plik

Wirusy. Bakterie

– poziom rozszerzony

Zadanie 1. (2 pkt)

Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 36.

Zadanie 2. (2 pkt)

Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 37.

Zadanie 3. (2 pkt)

Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 38.

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 36. (2 pkt)

Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką

lub powolną, np. wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając

w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera

w ciągu 2 – 9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,

długo nie wywołując żadnych objawów.

Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 37. (2 pkt)

Jeden z rodzajów chemosyntetyzujących bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania

siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:

2 S + 3 O

+ 2 H

O → 2 H

+ energia

Wyjaśnij, w jaki sposób te bakterie wpływają na jakość gleby oraz jakie są

konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin.

Zadanie 38. (2 pkt)

Gronkowiec złocisty, a szczególnie szczep MRSA, jest zmorą szpitali, ponieważ może

powodować u chorych trudne do leczenia infekcje. Bakteria ta jest oporna na większość

stosowanych antybiotyków, co bardzo utrudnia jej zwalczanie. Gronkowiec, aby przetrwać

i rozwijać się, musi pobierać od swojego gospodarza żelazo. Najbogatszym źródłem żelaza

w organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom gronkowca zawiera całą rodzinę genów

kodujących białka odpowiedzialne za uwalnianie hemoglobiny z erytrocytów, jej transport

przez ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza – czyli za regulację cyklu

życiowego.

Wyjaśnij, jak wykorzystać ważną cechę gronkowca, jaką jest duże zapotrzebowanie na

żelazo, w pracach nad działaniem leku, który skutecznie utrudniłby gronkowcowi

rozwój w organizmie człowieka i ostatecznie doprowadziłby do unieszkodliwienia tej

bakterii.

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 36. (2 pkt)

Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką

lub powolną, np. wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając

w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera

w ciągu 2 – 9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,

długo nie wywołując żadnych objawów.

Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.

Zadanie 37. (2 pkt)

Jeden z rodzajów chemosyntetyzujących bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania

siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:

2 S + 3 O

+ 2 H

O → 2 H

+ energia

Wyjaśnij, w jaki sposób te bakterie wpływają na jakość gleby oraz jakie są

konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin.

Zadanie 38. (2 pkt)

Gronkowiec złocisty, a szczególnie szczep MRSA, jest zmorą szpitali, ponieważ może

powodować u chorych trudne do leczenia infekcje. Bakteria ta jest oporna na większość

stosowanych antybiotyków, co bardzo utrudnia jej zwalczanie. Gronkowiec, aby przetrwać

i rozwijać się, musi pobierać od swojego gospodarza żelazo. Najbogatszym źródłem żelaza

w organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom gronkowca zawiera całą rodzinę genów

kodujących białka odpowiedzialne za uwalnianie hemoglobiny z erytrocytów, jej transport

przez ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza – czyli za regulację cyklu

życiowego.

Wyjaśnij, jak wykorzystać ważną cechę gronkowca, jaką jest duże zapotrzebowanie na

żelazo, w pracach nad działaniem leku, który skutecznie utrudniłby gronkowcowi

rozwój w organizmie człowieka i ostatecznie doprowadziłby do unieszkodliwienia tej

bakterii.

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 36. (2 pkt)

Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką

lub powolną, np. wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając

w ciągu kilku dni tkanki chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera

w ciągu 2 – 9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,

długo nie wywołując żadnych objawów.

Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.

Zadanie 37. (2 pkt)

Jeden z rodzajów chemosyntetyzujących bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania

siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:

2 S + 3 O

+ 2 H

O → 2 H

+ energia

Wyjaśnij, w jaki sposób te bakterie wpływają na jakość gleby oraz jakie są

konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin.

Zadanie 38. (2 pkt)

Gronkowiec złocisty, a szczególnie szczep MRSA, jest zmorą szpitali, ponieważ może

powodować u chorych trudne do leczenia infekcje. Bakteria ta jest oporna na większość

stosowanych antybiotyków, co bardzo utrudnia jej zwalczanie. Gronkowiec, aby przetrwać

i rozwijać się, musi pobierać od swojego gospodarza żelazo. Najbogatszym źródłem żelaza

w organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom gronkowca zawiera całą rodzinę genów

kodujących białka odpowiedzialne za uwalnianie hemoglobiny z erytrocytów, jej transport

przez ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza – czyli za regulację cyklu

życiowego.

Wyjaśnij, jak wykorzystać ważną cechę gronkowca, jaką jest duże zapotrzebowanie na

żelazo, w pracach nad działaniem leku, który skutecznie utrudniłby gronkowcowi

rozwój w organizmie człowieka i ostatecznie doprowadziłby do unieszkodliwienia tej

bakterii.

Zadanie 4. (2 pkt)

Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 43.

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 43. (2 pkt)

Uproszczony zapis procesu fotosyntezy u roślin zielonych

O + CO

→ cukier + O

Sumaryczne równanie procesu fotosyntezy u purpurowych bakterii siarkowych (beztlenowce)

S + CO

→ cukier + S

Cechą wspólną tych reakcji jest powstawanie cukrów na drodze redukcji CO

Wskaż źródła wodoru użytego do redukcji CO

w procesach fotosyntezy u roślin

zielonych i u purpurowych bakterii siarkowych oraz wyjaśnij, dlaczego organizmy te

korzystają z różnych źródeł tego pierwiastka.

Zadanie 44. (1 pkt)

Schemat przedstawia gospodarkę ATP w organizmie.

Uzupełnij schemat wpisując w zaznaczone kropkami miejsca wyrazy: wysoki lub niski.

Zadanie 45. (2 pkt)

Schematy przedstawiają zakresy tolerancji na temperaturę różnych gatunków.

Wybierz krzywą, która obrazuje zakres tolerancji organizmu stenotermicznego.

Uzasadnij swój wybór.

wzrost intensywności

oddychania

w mitochondrium

............poziom ATP

........... poziom ATP

wzrost intensywności pracy

mięśni – zużycia energii

Zadanie 5. (1 pkt)

Źródło: CKE 05.2006 (PR), zad. 37.

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 36. (2 pkt)

Glikoliza jest powszechnym szlakiem metabolicznym zachodzącym w cytoplazmie komórek

wszystkich żywych organizmów.

Wypisz z poniższego schematu trzy substraty oraz trzy produkty procesu glikolizy.

substraty glikolizy:

.....................................................................................................................................................................................

produkty glikolizy:

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 37. (1 pkt)

Chemosynteza jest formą asymilacji CO

, dla której źródłem energii są procesy utleniania,

najczęściej związków nieorganicznych. Mimo, iż bakterie chemosyntetyzujące nie są

głównymi producentami masy organicznej, odgrywają jednak dużą rolę w ekosystemach

wodnych i lądowych.

Przedstaw na dowolnym przykładzie bakterii chemosyntetyzujących ich znaczenie

w przyrodzie.

.......................................................................................................................................................

Nr zadania

34.

35.

36.

37.

Maks. liczba pkt

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

Zadanie 6. (2 pkt)

Źródło: CKE 2007 (PR), zad. 34.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 33. (1 pkt)

W tabeli zamieszczono zakresy tolerancji niektórych bakterii względem pH podłoża,

w którym występują.

Wartość pH podłoża

Gatunek bakterii

minimum optimum maksimum

Przecinkowiec cholery

5,6

6,2 – 8,0

9,6

Dwoinka zapalenia płuc

7,2

7,8

8,2

Pałeczka okrężnicy

4,4

6,0 – 7,0

9,0

Podaj, która z wymienionych powyżej bakterii jest stenobiontem względem badanego

czynnika. Uzasadnij swój wybór.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt)

Na korzeniach łubinu w charakterystycznych brodawkach występują symbiotyczne bakterie

azotowe z rodzaju Rhizobium.
Określ korzyści wynikające z tej formy współżycia dla:
a) bakterii:
......................................................................................................................................................
b) łubinu:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 35. (2 pkt)

Wielu naukowców twierdzi, że widoczny wpływ na zjawisko stopniowego wymierania

płazów w skali ogólnoświatowej ma działalność człowieka, której skutkiem jest degradacja

środowiska wodnego. Prowadzone na dużą skalę melioracje powodują osuszanie podmokłych

terenów, przyczyniając się czasami wręcz do pustynnienia wielu rejonów naszego globu.

Kwaśne deszcze powodują zakwaszenie zbiorników wodnych. Do wód spływają metale

ciężkie i pestycydy. Nie bez znaczenia jest też zwiększone promieniowanie UV

spowodowane dziurą ozonową.
Podaj dwa wybrane z tekstu skutki działalności człowieka mające negatywny wpływ

na rozmnażanie i rozwój płazów. Swój wybór w każdym przypadku uzasadnij jednym

argumentem.

1. ...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

2. ...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr zadania

30.

31.

32.

33.

34.

35.

Maks.

liczba

pkt 1 1 2 1 2 2

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

Zadanie 7. (2 pkt)

Źródło: CKE 2008 (PR), zad. 10.

Zadanie 8. (1 pkt)

Źródło: CKE 2008 (PR), zad. 11.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie

10.

(2 pkt)

Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezę

wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:
Nitrosomonas sp. 2NH

+ 3O

→ 2HNO

+ 2H

O + 661 kJ

Nitrobacter sp. 2HNO

+ O

→ 2HNO

+ 176 kJ

Część wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a część jest

dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.
a) Wyjaśnij, jaką rolę w drugim etapie chemosyntezy pełni energia użyteczna

chemicznie, uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.

b) Określ znaczenie reakcji nitryfikacji dla roślin.

Zadanie 11. (1 pkt)

Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.
Wyjaśnij, co oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.

Zadanie 12. (1 pkt)

Grzyby to organizmy cudzożywne. Ich strzępki potrafią pochłaniać tylko proste, łatwo

przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku

w postaci związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą być wprost przez

grzyby pobierane.
Opisz sposób działania grzybów, dzięki któremu mogą one pobierać związki organiczne

ze środowiska.

Zadanie 13. (1 pkt)

Niektóre grzyby wchodzą z innymi organizmami w związki pokarmowe:

1. obustronnie korzystne, 2. korzystne tylko dla grzybów.

Podaj nazwy opisanych wyżej form współżycia.

1. ................................................................., 2. .................................................................

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie

10.

(2 pkt)

Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezę

wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:
Nitrosomonas sp. 2NH

+ 3O

→ 2HNO

+ 2H

O + 661 kJ

Nitrobacter sp. 2HNO

+ O

→ 2HNO

+ 176 kJ

Część wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a część jest

dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.
a) Wyjaśnij, jaką rolę w drugim etapie chemosyntezy pełni energia użyteczna

chemicznie, uzyskana przez te bakterie w etapie pierwszym.

b) Określ znaczenie reakcji nitryfikacji dla roślin.

Zadanie 11. (1 pkt)

Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.
Wyjaśnij, co oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.

Zadanie 12. (1 pkt)

Grzyby to organizmy cudzożywne. Ich strzępki potrafią pochłaniać tylko proste, łatwo

przyswajalne substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku

w postaci związków wielkocząsteczkowych, które w tej postaci nie mogą być wprost przez

grzyby pobierane.
Opisz sposób działania grzybów, dzięki któremu mogą one pobierać związki organiczne

ze środowiska.

Zadanie 13. (1 pkt)

Niektóre grzyby wchodzą z innymi organizmami w związki pokarmowe:

1. obustronnie korzystne, 2. korzystne tylko dla grzybów.

Podaj nazwy opisanych wyżej form współżycia.

1. ................................................................., 2. .................................................................

Zadanie 9. (2 pkt)

Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 23.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 23. (2 pkt)

Poniżej wymieniono różne działania ludzi mające na celu ograniczenie występowania

zakażeń bakteryjnych.
A. Poprawa jakości wody pitnej.

B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności.

C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np.

wśród owadów – wszy i pcheł; wśród gryzoni – szczurów i myszy.

D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.
Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie

choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być

skutecznie ograniczone przez dane działanie.

1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica 4. salmonelloza 5. cholera

A. .............. B. ............. C. ............. D. .............

Zadanie 24. (1 pkt)

Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są

z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.

Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na

DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają

dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną

klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć

w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.

Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

WIRUSY

Zadanie 25. (2 pkt)

Podkreśl cechy charakterystyczne dla budowy pierścienic.

A. Ciało pokryte cienką chitynową kutykulą.

B. Obecność wora powłokowo-mięśniowego.

C. Oddychanie tchawkami.

D. Otwarty układ krwionośny.

E. Metamerycznie ułożone narządy wydalnicze.

Zadanie 10. (1 pkt)

Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 24.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 23. (2 pkt)

Poniżej wymieniono różne działania ludzi mające na celu ograniczenie występowania

zakażeń bakteryjnych.
A. Poprawa jakości wody pitnej.

B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności.

C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np.

wśród owadów – wszy i pcheł; wśród gryzoni – szczurów i myszy.

D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.
Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie

choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być

skutecznie ograniczone przez dane działanie.

1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica 4. salmonelloza 5. cholera

A. .............. B. ............. C. ............. D. .............

Zadanie 24. (1 pkt)

Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są

z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.

Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na

DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają

dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną

klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć

w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.

Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

WIRUSY

Zadanie 25. (2 pkt)

Podkreśl cechy charakterystyczne dla budowy pierścienic.

A. Ciało pokryte cienką chitynową kutykulą.

B. Obecność wora powłokowo-mięśniowego.

C. Oddychanie tchawkami.

D. Otwarty układ krwionośny.

E. Metamerycznie ułożone narządy wydalnicze.

Zadanie 11. (1 pkt)

Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 29.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 28. (2 pkt)

Długość poszczególnych faz cyklu komórkowego może się różnić w zależności od rodzaju

komórek. Na schemacie przedstawiono cykl komórkowy.

Podaj nazwę fazy cyklu komórkowego oznaczonej na schemacie literą X oraz określ,

na czym polega zachodzący w niej proces.
Faza ....................................... polega na .....................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 29. (1 pkt)

Na wykresie przedstawiono zależność przeżywalności dwóch populacji tego samego gatunku

bakterii (dzikiej i zmutowanej) od stężenia antybiotyku w pożywce.

stężenie antybiotyku w jedn. umownych

(skala logarytmiczna)

Na podstawie obu wykresów podaj skutek mutacji dla przedstawionego gatunku bakterii.
......................................................................................................................................................

Zadanie 12. (2 pkt)

Źródło: CKE 2010 (PR), zad. 12.

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 11. (2 pkt)

Siarka jest ważnym makroelementem. Rośliny pobierają ją z gleby w postaci jonu

siarczanowego (SO

2–

). Siarczany w komórkach roślinnych są redukowane i przekształcane

w grupę sulfhydrylową (–SH) aminokwasu cysteiny. Do przeprowadzenia tej reakcji

konieczne są: ATP i czynnik redukujący – NADH lub NADPH.
a) Podaj, z jakiego procesu zachodzącego w komórkach roślin mogą pochodzić zarówno

cząsteczki ATP jak i NADH.

.......................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij, na czym polega rola NADH i NADPH jako czynników redukujących

w opisanym procesie.

Zadanie 12. (2 pkt)

W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA

o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu

i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku bakterii

na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je stosunkowo

łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.

Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe,

a które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).

P/F

1. Plazmidy kodują informację o wszystkich funkcjach niezbędnych do życia

komórki bakteryjnej.

2. Dzięki wymianie plazmidów komórki bakteryjne zyskują nowe cechy.

3. Plazmidy w komórce bakteryjnej wpływają na lekooporność bakterii.

4. Plazmidy zawierają geny niezbędne do życia bakterii i stanowią część genomu

bakterii.

Zadanie 13. (1 pkt)

Gospodarka wodna roślin lądowych opiera się na oszczędzaniu wody przez ograniczenie jej

parowania. Ograniczeniu parowania służy przede wszystkim skórka, dodatkowo pokryta

kutikulą, a za regulację parowania wody odpowiedzialne są znajdujące się w niej aparaty

szparkowe. U roślin okrytonasiennych, które wróciły do życia w wodzie, ograniczenie

parowania nie jest konieczne. Aparaty szparkowe są w liściach roślin wodnych różnie

rozmieszczone.

Uzupełnij zdania, wpisując w wolne miejsca oznaczenia literowe określeń wybranych

spośród podanych poniżej.

A. dolna strona liścia B. górna strona liścia C. obie strony liścia

D. brak aparatów szparkowych