Decyzje w
zarz
ą
dzaniu
1.
Istota decyzji kierowniczych
2.
Proces podejmowania decyzji
3.
Warunki podejmowania decyzji
4.
Racjonalność decyzji
R. Fimińska-Banaszyk
DECYZJA
definicja
wynik
procesu,
w
którym
dokonuje
si
ę
ś
wiadomego,
czyli
nielosowego,
wyboru
jednego
spo
ś
ród
co
najmniej
dwóch
uznanych za mo
ż
liwe do realizacji
wariantów działania
R. Fimińska-Banaszyk
MODEL JEDNOOSOBOWEGO
PODEJMOWANIA DECYZJI
1.
Sformułowanie problemu decyzyjnego
2.
Sprecyzowanie systemu celów
3.
Wyodr
ę
bnienie i opisanie mo
ż
liwych
wariantów działania
4.
Ocena i wybór wariantu działania
5.
Wdro
ż
enie (realizacja) decyzji i kontrola
R. Fimińska-Banaszyk
Sformułowanie problemu
decyzyjnego
odchylenie od przeszłych
osiągnięć
odchylenie od planu
informacje od innych
działalność konkurentów
STAN
POŻĄDANY
STAN
ISTNIEJĄCY
ODCHYLENIE
LUKA
• np. awaria maszyny
• wzrost poziomu kosztów
bieżących
• spadek poziomu zysków
• długie kolejki przed kasami
• wzrost liczby reklamacji
• wzrost liczby skarg
R. Fimińska-Banaszyk
Sformułowanie problemu
decyzyjnego
ocena istotności odchylenia
postrzegany obraz funkcjonowania
organizacji zależy od:
poziomu aspiracji decydentów i
współdecydentów
ich wiedzy i wyobrażeń o tym jak być
powinno, a jak nie powinno
R. Fimińska-Banaszyk
Sprecyzowanie systemu
celów
funkcja celu = reguła decyzyjna
liczba wielkości opisujących funkcję celu
(zysk,
obrót, zatrudnienie, ilość opracowanych wniosków, ilość
złożonych skarg)
funkcja preferencji
(wartość alternatywy na skali
preferencji; wykorzystywanie funkcji użyteczności)
kryterium optymalizacji
(np. maksymalny, minimalny,
pożądany)
R. Fimińska-Banaszyk
Wyodrębnienie i opisanie
wariantów działania
poszukiwanie możliwych wariantów
określenie ograniczeń dla
dopuszczalnych wariantów
prognoza konsekwencji
rozważanych wariantów
luka informacyjna
prawdopodobna ocena możliwych konsekwencji
R. Fimińska-Banaszyk
Ocena i wybór wariantu
działania
W 1, W 2, ....., W n
(potencjalne, możliwe
rozwiązania problemu decyzyjnego)
kryteria, system celów
W x - wybrany wariant działania
(rzeczywiste rozwiązanie
problemu decyzyjnego)
R. Fimińska-Banaszyk
Realizacja i kontrola
wdrożenie wybranego wariantu
decyzyjnego
obserwacja wykonawstwa
i korygowanie uchybień
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
luka informacyjna
podział warunków podejmowania
decyzji na:
warunki pewności
warunki ryzyka
warunki niepewności
R. Fimińska-Banaszyk
Decyzja podejmowana
w warunkach ryzyka
generalna zasada: stosować
kryterium wartości oczekiwanej
odpowiadającej danej decyzji przy
różnych stanach otoczenia
wybierać wariant maksymalizujący
wartość oczekiwaną
R. Fimińska-Banaszyk
Decyzja podejmowana
w warunkach niepewności
Kryteria podejmowania decyzji
kryterium pesymizmu Walda
()
kryterium optymizmu Hurwicza
()
kryterium Laplace’a
()
kryterium zawodu Savage’a
()
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalno
ść
decyzji
reguła dost
ę
pno
ś
ci
minimalizujemy wysiłek poznawczy korzystając
przede wszystkim z informacji z najbliższego
otoczenia
przypisujemy większe prawdopodobieństwo
zjawiskom bardziej nam znanym
świeżość posiadanych informacji oraz ich
nadmiernie emocjonalna ocena
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalno
ść
decyzji
reguła reprezentatywno
ś
ci
uczymy się ze zdarzeń, które wydają
nam się reprezentatywne dla danego
otoczenia i na takie jesteśmy
przygotowani
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalno
ść
decyzji
reguła zakotwiczenia
większe znaczenie przypisujemy informacjom
posiadanym, czy też otrzymywanym w
pierwszej kolejności
spowolnione modyfikowanie
prawdopodobieństwa wystąpienia danego
zdarzenia w miarę otrzymywania nowych
informacji (są pomijane)
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalno
ść
decyzji
metody twórczego my
ś
lenia
metody odroczonego wartościowania
(
np. burza mózgów
)
metody transpozycji (
np. advocatus
diaboli
)
metody szeregowania (
np. lista pytań
sugerujących
)
metody złożone (
np. metoda delficka
)
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
H. Simon – zasada ograniczonej
racjonalności
człowieka charakteryzuje ograniczoność
poznawcza, nie jest zdolny do poznania
wszystkich możliwych wariantów działania
sekwencyjność rozumowania
poszukiwanie rozwiązań racjonalnych
(
pierwsze znalezione rozwiązanie, które odpowiada
przyjętym przez decydenta kryteriom
racjonalności)
decydent poszukuje satysfakcji a nie
optimum
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
James March
decydenci są jak dzieci
(ich świadomość
konsekwencji jest ograniczona)
wybierają mniejsze zło, a swoje
preferencje odkrywają post factum
można podwyższać racjonalność
zbierając doświadczenie i ucząc się
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność metodologiczna
zgodność ze „sztuką” podejmowania
decyzji
czynniki wyznaczające racjonalność
metodologiczną:
wiedza decydenta o problemie decyzyjnym
umiejętności rozwiązywania problemów
decyzyjnych
motywacja decydenta do podejmowania
decyzji
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność rzeczowa
decyzja racjonalna rzeczowo odpowiada
rzeczywistym uwarunkowaniom
uwzględnia rzeczywiste zdarzenia i
zjawiska oraz realne cechy
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność rzeczowa
uzależniona od:
racjonalności metodologicznej podjętej
decyzji
stanu otoczenia systemu podejmującego
decyzję (
jednostka+instytucja
) od momentu
przekazania decyzji do realizacji aż po
ocenę jej skutków
R. Fimińska-Banaszyk
Racjonalność decyzji
racjonalność metodologiczna
i rzeczowa
człowiek dąży do działania
skutecznego
warunkiem skuteczności jest wybór
zgodny z najlepszą wiedzą
wybór należy dostosować także do
okoliczności i uwarunkowań
otoczenia