John Bollinger’s

Forex Letter

Tom 1, Numer 2

7 Czerwiec 2004

Capital Market Services, LLC

350 Fifth Avenue, Suite 6400

New York, NY 10118

www.cmsfx.com

[e-mail]

Czy na rynku Forex występują trendy?

Część 2

W ubiegłym miesiącu przyglądaliśmy się badaniom Babcocka nad zjawiskiem trendów

na rynkach terminowych, uaktualniając je w świetle rynków walutowych. Streszczając,
przeprowadziliśmy takie same badania identyczną metodą jak Babcock, raz dla danych

w okresie historycznym oraz raz dla danych w okresie bardziej współczesnym. Wyniki
badań różniły się nieco od siebie. W pierwotnym badaniu rynki walutowe okazały się być

rynkami o wyraźnych i silnych trendach, na których wykorzystanie metody trzymania się
trendu mogłoby przynieść dobre rezultaty. W badaniu przeprowadzonym na

współczesnych danych osiągnęliśmy wyniki sugerujące iż dzisiejsze rynki walutowe
charakteryzują się brakiem wyraźnych trendów i wspomniane wcześniej podejście do

procesu inwestowania okazuje się być problematyczne.

W tym numerze skupimy się na tych samych badaniach jako że odnoszą się do

najaktualniejszych danych. Skoncentrujemy się na okresie danych obejmującymi ostatni
odnotowany szczyt wartości dolara z przełomu 2000/2001. Okres naszych badań

obejmuje dane od 1 stycznia 2002 do 27 maja 2004 kiedy to dolar nieustannie tracił na
wartości. Wyniki badania nie były zbyt zachęcające; jedynie euro charakteryzowało się

umiarkowanymi trendami czego nie można powiedzieć o pozostałych czterech rynkach –
jena, funta, franka szwajcarskiego oraz dolara kanadyjskiego. Poniższy rysunek

prezentuje wyniki badań. Wyniki znaleźć można też w tabelce na ostatnich stronach tego
raportu. Metodologia oznaczania przedstawia się identycznie jak w materiale z ubiegłego

miesiąca.

5

15

25

35

45

55

65

75

85

95

jy

cd

sf

bp

eu

($3,000)

($2,500)

($2,000)

($1,500)

($1,000)

($500)

$0

$500

$1,000

$1,500

jy

cd

sf

bp

eu

Dane konsekwentnie prezentują zbliżone wyniki z wyjątkiem rynku euro/usd gdzie dla
okresów mniejszych niż 50 badania przynosiły zadowalające, pozytywne wyniki

sugerujące istnienie trendów. Nasze wnioski, poparte wspomnianym badaniem, pozostają
niezmienne i mówią iż metoda podążania za trendem, tak skuteczna w pewnym

przeszłym okresie historii współcześnie wydaje się być już nieskuteczna.

Cóż ma więc począć inwestor? Czyż podążanie za trendem nie jest świętym grallem
analizy technicznej? Znacie przecież powiedzenie, "The Trend is Your Friend" i wiele

mu podobnych. Niekoniecznie- analiza techniczna oferuje bowiem wiele innych metod
oraz technik. Dwie z wielu dostępnych metod, które od wielu lat wykorzystuję w swoim

podejściu do rynków i które mogą się okazać interesujące dla inwestorów walutowych to
zmienność oraz odwroty(reversals). W tym miesiącu przyjrzymy się zmienności jako że

aktualna sytuacja na rynku sprzyja temu. W następnym miesiącu zajmiemy się
odwrotami(reversals) i przyjrzymy się swing tradingowi.

Wiele lat temu Bruce Babcock, ówczesny właściciel Commodity Traders Consumers
Report oraz autor przytoczonego tu badania nad trendami przeprowadził ze mną
wywiad. Nie były to wymagające pytania; chodziło głównie o opis wskaźnika Bollinger

Bands(wstęg bollingera), metod jego zastosowania oraz sytuacji jakich powinno się
unikać. W trakcie wywiadu gdy nasza rozmowa stała się luźniejsza, zapytałem go która z

metod inwestowania najbardziej mu odpowiada. Bruce zdradził mi iż najbardziej
interesuje go wybicie z progu zmienności. Zdziwiło mnie to. Oto facet z zachodniego

wybrzeża, jeden z największych autorytetów rynków towarowych który poznał już

wszystko co było do poznania preferuje podejście oparte na zmienności, a konkretnie
“The Squeeze “(zwężenie wstęg).

Ci z Państwa którzy znają wskaźnik Bollinger Bands wiedzą iż jest to jego główna

koncepcja która najbardziej mnie interesuje.

BandWidth = (Upper Bollinger Band – Lower Bollinger Band) / Middle Bollinger Band.

Nawiasem mówiąc, wskaźnik Bollinger Bands został stworzony jako odpowiedź na
pytanie “Czy ceny są wysokie czy niskie”? Gdy ceny znajdują się w rejonie górnej

wstęgi(lub nad nią) można powiedzieć iż ceny są wysokie. Analogicznie gdy cena
znajduje się w okolicach dolnej wstęgi lub poniżej możemy powiedzieć iż ceny są

niskie. Dysponując taką wiedzą można porównać zachowanie wskaźnika z zachowaniem
ceny uzyskując obiektywne potwierdzenie dla naszych decyzji inwestycyjnych.

Definicja wysokich oraz niskich odczytów wskaźnika Bollinger Bands może być

zastosowana bez porównywania cen ze wskaźnikiem, jedynie w celu identyfikacji
formacji cenowych. Weźmy za przykład popularną formację podwójnego dna gdzie

pierwsze dno wychodzi poza niższą wstęgę a kolejne mieści się już w obrębie obu wstęg
czyli względnie wyżej. Bollinger Bands może odgrywać dwie role, mające swe źródło w

zastosowaniu jako definicji wysokich i niskich cen, pozwalając na obiektywne ich
porównywanie ze wskaźnikiem oraz stanowiąc pomoc w ocenie tradycyjnych formacji

cen.

Jest też trzecia rola jaką pełnić może wskaźnik Bollinger Bands, być może najważniejsza
z wszystkich; rola ukazująca nam zmienność. Zmienność, tak przecież użyteczna, jest

zazwyczaj najmniej widocznym dla inwestorów wymiarem rynku. Bollinger Bands
opiera się na zmienności ; szerokość wstęg wynosi w oryginalnej formule plus/minus

dwa odchylenia standardowe.

Gdy rozpoczynałem swoją przygodę z rynkiem, zmienność uważana była za statyczną
wartość. Wyliczało się ją raz w roku w celu wykorzystania w kolejnym roku.

Przykładową zmiennością dla trzymiesięcznej opcji była połowa zakresu cen z okresu

przeszłych sześciu miesięcy. Dość wczesne zainteresowanie mechanicznymi systemami
oraz opcjami doprowadziło mnie do wniosków iż zmienność nie jest statyczną wartością

ale dynamiczną. Prawdziwy przełom nastąpił gdy zacząłem wyliczać ruchomą
zmienność(odchylenie standardowe) w taki sam sposób w jaki obliczało się średnie

ruchome. Pozwoliło mi to wykorzystać dynamikę zmienności w kształtowaniu szerokości
wstęg, idei która okazała się być pomocna inwestorom czyniąc Bollinger Bands jednym z

głównych narzędzi współczesnej analizy technicznej.

Istnieją dwa rodzaje zmienności o których wiedzieć powinniśmy. Zmienność historyczna,
mierzona zwykle odchyleniem standardowym, oraz implikowana spotykana w

modelowaniu opcji . Zmienność implikowana jest tylko przypuszczeniem co do
najbardziej prawdopodobnych wartości opcji podczas jej trwania. My skupimy się na

zmienności historycznej aczkolwiek zmienność implikowana może być przydatna jeśli
transakcje wymagają wykorzystania opcji.

Kluczem do zrozumienia tego co omawiamy jest uświadomienie sobie tego iż zmienność

jest cykliczna. Nie jest to jednak to o czym Państwo mogą myśleć. Nie znaczy to bowiem
iż występuje jakiś 40 okresowy cykl zmienności lub iż zmienność posiada określony

kształt czy amplitudę. Na ogół cykle zmienności nie posiadają określonego okresu.
Zapytacie Państwo, “Więc jak można mówić o cykliczności?”. Otóż zmienność jest

cykliczna w innym sensie, tzn. niska zmienność poprzedza wysoką zmienność i
odwrotnie.

W praktyce oznacza to tyle iż powinniśmy oczekiwać wysokiej zmienności gdy jest ona

niska a gdy przyjmuje wysokie wartości powinniśmy oczekiwać zmniejszenia
zmienności. Oczywiście wszyscy postępujemy na ogół odwrotnie. Proszę spojrzeć na

następne rysunki a przekonacie się Państwo co mam na myśli.

0.300

0.400

0.500

0.600

0.700

0.800

0.900

1.000

1.100

1.200

1.300

Jun-00

Dec-00

Jun-01

Dec-01

Jun-02

Dec-02

Jun-03

Dec-03

Jun-04

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

0.300

0.400

0.500

0.600

0.700

0.800

0.900

1.000

1.100

1.200

1.300

Jun-00

Dec-00

Jun-01

Dec-01

Jun-02

Dec-02

Jun-03

Dec-03

Jun-04

2

7

12

17

22

Z prezentowanych wykresów jasno wynika iż niska zmienność poprzedza wszystkie

większe ruchy rynku, często też duże ruchy rozpoczynają się mylącym ruchem w
przeciwną stronę. Nazywamy taką sytuację mianem “Head Fake”, od nazwy zwodu

spotykanego w hokeju na lodzie polegającego na tym iż zawodnik spogląda w jedną
stronę wykonując manewr w przeciwną. .

W tej chwili kształtuje się taki schemat na wykresie eurodolara. Widoczne jest zwężenie

wstęg oraz formowanie “Head Fake” w kierunku słabnącego dolara. Zbyt wcześnie
jeszcze jest aby o tym przesądzać ale wygląda to na przygotowanie przed ruchem dolara

w górę. Proszę zwrócić uwagę iż 50 dniowa oraz 20 dniowa wstęga zaczynają się
poszerzać.

Na wykresie jena widzimy odwrotną sytuację—wysoka zmienność dla wstęg o okresach

20- i 50-dni nie wykazuje oznak zwężania się. Wygląda to na formę konsolidacji w
trendzie bocznym. Więcej na temat tego jak zachowywać się w takiej sytuacji dowiemy

się za miesiąc.

5.000

5.500

6.000

6.500

7.000

7.500

8.000

8.500

9.000

9.500

10.000

Jun-00

Dec-00

Jun-01

Dec-01

Jun-02

Dec-02

Jun-03

Dec-03

Jun-04

0

2

4

6

8

10

12

14

16

5.000

5.500

6.000

6.500

7.000

7.500

8.000

8.500

9.000

9.500

10.000

Jun-00

Dec-00

Jun-01

Dec-01

Jun-02

Dec-02

Jun-03

Dec-03

Jun-04

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

okres jy

cd

sf

bp

eu

5 $120

($31)

$84

($56)

$180

6 $118

($119)

$139

$20

$366

7 $76

($134)

$153

$17

$342

8

($25) ($156)

$68

$107

$267

9

($90) ($109)

$19

$156

$241

10

($29) ($26) ($38)

$49

$143

11

($90) ($22) ($107)

$21

$192

12

($73) ($56) ($93)

$2

$265

13

($158) ($23) ($9)

($9)

$343

14

($208) ($64) ($39)

$7

$266

15

($234) ($28) ($23)

$26

$315

16

($201) ($53)

$9

$48

$165

17

($298)

($80) ($38) ($76)

$146

18

($252)

($64) ($36) ($68)

$118

19

($238) ($98) ($122) ($108)

$15

20

($283) ($49) ($155) ($75)

$96

21

($336) ($127) ($119) ($1)

$201

22

($321) ($140) ($116) ($77)

$231

23

($294) ($115) ($124) ($56)

$304

24

($226) ($109) ($146) ($56)

$366

25

($92) ($83) ($146)

($202)

$421

26

($202) ($73) ($132) ($143)

$399

27

($241) ($83) ($259) ($177)

$341

28

($274)

($74) ($92) ($127)

$499

29

($221) ($80) ($180) ($199)

$706

30

($184) ($63) ($277) ($208)

$712

31

($3)

($107) ($266) ($333)

$515

32

($1)

($190) ($506) ($643)

$475

33

($268) ($181) ($489) ($643)

$438

34

($322) ($104) ($421) ($549)

$606

35

($431) ($39) ($323) ($428)

$613

36

($503) ($49) ($457) ($463)

$590

37

($503) ($81) ($487) ($347)

$846

38

($503) ($103) ($448) ($352)

$924

39

($493) ($103) ($356) ($352)

$908

40

($408) ($6)

($368) ($549)

$824

41

($381)

$52

($368) ($417)

$615

42

($381)

$82

($502) ($315)

$741

43

($504)

$17

($473) ($251) ($597)

44

($459)

$17

($419) ($243) ($622)

45

($453)

$21

($458) ($250) ($622)

46

($453) ($71) ($458) ($356) ($622)

47

($453) ($33) ($536) ($230) ($622)

48

($424)

$19

($567) ($203) ($540)

49

($177)

$161

($753) ($82) ($540)

50

($144)

$321

($631) ($82) ($396)

51

($23)

$423

($568) ($82) ($194)

52

($151) ($834) ($568) ($82) ($177)

53

($122) ($1,045)

($606) ($37)

$146

54

($54) ($1,045)

($628)

($95)

$146

55 $30

($1,045) ($571)

$4

($183)

56 $30

($1,083) ($571)

$424

($602)

57 $200

($1,158) ($623)

$478

($602)

58 $247

($1,063) ($857)

$332

($602)

59 $738

($1,063) ($899)

$284

($102)

60 $738

($1,120) ($899)

$185

($102)

61 $738

($1,120) ($899)

$12

($126)

62

($1,950) ($1,120) ($1,030)

$12

($295)

63

($1,950) ($1,120) ($1,030)

$12

($295)

64

($1,950) ($1,035) ($987)

$12

($286)

65

($1,950) ($788) ($1,036)

$20

($286)

66

($1,950) ($605) ($965)

$503

($286)

67

($1,950) ($588) ($1,317)

$1,026

$147

68

($1,950) ($588) ($1,385)

$1,026

$147

69

($1,950) ($588) ($1,030)

($2,179)

($103)

70

($1,950) ($588) ($1,064)

($2,179)

($103)

71

($1,950) ($588) ($1,064)

($2,179)

($264)

72

($1,950)

($838) ($958) ($2,179)

($488)

73

($1,950) ($838) ($1,236)

($2,031)

($1,389)

74

($1,950) ($838) ($1,250)

($2,031)

($1,451)

75

($1,950) ($1,125) ($1,250)

($2,031)

($1,451)

76

($1,950) ($1,745) ($1,250)

($2,031)

($1,451)

77

($1,950) ($1,745) ($1,250)

($2,031)

($1,945)

78

($1,950) ($963) ($1,250)

($2,031)

($1,591)

79

($1,281) ($963) ($1,250)

($1,201)

($1,936)

80

($1,042) ($953) ($1,290)

($1,201)

($1,936)

81

($1,042) ($1,730) ($1,711)

($1,201)

($1,848)

82

($613)

$0

($1,540)

($899) ($1,985)

83

($1,275)

$0

($1,450)

($639) ($2,669)

84

$0

$0

($1,450)

($959) ($2,669)

85

$0

$0

$0

$0

$0

86

$0

$0

$0

$0

$0

87

$0

$0

$0

$0

$0

88

$0

$0

$0

$0

$0

89

$0

$0

$0

$0

$0

90

$0

$0

$0

$0

$0

91

$0

$0

$0

$0

$0

92

$0

$0

$0

$0

$0

93

$0

$0

$0

$0

$0

94

$0

$0

$0

$0

$0

95

$0

$0

$0

$0

$0

96

$0

$0

$0

$0

$0

97

$0

$0

$0

$0

$0

98

$0

$0

$0

$0

$0

99

$0

$0

$0

$0

$0

100

$0

$0

$0

$0

$0