DRUK_norweski.gramatyka.pdf

www.jezykiobce.pl

dla pocz

ČtkujČcych i zaawansowanych

RODZAJNIK

163

Rozdzia

ï 10.

Spójnik (Konjunksjoner)

Spójniki s

Č nieodmiennymi czħƑciami mowy ųČczČcymi wyrazy, grupy wyrazów, bČdǍ zdania. Spójniki dzielimy

na wspó

ųrzħdne (proste oraz podwójne) i podrzħdne.

10.1.

Spójniki wspó

ïrzÚdne

W tej grupie wyró

Ǐniamy spójniki proste oraz podwójne.

Spójniki proste (pojedyncze)

ඵ

Spojnik og znaczy: i. Jest to spójnik

ųČczny.

Far og mor (Ojciec i matka)
Han er gammel og grå (On jest stary i siwy)
Han er sterk og stor (On jest silny i du

Ǐy)

ඵ

eller

Spójnik eller t

ųumaczymy jako: albo. Jest on spójnikiem rozųČcznym.

Vil du ha ka

ī e eller te (Czy ty chcesz kawħ czy herbatħ?)

nå eller aldri (teraz albo nigdy)
pengene eller livet! (pieni

Čdze albo Ǐycie!)

ඵ

men

Men jest spójnikiem przeciwstawnym i oznacza: ale, lecz
Datamaskin er gammel, men virker helt Þ nt (Komputer jest stary, ale dzia

ųa dobrze)

Hun er fra Polen, men snakker ß ytende norsk (Ona jest z Polski, ale mówi p

ųynnie po norwesku)

Bilen hans var ikke gammel, men (tvert imot) helt ny (Jego samochód nie by

ų stary, lecz zupeųnie nowy)

sist, men ikke minst (ostatni, ale nie najmniejszy, ostatni ale nie mniej wa

Ǐny)

ඵ

for

For jest spójnikiem wynikowym i znaczy: poniewa

Ǐ, bo, dlatego bo

Hun lå, for hun var syk (Ona le

Ǐaųa poniewaǏ byųa chora)

Jeg kan ikke gå på kino i dag, for jeg må lese

Ɵ l eksamen (Nie mogħ dziƑ iƑđ do kina poniewaǏ muszħ

uczy

đ siħ do egzaminu)

ඵ

samt

Samt jest literack

Č formČ wersji bokmål. Samt jest spójnikiem ųČcznym i oznacza: wraz z

Jeg skal ha en seng samt frokost (B

ħdħ miaų nocleg wraz ze Ƒniadaniem)

ඵ

så

Så jest spójnikiem wynikowym i oznacza: tak wi

ħc, dlatego,a wiħc

Jeg var der, så alle kunne se meg (By

ųem tam, wiħc wszyscy mogli mnie widzieđ)

Du har bodd i Norge, så du må være ß ink i norsk (Mieszka

ųeƑ w Norwegii, wiħc musisz byđ dobry

w j

ħzyku norweskim)

Den bilen er al

ƞ or dyr, så den vil jeg ikke ha (Ten samochód jest za drogi, wiħc go nie chcħ)

norweski 17.05.indd 163

2012-05-27 16:56:37

dla pocz

ČtkujČcych i zaawansowanych

N ORWES K I

GR A M AT Y K A

164

Spójniki podwójne

ඵ

både ... og

Spójnik både og oznacza: zarówno (to) jak i (to)
Både Per og Olav er gamle nå (Zarówno Per, jak i Olav, s

Č starzy)

Både nordmenn og polakker elsker idre

Ʃ (Zarówno Norwedzy, jak i Polacy, uwielbiajČ sport)

Podobne znaczenie posiada konstrukcja så vel ... som (zarówno ... jak i ...)
Så vel de unge som de eldre… (Zarówno m

ųodzi, jak i starsi…)

ඵ

enten ... eller

Spójnik enten eller oznacza: albo (to) albo (to)
Fotballkampen blir enten en stor suksess eller en total Þ asko (Mecz pi

ųkarski bħdzie albo sukcesem,

albo totalnym Þ askiem)
Det var enten 12. eller 13. februar (To by

ų 12 albo 13 lutego)

ඵ

verken/hverken ... eller

Spójnik verken eller oznacza: ani (to) ani (to), ni... ni...
Jeg ser verken Olav eller Astrid (Nie widz

ħ ani Olafa ani Astrid)

Han vil verken spise eller drikke (On nie chce ani je

Ƒđ ani piđ)

10.2.

Spójniki podrz

Údne

Zdania poboczne

ųČczone sČ za pomocČ spójników podrzħdnych.

Spójnik at oznacza:

Ǐe

Mange tror at det er all

Ɵ d kaldt i Norge (Wielu uwaǏa, Ǐe w Norwegii jest zawsze zimno)

Han sa at han hadde se

Ʃ det (On mówi, Ǐe to widziaų)

Spójnik om w zdaniach pytaj

Čcych oznacza: czy. Spójnik ten oznaczađ moǏe równieǏ: jeƑli, nawet jeƑli.

Jeg lurer på om du helt har forstå

Ʃ det (Jestem ciekaw czy to zrozumiaųeƑ)

Hun spør om vi blir med på kino i kveld (Ona pyta czy my te

Ǐ pójdziemy dziƑ wieczorem do kina)

w zdaniach okolicznikowych czasu:

(wtedy, wówczas),

etter

(po tym jak),

fra

(od),

før

(przed),

idet (podczas gdy),

innen

(przed, do),

mens

(podczas),

når

(kiedy, je

Ƒli),

siden

(od kiedy),

så

lenge

(tak d

ųugo),

så

ofte

(tak cz

ħsto),

så

snart

(tak szybko),

til

(do danego czasu)

Da jeg var ni år, bodde vi i Kraków (Kiedy mia

ųem 9 lat mieszkaliƑmy w Krakowie)

Ʃ er at vi gjorde det, fryser vi ikke lenger (Po tym jak to zrobiliƑmy, nie marzniemy juǏ dųuǏej)

Det har skjedd mye, siden han var her sist (Du

Ǐo siħ zdarzyųo od kiedy on tu byų ostatnio)

Mens vi var på vei

Ɵ l Trondheim, begynte det å snø (Podczas gdy byliƑmy w drodze do Trondheim

zacz

Čų padađ Ƒnieg)

Når jeg kommer hjem fra ferien, må jeg forsøke å slanke meg (Kiedy wróc

ħ z wakacji muszħ

spróbowa

đ siħ odchudziđ)

Dere kan komme hit så o

Ō e dere vil (MoǏecie tutaj przychodziđ tak czħsto jak tylko zechcecie)

w zdaniach okolicznikowych przyczyny:

fordi

(poniewa

Ǐ, dlatego bo),

siden

(poniewa

Ǐ, dlatego bo),

(bo, poniewa

Ǐ),

ettersom (da)

(poniewa

Ǐ)

Olav kunne ikke bes

Ɵ lle noe fordi han var blakk (Olaf nie mógų nic zamówiđ poniewaǏ nie miaų

pieni

ħdzy)

Siden det vat godt vær, spiste vi ute (Poniewa

Ǐ byųa ųadna pogoda zjedliƑmy na zewnČtrz)

Da vi kom for sent, Þ kk vi ikke noe å spise (Poniewa

Ǐ przyszliƑmy za póǍno, nie dostaliƑmy nic do

jedzenia)

norweski 17.05.indd 164

2012-05-27 16:56:38

www.jezykiobce.pl

dla pocz

ČtkujČcych i zaawansowanych

165

10.

SPÓJNIKI

165

w zdaniach warunkowych:

hvis

(kiedy, je

Ƒli, gdyby),

såfremt

(o ile, je

Ƒli tylko),

i fall/i tilfelle

(w przypadku),

bare/når bare

(je

Ƒli tylko),

dersom/om

(jakby, je

Ƒli gdyby)

Hvis du vil, kan jeg hjelpe deg med det (Je

Ƒli chcesz to mogħ ci pomóc)

Såfremt du kommer på besøk, skal du få se det (Je

Ƒli tylko przyjdziesz w odwiedziny, zobaczysz to)

Hvor ville du reise i fall/i

Ɵ lfelle du kunne velge (Gdzie byƑ pojechaų w przypadku gdybyƑ mógų

wybra

đ?)

Bare det kommer snø, går alt e

Ʃ er programmet (JeƑli tylko spadnie Ƒnieg wszystko pójdzie zgodnie

z programem)
Dersom jeg bare visste (Gdybym tylko wiedzia

ų)

Dersom du kommer, skal du få middag (Je

Ƒli przyjdziesz to dostaniesz obiad)

w zdaniach przyzwalaj

Čcych:

enda

(chocia

Ǐ, aczkolwiek, chođ, jakkolwiek),

selv om

(chocia

Ǐ),

til

tross for at

(cho

đ, chociaǏ, aczkolwiek),

skjønt

(cho

đ, chociaǏ)

Ruth tok ikke telefonen enda hun hørte at den ringte (Ruth nie odebra

ųa telefonu, chođ sųyszaųa, Ǐe

dzwoni)
Selv om jeg ikke liker det, må jeg akseptere det (Chocia

Ǐ tego nie lubiħ, muszħ to zaakceptowađ)

w zdaniach okolicznikowych celu:

for at

(tak aby, aby,

Ǐeby),

så

(aby,

Ǐeby)

Jeg har gjort alt for at det skal lykkes (Zrobi

ųem wszystko aby siħ powiodųo)

Han snakket ungarsk så de andre ikke skulle forstå ham (Mówi

ų po wħgiersku tak, aby inni go nie

zrozumieli)

w zdaniach skutkowych:

så at

(tak

Ǐe, aǏeby, i dlatego, dlatego teǏ),

sånn at

(dlatego te

Ǐ, aǏeby,

i dlatego),

slik at

(dlatego te

Ǐ, aǏeby, i dlatego)

Han snakket så tydelig at alle kunne forstå det (On mówi

ų tak wyraǍnie, Ǐeby wszyscy mogli to

zrozumie

đ)

Ingrid og Torstein skrek så at/slik at/sånn at det var umulig å konsentrere seg (Ingrid i Torstein

krzyczeli tak g

ųoƑno, Ǐe nie byųo moǏliwe aby siħ skoncentrowađ)

w zdaniach porównawczych:

som

(jak),

så som/slik som

(tak jak),

enn

(ni

Ǐ),

etter som

(zale

Ǐnie

od tego, w zale

ǏnoƑci od tego),

jo-dess/jo-desto/jo-jo

(im...tym),

liksom/som om

(jak gdyby,

jakby)
Ingen

Ɵ ng var som før (Nic nie byųo jak wczeƑniej)

Hun er blid som all

Ɵ d (Ona jest ųagodna jak zawsze)

Boken endte slik som/så som slike bøker pleier å ende (Ksi

ČǏka koŷczy siħ tak, jak koŷczČ siħ zwykle

takie ksi

ČǏki)

Per oppførte seg som om/liksom han aldri hadde vært i selskap før (Per zachowywa

ų siħ tak, jak gdyby

nigdy wcze

Ƒniej nie byų w towarzystwie)

Jo lenger du venter, desto/dess/jo verre blir det (Im d

ųuǏej czekasz, tym gorzej)

10.3.

Przyk

ïady uĝycia wybranych spójników

Szczególn

Č uwagħ naleǏy zwróciđ na spójniki posiadajČce kilka znaczeŷ. NaleǏy pamiħtađ, Ǐe niektóre

z nich pe

ųniČ równieǏ funkcje przyimków, bČdǍ przysųówków. Formy te w funkcji przyimków oraz przysųówków

zosta

ųy omówione w poprzednich rozdziaųach ksiČǏki.

norweski 17.05.indd 165

2012-05-27 16:56:38

dla pocz

ČtkujČcych i zaawansowanych

NORWESKI

GRAMATYKA

166

spójnik

znaczenie

przyk

ųad uǏycia

bare

Ƒli tylko, gdyby tylko

Bare hun var her (Gdyby tylko ona tutaj by

ųa)

wtedy, wówczas

Fra da av ble alt bedre (Od wtedy wszystko si

poprawi

ųo).

Da jeg kom, var han syk (Jak przyszed

ųem, on byų

chory).

Da Anne var mindre, pleide hun å lese mye (Jak Ania
by

ųa maųa, to miaųa w zwyczaju czytađ duǏo).

poniewa

Ǐ, bo

Da ingen hadde innvendinger, ble forslaget vedta

(Poniewa

Ǐ nie byųo Ǐadnych zastrzeǏeŷ to przyjħto

propozycj

ħ)

enda

chocia

Ǐ, chođ

Hun spiste ingen

Ɵ ng enda hun var sulten (Nic nie

zjad

ųa, mimo Ǐe byųa gųodna).

Han er sterk enda han er liten (On jest silny cho

đ maųy)

for

poniewa

Ǐ, bo, dlatego Ǐe Hun vet det ikke, for hun var ikke der (Ona o tym nie

wie poniewa

Ǐ jej tam nie byųo)

når

kiedy

Hun kommer når hun vil (Ona przyjdzie wtedy, kiedy
zechce)

Ƒli

Når enden er god, er all

Ɵ ng godt (przysųowie:

„Wszystko dobre, co si

ħ dobrze koŷczy”)

czy

Han spurte om jeg ville komme (On zapyta

ų, czy ja

przyjd

ħ)

Ƒli, o ile

Bli med, om du har lyst (Do

ųČcz, jeƑli masz na to

ochot

ħ).

Om jeg ikke tar mye feil, er du fra Warszawa (Je

Ƒli/o

ile si

ħ nie mylħ, ty jesteƑ z Warszawy)

nawet je

Ƒli

Om jeg så var hundre år, skal jeg på den konserten
(Nawet je

Ƒli miaųbym 100 lat, pójdħ na ten koncert)

siden

od kiedy, odk

Čd

Siden hun ble gi

Ō , har jeg ikke seƩ henne (Od kiedy

ona wysz

ųa za mČǏ, nie widziaųem jej)

poniewa

Ǐ, bo, dlatego Ǐe Siden han ikke har vært her før, skal jeg vise ham veien

(Poniewa

Ǐ on tu przedtem nie byų, pokaǏħ mu drogħ)

som

jak

Det blir som jeg har sagt (B

ħdzie tak jak powiedziaųem).

land som Polen, Norge og Tyskland... (kraje takie jak
Polska, Norwegia i Niemcy…).

rød som en rose (czerwony jak ró

Ǐa)

jako

Her lekte jeg som barn (Jako dziecko bawi

ųem siħ

tutaj).

Som forretningsmann er han veldig rik (Jako
biznesmen on jest bardzo bogaty)

norweski 17.05.indd 166

2012-05-27 16:56:38

www.jezykiobce.pl

dla pocz

ČtkujČcych i zaawansowanych

167

10.

SPÓJNIKI

167

spójnik

znaczenie

przyk

ųad uǏycia

så

dlatego, tote

Ǐ, stČd

Jeg har studert norsk, så jeg snakker norsk veldig
bra (Studiowa

ųem jħzyk norweski, wiħc mówiħ

bardzo dobrze po norwesku)

tak aby, aby,

Ǐeby

Vær forsik

Ɵ g, så du ikke slår deg (BČdǍ ostroǏny tak

aby si

ħ nie uderzyđ)

tak

Ǐe, w ten sposób Ǐe

Han slo i bordet så alt falt ned i gulvet (On uderzy

w stó

ų tak, Ǐe wszystko spadųo na podųogħ)

mWICZENIA

W poni

Ǐszych zdaniach wstaw odpowiednie spójniki.

1. Vil du ha ka

ī e … te

2. Hun er fra Norge, … snakker ß ytende polsk

3. Han var der, … alle kunne se ham

4. … nordmenn … polakker er store patrioter

5. Jeg liker … Morten … Astrid

6. Jeg tror … det er rik

Ɵ g

7. Han spør … vi blir med på kino i kveld

norweski 17.05.indd 167

2012-05-27 16:56:39