108

Kartkówki – klucze odpowiedzi

Lp.

Grupa A

Grupa B

Kryterium punktowania

Budowa i funkcje kwasów nukleinowych

1.

za wstawienie odpowiednich liter

do schematów kwasów nukle-

inowych – 1 p; za zakreślenie

nukleotydu – 1 p.;

za poprawne podpisanie DNA

i RNA – 1 p.; razem 3 p.

2.

D

A

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

3.

F, P, P

P, F, P

za trzy prawidłowe oceny – 2 p.

Geny i genomy. Kod genetyczny

1.

wpisuje kolejno: intron, ekson, poniżej gen;

wpisuje: odcinek DNA, który zawiera informacje

dotyczące budowy jednego białka (łańcucha

polipeptydowego) lub jednej cząsteczki RNA

wpisuje kolejno: ekson, intron, poniżej gen;

wpisuje: odcinek DNA, który zawiera informacje

dotyczące budowy jednego białka (łańcucha

polipeptydowego) lub jednej cząsteczki RNA

za prawidłowe uzupełnienie

ilustracji – 1 p.; za prawidłowo

podaną definicję – 1 p.;

razem – 2 p.

2.

podkreśla: jądro komórkowe, plazmid, mito-

chondrium, chloroplast, chromosom bakteryjny

podkreśla: jądro komórkowe, plazmid, mito-

chondrium, chloroplast, chromosom bakteryjny

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

3.

np. posiadanie genomu zawierającego poje-

dyńczy zestaw chromosomów

np. posiadanie genomu zawierającego więcej

niż dwa zestawy chromosomów

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

4.

wpisuje w kolejnych wierszach: np. każdy

kodon koduje jeden, zawsze ten sam, amino-

kwas; zdegenerowany; np. aminokwasy są

kodowane przez występujące po sobie kodony;

niezachodzący

wpisuje w kolejnych wierszach: uniwersalny;

np. trzy kolejne nukleotydy w nici mRNA kodu-

ją jeden aminokwas; jednozna czny; np. kilka

kodonów może oznaczać ten sam aminokwas

za każdą prawidłową

odpowiedź – 1 p.; razem 4 p.

Ekspresja genów

1.

wpisuje kolejno: transkrypcja; jądrze komórko-

wym; translacja; cytoplazmie

wpisuje kolejno: translacja; cytoplazmie;

transkrypcja; jądrze komórkowym

za każde prawidłowo uzupełnio-

ne zdanie – 1 p.; razem 2 p.

2.

A

C

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

3.

wpisuje: AUGGACGGUCAAUAU; 5

wpisuje: AAACGACCAUUCGGG; 5

za każdą prawidłową

odpowiedź – 1 p.; razem 2 p.

4.

wpisuje kolejno: 6, 3, 1, 7, 5, 2, 4

wpisuje kolejno: 4, 6, 3, 1, 7, 2, 5

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

Biotechnologia a medycyna

1.

np. na ustalaniu sekwencji określonego genu

pacjenta lub obecności w próbce pochodzącej

od osoby chorej materiału genetycznego cho-

robotwórczych wirusów i bakterii

np. na sprawdzaniu, czy w próbce krwi pocho-

dzącej od osoby chorej znajdują się białka

charakterystyczne dla wirusa lub bakterii albo

przeciwciała wytworzone przez organizm w celu

zwalczenia tych czynników chorobotwórczych

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

2.

A – świnka, B – reumatoidalne zapalenie sta-

wów, C – mukowiscydoza

A – cukrzyca, B – wirusowe zapalenie

wątroby typu B, C – reumatoidalne zapalenie

stawów

za każde prawidłowe przypo-

rządkowanie – 1 p.;

razem – 3 p.

3.

uzupełnia kolejno np.: hodowla i różnicowanie komórek w pożądany rodzaj komórek, tkankę lub

narząd; wszczepienie wyhodowanego materiału do organizmu pacjenta;

dopisuje np.: zastosowanie komórek pobranych od pacjenta, sprawia, że wyhodowana tkanka czy

narząd nie zostaną odrzucone przez organizm

za każdy prawidłowy opis

etapu – 1 p.; za prawidłowe

wyjaśnienie – 1 p.; razem – 3 p.

4.

np. wprowadzenie prawidłowego genu

do komórek wiąże się z ryzykiem uszkodzenia

innych genów

np. leczenie osób cierpiących z powodu wro-

dzonych chorób genetycznych oraz ciężkich

chorób nabytych

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

kwas deoksyrybonukleinowy

kwas deoksyrybonukleinowy

R

R

R

P

P

P

P

D

P

P

P

P

P

P

P

P

D

T

G

A

C

D

D

D

D

D

D

R

D

P

P

P

P

P

P

P

P

D

T

G

A

C

D

D

D

D

D

D

R

R

R

P

P

P

P

R

kwas rybonukleinowy

kwas rybonukleinowy

109

Kartkówki – klucze odpowiedzi

Lp.

Grupa A

Grupa B

Kryterium punktowania

Klonowanie – tworzenie genetycznych kopii

1.

np. nie jest poprawne, gdyż klonowanie obserwuje się w przyrodzie (w naturalnych warunkach)

za prawidłową ocenę – 1 p., za

prawidłowe uzasadnienie oceny –

1 p.; razem 2 p.

2.

a) np. badanie funkcji genów, b) np. odtwarza-

nie gatunków wymarłych

a) np. produkcja substancji leczniczych, b) np.

uzyskanie roślin

o określonym kolorze kwiatów

za każdy przykład – 1 p.;

razem 2 p.

3.

A – ponieważ owca ta jest dawcą materiału

genetycznego

ponieważ niezbędne były trzy owce, by

powstała Dolly: jedna owca była dawcą mate-

riału genetycznego (A), druga – komórki jajo-

wej (B), a trzecia była matką zastępczą (C)

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

Inżynieria genetyczna – korzyści i zagrożenia

1.

a) np. produkcja szczepionek, testowanie

nowych leków, b) np. tworzenie odmian roślin

odpornych na choroby wirusowe

a) np. produkcja biodegradowalnych tworzyw,

b) np. tworzenie zmodyfikowanych genetycz-

nie organizmów rozkładających zanieczysz-

czenia

za każdą prawidłową odpowiedź –

1 p.; razem 2 p.

2.

np. wpływ GMO na środowisko naturalne: zmniejszenie populacji naturalnie występujących

gatunków wskutek konkurencji z GMO, uodpornienie się szkod ników na toksyczne białko wytwa-

rzane przez GMO; wpływ GMO na zdrowie człowieka: produkty GMO mogą zawierać białka,

które spowodują uczulenia lub choroby; białka GMO mogą np. hamować działanie genów czło-

wieka i prowadzić do chorób

za każde podane dwa przykłady –

1 p.; razem 2 p.

3.

A

D

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

4.

np. a) ustalenie ojcostwa, b) ustalanie przyna-

leżności organizmu do grupy systematycznej

np. a) diagnostyka chorób genetycznych, b)

ustalanie przebiegu ewolucji

za każdy podany przykład –

1 p.; razem 2 p.

Czym jest różnorodność biologiczna?

1.

A. gatunkowa, B. genetyczna, C. ekosyste-

mowa

A. gatunkowa, B. ekosystemowa,

C. genetyczna

za każdą prawidłowo dopisaną

nazwę – 1 p., razem 3 p.

2.

ekosystemowa: 4, 5; gatunkowa: 1, 2, 7; gene-

tyczna: 3, 6

genetyczna: 4, 6; gatunkowa: 1, 2, 5;

ekosystemowa: 3, 7

za każde prawidłowe przyporząd-

kowanie – 1 p.; razem 3 p.

3.

F, F, P

F, P, P

za trzy prawidłowe oceny – 2 p.

4.

tendencja rosnąca

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

Zagrożenia różnorodności biologicznej

1.

wykreśla: wolniej, wybranych, zmiany warunków środowiska

za trzy prawidłowe wykreślenia –

2 p.

2.

A – 4, B – 1, 3, C – 2, 5

A – 2, 5, B – 1, 3, C – 4

za każde prawidłowe przyporząd-

kowanie – 1 p.; razem 3 p.

3.

wzrost liczebności populacji jeżowców

spadek liczebności populacji glonów, zanik łąk

podwodnych

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

4.

podkreśla: drop, perłoródka rzeczna, tur, stor-

czyk trójzębny, suseł moręgowaty

podkreśla: gołąb wędrowny, wilk workowaty,

ropucha Kihansi, grubowarg dwubarwny

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

Międzynarodowe formy ochrony przyrody

1.

A – 3, B – 2, C – 4

A – 4, B – 2, C – 3

za każde prawidłowe przyporząd-

kowanie – 1 p.; razem 3 p.

2.

Karkonoski Rezerwat Biosfery, Tatrzański

Rezerwat Biosfery, Międzynarodowy Rezerwat

Biosfery „Karpaty Wschodnie”

np. Białowieski Rezerwat Biosfery,

Rezerwat Biosfery „Puszcza Kampinoska”,

Rezerwat Biosfery „Bory Tucholskie”

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

3.

B

A

za prawidłową odpowiedź – 1 p.

4.

wpisuje kolejno: A, C

wpisuje kolejno: A, B

za każde prawidłowe przyporząd-

kowanie – 1 p.; razem 2 p.