zadania

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń zgromadził i rozmieścił na
stanowisku pracy:

–  narzędzia obróbkowe,
–  przyrządy pomiarowe,
–  rysunek do wykonania zadania,
–  materiał obrabiany.

Czynność 6: sprawdzenie stanu technicznego obrabiarki i narzędzi
skrawających

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeŜeli uczeń ocenił stan techniczny obrabiarek
i narzędzi skrawających dokonując oględzin i próbnego uruchomienia tokarki

Czynność 7: dobieranie środków ochrony indywidualnej wymaganych do
bezpiecznego wykonania zadania

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń załoŜył ubranie robocze jedno- lub
dwuczęściowe, nakrycie głowy i okulary ochronne

Suma punktów w obszarze II. Organizowanie

Czynność 8: mocowanie narzędzi obróbkowych

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń prawidłowo zamocował
narzędzie obróbkowe imaku

Czynność 9: ustawienie noŜa tokarskiego względem osi przedmiotu

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń prawidłowo ustawił nóŜ tokarski

Czynność 10: mocowanie przedmiotu obrabianego

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń prawidłowo zamocował

przedmiot obrabiany w uchwycie samaocentrujacym

Czynność 11: ustawianie dobranych parametrów skrawania do wykonania
operacji toczenia rowków

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń ustawił dobrane parametry

skrawania

Czynność 12: wykonanie operacji toczenia rowków

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń wykonał operacje toczenia

rowków zgodnie z dokumentacją i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy

Czynność 13: sprawdzenie jakości pracy

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń po wykonaniu zadania sprawdził

jakość wykonanych rowków wykonując pomiary

Czynność 14: porządkowanie stanowiska pracy

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń po zakończeniu zadania

uporządkował stanowisko pracy, oczyścił tokarkę, odłoŜył narzędzia na
miejsce przechowywania, zagospodarował odpady

Suma punktów w obszarze III. Wykonywanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynność 15: omówienie operacji i zabiegów wykonywanych podczas
toczenia rowków
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń omówił operacje i zabiegi
wykonywane podczas toczenia rowków

Czynność 16: uzasadnienie doboru narzędzia obróbkowego

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń uzasadnił wybór narzędzia
obróbkowego

Czynność 17: ocena jakości wykonanych rowków

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń ocenił jakość wykonanej pracy
odnosząc się do rysunku wykonawczego zawartego w dokumentacji zadania

Suma punktów w obszarze IV. Prezentowanie

RAZEM

Czynność wykonana – 1 pkt., niewykonana – 0 pkt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1.  Brodowicz W.: Skrawanie i narzędzia. WSiP, Warszawa 2004
2.  Dudik K., Górski E.: Poradnik tokarza. WNT, Warszawa 2000
3.  Górecki  A.:  Technologia  ogólna.  Podstawy  technologii  mechanicznych.  WSiP,

Warszawa 2005

4.  Górski E.: Tokarstwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1995
5.  Mac S.: Obróbka metali. WSiP, Warszawa 1999
6.  Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1994
7.  Paderewski K.: Obrabiarki. WSiP, Warszawa 2003
8.  Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 2005
9.  www.pafana.pl
10.  www.bison-bial.pl

Literatura metodyczna
1.  Dretkiewicz-Więch  J.:  ABC  nauczyciela  przedmiotów  zawodowych.  Operacyjne  cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, Warszawa 1997

3. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2001