1. Dlaczego istnieje teoria MSG (Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze)?

MSG – cześć ekonomii zajmująca się transakcjami między krajami w dziedzinie towarów,
usług, przepływami finansowymi oraz ruchem czynników produkcji.
Powody wyodrębnienia MSG
– Istnienie niepodległych suwerennych państw ( granice, odrębność walutowa, odrębność
systemów prawnych, prowadzenie różnych polityk handlowych przez różne kraje, specyfika
kulturowa państw)
- Ograniczenia dotyczące mobilności czynników produkcji ( siły roboczej, kapitału)
- różnice językowe
- wzrost roli handlu międzynarodowego w XIX i XX wieku
- dominacja modelu gospodarki otwartej
- zanik gospodarek zamkniętych (autarkia)
W przeciągu 50 lat światowy PKB i eksport bardzo szybko wzrastał, tak samo jak relacja
wielkości światowego eksportu do wartości globalnego PKB
Handel międzynarodowy współcześnie: Rozwój handlu wewnątrzgałęziowego;
Międzynarodowa kooperacja przemysłowa; Wzrost znaczenia usług w międzynarodowej
wymianie handlowej; Wzrost znaczenia korporacji międzynarodowych, które kontrolują
obecnie 65% HM; Wzrost znaczenia handlu wewnątrzkorporacyjnego; Szybki wzrost roli Chin.

2. Co to jest GŚ (Gosp. Światowa), kiedy powstała?
GOSPODARKA ŚWIATOWA jest to system trwałych powiązań gospodarczych pomiędzy
krajami, obejmujących swoim zasięgiem cały świat. Powstał w drugiej połowie XIX wieku.
Jest skutkiem rozwoju handlu międzynarodowego i międzynarodowej specjalizacji pracy.
Ulega gwałtownym przemianom w XX wieku, np. w wyniku I i II wojny światowej, wielkiego
kryzysu 1929-1933(35), dekolonizacji i zimnej wojny. Obecny etap przemian to globalizacja.
GŚ XIX wieku – Rywalizacje o kolonie wygrana przez Wielka Brytanię o Francję, Podział na
kraje przemysłowe i kraje surowcowo-rolne, Eksport artykułów przemysłowych z metropolii i
import surowców oraz artykułów rolnych z kolonii, Bardzo duże znaczenie handlu pomiędzy
metropoliami mi koloniami w obrębie poszczególnych imperiów kolonialnych, Dominująca
pozycja Anglii i Francji, Eksport kapitału głównie do swoich kolonii- Wielka Brytania
największym eksporterem tamtych czasów.
GŚ XX wieku – Przyczyny zmian: Rewolucja bolszewicka i powstanie ZSRR; 2 wojny światowe i
ich rezultaty; Wzrost roli USA, Japonii, spadek znaczenia GB i Francji; Powstanie świata
dwubiegunowego; Zimna wojna i ostra rywalizacja wschodu z zachodem w trzecim świecie;
Dekolonizacja – Emancypacja białych kolonii RPA Australia Nowa Zelandia Kanada

3. Podmioty GŚ?
Państwa, Organizacje międzynarodowe, korporacje transnarodowe
Rola handlu międzynarodowego dla gospodarek państw : Relacja eksportu do PKB, Relacja
importu do PKB, Eksport na mieszkańca. Wskaźniki te są większe dla mniejszych państw jest
to normalna sytuacja.

4. Co to jest konkurencyjność międzynarodowa, podać przykłady? Od czego zależy?
Jest to zdolność danego kraju do wytwarzania i sprzedawania towarów i usług na rynkach
zagranicznych, które są tańsze lub lepsze od produktów oferowanych przez inne państwa. ;
Zależy przede wszystkim od wydajności pracy. ; Podlega długotrwałym i zazwyczaj powolnym
zmianom, które trwają kilka lat. ; Państwa poprzez prowadzoną politykę gospodarczą mogą
oddziaływać na te procesy.

- 1 -

W przeszłości zależna była od: posiadanych surowców i ich położenia, klimatu, jakości i ilości
gleby. Obecnie w mniejszym stopniu zależy od warunków naturalnych a większym stopniu od:
posiadanych technologii, tempa postępu technicznego, poziomu edukacji, prowadzonej
polityki gospodarczej i społecznej.

PRZYKŁADY: maszyny i urządzenia (samoloty, statki, urządzenia budowlane, sprzęt RTV AGD),
Surowce energetyczne (ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel kamienny), Inne surowce i produkty
(miedź, aluminium, cynk, stal, broń, leki), Towary rolno-spożywcze (kawa, kakao, zboża)

5. Główne założenia w teoriach handlu międzynarodowego?
Klasyczne teorie handlu międzynarodowego:
Bulionizm jest to wczesny etap merkantylizmu powstałego w Europie XV i XVI w.,
propagowany w większości krajów europejskich. Jego główną zasadą było utożsamianie
bogactwa z gromadzeniem w kraju szlachetnych kruszców, przede wszystkim złota i srebra.
Wierzono, że posiadanie tych kruszców ułatwia rozwój handlu i zwiększa dochody pieniężne
państwa, toteż zakazywano ich wywozu poza granice kraju.
Merkantylizm jest to system poglądów ekonomiczno-politycznych, który pojawił się we
wczesnym okresie nowożytności, wywodzący się z bulionizmu. Towarzyszył okresowi
absolutyzmu w Europie, był praktyką gospodarczą a nie teorią. Główni przedstawiciele tego
nurtu to Jean Bodin we Francji i Thomas Mun w Wielkiej Brytanii.
Kampanie handlowe monopolizujące handel z określonymi rejonami świata. Państwa
powinny prowadzić handel międzynarodowy nakierowany na uzyskiwanie nadwyżki eksportu
nad importem, aby zwiększać posiadanie rezerwy złota. Nadwyżka rzecz dobra bo zwiększa
ilość złota. Deficyt – zły bo powoduje odpływ złota za granicę. Cła, ograniczenia przywozu
niektórych towarów z zagranicy, zakaz przywozu towarów na obcych statkach.
Krytyka: David Hume – ilościowa teoria pieniądza – dopływ złota do gospodarki powoduje
inflację, a nic tylko wzrost dobrobytu. Twierdzenie o istnieniu zależności przyczynowo-
skutkowej między ilością pieniądza w obiegu a poziomem cen. Jeśli rozmiary handlu są stałe,
ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do podaży pieniądza. Zależność tą możemy zapisać
za pomocą wzoru:{ M*V=P*T} M – ilość pieniądza w obiegu, P – poziom cen. T – wolumen
transakcji kupna sprzedaży w danym okresie, V – szybkość obiegu pieniądz.
Z powyższego wynika, że popyt na wydawanie pieniądza zależy od trzech czynników:

1) transakcyjnej szybkości pieniądza, którą określają: stopień rozwoju systemu

bankowego, częstotliwość wpłat i wypłat, długość okresu płatności, szybkość
komunikacji (transakcyjna szybkość pieniądza zmienia się wolno, więc można przyjąć,
że jest stała)

2) liczby transakcji, którą określa stopień wykorzystania zasobów (to również zmienia się

powoli, więc jest w przybliżeniu stałe)

3) cen (jedyna zmienna wpływająca na popyt na pieniądz: procentowy wzrost cen

powoduje taki sam procentowy wzrost popytu na pieniądz).

Adam Smith – handel międzynarodowy nie jest grą o sumie zerowej. Nie jest tak, że kto ma
nadwyżkę osiąga korzyści, a ten kto boryka się z deficytem straty.
DOGMATU SŁUSZNEJ CENY – wraz z rozwojem społeczeństw i państwowości następował
rozwój handlu wymiennego (towar za towar), z użyciem umownego pieniądza (np. soli,
kruszcu metalu szlachetnego). Każdy towar ma swoją cenę podyktowaną kosztami jego
wytworzenia, poniżej której nie powinien być sprzedany. Rynek – podaż i popyt – kształtuje
cenę.

- 2 -

6. ZADANIE: Teoria kosztów absolutnych (tabelki 2x2 w slajdach)?
Teoria kosztów absolutnych, według której podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i
źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie bezwzględnych
różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Skoro kraj A lepiej i łatwiej
produkuje towar X, a kraj B lepiej i łatwiej wytwarza towar Y, to naturalną rzeczą jest, by kraj
A sprzedawał towar X krajowi B, a kraj B oferował krajowi A towar Y (przewaga absolutna).
Rozwój międzynarodowego podziału pracy w ten sposób prowadzi do lepszego wykorzystania
podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów. Siła
robocza jest w pełni mobilna w ramach każdego kraju lecz brak jej między krajami. Założenia:
Stałe korzyści skali, brak kosztów transportu, na rynkach w obu krajach panuje wolna
konkurencja, całkowity brak barier handlowych, Eksport jest równy importowi.
Przykład 1

TOWARY

WYSZCZEGÓLNIENIE

KRAJ A

KRAJ B

X

Y

krajowe nakłady pracy ogółem

1 godzina

1 godzina

6 ton

3 tony

1 tona

6 ton

X

Y

krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki towaru
mierzone czasem pracy

1 tona

1 tona

10 minut

20 minut

60 minut

10 minut

X

Y

Kierunki pożądanej specjalizacji

6 ton

6 ton

Na przedstawionym przykładzie kraj A w ciągu 1 godziny wyprodukuje sześć razy więcej
towaru X niż kraj B tego samego towaru (inaczej mówiąc, kraj A wyprodukuje 1 tonę
produktu X sześć razy szybciej niż kraj B tego samego produktu). Kraj A powinien się
specjalizować w produkcji towaru X i – analogicznie – kraj B w produkcji towaru Y.
Przykład 2

Zasób pracowników

Produkcja chleba

Produkcja piwa

Polska

100

800

0

Niemcy

150

0

1200

Ś

wiat

250

800

1200

Korzyści

-

+100

+400

Zasoby pracy w Polsce wynoszą 100 jednostek, zasoby pracy w Niemczech 150 jednostek.
Polska i Niemcy produkują chleb i piwo. W ciągu jednej godziny robotnik w Polsce może
wytworzyć 8 bochenków chleba albo 4 litry piwa. W ciągu 1 godziny robotnik w Niemczech
może wytworzyć 4 bochenki chleba albo litrów piwa. Wyjściowy popyt w Polsce wynosi 400

- 3 -

bochenków chleba i 200 litrów piwa, a w Niemczech 300 bochenków chleba i 600 litrów
piwa.

Zasób pracowników

Produkcja chleba

Produkcja piwa

Polska

100

400

200

Niemcy

150

300

600

Ś

wiat

250

700

800

Zależy od relacji wymiennej, która kształtuje się w handlu pomiędzy krajami.

Dodatkowe założenie do analizy: Polska potrzebuje minimalnie 400 bochenków chleba i 200
piw, a Niemcy 600 litrów piwa i 300 bochenków chleba. Polska chce mieć więcej piwa a
Niemcy więcej chleba.
Relacja wymienne równa między Polską a Niemcami 1 piwo = 1 chleb

Konsumpcja
chleba

Konsumpcja
piwa

Korzyści na
chlebie

Korzyści na
piwie

Polska

400

400

+0

+200

Niemcy

400

800

+100

+200

Korzyści

+100

+400

+100

+400

Relacja po cenach wewnętrznych Niemiec 1 piwo = ½ chleba ( skrajnie korzystne dla Polski)

Konsumpcja
chleba

Konsumpcja
piwa

Korzyści na
chlebie

Korzyści na
piwie

Polska

500

600

+100

+400

Niemcy

300

600

+0

+0

Korzyści

+100

+400

+100

+400

Relacja po cenach wewnętrznych Polski 1 piwo = 2 chleby ( skrajnie korzystne dla Niemiec)

Konsumpcja
chleba

Konsumpcja
piwa

Korzyści na
chlebie

Korzyści na
piwie

Polska

400

200

+0

+0

Niemcy

400

1000

+100

+400

Korzyści

+100

+400

+100

+400

Relacja po cenach wewnętrznych bliższych rynkowi niemieckiemu 1 piwo = 4/5 chleba
( bardziej korzystne dla polski niż dla Niemiec)

Konsumpcja
chleba

Konsumpcja
piwa

Korzyści na
chlebie

Korzyści na
piwie

Polska

400

500

+0

+300

Niemcy

400

700

+100

+100

- 4 -

Korzyści

+100

+400

+100

+400

Relacja po cenach wewnętrznych bliższych rynkowi polskiemu 1 piwo = 1,25 chleba ( bardziej
korzystne dla Niemiec niż dla Polski)

Konsumpcja
chleba

Konsumpcja
piwa

Korzyści na
chlebie

Korzyści na
piwie

Polska

400

320

+0

+120

Niemcy

400

880

+100

+280

Korzyści

+100

+400

+100

+400

Wnioski: Kryterium specjalizacji: absolutne różnice w kosztach wytwarzania lub w wydajności
pracy, Międzynarodowy podział pracy, skutkujący międzynarodową specjalizacją i rozwojem
handlu międzynarodowego jest zazwyczaj korzystny dla wszystkich stron.; Handel
międzynarodowy może być korzystny dla obu partnerów. Jest grą o sumie dodatniej.

Przykład 2

Przyklad3

Przykład
4

Jabłka

Buraki

Ryby

Ryż

Wódka

Polska

7

6

Chiny

5

5

Rosja

88

Ukraina

3

8

Tajwan

6

4

Białoruś

33

7. Założenia teorii obfitości zasobów?

•

Istnieją dwa kraje, dwa produkty oraz dwa jednolite czynniki produkcji (kapitał i
praca).

•

Na rynkach: towarowym oraz czynników produkcji panuje konkurencja doskonała.

•

W wymianie międzynarodowej panują warunki wolnego handlu.

•

Wymiana między krajami ogranicza się do wymiany dóbr.

•

Pomijane są koszty transportu.

•

Oba kraje stosują identyczną technologię

•

W obu krajach konsumenci mają identyczne gusta

•

Czynnik produkcji są doskonale mobilne wewnątrz kraju i zupełnie niemobilne
pomiędzy krajami

•

Poszczególne kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji, czynnik
produkcji relatywnie obfity w kraju I jest jednocześnie relatywnie rzadki w kraju II i na
odwrót.

•

Oba wytwarzane dobra wymagają różnych proporcji nakładów czynników produkcji,
co oznacza, że funkcje produkcji tych dóbr różnią się, a więc dobro A wymaga innej
relatywnej intensywności zużycia czynników produkcji niż dobro B.

•

Wytwarzane dobra są jednorodne.

- 5 -

8. Istota teorii obfitości zasobów?

•

Kierunki specjalizacji międzynarodowej poszczególnych państw są uzależnione od
posiadanych przez nie zasobów czynników produkcji.

•

Poszczególne kraje są różnie wyposażone w określone czynniki produkcji

•

Teoria analizuje relatywne wyposażenie poszczególnych państw w określone czynniki
produkcji – np. w stosunku do posiadanych zasobów drugiego czynnika produkcji.

•

Kraj powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tych dóbr, do produkcji,
których ma obfite czynniki produkcji (dysponuje relatywnie dużą ilością potrzebnych
czynników produkcji)

•

Przykład: Chiny dobra pracochłonne np. tekstylia, Szwajcaria – dobra kapitałochłonne
np. usługi finansowe, bankowe, ubezpieczeniowe

Największy wkład w rozwój tej teorii miał, obok E. Heckschera i B. Ohlina, P.A. Samuelson.
Twierdzili oni, że występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane
odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: w kapitał i pracę. Za
punkt wyjścia przyjmują oni identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale też różną
obfitość kapitału i pracy. Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna
produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego, a przez to
tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej
intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.

SFORMALIZOWANA TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

TWIERDZENIE O WYRÓWNYWANIU SIĘ CEN CZYNNIKÓW PRODUKCJI – sformułowane przez P.A.
Samuelsona: handel międzynarodowy prowadzi do względnego i absolutnego wyrównania się między
krajami przychodów z tytułu zastosowania jednorodnych czynników produkcji. Handel przenosi za
pośrednictwem towarów zasoby relatywnie obfite w danym kraju do kraju o ograniczonej ich ilości.
TWIERDZENIE STOLPERA-SAMUELSONA – istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a
zmianami cen czynników produkcji (konsekwencje zmian cen towarów dla kształtowania się cen
czynników produkcji i dalej – dochodów ich właścicieli). Wzrost ceny relatywnej danego towaru
prowadzi do wzrostu realnej ceny czynnika używanego bardziej intensywnie przy produkcji tegoż
towaru, a zarazem spadku realnej ceny czynnika używanego mniej intensywnie.
TWIERDZENIE RYBCZYŃSKIEGO – wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w
warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej
intensywnego nakładu tego właśnie czynnika, jak również absolutny spadek produkcji towaru
wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie.

9. Realna a nominalna stopa procentowa?

Nominalna

R

n

= R

r

+ R

i

+ R

r

* R

i

R

n

nominalna stopa procentowa

R

i

stopa inflacji

R

r

realna stopa procentowa

Realna stopa procentowa
R

r

= R

n

- R

i

/ 1 + R

i

Realna stopa procentowa koryguje nominalną stopę procentową o inflację. Realna stopa
procentowa jest miarą realnych zysków ( strat) z danych lokat ( inwestycji).

Realna stopa procentowa jest to stopa równoważąca podaż i popyt na rynku kapitałowym.
Podaż oszczędności zależna jest od tego, w jakim stopniu ludzie skłonni są poświęcić
dzisiejszą konsumpcję na rzecz przyszłej. Popyt natomiast uzależniony jest od efektywności

- 6 -

produktywnego wykorzystania zasobów rzeczowych, które są zaangażowane w działalność
gospodarczą. Stopa efektywności wykorzystania tych zasobów wyznacza górny dopuszczany
poziom stopy procentowej. Stopa procentowa jest zarówno czynnikiem wpływającym na
wielość podaży, jak i popytu na oszczędności w gospodarce, a także traktowana jest jako
parametr, którego poziom jest zależny od relacji pomiędzy tą podażą i popytem. Wzrost stopy
procentowej powoduje przyrost oszczędności, z kolei jej spadek zniechęca do oszczędzania.
Spadek stopy procentowej jest równocześnie czynnikiem zachęcającym do zaciągania
kredytów, natomiast jej wzrost powoduje odwrotny skutek. Wzrost podaży oszczędności z
kolei, jest czynnikiem wpływającym na spadek stopy procentowej, zaś przyrost popytu na
oszczędności pobudza jej wzrost.
Realna stopa procentowa określa oprocentowanie kredytu z uwzględnieniem inflacji.
Przykładowo, jeśli zaciągniesz kredyt, którego nominalna stopa procentowa wynosi 12%, to
przy inflacji wynoszącej 9% w skali rocznej, realne - a więc uwzględniające inflację -
oprocentowanie kredytu będzie wynosiło 2,75%.

10. Istota alternatywnych teorii HM?
TEORIE NEOCZYNNIKOWE – sprowadzają się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B.
Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca np.
ziemia, technologia, surowce naturalne. Opierając się na zasadzie kosztów względnych
celowym jest uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności
czynników produkcji, pracy i kapitału (praca prosta i złożona, kapitał rzeczowy i ludzki). Kraj
powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania
relatywnie obfitych czynników produkcji. Wnioski te same co w zwykłym najprostszym
wariancie teorii obfitości zasobów.
TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE – uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem
postępu technicznego.

• teoria luki technologicznej – nacisk położony jest na możliwości rozwoju korzystnego

handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej w tempie
postępu technicznego

TEORIE POPYTOWO-PODAŻOWE – akcent kładziony jest na znaczenie czynników po stronie
popytu, jego kształtowanie się, wielkość i strukturę.

11. Co to są korzyści skali? Podaj przykład.
Korzyści skali, obniżenie kosztu produkcji jednostki dobra, spowodowane zwiększeniem
produkcji i zużycia niezbędnych do jego powstania zasobów. Korzyści skali pojawiają się, gdy
wzrost zużycia zasobów wywołuje proporcjonalnie większy wzrost wielkości produkcji. Im
większa produkcja, tym bardziej możliwe jest zastosowanie szybszego i bardziej wydajnego
wyposażenia produkcyjnego.

•

Koncepcja wewnętrznych i zewnętrznych korzyści skali

•

Korzyści aglomeracji – koncentracja branży

•

Korzyści skali jako samodzielny motyw handlu międzynarodowego – zbyt mały
krajowy rynek zbytu. Przykład Szwecji Volvo i Saab, Czechy – Skoda.

•

Koncepcja statycznych i dynamicznych korzyści skali

•

Efekt uczenia się, a korzyść skali

12. Podaj przykład towarów (coś powiązane z luką technologiczną)?
TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE – uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem
postępu technicznego. teoria luki technologicznej – nacisk położony jest na możliwości

- 7 -

rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy
technicznej w tempie postępu technicznego
Przykłady: środki łączności, środki transportu: samoloty, samochody, statki, wagony;
Komputery itp.; Telewizory, Kuchnie, Pralki, Maszyny i urządzenia, Promy kosmiczne, rakiety,
satelity, Leki, sprzęt medyczny.

•

Wymyślenie nowego, praktycznego produktu w kraju innowacyjnym

•

Rozpoczęcie produkcji tego dobra na potrzeby rynku krajowego.

•

Pojawienie się zapotrzebowania na do dobro za granicą ( opóźnienie popytu)

•

Eksport z kraju innowacyjnego.

•

Uruchomienie produkcji tego dobra za granicą ( opóźnienie reakcji)

•

Spadek eksportu z kraju innowacyjnego.

13. Teoria/Istota cyklu życia produktu?
Każdy produkt przechodzi przez pewne fazy życia: Faza wczesna innowacyjna, Faza dojrzała,
Faza standaryzacji. W zależności od określonej fazy w cyklu, dane produkty są wytwarzane i
eksportowane albo importowane przez różne grupy krajów.
W fazie wczesnej innowacyjnej produkt jest wytwarzany na potrzeby rynku wewnętrznego
( często na potrzeby USA)
W fazie dojrzałej, kiedy przechodzi się do produkcji masowej produkt jest eksportowany na
rynki zagraniczne.
W fazie standaryzacji, najważniejsze stają się koszty produkcji ( siły roboczej). Produkt jest
stopniowo wytwarzany i eksportowany przez kraje rozwijające się. Kraj innowator może stać
się nawet importerem dobra, które kiedyś wymyślił i wdrożył do produkcji.

14. Korzyści z Handlu Międzynarodowego?

Korzyści:

•

Specjalizacja, międzynarodowy podział pracy.

•

Lepsza alokacja zasobów w skali międzynarodowej

•

Niższe koszty produkcji

•

Większe zyski producentów

•

Wzrost efektywności produkcji (relacja pomiędzy nakładami a wynikami)

•

Wzrost efektywności gospodarowania w skali międzynarodowej

•

Możliwość osiągania większych korzyści skali

•

Szybszy i szerszy przepływ technologii

•

Efekt uczenia się

•

Dostępność niektórych towarów:

o

Warunki naturalne np. surowce

- 8 -

o

Warunki klimatyczne np. banany arbuzy

o

Poziom rozwoju gospodarczego, dostępność technologii np. komputery, samoloty

•

Dostępność większej ilości odmian różnych towarów – możliwość wyboru – wzrost
zadowolenia klientów

•

Silniejsza konkurencja wśród producentów ( nie zawsze – zjawisko oligopolizacji
rynków)

•

Niższe ceny

•

Szybszy wzrost gospodarczy

•

Wzrost dobrobytu społeczeństwa

•

Lepsza jakość życia

•

Teoria MSG jednoznacznie dowodzi, że handel międzynarodowy jest zazwyczaj
korzystny.

•

Pomiędzy korzyściami z wymiany międzynarodowej pomiędzy krajami jest obecnie
bardzo nierówny.

•

Zdaniem wielu teoretyków i praktyków współcześnie niektóre kraje tracą na wymianie
międzynarodowej ( bogata północ, biedne południe)

•

Podział korzyści z wymiany międzynarodowej w ramach społeczeństw krajów, które są
zaangażowane w handel, jest również skrajnie nierówny.

•

Zdarza się, że tak wąskie warstwy społeczeństwa (10—20%) korzystają na rozwoju
handlu, podczas gdy liczne grupy społeczne nie odnoszą żadnych korzyści a niekiedy
nawet tracą.

•

Grupy zyskujące lobbują za rozwojem handlu międzynarodowego.

•

Grupy tracące starają się temu przeciwstawiać

15. Terms of trade
Terms of trade (TOT) – relatywne ceny dóbr eksportowanych do importowanych (w danym
państwie), określane warunkami wymiany międzynarodowej. TOT może być cenowe
(nominalne) lub ilościowe (realne). Wskaźnik ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w
stosunku do importu poszczególnych krajów.
Zmiany tego wskaźnika przedstawiają kształtowanie się korzyści krajów prowadzących
wymianę. Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr eksportowanych w okresie danego roku
rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych . Oznacza to, że dane państwo zapłaci mniej za
produkty importowane, innymi słowy musi mniej ‘wyeksportować’ aby zrównoważyć bilans
handlowy. Jeżeli sytuacja jest odwrotna - relacja jest odwrotna - za eksport można kupić
mniej.
Na kształtowanie się wskaźnika terms of trade decydujący wpływ mają ceny na rynkach
światowych.

16. ZADANIE: Towarowe terms of trade?

Towarowe terms of trade - Oznaczają ceną dobra eksportowanego wyrażoną w jednostkach
dobra importowanego. W praktyce jest to obliczane jako relacja indeksu cen w eksporcie do
indeksu cen w imporcie.

- 9 -

Wzrost indeksu terms of trade – zjawisko pozytywne. Za tą samą ilość wyeksportowanych
towarów możemy kupić więcej dóbr zagranicą. Spadek indeksu to zjawisko negatywne.

ZADANIE:
Obliczyć korzyści wymiany towarowej terms of trade. Ceny w eksporcie wzrosły o 3%, a ceny
w imporcie spadły o 1,5%. Wynik podaj z dokładnością do 2 miejsc po przecinku.

(10,3/98,5) *100% = 104,568= 104,57
Towarowe terms of trade wzrosło o 4,57 %

Dochodowe terms of trade

Q – indeks eksportu w cenach stałych

Wskaźnik ten określa czy dany kraj może kupić zagranicą mniej (W<100) czy więcej (W>100)
dóbr.

Jednoczynnikowe terms of trade

W- indeks wydajności pracy w sektorach eksportowych

Wskaźnik ten oprócz zmian cen w eksporcie i imporcie analizuje wydajność pracy w
krajowych sektorach eksportowych.

Dwuczynnikowe terms of trade

Wek – indeks wydajności pracy w krajowych sektorach

eksportowych.
Wim indeks wydajności pracy w zagranicznych sektorach eksportowych ( tych, z których my
importujemy)

17. Międzynar. handel usługami - wymienić kilka istotnych usług w MH?

•

Dość nowa tendencja – dynamiczny wzrost znaczenia usług w obrotach
międzynarodowych.

•

Początek znaczącego międzynarodowego handlu usługami to XX wieku.

•

15-25 dynamiczny rozwój

•

Offschoring usług.

Przykłady:

•

Transportowe

- 10 -

•

Pocztowe, kurierskie

•

Finansowe ( bankowe, ubezpieczeniowe, brokerskie, zarządzanie aktywami)

•

Handlowe, reklamowe, marketingowe…

•

Budowlane

•

Turystyczne

•

Świadczone osobiście przez pracowników wyjeżdżających zagranicę

•

Konsultingowe, prawnicze

•

Informatyczne

•

Medyczne

•

edukacyjne

18. Co to jest outsourcing? Co to jest offshorting? Offshorting usług - przykłady?
Outsourcing – wykorzystywanie zasobów zewnętrznych, zlecanie wyspecjalizowanym
podmiotom zewnętrznym procesów niezbędnych dla funkcjonowania własnego
przedsiębiorstwa, które zostaną tam zrealizowane efektywniej niż byłoby to możliwe we
własnym zakresie. Outsourcing jest częścią szerszego zagadnienia - strategii przedsiębiorstwa
w obszarze sourcingu.
Offshoring polega na przenoszeniu procesów biznesowych lub funkcji przedsiębiorstwa poza
granice kraju – do oddziałów własnej firmy lub zagranicznych zleceniobiorców. Podstawowym
celem offshoringu jest uzyskanie znacznych oszczędności kosztowych przez dostęp do
niższych kosztów pracy i niższych kosztów lokalowych.
Przykłady: Call centres, obsługa klienta; księgowość, rozliczenia; Informatyczne, tworzenie
oprogramowania, administrowanie i udostępnianie baz danych; Analizy finansowe; Projekty
architektoniczne; Działalność badawczo rozwojowa.

19. Wymienić przyczyny międzynarodowego przepływu czynników kapitałowych?

•

Realizacja polityki gospodarczej ( interwencje walutowe banku centralnego,
działalność innych podmiotów publicznych)

•

Chęć osiągnięcia większego zysku (istotne różnice w stopach dochodowości)

•

Dywersyfikacja ryzyka (teoria portfolio)

•

Zagwarantowanie dostaw surowców.

•

Omijanie barier handlowych

•

Względy polityczne

•

Względy humanitarne

Motywy międzynarodowego transferu kapitału możemy podzielić na:

•

Polityczne – są wyrazem chęci niesienia pomocy zagranicznej w postaci darowizn,
subsydiów, zwrotnej pomocy gospodarczej lub wyrównania przez zagranice
zawinionych na skutek działań wojennych strat poprzez zapłatę reparacji

•

Humanitarne – są odzwierciedleniem zagranicznej pomocy udzielanej w sytuacji
zaistnienia klęsk żywiołowych, bądź skutków działań wojennych „obejmują dary,
długoterminowe pożyczki netto nieprzeznaczone na cele militarne a udzielane przez
instytucje państwowe lub organizacje międzynarodowe oraz pomoc techniczną

•

Ekonomiczne – powodowane maksymalizacją zysków podmiotów gospodarczych

•

Militarne – powiązane z ruchami zarówno politycznymi jak i ekonomicznymi. Tworzą
je transfery specyficznych dóbr (uzbrojenie, sprzęt wojskowy), usług (np. szkolenie
wojsk) a także środków pieniężnych na realizację przedsięwzięć państwowych.

- 11 -

Podstawowe przyczyny uczestnictwa w międzynarodowych przepływach kapitału:

•

Zysk ekonomiczny – różnice stopy zysku pomiędzy poszczególnymi krajami stanowią
ekonomiczną podstawę przepływów w skali światowej. Kapitał wywożony jest głównie
z tych państw, w których spadkowy trend stopy zysku ujawnia się najsilniej, rozmiary
rynku są ograniczone, występują wysokie place, podatki i ceny surowców.
Eksportowany jest do krajów o wysokiej stopie zysku.

•

Dążenie do osiągnięcia wyższej stopy procentowej od wolnych kapitałów, stopy zysku
od lokat, minimalizacja ryzyka

•

Zagwarantowanie dostępu do deficytowych źródeł surowców – wraz z rozwojem
produkcji wymagane są większe zasoby surowców po możliwie niskich cenach.
Inwestycje na różnych rynkach umożliwiają zapewnienie sobie dostaw zagranicznych
surowców niezbędnych do szybko rozrastającej się produkcji.

•

Pozyskanie nowych rynków zbytu – w warunkach wolnej konkurencji przy wysokim
poziomie współzawodnictwa między producentami lepszą pozycję ma ten, który
wytwarza dobro bezpośrednio na rynku największego odbiorcy. Wtedy może szybko
reagować na zmiany popytu i sam może go kształtować przez odpowiednie narzędzia
marketingowe.

•

Ominięcie barier za pomocą lokowania kapitału w krajach gdzie zasady te nie
obowiązują.

•

Wykorzystanie przewagi technologicznej – transfer do krajów słabiej rozwiniętych
technologicznie

•

Inwestycje w państwach bardziej stabilnych politycznie i ekonomicznie w celu
ograniczenia ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej

•

Obniżenie kosztów produkcji – ta przyczyna prowadzi do inwestowania przez
zagraniczne koncerny w krajach rozwijających się. W państwach wysoko rozwiniętych
rozbudowane przepisy dotyczące ochrony środowiska oraz silne związki zawodowe
podnoszą koszty bieżące przedsiębiorstw.

20. Co to są lokaty na rynku międzynarodowym, kredyty handlowe i finansowe, inwestycje
portfelowe, bezpośrednie?
1) Podział przepływu kapitału:

•

Nieodpłatne, bezzwrotne

o

Pomoc zagraniczna, odszkodowania wojenne, reparacje

•

Nieodpłatne zwrotne

o

Nieoprocentowane pożyczki

•

Odpłatne, bezzwrotne

o

Kredyt wieczysty ( sporadyczne przykłady)

•

Odpłatne, zwrotne

o

Oprocentowane pożyczki ( zdecydowana większość międzynarodowych
przepływów kapitałowych)

2) Podział przepływu kapitału ze względu na czas: długookresowe i krótkookresowe ruchy
kapitałów.
3) Ze względu na źródło: kapitał prywatny, kapitał publiczny
4) Ze względu na formę: Lokaty na rynku walutowym, kredyty handlowe, kredyty finansowe,
inwestycje portfelowe, inwestycje bezpośrednie.

- 12 -

lokaty na rynku walutowym - to inwestowanie kapitału za granicą w celu wykorzystania
istniejących między poszczególnymi państwami różnic w stopach procentowych, a także
różnic kursowych, co pozwala na osiągnięcie większego zysku niż przez inwestowanie na
rynku krajowym.
Kredyty handlowe w sposób naturalny towarzyszą handlowi międzynarodowemu, są to
normalne kredyty kupieckie w obrocie międzynarodowym, są naturalna konsekwencją
odroczonych terminów płatności, Podnoszą atrakcyjność oferowanych towarów, zwiększają
możliwość sprzedaży. W obrocie międzynarodowym powodują wzrost eksportu.
Kredyty finansowe udzielane są przez banki prywatne, rządy, organizacje międzynarodowe.
O stałym bądź zmiennym oprocentowaniu (zazwyczaj oparte na stopie LIBOR. W przypadku
ze źródeł prywatnych często towarzyszom im gwarancje rządowe: kraju skąd pochodzi
kapitał. Każdy kredyt trzeba spłacić z odsetkami.
Inwestycje portfelowe to lokaty w zagranicznych papierach wartościowych o charakterze
dłużnym (obligacje, bony skarbowe) lub inwestycje w instrumenty własnościowe (akcje,
udziały) bez chęci wpływania na podejmowane decyzje i przejmowania kontroli nad
określoną jednostką gospodarczą ( poniżej 10% głosów w walnym zgromadzeniu).
Dynamiczny rozwój w XIX wieku. Różnice w stopach zysku oraz teoria port folio.
Inwestycje bezpośrednie to podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności
gospodarczej za granicą lub przejmowanie kierownictwa istniejącego przedsiębiorstwa.
Obecność chęci wpływania na podejmowane decyzje i przejmowania kontroli nad określoną
jednostką gospodarczą.

21. Wymienić zalety i wady inwestycji bezpośrednich dla kraju, który inwestuje i w którym
się inwestuje?

Kraj, który inwestuje

Kraj w którym się inwestuje

Zalety

Poprawa bilansu
płatniczego w długim
okresie – transfer zysków

Wzrost produktu
narodowego brutto.

Wzrost dobrobytu
społeczeństwa

Zazwyczaj wzrost
eksportu – maszyny i
urządzenia niezbędne do
funkcjonowania
zagranicznej filii, potem
komputery i podzespoły
do produkcji.

Możliwy wzrost produkcji,
zatrudnienia i PKB

Wzrost wpływów
budżetowych.

Napływ nowoczesnych technologii i metod zarządzania.

Wzrost jakości oferowanych produktów.

Wzrost konkurencji na rynku.

Ewentualny wzrost eksportu.

Ewentualne podnoszenie kwalifikacji wśród pracowników.

Wzrost wydajności pracy.

- 13 -

Wady

Pogorszenie się stanu
bilansu płatniczego w
krótkim okresie czasu

Ewentualna utrata części
miejsc pracy w kraju
wywożącym kapitał lub
tworzenie miejsc pracy za
granicą ( a nie w
ojczyźnie)

Ewentualny wzrost
eksportu z kraju gdzie
dokonaliśmy inwestycji,
który może powodować
spadek produkcji i
zatrudnienia w naszym
państwie,

Przejmowanie firm krajowych, a następnie ich głęboka i
ostra restrukturyzacja mogąca doprowadzić do
drastycznego spadku zatrudnienia.

Ewentualny wzrost importu, zastępowanie krajowych
dostawców zagranicznymi partnerami.

Wzrost nierówności regionalnych w ramach danego kraju.

Niepożądane praktyki w stosunkach pracy i zatrudnienia,
nieprzestrzeganie prawa pracy

Masowy import zagranicznej kadry menadżerskiej.

Pogorszenie się bilansu płatniczego w dłuższym okresie.

Unikanie płacenia podatków (ceny transferowe)

Spadek wpływów budżetowych

Niekorzystny z punktu widzenia całego kraju rozwój
określonych sektorów gospodarki (np. alkohol, tytoniowej)

Konkurowanie państw o kapitał, oferowanie inwestorom
daleko idących zachęt inwestycyjnych.

Wypaczanie warunków konkurencji(stwarzanie podmiotom
zagranicznym warunków korzystniejszych w stosunku do
firm krajowych)

Ewentualny wzrost korupcji

Uzależnienie się od zagranicy (neokolonizacja)

Czasami groźba monopolizacji rynku krajowego przez
zagranicznego potentata.

Nadmierna eksploatacja surowców naturalnych.

Wywożenie zysków za granicę firmy transnarodowe

Wzrost rozbieżności pomiędzy PKB a PNB (PKB – produkt
krajowy brutto, miara produkcji wytworzonej przez
czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju,
niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. PNB- produkt
narodowy brutto – miernik całkowitych dochodów
osiąganych przez obywateli danego kraju, powiększony o
dochody netto z tytułu własności za granicą)

Brudne technologie, zanieczyszczanie środowiska

Zbyt duży napływ kapitału spekulacyjnego może
doprowadzić do destabilizacji sytuacji makroekonomicznej.

Groźby szybkiego przenoszenia się kryzysów finansowych.

- 14 -

22. Co to jest klimat inwestycyjny i od czego zależy?
Klimat inwestycyjny w kraju to przede wszystkim przejrzyste uregulowania prawne i
administracyjne dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, sprawne instytucje
wspomagające prowadzenie działalności, a także stan infrastruktury oraz zasoby kapitału
ludzkiego. Ważnymi czynnikami są również uwarunkowania polityczne, ekonomiczne,
nastroje społeczne czy też zachęty dla inwestorów.

23. Pozytywne i negatywne czynniki, które wpływają na klimat inwestycji/inwestycyjny w
Polsce?
Mimo rządowych projektów mających na celu wspieranie przedsiębiorczości i przyciągniecie
bezpośrednich inwestycji zagranicznych, prowadzenie działalności w Polsce nadal napotyka
na wiele utrudnień. Poniżej wymieniono najważniejsze czynniki wpływające na klimat
inwestycyjny w kraju:
- prawo handlowe - EBOiR bardzo wysoko ocenił polski kodeks spółek handlowych, pozostałe
regulacje powinny być jeszcze dopracowane. Zasadniczy problem: skuteczność w
egzekwowaniu prawa, a konkretnie: opieszałość sadów gospodarczych, kłopoty z
interpretacja prawa podatkowego i funkcjonowaniem urzędów skarbowych.
- odzyskiwanie zaległych płatności oraz działalność instytucji mających takie działania
wspomagać (sady, policja, komornicy). Zgodnie z obliczeniami EBOiR okres odzyskania
zaległych należności w Polsce trwa 31 dni, zaś dla porównania: w Czechach: 12 dni, na
Węgrzech: 16 dni, a w Rosji: 8 dni. Jest to dla przedsiębiorcy dodatkowym kosztem, co
zdecydowanie obniża efektywność jego inwestycji.
- rejestracja firmy - zgodnie z szacunkami Banku Światowego z 2004 r., aby założyć firmę,
trzeba było dopełnić 10 formalności, co zajmowało przedsiębiorcy średnio 31 dni pracy i
kosztowało 21% dochodu narodowego brutto na osobę. Koszt uzyskania wymaganych
zezwoleń w Polsce i innych nowych członkach UE utrzymuje się na zbliżonym poziomie,
jednak w Polsce procedury są zdecydowanie bardziej czasochłonne.
- biurokracja - EBOiR oszacował, _e przedstawiciele władz prywatnej spółki na kontakty z
urzędami poświęcają średnio 9.5% swego czasu (szacunki PKPP Lewiatan mówią nawet o 17%
czasu pracy) . Polska przoduje na tym polu – w Czechach na kontakty z urzędami poświęca się
2.5% czasu pracy, na Węgrzech – 7%, zaś w Rosji – 9%. Ponadto dodatkowym utrudnieniem
bywa także niechętne podejście urzędników oraz interpretowanie niejasności prawnych na
niekorzyść przedsiębiorców.
- rynek pracy – w kwestii ochrony zatrudnienia oraz stosunki miedzy pracownikami i
pracodawcami polski poziom regulacji jest nieco wyższy niż średnia w krajach o
umiarkowanym dochodzie. Polskie prawo gwarantuje najwyższy poziom w zakresie zwolnień
grupowych.
- koszty zatrudnienia – oprócz wysokich oczekiwań płacowych problemem utrudniającym
rozwój przedsiębiorczości są także składki na ubezpieczenie społeczne. Jest to utrudnienie
zwłaszcza dla początkujących firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
- korupcja – według badan EBOiR w Polsce 18.6% firm daje łapówki, co stanowi 1.2%
przychodów firmy. Dla porównania: w Czechach – 13.3% (0.9% przychodów), na Węgrzech –
22.6% (1.0% przychodów), w Słowacji – 36% (1.0% przychodów), w Estonii – 12.1% (0.3%
przychodów). Dane dotyczące korupcji bardzo negatywnie wpływają na klimat inwestycyjny,
przyczyniają się bowiem do zmian w alokacji środków.
- infrastruktura – głównym problemem jest stan polskich dróg, ale także niski stopień
informatyzacji i słabe połączenia lotnicze. Brakuje także parków przemysłowych w regionach
o najwyższej stopie bezrobocia. Problemy infrastrukturalne maja tym większą wagę, że

- 15 -

umniejszają skale jednej z większych zalet polskiego rynku, którym jest jego centralne
położenie.
- ochrona praw własności intelektualnej – obowiązujące w Polsce prawo odpowiada
standardom międzynarodowym, jednak jego jakość jest nie najlepsza, jest ono bowiem zbyt
skomplikowane i obejmuje zbyt wiele obszarów. Ponadto problemem jest kwesta
wprowadzania obowiązującego prawa w życie.
- kapitał ludzki – inwestorzy na ogół chwalą sobie kwalifikacje i motywacje do pracy polskich
pracowników. Docenia się dobre zrozumienie rynku przez polskich partnerów, jak również
dobór odpowiednich partnerów w biznesie. Inwestorzy zauważają, że koszty zatrudnienia w
Polsce są niższe niż w Europie Zachodniej, ale wyższe w porównaniu do innych państw
regionu.
- sytuacja ekonomiczna – bodźcem do inwestowania jest stabilny wzrost gospodarczy, niska
inflacja oraz niskie podatki dla firm.

24. Wymienić przyczyny przepływu ludzi? (przyczyny przepływ siły roboczej)

• polityczne

• religijne

• rasowe

• ekonomiczne

– chęć osiągnięcia większego dochodu

– bezrobocie – brak znalezienia jakiejkolwiek pracy

– brak możliwości znalezienia pracy w swoim zawodzie w ojczyźnie

– większe możliwości i perspektywy rozwoju zawodowego i pracy za granicą,

realizacji ambicji zawodowych

25. Wymienić ograniczenia dotyczące międzynarodowej mobilności siły roboczej?

• brak liberalizacji międzynarodowych siły roboczej (są wyjątki np. swoboda osiedlania

się w ramach Unii Europejskiej)

• utrudnienia wizowe, administracyjne

• różnice kulturowe, religijne

• bariery językowe

• dość wysokie koszty fizycznego przesiedlenia się

• problemy z uznawaniem kwalifikacji zawodowych, dyplomów i świadectw

(nostryfikowanie dyplomów)

• czasami nieprzydatność zdobytego wykształcenia

• niechęć do emigrantów w kraju osiedlania się

- 16 -

• rasizm

• koszty społeczne – konieczność opuszczenia bliskich, rodziny, ulubionych miejsc

• problemy natury emerytalnej

• tęsknota za ojczyzną

• często konieczność zaczynania całkowicie od zera

• możliwość znalezienia tylko prostej pracy fizycznej

26. Transferowanie zarobków emigrantów?

Transferowanie części zarobków do kraju ojczystego (lepszy standard życia rodziny, poprawa
bilansu płatniczego kraju).

Według danych Banku Światowego w 2008 roku Polska znalazła się na 5 miejscu na świecie
pod względem wielkości transferów zarobków do kraju ojczystego:

1. Chiny, 2. Indie, 3. Indonezja, 4. Meksyk, 5. Polska

Niewątpliwie znaczące wyjazdy osób aktywnych zawodowo niekorzystnie wpływają na
gospodarkę, ale fakt znajdowania zatrudnienia za granicą przez osoby nie znajdujące go w
kraju jest zjawiskiem pozytywnym, zwłaszcza kiedy dochody z tej pracy wydatkowane są w
Polsce.

Na problemy związane z dokładnym oszacowaniem liczby polskich emigrantów nakładają się
trudności związane z poszczególnymi zjawiskami, mającymi wpływ na polską gospodarkę. Do
takich należy kwestia kwot przekazywanych przez emigrantów do kraju tzw. remittances.
Określenie dokładne wartości sum transferowanych do Polski i wydatkowanych w kraju
zarówno na konsumpcję i inwestycje jest trudne z kilku powodów, m. in. część emigrantów
przekazuje pieniądze w sposób nieformalny – w formie gotówki, nie zawsze wykorzystują
drogę bankowych lub pozabankowych instytucji, nierzadko transfer następuje poprzez
przekazanie rodzinie dóbr (a nie pieniędzy) – co z kolei pogłębia zagadnienie pomiaru wpływu
ich na polską gospodarkę. Przekazy zarobków dokonywane kanałami nieformalnymi szacuje
się na 50% wartości środków transferowanych oficjalnym trybem.

Remittances Transfery zarobków migrantów definiowane są za MFW jako suma
wynagrodzenia pracowników, przekazy zarobków w ramach transferów bieżących pozostałych
sektorów oraz transfery migrantów uwzględniane w obrotach kapitałowych. W odróżnieniu
od pomocy rozwojowej, ich wartość sukcesywnie wzrastała w ciągu ostatnich 30 lat, średnio
o 7% rocznie (wg wartości nominalnej), stając się drugim co do wagi źródłem finansowania w
krajach rozwijających się. W skali światowej transfery zarobków migrantów stanowiły w 2002
r. 2,6% PKB krajów rozwijających się, 8,2 ich eksportu i 10,4% skumulowanych inwestycji.

Wpływ transferów na gospodarkę krajów pochodzenia migrantów zależy zarówno od ich
skali, przeznaczenia, a także efektywności ich wykorzystania. Z tym wiąże się naturalna
trudność w szacowaniu ich oddziaływania na gospodarkę gdyż obok bezpośredniego efektu
związanego z inwestowaniem i konsumowaniem tych środków, występują również efekty
pośrednie na różnych poziomach gospodarki krajowej.

- 17 -

Szereg krajów rozwijających się stosuje różnorodne systemy zachęt w celu przyciągania
transferów pieniężnych migrantów. Generalnie uznaje się jednak, iż najskuteczniejszą metodą
oddziaływania na wysokość przekazywanych przez migrantów środków jest poprawa klimatu
dla przedsiębiorczości w kraju jego pochodzenia (co de facto będzie jednocześnie czynnikiem
redukującym strumień migracyjny).

27. Co to jest drenaż mózgów – przykład?

Drenaż mózgów – emigracja ludzi dobrze wykształconych do krajów wysoko rozwiniętych,
które oferują im lepsze warunki materialne i zawodowe.

Terminu „drenaż mózgów” zaczęto używać na początku lat 60. dla opisu zjawiska odpływu
pracowników obficie wyposażonych w kapitał ludzki, czyli migracji dobrze wykształconych
pracowników (np. naukowców) do bogatszych krajów. Ma ona specyficzny rodowód
sugerujący wyzysk krajów rozwijających się przez najbogatsze państwa świata za pomocą
„wysysania” z tych pierwszych najlepszych kadr. W istocie, większość przepływów tego typu
ma miejsce między krajami Południa i Północy. Wbrew pozorom, dotyczy on nie tylko
obywateli państw średnio wykształconych, jak Polska, która jest tradycyjnym krajem
emigracji, a jej miejsce w gospodarce światowej sprawiło i sprawia, że narażona jest ona na
niebezpieczeństwo odpływu specjalistów – również kraje Europy Zachodniej obawiają się
wyjazdów swoich naukowców do bogatszych ośrodków badawczych w Stanach
Zjednoczonych.

Według niedawnych szacunków w najbogatszych krajach pracuje 1,5 mln wysokiej klasy
specjalistów wykształconych w krajach mniej rozwiniętych. Aby się przekonać, że problem
jest realny, wystarczy spojrzeć na listę laureatów Nagrody Nobla w różnych dziedzinach nauki.
W większości są Amerykanami obcego pochodzenia bądź obcokrajowcami pracującymi w
ośrodkach naukowych USA. Jakkolwiek proces ten może niepokoić rządy niektórych państw,
to jednak dzięki tej formie migracji najzdolniejsi mają szansę na własny rozwój naukowy, co
odbywa się z pożytkiem dla całej społeczności ludzkiej.

28. Co to jest strategia imitacji produktu? Co to jest patent, licencja i know-how?

Strategia imitacji produktu polega na adaptowaniu znanej producentowi techniki do
wytwarzania i oferowania na rynek nowego produktu, podobnego do produktów
oferowanych przez inne firmy i cieszącego się powodzeniem na innych rynkach. Najczęściej
imitowane są produkty firm zagranicznych, odnoszące sukcesy rynkowe

Wysoki poziom nowości produktu dla nabywcy wynika z braku podobnych produktów na
danym rynku lub też wyraźnej przewagi w oferowanych korzyściach w porównaniu z
oferowanymi produktami

Istotnym czynnikiem zachęcającym producentów do podejmowania tego typu strategii jest
relatywnie krótki czas potrzebny do jej realizacji i duże szanse powodzenia dzięki obserwacji
doświadczeń konkurentów i zachowań rynkowych nabywców.

Licencja – zezwolenie na korzystanie w ustalonym zakresie ze ściśle określonej wiedzy
technicznej

Patent – dokument stwierdzający prawo jego właściciela do wyłącznego korzystania z
wynalazku

- 18 -

Know-how – szczegółowa wiedza techniczna, która nie jest chroniona prawem patentowym.
Jest utrzymywana w tajemnicy przez właściciela, ponieważ posiada określoną wartość
ekonomiczną (instrukcja obsługi, specyfikacja urządzenia, opis programu)

29. CŁA!!! Co to jest? Przykłady różnych rodzajów ceł?

Cło:

• opłaty nakładane i pobierane przez państwo na towary przekraczające granice celną

• najstarszy i najczęściej stosowany instrument polityki handlowej

• podstawowe narzędzie polityki handlowej

• w średniowieczu było podstawowym źródłem dochodów budżetowych

• rola ceł stopniowo się zmniejsza na rzecz innych instrumentów polityki handlowej

Cła – podział:

ze względu na sposób obliczania

• cło od wartości (najczęściej spotykane) – określone w procentach w stosunku do

wartości towaru. Przykład: 10% od wartości sprowadzonego samochodu

• cło specyficzne (od ilości) – ustalone w stosunku do ilości towarów. Przykład: 1000 zł

od każdego sprowadzonego samochodu

• cło mieszane (kombinowane) – ustalone w zależności od wartości i ilości towarów.

Przykład: 10% od wartości sprowadzonych samochodów plus 1000 zł od każdego
przewiezionego samochodu

ze względu na kierunek ruchu towarów

• cło importowe (najczęściej występujące) – jego zadaniem jest ochrona produkcji

krajowej oraz zwiększenie dochodów państwa. Przykład: Stawka celna wynosi 0,2
wartości importowanego dobra A. Tak więc cena krajowa dobra importowanego
wynosi A+0,2 (z uwzględnieniem środków transportu itp.)

• cło eksportowe (rzadkość) – jest nakładane głównie na surowce, w celu zachęcania do

ich przetwarzania w kraju. Powoduje ono wzrost cen produktów krajowych za granicą.
Mogą powodować pogorszenie bilansu handlowego poprzez zmniejszenie eksportu.
Stosuje się je jedynie w krajach rozwijających się o monokulturowym charakterze
gospodarki. Przykłady: jeden określony rodzaj surowca pozyskiwany i wywożony z
kraju przez firmy należące do kapitału zagranicznego np. Brazylia – kawa, Rosja – gaz
ziemny, ropa naftowa

• cło tranzytowe (wielka rzadkość) – była to opłata nakładana na obcych kupców

przejeżdżających przez dany kraj. Jest ono stosowane bardzo rzadko, ponieważ brak
ceł przewozowych może stać się czynnikiem skłaniającym do wyboru tranzytu przez
dany kraj, co może przynieść duże wpływy z udostępnienia sieci transportowej oraz
środków transportu. Przykład: Międzynarodowa Konwencja TIR (np. przy przewozie
towaru z Hiszpanii do Rosji samochód jest plombowany na granicy hiszpańskiej i mija

- 19 -

granice wszystkich państw bez rozbudowanej kontroli, zaś zdjęcie zamknięcia celnego
i otwarcie samochodu następuje dopiero w Rosji)

ze względu na charakter ekonomicznych

• cło fiskalne – zapewniają państwu odpowiednie dochody. Obecnie rola fiskalna ceł nie

jest dominująca.

• cło ochronne – jego celem jest ochrona produkcji krajowej przed konkurencją

zagraniczną.

• cło ekspansywne – ma na celu utrzymanie wysokich cen na rynku wewnętrznym.

ze względu na rodzaj taryfy celnej

• cło maksymalne – są stosowane w handlu z krajami, które nie uzyskały klauzuli

największego uprzywilejowania. Z założenia więc cła te są wyższe od ceł minimalnych.

• cło minimalne – to cła w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego

uprzywilejowania (KNU). Klauzulę tę przyznaje się dwustronnie lub wielostronnie w
formie zobowiązania do traktowania partnera nie gorzej niż innego, najbardziej
uprzywilejowanego. W efekcie udzielenie KNU przez kraj I krajom II i III oznacza, iż
każda obniżka cła dokonana przez kraj I w handlu z krajem II jest automatycznie
przenoszona na stosunki kraju I z krajem III, i odwrotnie.

ze względu na zróżnicowanie traktowania

• dyskryminacyjne – ustalone na poziomie wyższym od ogólnego. Występują one w

kilku formach. Najbardziej spektakularną ich formą są cła retorsyjne, stosowane jako
odwet za nieprzyjazne ekonomicznie (a nawet politycznie) działania kraju lub grupy
krajów. Cła wyrównawcze są stosowane w celu neutralizacji efektu ekonomicznego
subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego. Wreszcie cła anty
dumpingowe mają na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków
eksportu poniżej kosztów produkcji.

• preferencyjne – zapewnia szczególnie korzystne warunki wymiany. Stosowane w

handlu z krajami, które są korzystniej traktowane, niż gwarantuje to klauzula
największego uprzywilejowania. W przypadku, gdy preferencyjna stawka celna jest
ustalona na poziomie zerowym, mają miejsce tzw. preferencje celne. Przykładem
takich preferencji jest traktowanie się wzajemne krajów należących do ugrupowań
integracyjnych typu strefa wolnego handlu czy unia celna.

30. Wartość celna towaru?

Wartość celna towaru (podstawa ustalania wielkości cła) – fakturowa cena eksportera,
powiększona o koszty transportu, ubezpieczenia, (…) towaru do granicy kraju (Polski). W
detalu, po prostu cena zakupu określonego towaru.

- 20 -

31. ZADANIE: obliczenie wielkości cła i ceny detalicznej?

- 21 -

- 22 -

32. ZADANIE: Model działania cła importowego w małym kraju?

- 23 -

33. ZADANIE: Średnia ważona stawka celna?

Towar

Stawka
celna

Wartość
importu w mln

Średnia stawka celna:

(10%+5%+15%)/3=0,3/3=0,1=10%

Średnia ważona stawka celna:

(10%*35000+5%*2000+15%*50)/(3500+2000+50)=
457,5/5550=0,0824=8,24%

Samochody

10%

3500

Komputery

5%

2000

Banany

15%

50

34. ZADANIE: Cło efektywne/efektywna stopa cła?

Cefe=(Tn-tn*a)/(1-a)

Cefe – cło efektywne

Tn – cło nominalne na import wyrobu finalnego

tn – cło nominalne na import surowca, komponentu niezbędnego
do wytworzenia wyrobu finalnego

a – udział wartości surowca, komponentu w ogólnej wartości dobra
finalnego (bez cła)

- 24 -

- 25 -

- 26 -

35. Co to są ograniczenia ilościowe, licencje, dobrowolne ograniczenia eksportu, subsydia
eksportowe?

Ograniczenia ilościowe – państwo wyznacza ilość lub wartość danych towarów, którą można
wwieźć na jego terytorium w określonym czasie.

Licencja – zezwolenie na korzystanie w ustalonym zakresie ze ściśle określonej wiedzy
technicznej

Dobrowolne ograniczenia eksportu – porozumienie pomiędzy krajem eksportującym a
importującym, w którym Państwo eksportujące zgadza się „dobrowolnie” zmniejszyć swój
eksport.

- 27 -

Subsydia eksportowe – wparcie udzielane przez państwo eksporterom (firmą produkującą
wyroby na eksport).

36. Formy subsydiów – przykłady

Subsydia bezpośrednie:

• premie pieniężne wypłacane eksporterom lub producentom krajowym

Subsydia pośrednie:

• preferencyjne kredyty dla firm krajowych

• preferencyjne kredyty dla zagranicznych importerów

• ulgi podatkowe

- 28 -

• dofinansowanie nakładów na badania i rozwój

• gwarancje rządowe

• zakupy rządowe

• inne

37. Reguły pochodzenia towaru

• reguły pochodzenia towarów są w zasadzie integralną częścią każdego gospodarczego

porozumienia integracyjnego

• określają, jakie warunki muszą być spełnione, aby dane dobro było uznawane za

pochodzące z wewnątrz ugrupowania integracyjnego. Dzięki temu produkt taki może
później korzystać z preferencyjnych warunków w wymianie międzynarodowej, które
obowiązują w granicach danej organizacji integralnej

• najprostsze reguły pochodzenia towarów określają zazwyczaj jaki procent towaru

(wartości dodanej określonego dobra) musi zostać wytworzony na terytorium państw
członkowskich danej organizacji, aby wyrób ten uznać za towar pochodzący z
wewnątrz konkretnego ugrupowania integracyjnego

• zwiększanie się liczby gospodarczych organizacji integracyjnych, przyjmowanie

nowych członków i związany z tym rozwój terytorialny już istniejących ugrupowań,
powodują wzrost roli reguł pochodzenia towarów, które stają się coraz ważniejszym
instrumentem polityki handlowej

38. Opłata wyrównawcza, podatek importowy, depozyt importowy?

Depozyt importowy – konieczność utrzymywania przez importera nieoprocentowanego lub
nisko oprocentowanego (poniżej rynkowych stóp procentowych) depozytu o sprecyzowanej
wartości, przez wyznaczony czas.

Podatek importowy – działają tak samo jak cło, pod względem ekonomicznym jest to samo
ale pod względem prawnym nie. Podatki importowe zostały wyeliminowane, chyba że kraj UE
powołuje się na jedną z klauzuli (ogólna klauzula ochronna, klauzula bilansu płatniczego i
klauzula bezpieczeństwa narodowego).

Opłata wyrównawcza – ekstremalny środek polityki handlowej powodujący nieopłacalność
wprowadzania, kupowania towarów z zagranicy. Obecnie opłaty wyrównawcze są wycofane i
wprowadzone jest cło.

- 29 -

39. Może być to pytanie – embargo?

Embargo – zakaz przywozu lub wywozu określonych towarów do lub z danego państwa, czyli
ograniczenie handlu i innych stosunków z określonym państwem i jego bojkot na arenie
międzynarodowej.

40. Dumping co to jest?

• dumping powstaje w wyniku działania firm

• jest uważany za przejaw nieuczciwej konkurencji

• niewątpliwie może zaburzać handel międzynarodowy

• sprzedaż dobra na rynku zagranicznym po cenie niższej niż na rynku krajowym (teoria)

• sprzedaż dobra na rynku zagranicznym poniżej kosztów produkcji (teoria)

• sprzedaż dobra za granicą poniżej wartości normalnej (praktyka – definicja prawna

Światowej Organizacji Handlu (WTO) dawniej GATT-u)

• wartość normalna – porównywalna cena, po której podobny produkt jest

sprzedawany w normalnym obrocie handlowym na rynku krajowym (na rynku
eksportera)

• podobny produkt – to dobro identyczne, a w przypadku braku takiego, to dobro o

cechach ściśle odpowiadających danemu dobru

41. Opisać/wyjaśnić rodzaje dumpingu?

Dumping sporadyczny

• w wyniku nieprzewidywalnych zdarzeń firma dysponuje zbyt dużą ilością danego

produktu tak, że nie jest go w stanie sprzedać na rynku krajowym. Decyduje się na
eksport za granicę po cenach dumpingowych np. nadspodziewany urodzaj, załamanie
się krajowego popytu, błędy w planowaniu.

• Jest zdarzeniem incydentalnym, przejściowym. Nie może mieć charakteru stałego czy

też cyklicznego

• jego podstawowym celem jest chęć uniknięcia strat

dumping łupieżczy

• świadoma, czasowa sprzedaż towarów po cenach dumpingowych na rynku

zagranicznym mająca na celu wyeliminowanie zagranicznych producentów
(doprowadzenie ich do bankructwa i likwidacji) i uzyskanie pozycji monopolistycznej
na tym rynku (ewentualnie pozycji dominującej)

• następnie „eksploatacja” swojego monopolu polegająca na drastycznym

podwyższeniu cen sprzedaży i maksymalizacji renty monopolowej

- 30 -

dumping stały

• międzynarodowe różnicowanie cen (teoria mikroekonomii – monopol różnicujący

ceny)

• w praktyce struktura rynku wcale nie musi być zbliżona do sytuacji monopolu

• sprzedaż po niskich cenach na rynkach gdzie cenowa elastyczność popytu jest wysoka

(klienci silnie reagują na zmiany ceny – rynki zagraniczne)

• sprzedaż po wyższych cenach na rynkach gdzie cenowa elastyczność popytu jest mała

(klienci słabo reagują na zmiany ceny – rynek krajowy)

• w praktyce nie może być możliwości arbitrażu

inne rodzaje dumpingu

• dumping ekologiczny (kontra ekoimperializm)

• dumping socjalny

• dumping walutowy

• dumping technologiczny? (bardzo wątpliwe)

• dumping czołowy (bardzo wątpliwe)

• dumping defensywny (bardzo wątpliwe)

• dumping cykliczny? (bardzo wątpliwe)

42. GATT - kiedy powstał, co to jest, cele?

Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (ang. General Agreement on Tariffs and
Trade, GATT) podpisane w Genewie dnia 30 października 1947 porozumienie dotyczące
polityki handlowej. Układ Ogólny GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948 roku. Z założenia miało
być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie ITO (Międzynarodowej
Organizacji Handlowej). Jednakże brak zgody między państwami nie pozwalający na wejście
w życie statusu ITO, przedłużył obowiązywanie układu GATT do 31 grudnia 1994. Organizacja
ta miała być – obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (1944) – trzecią
instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą między krajami.

Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola,
usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy, koncyliacja). Swoje funkcje
GATT spełniał przede wszystkim poprzez organizowanie tzw. rund negocjacyjnych.
Kluczowymi zasadami, jakimi starali się kierować członkowie GATT, były:

• zasada niedyskryminacji i równego traktowania;

• stosowanie tzw. klauzuli najwyższego uprzywilejowania (każde państwo jest

traktowane tak samo; jeśli udzielamy uprzywilejowania jednemu państwu to ten
przywilej jest rozprzestrzeniany na inne kraje zrzeszone; wyjątkiem są strefy wolnego
handlu i unie celne) i klauzuli narodowej (traktowanie na równi towarów

- 31 -

importowanych do kraju z towarami krajowymi; wyjątkiem może być sytuacja kiedy
państwo chce ochronić bilans płatniczy, zdrowie swoich obywateli i ich
bezpieczeństwo;

• zasada wzajemności;

• zasada możliwości interwencji handlowej (za jedyny instrument interwencyjny zostały

uznane cła).

Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania GATT było 10-krotne obniżenie
przeciętnego poziomu ceł.

43. Kiedy powstał WTO? Jakie ma cele? Powstał w 1995roku!!!!!!!!

Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization, WTO) – organizacja
międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w
Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w
ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.

Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w roku 1995, a jej siedzibą jest Genewa.
Polska była jednym z państw założycielskich – stosowne porozumienie ratyfikowała w roku
1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest:

• liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami

• prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel

• rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej

• przestrzegania praw własności intelektualnej.

Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego
ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych
podmiotom zagranicznym.

44. Zasada wzajemności, klauzula narodowa, klauzula największego uprzywilejowania?

Zasada wzajemności – polegająca na tym, że żaden kraj nie może obniżyć ceł i udzielić
koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów

• wyjątki np. System Powszechnych Preferencji Celnych (GSP)

Klauzula narodowa – najkorzystniejszy przepis zapewniający kontrahentowi takie
uprawnienia, jakie mają obywatele naszego kraju (bez praw politycznych) → rzadko
spotykana, dowód zaufania w stosunkach

Klauzula największego uprzywilejowania (KNU) – pojęcie dotyczące międzypaństwowej
wymiany towarowej. Jest to określenie traktatowego zobowiązania stosowanego w
międzynarodowych stosunkach handlowych. Państwo przyznające tę klauzulę innemu
państwu zapewnia mu uprawnienia i udogodnienia nie mniejsze niż jakiemukolwiek innemu
państwu, z którym handluje.

- 32 -

Wyjątki od KNU:

• regionalne ugrupowania integracyjnego

• stosunki z byłymi lub aktualnymi koloniami

• System Powszechnych Preferencji Celnych

45. Odstępstwa od zasad wolnego handlu?

• potrzeba ochrony bilansu płatniczego

• potrzeba ochrony produkcji krajowej (w tym szczególnie ochrona „infant industry”)

• potrzeba ochrony zdrowia obywateli

• konieczność ochrony bezpieczeństwa kraju

46. Co to jest strefa wolnego handlu, unia celna, wolny (wspólny!!!) rynek?

Wspólny rynek – stadium integracji gospodarczej państw. Polega on na:

• zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy tworzącymi go państwami

• prowadzeniu przez tworzące go państwa wspólnej polityki handlowej wobec państw

trzecich

• ujednolicenie stosowania ceł i innych ograniczeń przez wszystkie państwa

• swobodnym przepływie towarów, usług, kapitału, pracowników

• swobodzie działalności gospodarczej wśród tworzących go państw

Unia celna – porozumienie handlowe w ramach którego kraje członkowskie znoszą cła i inne
taryfy w obrotach handlowych oraz ustalają wspólną zewnętrzną politykę handlową. Niższym
stadium integracji jest strefa wolnego handlu, w której nie obowiązuje wspólna polityka
wobec państw trzecich. Wyższym stadium jest wspólny rynek, a więc dodatkowo swobodny
przepływ czynników produkcji. Krótkookresowymi efektami utworzenia unii celnej są efekt
kreacji handlu oraz efekt przesunięcia handlu. W dłuższym okresie można zaobserwować
zmianę skali produkcji, związaną z powiększeniem się rynku. Są to tak zwany korzyści ze skali
produkcji. Innym skutkiem jest wzrost konkurencji, który wymaga wzrostu efektywności
gospodarowania przedsiębiorstw. W nowo zaistniałej sytuacji przedsiębiorstwa muszą
podejmować odpowiednie kroki, aby stać się konkurencyjnymi w porównaniu z
zagranicznymi firmami. Przykładami unii celnej są:

• Niemiecki Związek Celny

• unia celna krajów Beneluksu

• Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), w swojej początkowej formie

Strefa wolnego handlu – to obszar wewnątrz którego zniesiono cła i inne opłaty na wszystkie
lub niektóre towary. Utworzenie strefy wolnego handlu, w przeciwieństwie do unii celnej, nie
pociąga za sobą określenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, wymaga więc utrzymania

- 33 -

kontroli celnej na granicach podmiotów tworzących strefę w celu zbadania pochodzenia
towaru. Przykładami stref wolnego handlu są:

• AFTA

• NAFTA

Wolny rynek – to rynek, na którym wymiana dóbr dokonuje się w wyniku dobrowolnie
zawieranych transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej
przez nich cenie. Na wolnym rynku kupujący i sprzedający nie podlegają żadnym
ograniczeniom ani przymusowi ze strony podmiotów zewnętrznych (np. władzy publicznej), a
warunki transakcji - w szczególności cena - zależą jedynie od ich obopólnej zgody.
Przeciwieństwem wolnego rynku jest rynek regulowany.

Suma indywidualnych i dobrowolnych decyzji transakcyjnych podmiotów wolnego rynku
przejawia się na rynku w postaci popytu i podaży. W procesie interakcji spontanicznych
decyzji kupujących i sprzedających, zwanym mechanizmem rynkowym dochodzi do ustalenia
się równowagi rynkowej, czyli zrównania popytu z podażą oraz ustalenia ceny równowagi.

Koniecznym warunkiem zaistnienia wolnego rynku są precyzyjnie określone prawa własności
przede wszystkim w odniesieniu do środków produkcji oraz wytworzonych dóbr. Zwolennicy
liberalnych koncepcji ekonomicznych twierdzą, że odpowiednie dookreślenie praw własności
może zapewnić jedynie powszechna własność prywatna.

- 34 -