Prawo cywilne 08.03.2014

 

Zdolność prawna pojęcie rozumiane jest jednolicie zdolność bycia podmiotem praw i 
obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Przez zdolność prawną należy rozumieć 
zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) określonych praw i 
obowiązków w istniejącym stosunku cywilnoprawnym. Według postanowień 
kodeksu cywilnego osoby fizyczne mają zdolność prawną od chwili urodzenia aż do 
śmierci. Osoby prawne mają zdolność prawną od chwili wpisania ich we właściwym 
rejestrze i ową zdolność tracą gdy następuje wykreślenie tej osoby z właściwego 
rejestru. Rodzaje osób prawnych  w kodeksie nie ma  definicji za to są kryteria które 
stwierdzają  Czy dany podmiot może być osobą prawną czy też nie. Osobami 
prawnymi są skarb państwa i jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne 
przyznają osobowość prawną. Skarb państwa, spółki kapitałowe, banki, państwowe 
jednostki organizacyjne, spółdzielnie i związki, stowarzyszenia. Skarb państwa jest 
szczególną osobą prawną. Pojęciem skarbu państwa posługujemy się gdy państwo nie 
występuje jako suweren lecz państwo pojawia się jako równorzędny podmiot partner 
z innymi równoprawnymi państwami. Szkoła, jednostki wojskowe i urzędy są 
elementem skarbu państwa. Po wszystkich zmianach kodeksu skarb państwa nie 
ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i 
odwrotnie, każdy podmiot odpowiada za swoje działania
Zdolności do czynności prawnej to zdolność do nabywania praw i zaciągania 
zobowiązań (ogólnie wywoływania określonych skutków prawnych) swym własnym 
działaniem, Za pomocą czynności prawnych.
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych prawo cywilne fakt posiadania 
brak lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych wiąże, z wiekiem osoby 
dojrzałości. Ustawodawca uzależniając zdolność do czynności prawnej od wieku 
przyjął założenie że osoba działając od pewnego wieku będzie działać  dojrzale na 
swoją korzyść. W związku z ochroną osoby fizyczne mogą posiadać 3 kategorie: 1. 
Pełną zdolność do czynności prawnych – osoby pełnoletnie, konsekwencją pełnej 
zdolności jest to że bez jakichkolwiek ograniczeń osoby te mogą dokonywać, 
wszelkich dopuszczalnych przez prawo czynności prawnych ze skutkiem prawnym 
dla siebie wiążącym.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych – mają osoby które ukończyły lat 13 i 
zostały częściowo ubezwłasnowolnione. Osoby te niektórych czynności nie mogą 
dokonywać, natomiast tylko niektóre czynności przez nich dokonywane są ważne i 
nie wymagają zatwierdzenia osób trzecich. Osoba ograniczona w zdolności do 
czynności prawnych która zaciąga zobowiązania albo rozporządza swoim prawem 
musi uzyskać dla ważności tych czynności uprzednią zgodę przedstawiciela 
ustawowego rodziców lub opiekunów prawnych. Dla ważności umowy 
cywilnoprawnej ktróa została zawiązana przez taką osobę bez wymaganej zgody 
przedstawiciela ustawowego konieczne będzie jej potwierdzenie przez takiego 
przedstawiciela lub potwierdzenie przez samą osobę ograniczoną w zdolności do 
czynności prawnych po uzyskaniu przez nią pełnej zdolności, jeśli ta osoba dokonała 
jednostronnej czynności prawnej do której to czynności ustawa wymaga uprzedniej 

zgody przedstawiciela ustawowego to taka czynność w świetle przepisów prawa 
cywilnego jest czynnością nie ważną. Osoba ograniczona w zdolności do czynności 
prawnej może zawierać umowy należące do tzw umów powszechnie zawieranych w 
drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Osoba ograniczona może 
rozporządzać swoim zarobkiem chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej. Osoba 
taka może rozporządzać przedmiotami majątkowymi oddanymi jej przez 
przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku
Brak zdolności prawnych – Nie posiadają zdolności do czynności prawnej osoby 
które nie ukończyły 13 roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione, osoby 
takie nie mogą w sposób ważny (prawnie skuteczny) żadnych umów ani dokonywać 
jednostronnych czynności prawnych wszystkie te czynności wykonują ich 
przedstawiciele. Czynność prawna wykonana przez taką osobę jest nieważna. Jest 
jeden wyjątek od tego prawa osoba która nie  ma zdolności do czynności prawnej 
może zawrzeć umowę należącą do czynności drobnych, bieżącą chyba że ta umowa 
zawiera rażące pokrzywdzenie takiej osoby.
Kodeks cywilny przewiduje instytucję ubezwłasnowolnienia
Ubezwłasnowolnienie częściowe z tych samych przyczyn jednak są one mniej 
intensywne, sąd stwierdza że całkowite jest bezzasadne i jest  kierowane tylko wobec 
osób pełnoletnich, przyznaje się takiej osobie kuratora, jeżeli się okaże że u takiej 
osoby postępuje degradacja osobowa można zmienić częściowe na całkowite 
ubezwłasnowolnienie i odwrotnie, a nawet można uchylić ubezwłasnowolnienie.
ubezwłasnowolnienie całkowite
W razie pijaństwa lub narkomanii. Osoba taka nie jest w stanie kierować swym 
postępowaniem wówczas wszczynane jest postępowanie o ubezwłasnowolnienie. 
Przyznawany jest takiej osobie pełnomocnik. Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu ma 
cechę konstytutywną przyznaje się tej osobie opiekuna prawnego
Osoba prawna zgodnie z teorią organów działa przez swoje organy w sposób 
przewidziany przez przepisy z ustawy.
Przedmiot stosunku cywilnoprawnego
Pojęcie czynności prawnych – Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej 
lub prawnej która zmierza do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku 
cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Czynność 
prawna to najczęściej świadome działanie podmiotu uprawnionego zmierzające 
bezpośrednio do wywołania pożądanego skutku prawnego. Podstawą czynności 
prawnej jest przemyślane i świadome dążenie do wywołania pożądanych skutków 
prawnych. Czynności prawne najczęściej występują pod postacią czynności 
dwustronnych bądź wielostronnych dlatego nieodzownym elementem każdej 
czynności prawnej jest występowanie co najmniej jednego oświadczenia woli. 
Czynność prawna  wywołuje nie tylko skutki w niej bezpośrednio wyrażone lecz 
również takie które w sposób ogólny wynikają z ustawy, zasad współżycia 
społecznego i z ustalonych zwyczajów. Skutki prawne czynności wynikające z 
ustawy ich bezpośrednie działania na strony stosunku cywilnoprawnego mogą zostać 
ograniczone przez same strony w zakresie ich własnego działania, dlatego że dotyczy 
to głównie przepisów względnie obowiązujących. Formą podstawową czynności 
prawnych która najczęściej występuje w obrocie codziennym jest umowa, czyli 

zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch podmiotów. Oświadczenie woli 
danego podmiotu nie musi przybierać specjalnej formy musi natomiast być jasne i 
zrozumiałe dla podmiotu który będzie odbierał od nas to oświadczenie woli, 
powszechnie przyjmuje się że wola osoby dokonującej czynności prawne może być 
wyrażona przez każde jej zachowanie się które to zachowanie ujawnia tą wolę w 
sposób dostateczny. Oświadczeniem woli  będzie każde zachowanie się podmiotu 
które demonstruje w sposób przyjęty zwyczajowo wolę czynności prawnej. Z zasady 
oświadczenia woli nie stanowi milczenie chyba że ustawa dopuszcza możliwość 
takiego oświadczenia. Oświadczenie woli nie zawsze musi być kierowane do 
konkretnej osoby, nie zawsze musi być im znane. Oświadczenie woli kierowane do 
innej osoby uważa się za skutecznie złożone z chwilą gdy oświadczenie to dotarło do 
takiej osoby w taki sposób że osoba ta mogła się z tym oświadczeniem zapoznać. 
Odwołanie oświadczenia kiedy oświadczenie dotarło z odwołaniem jednocześnie. 
Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia 
oświadczenia woli zastępuje orzeczenie. Interpretując złożone oświadczenie woli 
należy je tak  tłumaczyć tak jak tego wymagają ze względu na okoliczności w 
których zostały złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W 
umowach należy badać jaki był zgodny zamiar strony i przyjęty cel umowy jaki był 
rodzaj i cel umowy.
Podział czynności prawnych:

–

Jednostronne czyli takie które dochodzą do skutku na na wskutek złożenia 
oświadczenia woli przez jedną osobę np. Testament

–

Czynności prawne dwustronne czyli takie do których dokonania potrzeba 
dwóch lub więcej stron np. umowy

–

Czynności prawne rozporządzające takie czynności które powodują 
przeniesienie prawa majątkowego z jedne osoby na drugą osobę np. 
przeniesienie własności rzeczy

–

Czynności prawne zobowiązujące zawierające w sobie zobowiązanie strony do 
dokonania określonego świadczenia w przyszłości np. umowa o dzieło

–

Czynności prawne odpłatne takie których wykonanie wiąże się z otrzymaniem 
korzyści majątkowych ekwiwalent za inne przysporzenia majątkowe 

–

Czynności prawne konsensualne takie które dochodzą do skutku w drodze 
zgodnego porozumienia stron

–

Czynności realne dla których ważności oprócz uprzedniego porozumienia stron 
jest następstwem wydania rzeczy

Forma czynności prawnych
forma szczególna –  ustawodawca najczęściej wymaga formy pisemnej najczęściej z 
urzędowo poświadczonym podpisem lub datą
forma aktu notarialnego poświadczenie złożone przez notariusza
Niezachowanie formy szczególnej pisemnej wywołuje wystąpienie trzech różnych 
skutków.

–

Pod rygorem nieważności czynność dokonana bez jej zachowania jest 
czynnością nie ważną

–

Dla celów dowodowych czynność powinna być dokonana w formie pisemnej 

ale brak jej zachowania nie spowoduje nieważności czynności prawnej pojawią 
się jednak trudności dowodowe w razie sporu

–

Dla celów specjalnych forma ta ma znaczenie tylko wtedy gdy chcemy 
wywołać określony jednostkowy skutek prawny

Przesłanki ważności i uchylenia się od czynności prawnych. Każda czynność prawna 
aby była skuteczna i ważna musi cechować się występowaniem kilku elementów te 
elementy ich wystąpienie jednoczesne pozwala na uznanie w sposób obiektywny że 
czynność ta jest czynnością nie wadliwą tylko czynność nie wadliwa może wywołać 
oczekiwane skutki prawne. Przesłanki ważności czynności prawnej czynność prawną 
możemy uznać za niewadliwą jeżeli

1. Została dokonana przez uprawnioną osobę. Posiada pełną zdolność do 

czynności prawnych

2. Jest zgodna z ustawą i zasadami życia społecznego
3. Została dokonana z zasadami i formą
4. Oświadczenie woli złożone musi być wolne od wad

jeśli nie została dokonana z tymi zasadami jest to czynność wadliwa.  Sankcje 
niezachowania przesłanek ważności czynności prawnej będą polegały na tym że 
czynność taka w całości lub częściowo nie wywoła zamierzonych skutków prawnych. 
Nasilenie sankcji związanych z brakiem ważności w praktyce najczęściej wywołuje
 nieważność czynności z mocy samego prawa lub sytuację w której skutek czynności 
prawnej będzie podlegał uchyleniu. Nieważność z mocy prawa stanowi najostrzejszą 
sankcję jaką prawo cywilne przewiduje dla wadliwych czynności prawnych. Na taką 
nieważność może powołać się każdy podmiot a nie tylko te podmioty które 
bezpośrednio uczestniczyły w danej czynności. Jeśli wskażemy na ową nieważność 
podczas procesu sądowego sąd zbada ta nieważność i jeśli sąd zauważy tą 
nieważność wyda oświadczenie o nieważności.
Bezwzględnie nieważnymi będą czynności sprzeczne z ustawą, bez zachowania 
formy szczególnej. Art 59 kodeksu cywilnego uznanie czynności prawnej za 
bezskuteczną gdy samo wykonanie zakwestionowanej umowy czyni niemożliwym 
zadośćuczynienie osobom trzecim, umowa zawarta pomiędzy dwiema osobami 
narusza prawo osoby trzeciej. 
Uchylenia się od skutków względnej nieważności
Składniki czynności prawnych
Treść oświadczenia woli składa się na treść czynności prawnych. W treści czynności 
prawnych wyróżniamy trzy składniki:

1. Istotne są to postanowienia które każdorazowo rozstrzygają o kwalifikacji 

prawnej danej czynności tą czynność indywidualizują każdy rodzaj czynności 
prawnej ma swoje charakterystyczne składniki istotne które nazywają się 
Essentialia negoti. Jeżeli te składniki istotne nie występują ich brak powoduje 
niemożność zindywidualizowania czynności prawnej

2. Nieistotne Accidentalia negoti to takie składniki które w danej czynności 

prawnej mogą wystąpić lecz których brak nie wpływa na jej ważność 

3. Dodatkowe Naturalia negoti to warunek i termin