1

BUDOWNICTWO   OGÓLNE I MATERIAŁY BUDOWLANE

projekt 

13

MURY

wymagania konstrukcyjne

wg PN-B-03002:1999

Konstrukcje murowe niezbrojone – Projektowanie i obliczanie

WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE DLA MURÓW

MATERIAŁY MUROWE

Elementy murowe powinny być odpowiednie do:

• rodzaju muru, 
• ułożenia elementów murowych w murze i 
• wymagań dotyczących trwałości.

Zaprawa, beton wypełniający i zbrojenie powinny być odpowiednie do 

• rodzaju elementów murowych i 
• wymagań trwałości.

WIĄZANIE ELEMENTÓW MUROWYCH

Elementy murowe powinny być ułożone w murze na zaprawie 
zgodnie ze sprawdzoną praktyką.
Elementy murowe należy wiązać w kolejnych warstwach tak, aby ściana 
zachowywała się jako jeden element konstrukcyjny.
W celu zapewnienia należytego wiązania elementy murowe powinny 
nachodzić na siebie na długość

≥0,4

wysokości elementu

lub 

≥40 mm

. 

2

WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE DLA MURÓW

Minimalna odległość między 

spoinami pionowymi 

Zaleca się, aby w narożach lub w 

połączeniach ścian przewiązanie 

elementów było nie mniejsze niż

grubość elementu i aby 

stosować przycięte elementy, w 

celu uzyskania wymaganego 

przewiązania.

GRUBOŚCI SPOIN

Grubość spoin wspornych (poziomych) i 

poprzecznych wykonywanych przy użyciu zapraw zwykłych i lekkich 
powinna być nie mniejsza niż

8 mm

i nie większa niż

15 mm

.

W przypadku stosowania zapraw do spoin cienkich, grubość spoin 
powinna być nie mniejsza niż

1 mm

i nie większa niż

3 mm

.

Zaleca się aby spoiny wsporne były poziome. 
Spoiny poprzeczne uważa się za wypełnione, jeżeli zaprawa sięga 
na co najmniej 0,4 długości spoiny. 

ZAPEWNIENIE TRWAŁOŚCI KONSTRUKCJI MUROWYCH

Konstrukcje murowe należy tak zaprojektować, aby przez cały użytkowania odpowiadały 
założonemu przeznaczeniu.
Przy określaniu trwałości konstrukcji murowych należy uwzględnić warunki środowiska, 
na które konstrukcja będzie narażona, oraz  sposób jej zabezpieczenia przed działaniem 
niekorzystnych czynników.

KLASY ŚRODOWISKA

Warunki środowiskowe dzieli się na 

5 KLAS

:

KLASA 1

: 

środowisko suche

- wnętrza budynków mieszkalnych 

i biurowych, a także nie podlegające zawilgoceniu wewnętrzne 
warstwy ścian szczelinowych;

UWAGA:

Klasa 1 obowiązuje tylko 

wówczas, gdy  mur lub jego komponenty nie są narażone w trakcie 
budowy przez dłuższy czas na niekorzystne warunki środowiskowe;

KLASA 2

: 

środowisko wilgotne wewnątrz pomieszczeń

, np. w pralni lub 

środowisko zewnętrzne

, w którym element nie jest wystawiony na 

działanie mrozu, łącznie z elementami znajdującymi się w 
nieagresywnym gruncie lub wodzie;

KLASA 3

: 

środowisko wilgotne z występującym mrozem

;

KLASA 4

: 

środowisko wody morskiej

- elementy  całkowicie lub częściowo 

pogrążone w 

wodzie morskiej, w strefie bryzgów wodnych lub w 

powietrzu nasyconym solą;

KLASA 5

: 

środowisko agresywne chemicznie

(gazowe, płynne lub stałe).

3

DOBÓR MATERIAŁÓW MUROWYCH

W zależności od przewidywanych warunków 
środowiskowych, w projekcie powinny być dobrane 
odpowiednie materiały do wykonania muru, z 
uwzględnieniem stopnia narażenia na zawilgocenie.
Mury narażone na stałe zawilgocenie (np. ściany wolno 
stojące, mury oporowe, ściany znajdujące się poniżej 
poziomu gruntu) powinny być odporne na:
- cykliczne zamrażanie i rozmrażanie,
- działanie siarczanów i chlorków.

Elementy murowe i zaprawy zaleca się przyjmować w 
zależności od 
• warunków środowiskowych i 
• zaszeregowania do odpowiedniej grupy

Podział elementów murowych na GRUPY

1) Pustaki, w których % otworów jest większy niż 55% zalicza się do grupy 3.

bloczki

Beton

komórkowy

autoklawi-

zowany

pustaki 

1)

bloczki

Beton

(zwykły, lekki 
kruszywowy)

bloki, pustaki, elementy

(% otworów > 55)

cegły, bloki, 

pustaki, elementy 

(% otworów 25÷55)

cegły, bloki

(% otworów 

≤ 25)

Silikaty

cegły dziurawki, pustaki 
poziomo drążone oraz 
pustaki modularne i 
poryzowane
(% otworów > 55 %

cegły kratówki, 
inne cegły 
(% otworów 25÷55)
pustaki modularne i 
pofryzowane 
(% otworów 25÷55)

Cegły 
budowlane, 
modularne i 
klinkierowe 
(% otworów 

≤ 25)

ceramika

3

2

1

Grupy elementów murowych

Rodzaj
materiału

4

WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE DLA MURÓW

1) Przy należytym zabezpieczeniu przed zawilgoceniem.
2) Elementy licowe - odpowiednio do deklaracji producenta 

dotyczącej przydatności elementu w określonych warunkach
środowiskowych lub elementy zwykłe - przy należytym 
zabezpieczeniu przed zawilgoceniem.

3) Nie stosuje się

.

-

3)

-

3)

-

3)

1 

2)

1

Z autoklawizowanego 
betonu komórkowego

1,2 

2)

1,2 

2)

1,2 

1)

1,2 

1)

1,2

Z betonu zwykłego i 
kruszywowego 
lekkiego

-

3)

-

3)

1,2 

2)

1,2 

1)

1,2

Silikatowe

1,2,3 

2)

1,2,3 

2)

1,2,3 

2)

1,2,3

1,2,3

Ceramiczne

5

4

3

2

1

KLASA ŚRODOWISKA

ELEMENTY 
MUROWE

DOBÓR ZAPRAW Z UWAGI NA TRWAŁOŚĆ

1)

Odpowiednio do deklaracji producenta

+ 

1)

+ 

1)

+

+

+

≥ 5,0

-

-

-

+

+

2,0

-

-

-

-

+

1,0

5

4

3

2

1

KLASA ŚRODOWISKA

KLASA 
ZAPRAWY

Mur w ścianie piwnicznej zabezpieczony w sposób należyty przed 
przenikaniem wody uważać można za znajdujący się w środowisku klasy 2.

5

WYMAGANIA OGÓLNE DOTYCZĄCE ŚCIAN

MINIMALNA GRUBOŚĆ ŚCIAN

konstrukcyjnych z muru o wytrzymałości 

charakterystycznej

f

k

≥5 MPa wynosi 100 mm, a o f

k

< 5 MPa - 150 mm.

BRUZDY I WNĘKI

Wymiary bruzd i wnęk pionowych, poziomych i ukośnych, które mogą
być pominięte w obliczeniach ścian, podano w normie (

PN-B-03002:1999

w tablicy 21 i 22)

.

W ścianach należy unikać bruzd poziomych i ukośnych. Jeżeli nie 
można ich uniknąć, zaleca się je sytuować w 1/8 wysokości ściany w 
świetle pod lub nad stropem, a całkowita ich głębokość, łącznie z 
dowolnym otworem powstałym przy wykonywaniu bruzdy, powinna być
mniejsza niż maksymalny wymiar podany w tablicy 21. Jeżeli powyższe 
ograniczenia zostały przekroczone, należy sprawdzić obliczeniowo 
nośność ściany na ścinanie i zginanie pod obciążeniem pionowym.
W ścianach o grubości nie większej niż 225 mm zaleca się wykonywać
bruzdy za pomocą pił tarczowych.

POŁĄCZENIE ŚCIAN WZAJEMNIE PROSTOPADŁYCH LUB 

UKOŚNYCH

Ściany wzajemnie prostopadłe lub ukośne należy łączyć ze 
sobą w sposób zapewniający przekazanie z jednej ściany na 
drugą obciążeń pionowych i poziomych. 

Połączenie takie uzyskać można:
- przez  wiązanie elementów murowych w murze,
- przez łączniki metalowe lub zbrojenie przechodzące 

w każdą ze ścian, w sposób zapewniający połączenie 
równoważne połączeniu przez wiązanie elementów 
w murze.

Wszystkie ściany konstrukcyjne powinny być połączone 
w poziomie stropu wieńcem żelbetowym.

Zaleca się, aby wzajemnie prostopadłe lub ukośne ściany 
konstrukcyjne były wznoszone jednocześnie.

6

WIEŃCE ŻELBETOWE

W budynkach ze ścianami murowymi o dwóch lub większej liczbie 
kondygnacji przewidzieć należy wieńce żelbetowe, obiegające w 
poziomie stropu wszystkie ściany konstrukcyjne w budynku.
Zbrojenie podłużne wieńców powinno być zdolne do przeniesienia siły 
rozciągającej F

i

nie mniejszej niż

F

i

≥ l

i

× 10 kN/m ≥ 90 kN

l

i

- odległość usytuowanych poprzecznie ścian usztywniających, m.

Zbrojenie podłużne wieńców wykonywać należy ze stali klas od A-0 do 
A-III, jak zdefiniowano w 

PN-B-03264:1999

, a potrzebny przekrój zbrojenia 

wyznacza się dla charakterystycznej granicy plastyczności stali 

f

yk

. 

Zbrojenie powinno być ciągłe lub tak zakotwione, aby w każdym 
przekroju było zdolne do przeniesienia wymaganej siły 

F

i

.

Zbrojenie zaprojektowane ze względu na inne wymagania można uważać
za część zbrojenia wieńców. Pole przekroju betonu wieńca powinno być
nie mniejsze niż 0,025 m

2

. Jeżeli ściana stanowi podporę skrajną stropu, 

w wieńcu żelbetowym kotwi się, wymagane zgodnie z PN-B-03264:1999, 
zbrojenie podporowe stropów żelbetowych i sprężonych.

WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE DLA MURÓW

POŁĄCZENIE ŚCIAN ZE STROPAMI ZA POMOCĄ ŁĄCZNIKÓW

Stropy i dachy na belkach drewnianych lub stalowych należy łączyć ze 

ścianami murowymi za pomocą łączników stalowych.
Odległość pomiędzy łącznikami stalowymi powinna być nie większa niż

2,0 m. Łączniki stalowe powinny być zdolne do przeniesienia siły 

rozciągającej nie mniejszej niż 40 kN, i powinny być trwale połączone ze 

ścianą murową tak, aby mogły przenieść taką siłę.

PRZERWY DYLATACYJNE

Budynek ze ścianami murowymi należy dzielić przerwami dylatacyjnymi, 

przechodzącymi przez całą konstrukcję od wierzchu fundamentów do 

dachu. Odległości między dylatacjami należy wyznaczać na podstawie 

analizy konstrukcji poddanej różnicy temperatur.
Jeżeli z uwagi na warunki gruntowe zachodzi potrzeba stosowania 

przerw dylatacyjnych, to należy je prowadzić również przez fundament.

Analizy konstrukcji, z uwagi na odkształcenia termiczne można nie 

przeprowadzać, jeżeli odległości między dylatacjami murów 

ceramicznych są

≤50 m

– na zaprawie cementowej i 

≤60 m

– na zaprawie cementowo-wapiennej  

oraz dla innych elementów murowych odpowiednio  co 

25 m

i 

40 m

7

WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE DLA MURÓW

PRZERWY DYLATACYJNE c.d. 

Podane odległości między przerwami dylatacyjnymi, w, 

dotyczą budynków z oddzieloną konstrukcją dachową i 

ocieplonym stropem nad najwyższą kondygnacją. 
Można je uważać za miarodajne również dla budynków ze 

stropodachami wentylowanymi, w których temperatura 

konstrukcji stropu jest zbliżona do temperatury ocieplonego 

stropu przekrytego dachem.

Odległości

między przerwami dylatacyjnymi warstwy 

wewnętrznej ściany szczelinowej można przyjmować o 20% 

większe niż podane.

Nieocieplon

ą konstrukcję dachu należy oddzielić od ścian 

konstrukcyjnych budynku w sposób umożliwiający 

odkształcenia termiczne konstrukcji.

Ściany kolankowe

należy dzielić dylatacjami co 20 m.

Przerwy dylatacyjne powinny mieć szerokość nie mniejszą

niż 20 mm i być wypełnione kitem trwale plastycznym.

ŚCIANY SZCZELINOWE

Warstwa wewnętrzna ściany szczelinowej jest ścianą
konstrukcyjną, w związku z czym stosują się do niej 
wymagania jak dla ścian konstrukcyjnych.
Warstwa zewnętrzna powinna mieć grubość nie mniejszą niż
70 mm, być trwale połączona z warstwą wewnętrzną, i 
podzieloną przerwami dylatacyjnymi.
Należy przewidzieć możliwość odprowadzenia na zewnątrz 
wody, która przeniknęła przez warstwę zewnętrzną muru. 
W tym celu u spodu warstwy zewnętrznej, w miejscu 
jej podparcia, zaleca się wykonać fartuch z papy bitumicznej 
lub podobnego materiału wodochronnego, na podkładzie z 
zaprawy cementowej, a w warstwie zewnętrznej pozostawić
otwory osiatkowane lub osłonięte kratką, którymi woda 
może spływać z fartucha na zewnątrz.

8

ŚCIANY SZCZELINOWE c.d.

1 - fartuch z papy bitumicznej,
2 - podkład z zaprawy cementowej, 
3 - otwór w warstwie zewnętrznej.

Spód szczeliny oddzielającej 
warstwę zewnętrzną od wewnętrznej
Powinien znajdować się nie niżej niż
300 mm nad terenem.
Od tego miejsca należy prowadzić
szczelinę w sposób nieprzerwany, 
aż pod dach.

Warstwy ściany łączy się kotwami. 
Liczba kotew ≥4szt./m

2 

ściany i 

dodatkowo 3szt./m przy krawędzi.
Liczbę tę można wyznaczyć z 
wytrzymałości kotwy i parcia wiatru.

Kotwy wykonuje się ze stali
nierdzewnej, ocynkowanej, 
galwanizowanej lub mającej inne
zabezpieczenie antykorozyjne.

ŚCIANY SZCZELINOWE c.d.

PRZERWY DYLATACYJNE WARSTWY ZEWNĘTRZNEJ

Zaleca się, aby odległość przerw dylatacyjnych w warstwie 
zewnętrznej była nie większa niż
8 m - kiedy warstwa wykonana jest z cegły silikatowej 

lub betonowej;

12 m - kiedy warstwa wykonana jest z cegły ceramicznej.

Z uwagi na koncentrację naprężeń termicznych w narożach 
ścian, przerwy dylatacyjne zaleca się umieszczać w pobliżu 
tych miejsc.

Jeżeli budynek jest wyższy niż 12,0 m, warstwę zewnętrzną
należy dzielić przerwą dylatacyjną na dwie lub więcej części 
o wysokości nie większej niż 9,0 m każda.

9

ŚCIANY Z PRZEWODAMI

Ściany z przewodami dymowymi, spalinowymi i wentylacyjnymi powinny 
spełniać wymagania techniczne podane w PN-89/B-10425, co pozwala na 
nieuwzględnienie ich w obliczeniach oraz gwarantuje prawidłowe ich 
funkcjonowanie.

W przypadku stosowania przewodów podłączających paleniska o 
wydajności powyżej 45 kW/h lub przewody zbiorcze, należy je 
uwzględniać w obliczeniach i odpowiednio konstruować. 

Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne powinny być wykonywane 
z cegły ceramicznej pełnej klasy 15 lub 10. Dopuszcza się stosowanie 
cegły silikatowej klasy 15, jedynie do wykonywania przewodów 
wentylacyjnych.

Ściany z przewodami można wykonywać z innych elementów murowych, 
które spełniają odpowiednie wymagania określone w Polskich Normach.

Ściany z przewodami należy wykonywać na zaprawach zwykłych 
wapienno - cementowych lub cementowych, których właściwości 
określają odpowiednie Polskie Normy.